Ethica Spinozae doctrina cum kantiana comparatur

31쪽

pr0gredi. Si acti tantum feci dum ilicium sit, non ex offici0, ea nihil aliud est, nisi legalis, minime moralis. Neque natura benevolus agit moraliter, Sed is, qui beneficia in aliquem c0nfert, quamvis ad humani generi odium natus sit. Ita elucet antium ab utilitatis rati0ne pr0rsus abhorrere mnibusque viribu eudaem0BiSmum, qui V0eatur, repudiare. Quin etiam e0ncedendum est, antium aequ0 rigor0Sius hanc sententiam tueri, ita, ut Schillerus, qui ceteroqui Κantii sectator est, illam severissimam antii sententiam illuserit h0 epigrammate:

Undiit Abscheu ais danti thun, te die Pssielit di gebeiit. Sed chillerus, ut mihi videtur, illam mei n0tionem

justo capti08iu interpretatus est, neque enim antiu contendit Ucium debere fieri eae taedio, sed debere ion feri eae inclinatione. Mihi quidem persuasum est anti moralis actionis notionem tam Severe concipiendam fuisse, nisi m0ralitatem fieri pr0miscuam et ambiguam v0luit, ut ethica

Sed, quamvis antianae adhuc c0ntrariam Spin0gae doctrinam cogn0Verimu8, quaeritur, num haec revera omni ex parte ab illa aliena et de c0ntraria Sit, ut nulla rati0ne cum illa c0nciliari p08sit Minime Ver0, Si aciem, quum ad triario res. Venit, animadvertimus. Immo magis

magi8que Spin0Za in p08teriore ethicae parte nimium utilitatis studium abjicit ac dep0nit, qu0ad ad 0mmendandam animi

tranquillitatem et externarum rerum despicientiam perVeniat. Eth. V pr0p. 4 haec leguntur: Quamvis nesciremus mentem nostram aeternam 88e, quod me demon StraViSSe put0, pietatem tamen et religi0nem et ab80lute omnia, quae ad anim0Situtem et generositatem referri ostendi in quarta parte, prima haberemus. 0rr Spin0ga illacide dicit beatitudinem n0n 88 virtutis praemium, Sed pSani Virtutem

32쪽

inam Ver etiam Dei amori renunciat, nam is, qui Deum amat, c0nari nequit, ut Deu ipsum c0ntra amet, nam Siqui id c0naretur, cuperet ut DeuS, quem amat, non SSet DeuS. Pr0seet Summum X0ptatiSSimumque, qu0d 0m0 renunciare p0SSit. raeterea Spino ga 0stulat, ut 0mines ex terti c0gniti0ni genere c0gn0scant. Si igitur intelligunt omnia e naturae divinae necessitate equi et Secundum aeterna naturae leges et regula fieri, re adverSMmiSeriaSque patienter perferunt. 0dem pertinent Eth. IV pr0p. 2 Acquiescentia in se ip80 in Eth. IV pr0p. 37 etc. Qui est, qui his ex locis n0 intelligat pin0gam cum

tim quum antius in Severa postulati0Demificii externis impul- Sibus rem0ti D0n SubSistat, Sed adducatur, ut antea repudiatam felicitatem atque utilitatem respiciat. Quem felicitatis respeetum, Si accuratius perpenderimuS, partim eveXempli Summae m0ralis legis allatis, partim ex d0ctrina de b0n Summ etc. Cogn0ScemuS. 08tquam p0StulaVit, ut regula Maxime)n0Strae V0luntati Semper simul ad universalem legislati0nem Sit apta, facere Π0n poteSt, quin illius utilitati rejectae rati0nem habeat. Sic in exemplo, ubi quis pecuniam cumc0nsili eam n0 reddendi mutuetur: Das icti, inquit, in aligem eine Ges et Zu lilgen, icht Oolien obtine, ei manini danti nichi meli glauben de mi gleicher Munae be-

etcunSchi, nube m0chie. Praeterea certe mihi conceditur,

aperte p0nere in utilitate exspectanda. Dilucidissime autem Kantius commodi respectum expressit in libro, qui Meta

33쪽

Denn ede Wi insciit, das thm gehollan erde, en eraber seine Maxime, Ander nichi hellan gu W0llen, aut Werden tesse, o Wilrde eder brugi sein ilim eisian guVersagen AlS WiederStreitet die et gen niligige Maxime sichselbst. Quidquid utile est, X Xperientia Sumptum St. Ratio igitur, cui hic antius imperium defert, neque impulsu impur neque cientii eXperientiae libera neque ab utili

aliena SSe Videtur.

E0dem d0ctrina antii de summo bono ducimur. Docet enim summi 0ni noti0nem in felicitatis cum virtute conformati0ne esse positam. Qu0d Si ita Se habet, quo m0d ab agentis animo felicitatis tanquam virtutis praemii 0gitatio remoVeri 08Sit, n0 Video. Si qui enim certo est, Semoralibus acti0nibus etiam beatitudinem, quamquam demi in alio mund adepturum SSe facere pr0fect B0 90terit, quin ad hanc beatitudinem respiciat. Si enim c0ntradicti0, pr0mittere homini felicitatem, m0ralium actionum c0nsecutionem et D Stulare nihilominus, ut in moraliter agendo illum effectum obliviscatur neve illiu cupiditate teneatur. Hac re inter Virtutem et felicitatem quaedam c0njuncti0 exstat; 0ralis homo dicere nequit Agit m0raliter, ut beatitudinis particeps fias, Sed si moraliter agas, liceat tibi certo perare te aliquando beatum futurum esse. Subtilior haec est distincti quam quae, Si a doctrina ad vitam de- Scendatur, p08Sit obtineri.

Qua quum ita sint, intelligi facile p0test pin0gam n0nm0d0 antium aequavisSe, Sed etiam multo SuperaSSe.

Quibus omnibus respectis antiu et pin0ga a c0ntrario initi ad 0ntrarium finem pr0grediuntur; nam pin0ga in ethicae initi utilitatis principium praebet, in fine Summam ab-Stinentiam esse virtutis signum docet. 0ntra antius pr0pter 0ificii 0ti0nem prim ab utilitati cura abh0rret, tamen adeXtremum severitatem illam deponit. Quod cur ita se habeat, si altius repetimus, duplicem illam moralitatis aestimati0nem apud pin0gam cum duplici Spin0ganae phil080phiae indole cohaerere invenimus. Altera

enim ex parte dia phil0S0phia naturae cultum, altera X parte mysticismum let et pietatem. P0rro magna cauSain pS Spin0Za ita est, nam Vir Summae abstinentiae, in-

34쪽

30 tegritatis, pietatiS, 0rum cand0ris maximi simplicitatisque fuit ideoque, ut ita dicam, recentiori aetatis 80crate appellari p0test. Atque haec mirabilis abstinentia ad systema

constituendum plurimum aluit satis superque enim c0118tat eum vitam maXime impliciter modesteque egisse Eth. IV cap. 29: Qui Verum numm0rum, inquit, Sum 0runt et divitiarum modum e 80la indigentia moderantur, pauci contenti vivunt. Quae verba ptime in Spin0gam ipsum cadunt. Praeterea memoriae traditum St, Spinogam d0num amici his Verbis deci88e, ut natura parvo c0ntenta Sit, ita Sequ0que parvi indigere. Quod ad antium attinet, vir tanta integritate ac m0ralitate, quanta Spin0ga praeditu fuit. Aliae autem cauSae, quibus antiu c0mm0tus Sit, ut p0Stea initi repudiatae utilitatis rationem haberet, Drsitan in his VerSantur. Primum quidem principii sui rati mere larmalis ad inc0nsequentiam eum nolentem quidem detulit. Ut jam supra exposui, i0rmali ethicae principi posit c0nsilium cepit ethicam c0nstituere, quae ad omnia rati0ne praedita animantia pertineret. 0c jam Saepenumero ei ppr0bri datum est et quidem just0jure, ut equidem put0. Sed aliquid excusati0nis habet, quum Eantius Studi0sissime enixu Sit, ut quam purissimam moralem Summam legem e0nStitueret, quae et a materiali principio aliena esset et cui necessita et universalitas ine8Sent. EXempla autem actionum e Summa m0ralitatis lege Sive ex imperatiVo categ0ric perfecistrum anti asserenti nullae praesto erant nisi h0minum acti0nes, quibus revera utilitatis respectu facillime incurrit. Jam vero a principi Drmali ad materiam agendi via in eniri nequit Saltus est, non transitus, fieri igitur n0nJ0te8t, quin, Si Κantius ad Singula m0rum leges, ad Vitae normas vel ad exempla descendat, ab ill0 principio desciat. 0mines quum nonppurae rati0ni Sint, fieri n0n potest, quin natura irrationalis rati0ni immisceatur. Praeterea haud scio, an antius inductus sit W0lsana distributi0n officiorum in perfecta et imperfecta officia, quam divisi0nem tum vigentem retinuit. Sed ei illa divisi ortae farragine, quem Vehementissime improbat atque acerrime Vituperat, Vertenda et melior c0nstituenda erat. Huc accedit quod t0tus in e erat, ut Deum, libertatem, immortalitatem,

35쪽

quarum notiones theoretica phil0s0phia deleverat, restitueret.

EX omnibu8, quae Supra diximus, elucet pin0Zam et Κantium viros tantae moralitatis, quantae pauci 0mines fuerint, de ethicis quaesti0nibus maximi m0menti, quum initio a c0ntrariis fundamentalibus sententiis pr0fecti sint, ad X- tremum inter Se 0ngruere. Qui conSensu nobis minus est mirandus quam Sententiarum discrepantia Simul echac e0mparati0ne apparet, quam injustum chleiermacheri judicium sit, quod de antiana ethica cum Spin0gana c0mparata fecit. Sed uterque sibi non constitit; antius, quatenus de illa summa lege m0rali et severa officii noti0ne utilitatis rationem quandam faciens quamquam invitus deflexit Spi-n0ga autem, quatenus ad aliquid pr0greSSus est, qu0 Sine jure p0teStateque e fundamentalibus sententiis fecisse mihi

videtur. Namque materiam et animum, SiVe Xten Si0nem et cogitati0nem, SSe unum idemque dem0n Strare conatus St,

et quidem tantum modaliter Sive formaliter has inter SediVerSaS SSe, non realiter. Ab hac sententia fundamentali pr0fectus non ubique ibi e0nstat, Sed in duas alias universi contemplandi rati0ne partim in teleologicam, ubi mens materiam Superat, partim in materialisticam Sive mechanicam, ubi materia est pri0 et 0tentior mente, tranSit. Ex ill principi0, qu0 80liVagum atque jejunum SSe ut 0, multas ine0nSequentia oriri neces Se erat. Accedit, quod Spinora, ut mathematicam tractandae ethicae rati0nem praeteream, n0minibus definitis exsistentiam subjicit neque realitatem conceptuum definit0rum dem0nStrat. Ut paucis dicam, rerum originis et ev0luti0nis nullam rati0nem reddit. Ceterum et quidem recte nem fere philos0phus nisi pin0ga 0 affirmati0nes p0suisse et t0t ine0 Sequentias in se admisisse dicitur. Initi quidem, quum Summis notionibus abstracti0ne creati utatur, multa una eademque etc0nsus ac permiXta offeruntur, c0ntra postea et paullatini Vi Singularum partium id St rerum concretarum et flectuSerumpunt atque ad Sunt.

Vera autem yStematum explicati in ipsis auct0ribus reperitur, et Severa mei n0ti in antio et rigida necessitas ac libertas in Dei e0gniti0ne 0nsistens et Summa abstinentia

36쪽

ac resignati in ipso Spinoga suam interpretati0nem habent. Ceterum utrumque JStem maximam dignitatem et auctoritatem gratiamque acquirit, qu0d uterque ex ethicis sententiis positis acti0nes judicaverit et vitam transegerit. Sunt enim plurimi et quidem etiam phil080phi, qui n0mine praecepta

0ptima offerunt, re autem ipSi ea non Sequuntur.

Omnino, ut equidem die0, difficillimum est, immo im-p08sibile, puram legem m0ralem humanae naturae aritS, immo diversis p0stulationibus convenientem constituere. Ut mens humana nunquam dualismum materiae et animi prorsus funditusque superabit, ita Summa te moralis cum humana natura Semper Sive 0rale cum utili pugnabit. Et pin0ga et antius partim humanae naturae alteram, partim alteram partem uSt magis respeXerunt et aequ0 pluris aestima

verunt.

Nescio an AriSt0teli, cujus phil0s0phia substitissimus materiae et animi rati0nem c0nstituendi et designandi c0natus esse mihi videtur, optime c0ntigerit juStum et rectum respectum ad utramque humanae naturae partem habere, qu0dh0 l0c0 dijudicare longum St. Sed iacere n0B OSSUm, quin Arist0telis sententiam in hac re repudiem, quatenuS virtutes intellectuales sive laian0eticaS quae i0iuinautur, pluris quam m0rales esse aestimanda cen8 et immo potiuSΚanti, as Sentior . praeticae rationi principatum deferenti. In libr0 qui Grundlegun 'ur Metaphys. de Sitten on- scribitur p. 24 sic legitur: Dieseisheit bestetit 0h meli imriun undiasse alcim issen. Etiam notra aetate pluri talh0mines, fals0 0gn0Scendi facultatem et Scientiarum paratarum Summam usi pluris ducentes, V0lendi poteStatem aequ0 magi neglegunt. Vesanum St theoreticam cognitionem parVI putare, quid autem et quantum theoretica cognitione humanum genus 8Secutum S et omniu0 0nSequi p0test, quum ea ad mundum solum sensibilem pertineat N0stra mundi concepti minus a Scientiarum et notitiarum Summa, quam homine rerum e0ntextum et finem n0scendi studi inflammati sibi pepererunt, quam c0ntinu et intim animi enSU,

ques eas amplectimur. dependet. Atque phil080phi 0n solum inpraeterita subtili ingeni penetrandum est et leges cogn0Scendae Sunt 0rum, quae fuerunt et Sunt, Sed etiam

37쪽

illis officium impositum est in p08terum pr0spicientibus morali h0minum progre8Sioni B0rmam ei Sequendi atque exquirendi c0nstituendique, quae humani generis moralitas futura sit. Mihi persuaSum St 0 noti0nibus libertatis, boni virtutis Dei, immortalitati etc. nuli pacto carere p0SSe. Ut enim h0minum c0gniti0ni Studium opini0ne ac fiducia certa veritatem aliquam SSe incitatur, ita humana natura officii noti0nem habet et qua8 moralitatis igniculi et seminan0bis sunt in Sita atque innata. Haec est ipsa in universum antii Sententia, qua0mne e08, qui antea de ethici rebus Scripserunt, vincit; sed, quid dic0, ne ii quidem, qui p08 eum de hominum vita

et 0ribus disseruerunt, antium con Secuti Sunt. Quare ejus ethica plurimi aestimanda Si et contendo unamquamque novam doctrinam moralem cum antianis sententiis fundamentalibus necessario c0mponi, nam ad hoc tempus omneSm0rale d0ctrinae 90St antium riae antii rationem 110ndum milibus e partibu SuperaVerunt.

38쪽

Natus sum Albrechius Ricardus Giessier in ri Mansiel licae vico, cui n0men est Annarode, die Februarii anni LII. h. s. patre Carolo, matre Bertha Oemler. Fide institutus sum evangeliea. rimis litielementis domi imbutus Sum. Hinc eg agenS J decimum annum gymnasium Istebiens ab ultim ordque ad Summum frequentavi. Auctumn , anni MDCCCI in universitatem Halensem me c0ntuli, ut studiis phici 0peram darem, Simulque phil080phiae studi valctu Sum. Per Septem emestria audiVi Vir illuStr.

per tria Semestria interesse permiSerunt. Quibus viri cum omnibus tum Haymi 0, Keili0 E0ptime de me meritis gratias ago quam maXim RS.