장음표시 사용
41쪽
DE PROPRIETATIBUS PROPOSITIONUM. 29 admittere cogimur et particularem esse salsam invia praedicatum quibuSilam tantum competere posset. Si e contra
propositi particularis sit falsa, falsa pariter dici debet
propositio univerSalis, ut patet. 35. CONVERSIO. Converti dicuntur propositiones in quibus, nulla Veritatis jactura, subjectum fit praedicatum et praedicatum Subjectum: v. g. Omne compo8itum e8t divisibiles omne divisibile est compositum. In hac autem
termitiorum transpositione vel Servatur eadem propoSitionis quantitas, Vel Secus. Si Servatur, conversio dicitur 8impleae ς in minus, Onversi dieitur per accidens. Jam-Ver conversi Simple habet locum: - a in propositionibus universalibus negativis, quia in his praedicatum est terminu universalis ergo cum hoc praedicatum fit subjectum, propositio non desinit esse universalis; b in propositionibus particularibus affirmativis, ut patet: -o in propositionibus universalibus affirmativis cum praedicatum est definitio ossentialis subjecti. Conversi per aeeiden habetur in propositionibus universalibus affirmativis, quia in his praedicatum est terminus particultaris. Sic propositio : Omnis homo est tortalis, convertitur in hane alia quod mortale 8 homo. 36. AEQUIPOLLENTIA AEquipollentia est eadem Vis, idemque sensus duarum propositionum, quae diVerSi VOCabulis exprimuntur vel est duarum propOSitionum OPPOSitarum reductio ad eamdem significationem. Propositiones aequipollentes ita ad invicem comparantur ut DR On-CeSSa, altera Sine contradictione negari non Ossit. Ratio autem quare hae reduetione utimur est, ut Verita alicujus propositioni magi pateat, clariorque appareat proceSSUS
37. Propositionum quadruplex est praecipua claSSiS, qu
42쪽
rum quaeque plures Sub se continet species omissis epeteris, quae vel jam indicatae fuere vel fauil intelliguntur, prima lasSi complectitur propositiones imp oes pnifera aperte oon o8itax tertia propositiones eaeponibiles quarta module8.38. Propositiones quae unico Subjecto atque unio praedicato constant dicuntur implice8 quae pluribu composita . Advertendum Si quasdam Videri compositas, dum reapse simpliee Sunt. Propositionis enim simplicitas dijudicari non debet ex unitate vocabulorum, Verum Xunitate subjecti ac praedicati. Sunt porro propositioneSquaedam, quarum quidem unicum est subjectum et praedicatum, nihilominus alterutrum vel utrumque alia eΟmplectitur nunciationes, qua incidente VOeant, quaeque ejus parte merito censentur. Si hoc Xemplum Deus,
qui e8 invisibilis, ereavit mundum qui est visibilis. Haec compoSita videtur Simple tamen est, cum huic alteri aequivaleat Deus invisibilis reavit mundum visibilem. Dialectici, quo majori consulant claritati, hujusmodi propositiones Oeant Simplice compleaeas alia autem Simplices incompleaeas. De simplicibus propositionibus nihil aliud notatu dignum oecurrit. 39. Propositiones quae pluribus constant subjectis vel pluribus praedicatis, vel utrisque diuuntur compoSitae.
a aliae Sunt copulativo . in litibus plura Subjecta Vel praedienta articuli quadam et Onjunguntur, Vel ab invi-Cem Separantur: V. g. ita et mors a Deo proveniunt; ei: neque v0luptate8, Neque honores poss)ω reddere hominem beatum. Ut verpe propositione istiae sint, requiritur ut parte OmneS, quibu ConStant Veritate gaudeant.b aliae sunt disjunctivo , G nimirum quarum me Dibra per quaSilam articula diSjungente Se cernuntur. Hujusmodi sunt sipae imperat aut servi reuina pecunia cuique Iaut sol circa tellurem, aut tellus circa olem movetur H,
43쪽
DE SPECIEBUS PROPOSITIONUM. 31rum propositionum membra ita debent inter se Opponi, ut Veritas cum uno tantum Consistat. Ad has revocantur adver8ativoe, quae iura praedicata aut subjecta particulis adversantibus Secernunt ut vo mundi esti8, ed non omnem Plato non est bonus miles, sed est bonus philo8ophus. Possunt huc etiam adduo propositiones onjunctiva , ill pescilicet quae negant duas nunciatione Siniui SS VeraS, ex eo quod incompatibile sint V. g. Corpus nequit imia
e aliae sunt cotidithonales. Hae duabus constant simplicibus nunciationibus, quae per conditionalem quamdam particulam connectuntur; ut 8 animu est impleae, e8tineorruptibilis. Ex his partibus, altera dicitur anteceden8 vel conditio, ea quippe qud proxime equitur artieulam conditionalem altera consequeri vel conditionatum, quddo illa fluit. In propositionibus conditionalibus simplietumentaneiationum Veritas minime spectatur, Sed attenditur dumtaxat nexu qui inter utramque viget. Hinc Contingere poteSt ut utraque propositi Simple in Se Spectata falsa sit, dum propositio conditionali Sit Vera V. g. Si clesia errat, Christus mentituri et e Contrario contingere potest ut tota propositio Sit falsa, licet Simplices enuneiationes, quibus constat, nulla falsitate laborent: v. g. Si Petrus vivit, loquitur. Potest nempe SSe verum quod Petria Vivat et loquatur, et tamen falsum est id quod tota propositio asserit, ideo nempe quia nexu desideratur. Hujusmodi propositiones sunt conditionale Spectata tantum forma verborum. Attendant ad hoc tirones, quia facilis est laPSUS.d aliae Sunt eausales. Harum membra ita Se habent inter Se ut unum alterius rationem praebeat, seu dieat cur datum praedicatum dato subjecto convenit: V. g. Beati mundo corde, quia ipsi Deum videbunt. Ad harum Veritatem requiritur ut illud, quod esse dicitur ratio rei, revera
ita se habeat ut asseritur Hinc falsa est haec propoSitio
44쪽
Petrus est bonus quia dives, licet Petro utriamque praedicatum conveniat . Ad causales reduci possunt propositiones relativoe, Seu propositione in quibus per particulas rotativas talis, quali8, ubi, ibi ete , ipSarum membra ita comparantur, ut unum revera ex alio quamdam determinationem accipiat; v. g. Ubi the 8auru ve8ter 8t, ibi et cor vestrum erit. In his etiam Verita pendet ex Veritate adsertae determinationiS.
40. EXPONIBI EA. Ideo hoc nomen quibusdam propositionibus tribuitur quia expositione indigent ut penetretur earum vis et significatio. Echis ab aliae sunt rolusium in quibus per particulas olum, tantum, et . praedicatum ita ad proprium Subjectum coarctatur, ut nulli alii dicatur
convenire. Sit exemplum Solu Deu est internu8 exponitur ita Deus est internux omne aliud en non est internum. b Aliae Sunt eaeceptivo per quas ope partieulae
proeter aut alius Similis, aliquid inferius subjecto et sub illo contentum, excipitur a participatione praedicati. Exemplum esto omnes, proeteri C. Mariam, in Adam peccaverunt. In hac propositione Viryo Maria, qui St terminus Ontentia Sub Oee omne8 eXeipitur a praedicato, quod propositio omnibus tribuit. Exponitur: B. C. Maria in Adam non
pee avitu omne alii in Adam pee averunt. - Aliae Sunt comparatii in quae non modo SSerunt Vel negant praedicatum aliquod convenire dato Subjecto ; sed insuper amrmant praedicatum illud dat subjecto aequaliter ac alteri
convenire, aut etiam magis Vel minuS V. g. Virtus est pretiosior auro. Exponitur Virtu8 8 pretiosa aurum e8t pretiosum ς pretium virti tis aecedit pretium auri. - ἰ)Aliae demum sunt reduplicativo . PropoSitio reduplicativa est illa in qua geminatur subjectum, ita ut determinetur quo SenSu Subjeotum accipiendum sit, ut habeat illiti praedicatum. Sic cum dico: Homo entit, Vera est propositio, quia homo revera est etiam animal oujus Si sentire. Hincreduplicando subjectum dicere DOSSum : Homo, qua animal
45쪽
DE SPECIEBUS PROPOSITIONUΜ. 33 entit. At si alio modo subjectum roduplicando dicerem: Homo, ut o no, entit, falsa esset propositio, quia in hac propositione vi particulae geminantis homo sumitur quatenus rationalis est. Porro ut rationaliS, homo non Sentit,
41. DE MODALIBUA PROPORITIONIBUS. Propositio O-dalis est illa in qua indieatur modus quo proedicatum ine8t vel non ine8t beet et v. g. Deus est hecessario justus. In hac propositione non modo justitia de Deo praedicatur; sed etiam exprimitur quomodo attributum justitiae Deo competat. Quatuor autem sunt Odi necessarium, impossibile, possibile, et contingens. Necessarium dicit aliquid non posse non esse ; impossibile, non osse esse possibile, POSSe SSe; Contingens POSSe non esse. Nota Sylvester Maurus Quaest Phil. lib. 1 o. 45 iluoad materiam propoSitiones
Omne mO Iides esse in materia ne eessaria Vel impossibili. Ratio est, quia luod At l,ossibile, noeessario est OSSibile, et non OleS non esse iiAsilii te ergD Propositio Perquam amrmatur possibile est Petrum eurrere est in materiane eessaria. Quod non est possibile ne eeSSari non estp08Sibile ergo propositio qua amrmatur Deum currer non 8 possibile est in materia impossibili, cum praedi ea- tum neceSSari repugnet Subjecto. Idem dic de reliquis modis.
DE TERTIO MENTIS ACTU.42. Quid sit ratiocinium et quid argumentatio, amantea paucis descripsimus. Nunc in eamdem rem redeuntes, tria puncta versamus expendemia nimirum 1'. quaenam Sint figurae, modi et formae diverSae, qua argumen
46쪽
34 LOGICAE PARS PRIΜA. temperetur a quaenam sint praecipuae argumentationis
specieS. ART. I. ME NATURA SYLLOGISMI, EJUSQUE FIGURIS, MODIS, AC FORMIS.
43. Argumentatio quae ratiocinii elementa naturali ordine disposita integre exprimit, dicitur syllogismu8 impleae ceterae argumentationes Omnes ad unum vel ad Plure Syllogismos reducuntur, Ut e natura ratiocinii, quae una est, intelligitur. Unde hic agimus de Syllogismo simplici in tertio articulo XI endemuS, quae Propria sunt hujus vel illius specialis formae Syllogismus autem simplex definitur; aruumentatio tribu con8tans propositionibus ita inter e neris, ut duabus positis, tertia ponatur nece88e 8t. In hae argumentatione considerari posSunt vi termini, quibuS Propositione conStant; byisisae propositiones, quae syllogismum Onflant; et propositionum ad concludendum apta dispositio. Hine materia remota, materia proaeima, et forma Syllogismi. Haec declaranda SuScipimUS. 44. Materia remota syllogismi sunt tres termini. Distuntur materia remota, quia termini immediate constituunt propositiones, et nonnisi his mediantibus syllogismum. Terminorum Orro numerus dijudicari non debet ex numero Oeabulorum, quae adhibentur plura siquidem Vocabula OSSunt unum complexum terminum efformare. Ex his tribus terminis duo illi, de quorum objectiva dentitate vel diversitate inquiritur, quique conjunguntur Vel separantur in tertia syllogismi propOSitione, Oeantur eaetrema praedicatum dicitur ertremum maju8, de quia, ut plurimum, majorem extensionem habet a Subjeetum, quod idcirco dicitur emtremum minus. Ille autem terminus quocum duo extrema comparantur, dicitur medii iterminu8,
vel simpliciter medium. Exempli gratia:
47쪽
DE NATUR, SYLLOGISMI. 35 Omne spirituale est immortale; Anima humana est spirituali pErgo anima humana est immortalis. In hoc syllogisino tres sunt termini: anima, pirituale, et
immortale immortale est Xtremum majUS: anima e X tremum minus spirituale demum est terminus medius. 45. Materia prOXima Sunt tre propOSitione quibus syllogismus immediate constat. Voeantur Major, Minor, Conclusio. Major est ea proΡOSitio, in qua majus X- tremum confertur eum medio termino; minor ea quae comparationem continet inter minus extremum eumdemque medium terminum conetuSi demum ea quae duo extrema complectitur Major et minor communi nomine Vocantur pro mi88 in Vel etiam Simpliciter antecedens syllogismi concluSi quandoque VOeatur etiam con8equen8. In scholis tamen usus Praevaluit ut ea propositio Vocetur
major, quae primum locum obtino in syllogismo. Ut haec ex Superius allato exemplo illustremus, propositio: omne spirituale est immortale est major syllogismi, non praecis quia Occupat primunt Oetam, sed quia in ea terminus immortale maju extremum confertur eum termino
spirituale, qui est medius terminus; et pari ratione propositio anima'. est spiritualis, Si minor Syllogis nil quia
comparationem continet inter animam et Pirituale, nempe minus extremum et medium terminum propositio demuni: anima h. est immortalis, hoc ipso quod immediate conser duo extrema inter Se concluSi nuncupatur.
46. Forma Syllogismi est propositionum dispositio ad
concludendum idonea. Haec consistit in nexu qui viget inter praemissa et conclusionem. NeXus hic Oeatur con-8equentia, atque Xprimitur particula illativa eruo. Hinc vides quid discriminis inter consequens et consequentiam intercedat. ConSequens est tertia propositio in Se pectata conSequentia respici logicam dependentiam quam
tertia haec propositio habet duabus prioribus. um
48쪽
36 LOGICAE PARS PRIΜA. consequeritia datur, syllogismus dicitur esse in forma; et prout antecedens Si verum Vel falsum, ita etiam et ipsum consequens. Unde e falsitate consequentis, quod recte infertur, argui debet ad antecedentis falsitatem.
47. Syllogismus ratione formoe in varios modo ac mura 'dividitur. Figura est speciali combinatio Xtremorum cum medio ac proinde diversitas figurae exurgit ex peculiari loco quem medius terminus occupat in praemissis. Jam Vero medius terminus esse potest 1'. subjectum majori et praedicatum minoris, et habetur prima figura vel est 2'. praedicatum utriusque praemissae, hinc altera figura vel 3'. tum in majori tum in minori subjecti munere iungitur, quod tertiam figuram constituit; ' quarta demum figura habetur eum medius terminus est praedicatum majori et Subjectum minoris. Priores tres Omnes admittunt multi rejiciunt quartam, quae nomine auctoris Galenica nuneu- Patur. Eam O retinebimus claritatis gratia, licet syllo-giSini, qui juxta eam fiunt, optime reducantur ad primam
1'. Figura Omne vitium 8 turpe Atqui ambitio est vitium ἰEryo ambitio est turpi8. Medium, vitium, ist subjectum majoris, praedicatum
2'. Figura m=ιis homo est risibilis Atqui nullus equus est risibilis;
Eruo nullus equu8 8 homo Medium risibilis, praedicatur in utraque praemiSSa. 3'. Figuras Omnis homo est rationalis Atqui oninis homo est animai Emo aliquod animal est rationale. Μedium, homo, est Subjectum utriuSque praemissae.
49쪽
4'. Figura es omnis homo est animal; Atqui omne animal eat substantιας Eryo aliqua sub8tantia est homo. Medium, animal, Si praedicatum majoris, subjectum
48. Modus syllogismi est dispositio praemissarum inter
Se Secundum univerSalitatem et Particularitatem amrmationem et negationem. V Porro alii Omissis quae liue non pertinent, prOPOSitionum quatuor Sunt genera universalis affirmativa, universalis negativa particularis affirmativa et
particularis negativae A, Ε, I, . Hae propositiones si diversimode disponantur, locum dabunt exdecim modis in unaquaque figura; qui modi r figurarum numero
quater sumpti ad sexaginta quatuor SSurgent. Nam pectata propositionum quantitate, Sunt quatuor ossibiles diversae combinationes. Prima est Si utraque praemissa sit universalis : Secunda, Si utraque Sit Particularis tertia, si major sit universalis, minor articularis; quarta, Si converso major Sit particularis, minor universalis. Singulae ex istis combinationibus quadrupliciter Variantur per qualitatem. Prima Variatio est, Si utraque propositio sit affirmativa secunda, si utraque negativa tertia, Si major affirmans, minor neganS; quarta si major Sit negans ac minor amrmans. Unde multiplicando quatuor per quatuor habes totalem numerum modorum pro unaquaque figura. Ex his modis nuci tantum recte concludunt; alii peccant contra regulas, quas in sequenti articulo dabimus. Veteres soliolastici modos legitimos uniuscujuSque figurae Versibus commendarunt, non elegantiae quidem, Sed memoriae juvandae unice studentes. Oeales
litterae tantum attendi debent: Barbara, celarent, daria, serioque prioris figurae);
Tertia durapti, disumis, datisi, elapion Bocardo ieris habet; quarta insuper addit
50쪽
Quapropter quaerenti ut facias Syllogismum in Barbara, respondebis per Syllogismum tribus universalibus assirmativis propositionibus OnStantem quae propOSitione per litteram A, ter in illa voce repetitam repraesentantur. Ab exemplis abstinemus unUSquiSque OleSt ea Suo marte
k3. - De viversis formis argumentationis.
49. Quamquam ratiocinium lio habeat proprium ut unum ex alio inferat, cum tamen Verbis Xprimitur, aliauiatque aliam potest formam induere. Nihilominus si quis attente On Sideret, argumentationis forma Omne ad Syllogistieam reduci posse procul dubio videbit. Sunt autem SequenteS: 1'. 'lehei ema, seu syllogismus cujus vel alterutri vel utrique praemiSS Sua Statim probati adjungitur. Ad epicherema reduci potest tota illa puldherrima Tullii Oratio, quam pro Milone habuit: ieet eoidere insidiatorem id imi evineunt tum eae taturin tum v stentium, tum plurima Xempta Atqiii Clodius insidias struxit Miloni ut eruitur eae adjuncti loci, tempori8, armorum apparatu, militam copia, etc. Eruo leuit Midoni eoidere Clodium. 2'. Polysyliouismus est argumentatio, in qua uni completo Syllogismo alter et alter ita subneetuntur, ut Onelusio praecedentis fiat praemissa sequentis. Exemplo sit Quod est immutabile aret prinoipio, ne et uoce88ione Atqui Deus est immutabilis Eruo Deus aret principio fue et 8uooe88ione ς Atqui id quod aret principi, ne et uoce8sione est internum reo Deus est ceternu8.3'. Enthymema. Quidquid sit de iiij u Vocis aeceptione apud Aristotelem antiquosque aliOS enthymema communiter accipitur pro syllogismo mutilo videlicet est Syllogismus cujus alterutra ii demiSSa reticetur, utPOte