장음표시 사용
11쪽
PRAELECTIONES has philosophicas, ab iis vix liVerSaS, qua per plure anno discipulis tradidi,
u paucis dicam. Multa certe Sunt quae philoSOphiae studium dissicile adolescentibus reddunt Sed inter praecipua Obstaeula illii ponendum St, quod plerique uniu anni patio Curriculium metiridoboant. Id dissicultatem adeo auget, ut nisi Serio perpendatur quid ferre recusent, quid valeant humeri ' cum discipuli, tum magiStri, ineaSSumol eram ponent. Hui tamen Praecepto aegre admodum temperare potui, dum recepto in Scholis philOSophiae cursus sequi conarer. Optimi hi quidem sunt et ab hominibus Scripti omni laude dignis; so temporis et ingenii non parum requirunt; tum
quia abStruSa quaeque VerSant, tum etiam quia ea exarati Sunt methodo, quae juvenilibus mentibuAParum Videtur eoommodata. Horum compendia extare fateor Aed fatear etiam in iis Sermonem tantummodo suisse contractum, aeteri interea, Prope qualia erant, manentibus. Senserunt Oealii at dum dissicultati occurrero putarunt, in alium
12쪽
impegeriant Scopulum, SummulaSque ediderunt quas non philoSophiae cui SuS, Sed quaeStionum indices potius dixeris. Neutro Sequi iuvat, adoleescentium bono prospioere in animo est. Fusiori calamo o mihi tractanda Videntur, quae majori momenti ab omnibus ducuntur temporumque neceSSitatibus reSpondent; aetera autem Vel omnino praetormittenda vel, si silentio nefa Sit praeterire, ita cum potioribus quaestionibus olliganda ut, quin ex proseSSO probentur, e ei Sati liueis ab ant set firmitatis. Id efficere Conatu Sum. Quamobrem praeeipua quaeStione ita Xegi ut priuS RS, quantum Sati erat, declararem in quo praestando multabrovitor attigi quae distinetis artioulis ab aliis omprehenduntur tum ad ea probanda gradum Dei; a domum si quae essent dimouitate e praenotatis vel probationibu nondum Olutae, ea SolvendaSaggrederer. Multa in hoo labore e praefatis auctoribus ad meum usum derivavi immo quandoque ipSa eorum Verba eXSeripSi Parum referre ratus quis ea dieat quae dicere juvat, modo alterius alter non erat honorem omnia deniquo facili sermone
CompleXU Sum, ne dum Verborum elegantiam Sententiarumque Sectarer, libri usum dissiciliorsem redderem Id, inquam, in mente habui fuerimne id
13쪽
I. Diversae apud diverso auctores leguntur philosophiae definitiones. Omnes quidem fatentur - quod caeterum ipsum nomen indicat eam sublime quoddam esse studium, perfectaque, quantum licet, cognitione mentem imbuere; at quia in non nomen Sed rem pSam Xplicare aggrediuntur, prout huic vel illi Systemati quisque favet, hanc etiam vel illam proponit definitionem. Ut nos ab initio inutiles quaestiones caveamus, ex iis philosophiae definitionem erue muS, quae Vel omnibu comperta Sunt, vel certe facile suaderi OSSunt. II. Duplex datur cognitio, vulgaris alia atque communis, alia magis perfecta illa in factis sistit, haec factorum rationes erutaturi inquirit altera utrum re sit, altera quid Sit, cur Sit, unde Sit. JamVerω- a cognitio in qua rei ratio assulget, esentiso vocatur; et earum Ognitionum Complexum, quae a quibuSdam prinei pii eruuntur, communique Vineul eonnectuntur, eientiam nuncupamus. Atqui id philosophiam praestare ex dicendis patebit. Ergo scientiae nomine jure insignitur. J Verum philosophum qui Sapiat invenies neminem cui Seientia hae caeteris praeStantior in pSa scientiae ratione esse non videatur. Ergo id quod omnem aliam cognitionem ad scientiae dignitatem evehit, plenius in hac reperiri necesse est. Atqui quaevis alia cognitio tum 'cientiae nomen obtinet, cum res Per I
14쪽
Sua cauSa explient; ergo eaternis philosophia caeteris praestare dici potest, quatenus ad magis intimas rerum rationes descendit, vel ad altiores Ssurgit causas, quibus res vel fiunt, vel constituuntur, vel explieantur et probantur. Licet ergo philosophiam dicere se cognitionem per ultimas causas' nomine causae id intelligentes, quo res est, fit vel cognoseitur. - o Porro si cognitio detur ut hi quae suum non habeat Objeetum, quodnam est Objeetum circa quod philosophia versatur 7 Respondemus eam agere de Omni re ne aliud revera nomen apientioe, cuju Philosophia est Studium, Sonat quam rerum omnium Cognitio. Quod adeo certum est, ut id causae fuerit cur Pythagoras nomen sapientis hominibus attribui posse negaVerit, eoque Supremo Rerum Conditori relicto, se non Sapientem, Verum
sapientiae studiosum seu philosophum appellaverit. Quum tamen de omni re philosophia agere dicitur, id non ita intelligas velim, quasi vel nihil sit quod ipS non a8Sequatur multa quippe sunt quae rati complecti nequit, immone SuSpleari se ea ipsas res, de quibus agit, Singilla tim expendat. Non de omnibus et Singuli rebia Spe elatim, Sed de Omnibus universim philosophia tractat. Quidquid enim est, id vel productum est vel improductum Si
autem productum, vel Sensu a ratione praeditum vel Secu8; quare qui de Deo, deque homine et mundo Sermonem facit, is de omni universim re agere dicendus est. - )Quod si demum inquiras quo medio cognitionen hane hilosophia attingat, id non est aliud quam naturale rationis lumen. Atque in hoo potissimum cientia quam VerSam US a Theologia Secernitur, quippe quae a principii revehit iSproficiscitur. Ab his tamen philosophia Omnino priDSeiri dere nee potest ne debet oujus rationem verbis Summi Pontificis ii IX. indicare juvat. Quamvis naturaleS disciplinae, inquit Ponti sex suis rincipiis ratione cogit itiS
nitantur, catholici tamen earum cultore divitiam revehitionem veluti recti tuum stelliim iubeant Portet, qua Iir de
15쪽
lucente sibi a Syrtibus et erroribus caveant ubi in suis investigationibus et commentationibus animadvertant Osse se illis adduci, ut saepissime accidit, ad ea proferenda, quae plus minusve adVersantur rerum Veritati, quae a Deo
revelatae fuere V Epist. Apost ad Archiep. Monae 1863). Hinc ratio cur proscripta illa propositio habeatur Philosophia tractanda est nulla supernaturalis revelationis habitaiations.' Philosophiae igitur definitio haec est: Cognitio
rerum per ultimas cauSas, naturali lumine comparata; Vatque hanc communiter Scholastici tradunt. III. De philosophiae praestantia ac necessitate multa dici ΡOSSent nobis referre Sumeiat verba ejusdsem Pontificis Dec. 1862 in condemn. p. D. Frohseliam mer quae Simul patefaciunt quanto in pretio philosophica studia ab Euel0Si habeantur. Vera ac sana philosophia, inquit, Obilissimum suum locum habet, quum ejusdem phthisophiae sit veritatem diligenter inquirere, humanamque rationem licet
primi hominis culpa Obtenebratam, nullo tamen modo extinctam, recte ac Sedulo excolere, illustrare ejusque cognitionis objectum ae permultas veritate percipere, bene intelligere, promovere; earumque plurimas, uti Dei exiStentiam, naturam, attributa, quae etiam fides credenda Proponit, Per argumenta ex uis principiis petita demon-Strare, vindicare, defendere atque hoc modo iam munire
ad haec dogmata fidei rectius tenenda, et ad illa etiam reuon ditiora dogmata quae sola fide percipi primum OSSunt, ut illi aliquo modo a ratione intelligantur. Haec quidem agere et in his versari debet severa et pulcherrima verpe et Sanae philosophiae scientia. VIV. Superest ut aliquid dicamus de philosophiae partitione; at in hac etiam expendenda non est cur diu immoremur. Diximus philosophiam agere de Deo, dequeli omine et mundo. Jam vero homo sub respectu triplici considerari in philosophia Solet in hystea Q. PSiu natura, quoad operationes intellectus et actus voluntatis Exindut
16쪽
4 PROLEGOMENA . exurgulit Anthropolostia, Logio et Moralix quibus si addas tractationes de Deo et de undo, quinque habes philosophiae partes. Si ne eadem pluries repetantur, quaestiones omnibus his partibus communes, Speoialis tractatio complectetur quae quaeStione quum Praecipue VerSentur irenentis naturam, proprietateS diViSiones, auSa caeteraque hujusmodi, sexta quae additur pars Ontologia nuncupatur. Dici etiam solet Metaphysio generalis, dum e Contra Metaphysi e specialis nomine e ut Cosmologia, Anthropologiait Theologia naturalis. I.ogica autem exordimur, quippe qua ad omnem cientiam Qquirendam auuducimur.
17쪽
1. Quum intellectus sit ad veritatem laetus, quasdam Suapte natura in cogitando Servat normas, quae ducunt ad veritatis assecutionem. Ingenita l. De dispositio ac propensio ad illas normas sectandas, a cogitantis facultatis aetus cum eisdem conformandos, voeatur Logica Naturalis. Hujus ope ad magis necessaria magisque obvias veritates homo devenit ordinis cum physici et metaphysici tum otiam moralis. At qui logica tantum utitur naturali, al, prehendit quidem ut eumque regulas, ad qua menti aetus Sunt exigendi, sed earum distinctam notitiam non habet: cum neque earum rectitudinem Videat neque eas a quavis alia fallaci cogitandi ratione secernere Valeat. Quod Siregulas illas distinete cognOSeaS earumque rationes clare percipias, tum logio polles arti ioiosa, quae definitur: scientia dirigendi saeuitatem cogitandi in agnoscenda Veritate V ac proprio nomine logica nuneupatur. Hinc cum logica artificiosa non aliud sit quam logica naturalis arte perfecta, bonus logicus non udit ipse noVas regula8 aut novum quoddam cogitandi genus invehit; sed ipsum cogitandi naturalem modum ita exponit, ut distincte intelligatur. Esedem sunt regulae utriusque, quamquam OH eadem sit in utraque illarum explicatio. Cum autem logi- eae munus Sit mentem humanam in suis operationibus dirigere, ju duae Sunt partes, quarum una mei ut mentis
18쪽
D LOGICAE PARS PRIΜA. Operatione recte procedarit altera, ut rebit cire quas VerSuntur, consone Sint. Quamobrem brevius logica dici potest: facultas recte et vere cogitandi.' Rectitudinem operationum OStrarum intellectualium exp0ndit DIALECTICA CRITICA autem Veritatem. Habes igitur
partes in quas Logica dividitur.
2. Dialectica, uti diximus, normas tradit juxta quas mentis nostrae operationes exigi debent. Visum est imprimis totum Dialecticae conspectum ob oculos discipulorum ponere e quidem sine ut voeabula discant quorum vel ab initio frequentior est usus, atque ita tacilior reddatur rerum intelligentia. Quo peracto actu mentis ex ordine eXPendemUS, ne non gemit de eorumdem coordinatione atque methodo.
ART. I. - DIALECTICA, CONSPECTUS.MI. De notitius mentis generatim.
3. Omnis humana cognitio tribus mentis operationibus continetur, quae Sunt impleae apprehensio, judicium atque discursu8. Atque ut a Simplici apprehensione exordi-
a ea est actus quo men alicujus objecti notitiam capit, nulla adjecta amrmatione aut negatione nulla. Haec objecti notitia ejusdem expressione continetur, ipSiusque quadam veluti imagine, quae in mente gignitur; quapropter definiri etiam solet: expressio mentalis Objecti. Dicitur er-
19쪽
pre88io, Siqiuidem apprehensio non est ipsa res, sed tantium rei repraesentatiori dicitur mentalis expressio, quia in mente habetur et differt omnino ab illa repraesentatione quae fit in sensu vel in imaginatione, quaque materiali modo exprimuntur materialia objecti elementa seu charaetores dicitur demum objecti expreSSio dari quippe nequit repraesentatio in re repraesentata aut perceptio in re Pereepta.
b Illud quod apprehensio vel idea exprimit, dicitur ideo
obeetum. Hoc duplex est, materiale unum, formale aliud. Prius est Objectum ut est in se, cum omnibus ii charaeteribus quos habet posterius est ioc ipsum Obj0ctum materiale, sed secundum illud tantum quod apprehensio repraesentat. In quolibet enim objecto dantur attributa sibi propria, qui sunt eluti objecti lineamenta, quaeque Vocantur 'lotin formin assectiones, determinationes rei etc. Porro cum men Objectum percipit, plures paucioreSV ex ejus noti attingit, Seu plures pauetoresVe notas
in se exprimit objectum igitur, si consideretur prae omnibus notis quibus constat dicitur materiale si prae iis tantum quas idea exprimit, licitur formale id et Objectum. Ut o distendis patebit, dantur clepe usu ad plura
vel pauciora objecta relationen dicunt. Hiseu dearum amplitudo si aptitudo dicitur dea ertensio cum Omplexu earum notarum quibus aliqua dea conStat vocetur ideἴ comprehensio. Extensio et comprehensio dearum ordine se habent inverso, quatenus quo pluribu aut paueioribus notis dea constet, eo pauciora aut plura respiciat objecta. Quamobrem altera crescente, altera decreScat oportet. d Prima ista mentis operatio plura sortitur nomina: Vocari se Solet apprehensio, conceptus, otio, idea, etc. Hae nomina eumdem referunt mentis actum diverso tamen respeetu. Quatenus enim per illum actum Objectum in mente quodammodo transfertur, dicitur apprehensio P quatenus ille actus Spectatur ut partus quidam
20쪽
8 LOGICAE PARS PRIMA.mentis, dicitur conceptus quatenu per illum actum aliquam rei notitiam comparamuS, dieitur notio quatenus demum ille actus rem menti praebet contuendam, dicitur id ea quod nomen idem sonat a visio. Fatemur quide in
id eam magis proprie adhiberi ad significandum exemplar
in mente existens, uXta quod artise Operatur; attamen solet etiam significare mentalem Objecti XpresSionem. Duplicem istam nominis acceptionem ipse . Thomas agnOVit, quamquam priorem angi propriam SSe fateatur.
Summa 1 P. Q. V. a. I.)4. Altera mentis operatio est judietum. Cum mens duas ideas invicem comparat tripliciter se habere potest; scilicet a vel deprehendit eas inter se convenire, id Stea unum idemque Objectum repraeSentare, Seu SS Objective identicas 'ude omnia idem Onant vel-b deprehendit eas inter se discrepare, seu non referri ad idem objectum, et esse objective diversas Vel ae earum neque conVenientiam percipit, neque discrepantiam. De hoc tertio postea agemuS, quum de discursu erit Sermo. Onvenientiam vel discrepantiam duarum dearum eum mens ratam habet judicare dicitur. Est ergo judicium: aetus qu men aliquid de aliquo assi mat aut negat vel etiam: actu quo percipitur objectiva identitas aut diversitas duarum dearum vel denique actu quo mens duas idea conjungit vel separat unde judicium vocari solet compositio vel divisio. 5. Tertia mentis Operatio est ratiocinium. Quando men Silua ideas comparans, nequit, ut supra diximus, deprehen dere utrum inter Se conveniant necne, artificio uti debet ad id detegendum. Quod artificium in eo est ut Omparet utramque deam eum tertia aliqua, quam Vel Sponte oblatam arripiat vel quaerendo inveniat, et in rebationibu eon Venientiae vel diScrepantis quas utraque idea liabet eum tertia, detegat convenientiam vel discrepantiam quam