장음표시 사용
3쪽
G SUMMOS IN HILOSOPHIA HONORES
IPLISSIMO PHILOSOPHORUM ORDINE
5쪽
inter recenti0ris phil0s0phiae duces et principes Fichtio
Drtasse excepto p0tissimi im Spin0ga et antius ethicas ententia p0Suerunt, quae Summo respectu maximaque neStimati0ne recte dignae sint. Atque hac in re in mem0riam
rev0cari liceat Schleiermacherum virum ingenii acutissimi in libr0, qui inscribitur, Grundlinien iner ritili de bis- herigen Sitientelire ed. 1803 ethicas philosoph0rum doctrinas ingeni080 et subtili, quamquam saepenumer nimis infinit0 univer80que judici percensuisse. Hoc in libro Spin0gae ethicam justo studi0sius et nimio ard0re laudavisse mihi
videtur; sed moralem antii doctrinam aequo magi aggreSSUS tantum Vituperat. Itaque considerati0nem et comparati0nem ethicarum utriusque sententiarum et ex delectati0ne et usu futurum SSe put0, praesertim quum n0Stris temp0ribu et the0reticae phil0sophiae quae8tiones multo Saeptu quam ethicae tractentur et ni0rales atque religi0Sae n0ti0BeS, quae inter Se arte c0haerent, multifariam in dubitati0nem v0cari
Quam0brem haec dissertati ita versabitur, ut primum Spin0Zae et antii sententiae quatenus variantur, breviter Strictimque asserantur, deinde aliquant accuratius Xp0nendiSet examinandis utriusque phil080phi judiciis appareat, utrum m0ralia utriusque placita inter se ita discrepent, ut quidem Videntur, necne ac simul oppr0bria, quae chleiermacher Κanti facit, partim minuantur, partim injusta rejici 08Sint Generatim ac Summatim ethica utriusque praecepta attingenti a Secum plane discrepare videntur. Jam in OnStituendis ethicae fundamentis phil0s0phi n0stri inter Se diSSentiunt. Nam Spin0ga ethicam ordine geometrico demonStratam scripsit ipso libri titul indicans se mathematica via et rationee8Se Surum, qu0 longissime sane a antii Sententia ab-
6쪽
horret, ii inter mathematicam et philosophicam e0gn0scendi rationem certum idque maximum statuit discrimen. Sed non s0lum s0rmaliter, sed etiam realiter inter se dissident. Spi-n0Za enim humanae naturae asse eius, qu0rum originem nullus phil080phus antea latius pleniusque tractavit, pro ethicae fundament p0nit. Hanc pr0pter rem pin0Zae ethi ea potius naturalis quaedam affectuum doctrina n0minari p0test. Quae quidem d0etrina hac in Sententia nititur se =ὶaquaeque reS,
quantum in Se St, in Suo SSe perS erare conatur Eth.
III, pr0p. VID. Hinc tres affectus, qui primitivi sive primarii
V0eantur, cupiditas, laetitia, tristitia oriuntur, e quibus reliqui derivantur. Alia pr0rsus est antii de rerum m0ralium fundamento Sententia. Disertis Verbi e0gnitionem naturae ab experientia pendentem melorum e0gnitioni p90nit.' Summum m0ralitatis principium X ipsa m0rali 0minis c0nScientia accurate exp0sita haurit. Nihil ait mnino et abs0lute bonum p0SSevocari praeter b0nam V0luntatem. Quod ut clarius eluceat, officii n0ti0nem natura n0bis insitam sumit eamque in eo e0nsistere dicit, qu0d quis eti0ni necessitatem ex aeStimatione legis Sibi persuadeat Officii 0ti igitur t0tius ethicae antianae principatum btinet. eti0 mei e0IVeniens ex antii sententia vim et p0testatem omnium inclinati0num et mnia v0luntatis objecta Se cernat neceSSe St. Itaque voluntati nihil relinquitur, qu ad agendum determinari 08Sit nisi lex bonaque St ea, quae n0n Od Secundum legem agit, sed ut legi Satisfaciat. Consilium autem, quo ad agendum h0mines impelluntur, eum lege c0nsentire debet quae in mnibus ratione praeditis animantibus Valet, ita ut meum agendi e0nsilium Sit 0num, si simul velle p0SSum, ut meum illud 0nsilium sat ex universalis. HaeceSt te m0ralitatis Summa, quam antius categorici imperativi formula exprimit Hanc ver legem patet minime ex
7쪽
experientia, Sed ex intima ratione Sive ut Vocabulo utar, apri0ri esse riam. Hicit antius non Solum id d0ctrinae m0rali genus, quod S0la Xperientia nititur, Sed id quoque promi Scuum genu S, qu0d altera e parte impulsibus Sensuum et inclinati0num, altera e parte rationis noti0nibus 110s obedire jubet. Repulsat itidem omnia moralitatis principia, quae rerum appetundarum rati0nem habent, quippe quae empiricam leant riginem. Rati phil080phandi, quam Nantiu Sequitur, ut Summatim dicam, hic qu0que in constituenda ethica, eriti a St, quae vocatur, et rati0naliS, Spinoga contra ab d0gmatica eaque empirica sententia pr0ficiscitur. Ille enim naturalem,
ut ita dicam, hominem in prindipi inquirendo n0 respicit, sed ethicam affectibus humanis opp0uit. At ex hujus judicio unuSqui Sque h0m psych0logicis causis id est laetitiae et tristiae affectibus ad agendum impellitur. antius quaerit id, quod a priori 0 intatem determinet, qu0 0mo trans naturam SenSualem efferatur Spin0Za, quae 9Sa natura jubeat et qu0 0s ducat indagat. Simplici0 Spin0Za, Sublimi0r antius mihi esse Videtur. Perspecti hoc m0d0 0ntrariis utriusque phil0s0phi principiis, haud paucas ex his oriri differentia nemo n0n videt. Atque has brevissime jam enumerabimus Spin0gae ethica
necessitati Systema nominari potest, qu0niam cum rebuSparticularibus h0m qu0que, tanquam m0du Sub Stantiae,
ab ea dependet. 0ntra antii ethica libertatis systeman0minanda est, nam illa mei n0tio, quae in eo p0Sita St, ut ab80lute debeamus, p0testatem inv0lvit perficiendi debitum quare antius h0minem esse liberum ex intelligibili
sic dici charactere c0ntendit. Porr cum libertate rejecta aut posita artissime e0- haeret noti finis quem Spin0ga neque naturae rerum neqUeh0mini agenti tribuit, cujus p 0nendi innin negat p0teStatem. Sed apud antium ni noti maximi m0menti est. Hominem enim ad naturam rerum intelligendam ei finem supp0nere
0p0rtere in libr0, qui inscribitur Kritili de Urtheilskrast , ingeni0Se Stendit. Directe autem finem homini v0lenti ascribit et ex fine p0sit acti0nes humanas pendere c0uteudit
8쪽
Quum igitur Spin0ga libertatem et finem impr0bet, non
mirum St. Si 0tiones boni, mali, VirtutiS. Vitii, perfectioni8, imperiectionis te aliter intelligat se antius. Nam bonum est ex Spin0gae sententia id, qu0 D0 in n0Stro SSe perSe-Verare auget et juvat, mnin igitur Spinora, b0num ab utili aut jucundo non distinguens. 0num per Se non cogn0Scit. Cum illa autem b0ni definitione noti0nes virtutis, perfectionis etc. artissime e0haerent ide0que et ipsae Similiter i. e. naturali sensu definiuntur. C0ntra antius bonum illud quod in m0ribu cernitur, ab utili et jucundu acerrime Separavit. Bonum et malume ejus Sententia Sunt a Sola praetica ratione pr090Sita per alterum enim id intelligit, quod rati0ne adducti neceS- Sari appetimus eine nothuendi gen ege stati de Be- gehrUBgSVerm0genS), per alterum id, qu0 necessario detestamur ei ne n0thri endige GegenStand de Abs eheuungS- verm0gens ei. Kriti de praei. Vernunit p. 8 d. Eirelim. In eundem m0dum Virtutis, peccati etc. 0ti0ne judica sit. Denique magnam utriusque differentiam praeterire n0n licet. Quatenus enim fundamentalem Spin0Zae sententiam
reSpeXerimUS: Ba quaeque reS, quantum in e St, in SuoeSSe perSeVerare conatur atque illam boni definiti0nem, qua b0num eum utili adaequatur, eatenuisaeere n0n poterimus,
qui utilitatis studi nimioque ui am0ri eum favere dicamus. Apud antium e0ntra ea, quum tota ethica notioni officii sit subjecta, utilitatis cura l0 cum mnino n0 habet, immove vehementissime repudiatur. Quae quum ita Se habeant, de ρ0Deiliandis utriusque phil0s0phi sententiis ethici plane desperandum esse videtur.
Attamen quum si ustra Sane differentiam eam e0nareri re-m0Vere, quae in e0nStituendis utriusque d0ctrinae fundamenti apparet, alia Si rati decretorum Singul0rum. X quibus haud pauca Si propius ad ea aeeeSSerim US, Ut qu0dammodo concinere inter Se aut non omnino discrepare
Qu0 primum ad libertatis noti0nem attinet, a pin0ga, ut jam supra vidimus, homini agenti libera v0luntas ab-judicatur Ter enim rem liberam intelligit eam, quae ex
9쪽
Sola suae naturae nece88itate exsistit et a se s0la ad agendum determinatur, per neceSSariam autem Vel 0tiu c0aetam,
quae ab alio determinatur ad Xsistendum et operandum certa ac determinata ratione Eth. I des VII). Hoc in Sensu unica substantia libera est, qua uniVerSum ejus Systema tanquam fundament nititur. Intelligit nempe per substantiam id, qu0 in Se 8 et per Se 0ncipitur, h0 e8t id, cujus e0nceptu n0 indiget conceptu alterius rei, a qu0 formari debeat Eth. I def. III). Substantiam autem ex infinitis c0nsistere attributis contendit, per attributum id intelligens, qu0 intellectu de substantia percipiat tanquam ejusdem essentiam constituens Eth. I def. IV). Illi autem substantiae, quae 80la libera cauSa St, 0di opponuntur. Per m0dum scilicet substantiae assecti0nes intelligit sive id, qu0 in ali est, per quod etiam c0ncipitur Eth L des V. Jam quum omne res particulares nihil sint, nisi substantiae sive Dei attribut0rum assecti0nes sive m0di, quibus Dei attributa certo et determinat mod exprimuntur, libertatis
eXperte Sunt. St 0tius e m0dorum natura, ut Singuli invicem alius ab alio dependeant. Nullum igitur, ut uberius haec Xp0nam in rerum natura c0ntingens datur neque quidquam fortuit fit, sed innia ex divinae naturae necessitate determinata sunt ad certo modo exsiStendum et operandum. Ex qu efficitur, ut 0mini mens, quum c0gitandi Dei m0dus sit, nullam liberam v0hintatem habeat, sed Deus ultima libera causa it 0Strorum consili0rum et acti0num. Qu0d enim ad voluntatem attinet, notandum St, Spin0Zam per voluntatem affirmandi et negandi facultatem, non autem cupiditatem intelligere, qua men re appetat Vel RVerSetur. Quae quum ita Sint Voluntas certus tantum Stc0gitandi m0dus adeoque unaquaeque V0liti n0n poteSDeXSistere neque ad perandum determinari, nisi ab alia causa determinetur et haec rursus ab alia et sic p0rr in infinitum. Singulae v0litiones nihil sunt praeter ipsas rerum ideas nam Secundum propositi0nem 49. partis Secundae in mente nulla est v0liti sive affirmati et negati praeter illam, quam idea, quatenus idea est, inv0lvit. Voluntas igitur et intellactit linum et idem sinit, quum Singuli1 V0litione et idea, e quibus v0luntas et intellectu e0BStant, unum et
10쪽
idem sint. atque de haec menti decreta eadem necessitate in mente riuntur ac ideae rerum actu XSiStentium. Haec quum ibi perSuaserit pin0Za, 08, qui e liber0s agere existimant, irridere n0 deSistit. Plerique enim, inquit, qui de affectibus et h0minum ViVendi ratione Seripserunt, Videntur non de rebu naturalibuS, Sed de rebus, quae eXtra naturam Sunt, agere. Immo hominem in natura velut imperium in imperio concipere Videntur. P0rro affert ausas, quibus h0mines ad illam pini0nem falsam perveniant; credit enim homines e libero MeSSempinari pr0pterea, quand0- quidem Suarum Volitionum 110rumque appetituum Sint 0nscii et de causis, quibus di8p0nuntur ad appetendum et v0lendum, quia earum Sunt ignari, ne per S0mnium quidem c0gitent hanc igitur SSe 0rum libertatis deam, qu0 Suarum eti0num nullam cogn0Scant cauSam. Omnino denique potestatem aliquam volendi in h0mine inesse negat dem0nstrat enim in mente nullam esse saeuitatem abs0lutam intelligendi, cupiendi, amandi ita, Sed mentem ad 0 vel illud v0lendum determinari causa, quae etiam ab alia determinata sit et haec iterum ab alia et sic in infinitum Sequi inde ait has et similes facultates vel pr0rsus fictilias, Vel nihil esse praeter entia metaphysica SiVe univerSalia, quae ex particularibus s0rmare soleamus adeo ut intellectus et v0luntas ad hanc et illam ideam vel ad hanc et illam voliti0nem e0dem modo sese habeant ac lapideitas ad hunc et illum lapidem, vel ut homo ad Petrum et nullam.
Jam quae est accurata antii de necessitate sententia γDistinxit, ut omnibus notum est, res, quatenu SenSibu Subjiciuntur, et res, quale per Se Sunt, n0bi ignotas, illa quidem mi indum Sensibilem Sive phaen0men0rum, a mundum intelligibilem sive n0umenorum constituentes. Principium formae mundi Sensibilis est, qu0d 0ntinet rati0nem neXUS uniVerSali omnium, quatenus phaen0mena forma mundi
intelligibilis agn0scit principium objectiVum . . cauSam aliquam, per quam HStentium in se est c0lligati0. Cf. antii dissertationem de mundi sensibilis et intelligibilis forma et principiis p. 5. Mundus ensibilis ab intellectu per 0rmam cau8alitatis concipitur ide0que necessitati obedit. Causalinaturae lege, quidqUid sit, e pri0re aliqu0 Statu pendet,