Instructio visitationis Saxonicæ ad ecclesiarum Pastores, de doctrina Christiana, [Philip Melanchton], translata a doctore Pomerano [Johannes Bugenhagen] in Latinum, propter ecclesias Danicas Anno domini M.D.XXXVIII

121쪽

menta purcita fideliter tradantur, seo alii hi cundum Christi institutionem, Ut Paua stores bene uiuant, unde uulgus ementi a detur, nec ullum accipiat scandalum. et Neiu aliquid doceatur contra verbum x. a fidem, aut quod spectat ad eat . at 2 ditionem contra Magistratum. Vbi is uel aliquid horum a predicatoribusti tentari cognouerit, illos ad se vocet ei i admoneat, ne sic pergant, instruat aeo niter eos ut sciant quid peccent, errent, aut minus plusve faciant, siue in doctrina siue in moribus. Si quis non voluerit desistere, sed maxime ad falsam do a Arinam ct seditionem sese accommo dare debet Superintendens sine mora hoc indicare loci Praefecto. Is autemnatim referre hoc ad Illustrissimum Principem nostru Electorem, ut posui sit eius Clementia huic morbo tempori

Occurrere .

Hoc praeterea uisum est bonum, ut obeunte uel alio migrante Pastore, Pastor nouus Per Patronos, qui Ius habent uli

122쪽

habent,rssentandi,statuatur ante Sciν

perintendentem . Is examinet eum,

qui valeate doctrina ec uita, ut sciat nurn popula bene possit prodesse, ut per gratiam Dei diligenter caueatur, ne doctus aliquis aut ineptus suscipi atur ad populi seductioem. Quia ex perientia tapetis annis docuit, quid boni uel mali ex bonis uel malis predi' catoribus sperandum sit. Unde neces.fario moueamur ad intente inspicien dum adir ueniendum malum ex Rratia Dei, ne nomen Deli uerbum in nobis blasphemetur, de quo Paulus in pluribus locis admonet.

DE SCHOLIS.

D Ebent etiam Praedicatores ada

monere populum, ut suos pue eros Scholis adhibeant, ut educentur

Ufri, qui docere, ct Ecclesius ac politus prodesse possint. Patant n. aliqui satis es e predicatori, si sciat germanice legere. Haec est periclitos opinio. Qui enim docturus est illosi necesse est, ut habeat

123쪽

habeat magnam exercitationem ec in omnium instructum. Haec ut a beatali itus, requiritur longae ab ineunte aetate disciplina Paullis esum ait i. iumothaii Epistopum oportere esse di. dacticum, quo indicat eos eruditotes esse oportere quam uulgus Laudat etiam Timotheum .i Timoth iiii sida puero secras litteras colzlerit, eruditus

uerbis fideli sanae doctrinae. Non Π.exigua scientia imo impossib:lisci ut homines indocti claret intelligenter doceant atq; crudiant alios . Eruditis autem opus est non solum propter Ec- classias, sed etiam propter politiam, qua etiani Deus uult bene gubernari. Debent ergo parentes propter Deum filios adhibere Scholis, Ut parentur Deo, ita ut postea Deus cis uti possit adseruiendum alijs. Ante haec tempora currebatur ad

Scholas propter ventrem, maxima

pars ad hoc didicit, ut post et accipere

pinguem prSbendam, quam vocant,

124쪽

qua accepta nutrivit se abominabili missatione. Quare nunc ad laonorem Dei propter ipsius mandathim non di, scimus Sine dubio enim ei ventrem nuti iret Deus, Matth. Vs Piimum,inquit, quaerite regnum Dei di iusticiam eius, e haec omnia adiicientur vobis. Deus in Iege Mosis curauit per decimas pro Levitis. In Euangelio non est mandatum, ut presbyteris denti irDecimae, talia ei mandatum est eis da ore in rum. Dignus est enim operarius cibo sitio, ait Christus Matthei et Lucae

decimo.

Ideo licet mundus contemnit Dei praeceptum, dic Presbysteris quae debctnon dat, tamen Deus non obliuiscetur Presbyteroraim, qui recte docent, sed enutriet eos, quia uictunt eis promisit. Quam abunde etiam Deus pro atris artibus curet, videmus quotidie.

Sic enim sicribit Syracli cap. xxx Vin APeo est omnis medicina e accipicta Regibu munera. Q iando

viti

mno ta

125쪽

non eli

Quando vero plures sunt abusus

in Scholis puerorum, ut iuuentus recte instituatur, hanc sormam praescripsi

Primum, Ludim agistri diligenter

curent, ut doceant pueros latinae blui. non Germanice, aut Graece, aut eo hraice, ut quidam hactenus, qui grai Harunt miseram iuuentutem laac uariem tale, quae non dium inutilis est, sed etiam nociva, videmus ctiam talas Ludimagistros non curare pueroris Om. modum, sed suam famam, quatia aucupantur ista liguarum uarietate. Secundo, Non grauent pueros multis libris, sed ut licet uitent istam multiplicitatem. Tertio, Necessarium est, ut pueri

distribuantur in Classes.

AD prirnam Classem pertinent

pueri, qui discurit egere. Cum ei; sic agetur. Discant primu lepere

126쪽

Alphabetariolis ello, in quo stat scit, pta Apha um,Pater noster, Credo, e verba institutionis de Baptis io

Sacramento.

Post legant Donatum A simul

discant exponere Catonem. Ita, ut Ludimagister es exponat unum atq; alteurum Catonis uersum, quem recitcnt pueri aliqua alia hora, ut per hoc multa discant latina vocabula, supellectiolem sibi congregent ad latine loquen dum Per haec exerceantur, donec bcone legere sciant. Nec incommodum uidetur pro pueris, qui parum ingeni

osi non statura multa dilaere possunt, ut hi Donatu e Castinem bis ita discant. Cum hoc interim urgendi sunt omnes in hac classe, ut discant scribere e scripta quotidie Ludim agistro offerre. Vt uero multa etiam distant latina

vocabula, qtidie ad vesperam dentur eis aliqua vocabula, ut hactenus fuit costae tum H pueri etiam discant cum alijs cantare, ut infra dicemus.

Altera sis

itis

127쪽

it nuta

ALTERA CLASSIS.IN ltera Classe sunt pueri qui hin

gere norimi, hi debent nunc discere Grammaticam, hoc ordine.

Proxima hora post prandium exiserceantur omnes scholastici in Musica, o maximi e minimi. Postea Ludim agister interprsteo tu secundae huic Classii primum fabuislo lasi pi. Post vesperas exponat eis uolt hi, Paedologiam Mosellani. Postquam v hos libellos didicerunt, eligantur pro in agri, eis excolloquiis Erasini, quae utiliora ut d honestiora sunt. u li Ista licet ab eis repetere sequentis ' dici vespera. Ubi sub vesperam domum regre ita diuntur, detur cis aliqua sententia cum diti expositione germanica,ex aliqNo Poeotes ibit ea, uel alijs,quam altero mane reddant. an ut est haec sententii Amicus crius, a

128쪽

re incerta cernitur, atri Inaec Fortuna ouem nimium fouet, stultum facit.

Item ex Ouidio, Vulgus amicietastilitate probat dic. Maiae pueri exponendo reddant, quod ex Esopo acceperunt. Hic Prxceptor declinet quaedam nomina cverba, ut uiderit expedire pueris mulora uel pauciora facilia uel difficilia, interroget rationem declinationis ex regulis grammaticiS. Vbi didicerunt regulas construoctionum, exigatur ab eis hac hora, Ut construant orationem, Id quod valde prodest eis, licet rari Isint Ludimagis tiri, qui hoc curent.

Hoc igitur modo ubi didicerunt.

Esiopum, proponatur eis Terentius, quem Sc mentetentis sime libro discant 1ecitare, creverunt enim studio iam

plus serre possunt laboris , Attendat tamen Ludimagister, ne pueri grauentur. Post Terentium proponantur hi aliquot

129쪽

scit.

vale aliquot puriores Cora ediae Plauti, ut est Pilutaria Ttinuaturus, Pseudo. lus di sinulas. Hora quae est ante piandium scperpetuo exerceatur, ne quid doceasthi aliud, quam Grammatica, Priomum tymologi , inde Syntaxis, post Prosedia His finitis, rurium eamdem incipiantur, ut Grammatica eis diligentis stine inculcetur. Si enim hoc non sit,frustraneus est laic omnis labor. Pueri praeterea regulas Grammaticae distantsine libro recitare ut cogantur Grammaticam exaete discere. Si Ludi magistrinia edet huius laboris ut fit, relinquatur repueris alio US inperatur, qui hunc laborem curet pro Grammatica pueris inculcanda. IN ullum enim maius damnum potcst accidere omnibus artibus quam si tu . Mentus in Grammatica non egregie

exerceatur.

Hii Haec

130쪽

Haec ita seruentur per totam hebs domadam, nec pueris quotidie noui libri proponantur. Aliquo autem die, ut Sabbato, uel seria quarta doceantur Cateclarismum cum expositione, ut erudiantur

ad timorem Dei oc Christi fidem. Nam quidam plane nihil docent

pueros ex sacra Scriptura, alii nihil alis Ud, quam sacram scripturam, uteri error non est sustinendus . Necessarioum enim est, ut pueros doceant quae clam inicia Christianae ec piae uitae. Et smussant multae causae, quare oporte a quom eis alios proponere libros, unde loqui discant Sic itaq; obseruabitur Examinet Ludimagister totam Clas em, aut erisam Scholam, ut recitent uicissim alius post ai: una, orationern Dominicam, Credo, di decem praecepta. Et si nuo merus discipulorum fuerit nimius,posusunt quidam hac hebdomada, alii se quente

reu ca