Artis recte ratiocinandi elementa ab Andrea Ambrosinio ... elucubrata

11쪽

Hembra vel minima amore plane pater no prosequaris: ut pro hisce benefactis non modo tibi gratias agerem , sed pro

modulo meo omnium collegarum ferme nomine referrem, munus is hoc tibi osterendum duxi: munus quidem, quod si aut ex sua, aut ex tua dignitate spestabitur, pe exiguum ; si vero ex viribus meis, mediocre si denique ex animi affectu, maximum erit. Quid i quod volumen istud Artis recte ratiocinandi praecepta quum complecteretur,' nulli aptius nuncupari poterat, quam tibi , cui perpauci in rite recteque ratiocinando vel de involutis negotiis pares ostenduntur Z Quare scite prudenterque me gessisse conficitur : nihilque est reliqui , Amplissime Marchio, nisi me amare, uti coepisti, pergas. Vale . Ex AEdibus Solitudinis s. Petri a Caesarano III. Kal.

Augusti 1773.

12쪽

ANTECESSIO.

Ibium mihi non est, quin plerique

eorum, qui adeo morosi ac dea cati sunt, ut non modo ineptis & exsuccis, verum etiam scitis, elegantibusque aliorum luciabrationibus saepe tallt diant, consilium huiuste opellae iavulgus emittendae meum, in meli rem aequioremque partem sint accepturi : iquin imo inflatis buccis, & scintillantibus oculis, severum Induti supercilium clamitabunt e quoulque tandem n. genti logicarum institutionum copiaobruemur quousque eadem crambe millies recocta , nee tale ne Gripere adspersa nobis lautis oppido viris. edenda exhibebitur qclousque torcularia nulli rei publicae litterariae bono atque utilitati desudabunt qu Ou'quia nugatoriis hisce neniis doctis sapientibulque hominibus nausea stomachusque creabitur Papaei Sed bona verba quaeso : & ne in me inserum inauditum debacchemmi , inque meum opus sententiam te merx

pronuncietis, exoro.

Ιl. Ae principio illud sibi responsum habeant tri-eones isti, quod dedisse qui in eadem sparta lituit ran.

da .ant ei verunt me, probe norunt, vel nou ς debent, quum eo tempore ejusmodi scientiam, Bazoms, is af-ιendi, Cartesii, Hobbesii, Cla ubertii, Aultoris Artis

cogitandi Malebranchii opera & indultria eo per te, Bionis iam evectam esse uidebatur, ut nec I plendo-δ em, nec lumen, nec incrementum novum excipere amplius posse crederetur . Deinde iandiu in nolirae juventutis studiosae commodum philosophiae univeriae elementa eluco brate animus erati: at quum mihi id

muneris demandatum sentit, ut i a re philosophi ea opi ,-

13쪽

ANTECESSIO.rae spei adolescentes instituerem, id oneris alacri animo subii , atque per annum integrum ex ore meo

politioris Logicae Institutiones praesegente pendentes detinui Quo factum est, ut uberrimam, nec admodum spernendam segetem domi congestam deprehenderem : hinc animum subisto meum perculit consillam eam accuratius expoliendi , atque in lucidum ordinem ac formam redigendi, iuventutis erudiendaemidio M Accesserunt amicorum calcaria , quibus &. mentem aperui meam , & partas opes perlustrandas

II1. Verum equidem animi pendebam, quum pro quadam verecundia, tum pro quodam penitus insito pub lici

iudi is metu, magnopere Veritus ne suum in vulgus eminerem op , quod nullam novitatis speciem praeseferret, In me erudatorum hominum odium eos cir

rem . Interea mihi quid consilii caperem haerenti illud h. Augusti m lib, L de Trinit.- cap. IIII. Oecum , , Utile est plures a pluribus fieri libros, diverso

stilo, ... etiam de quaestionibus eisdem, ut ad pluri, mos res ipsa perveniat, ad alios sic, ad alios autem se is quod non parum animum valde ancipitem confirmavit. Atque in manus sumens, evolvensquρ cl. viri

.Faeclolati elegantissimam Logicam in Paraenesim adiuventutem logicae artis studiosam incidi, ubi prae aliis , Per ego vos, scribit, deos, hominesque rogo, ne fianatis vobis imponi, libellosque obtrudi scite eleganterque scriptos , qui calutem humanae menti afferre

dicuntur, artem traderet cogitandi. Vix pauea complactuntur, quae ad Logicum form/ndum pertineantrqui se se illis per hos annos . dediderunt, prima quibdelis facie mirifiei visi sunt veritatis indagatores ac iudices ; sed quum ad manus & pugnam res venit,

xi teque drsputandum suit, tum vero apparuit, quantuli essent. Hinc publicae studentium concertationes, quae more majorum institutoque habentur, sublua passim concertatione, in quasdam veluti rocitationes evasere is . Hisce igitur permotus i animum adscribendum appuli , ac diurna nocturnaque manu

recentes Iuxta ac veteres ea Ie logica scriptores ve lare

14쪽

a V coepi , atque apes industrias imitatus, quae v a 'nantur, & flores ad mel conficiendum idoneos cara Dunt; deinde quicquid attulere disponunt, ac perta vos digerunt; & ut Virgilius cecinit: liquentia mellai Stipant, & dulci distendunt nem re eellas: Ita equidem quae in aliorum lucubrationibus praees a re exco itata, dilucide explicata visa mihi sunt, ex δcerpsi, digessi, & operi meo intermiscere curavi, ne quid ei deest et , quod ad iuventutem instituendam apprime facere videretur. IIII. Neque enim opus est, ut qui alicuius artis scientisve elementa elucubrare decresit , ea in me dium proferat, quae nemo adhuc scriptitarit; sed ita

oratione res prosequatur, ut nec injucundum, nec

inutile opus suum esse dijudicetur . Quod quidem ab iis quoque fadtitatum deprehendi , qui magnum sibi in re publica litteratorum virorum nomen com pararunt. Quorum alii aperte & in antecessum, naeis plagiarii. nota impingeretur, id praemonuerunt. alii et si lectores ea de re monitos haud faciant, suis porro locis quum aliena proferunt , auctores indigitare non omittunt; alii aliorum opera inuadunt exinpilantque , & ne auctores quidem indicare curant . Auctores novarum rerum perpauci sunt. Invasit pia ne me ingens admiratio , qui maximopere lectiona Arist cogitandi oblectabar, firmum ratumque animo habebam ejus auctorem ingenii sui scelus, labores, meditationes , animadversiones , inventa exhibere ἔquum lectitanti mihi Dissertationem primam operi praefixam, obviam isthaec verba venerunt: ,, Exigit a nobis justitia, ut lefitorem certiorem faciamus, cono siderationes, quas heic novas dicimus, quia in vut inparibus Logicorum scriptis non reperiuntur , illi uxomne sinon esse , qui in hoc opere conscribendo laboravit ; sed alias mutuatas esse e libris cujusdam philosophi , cujus magnum hoc laculo nomen est, ac in quo tantus elucet ingenii nitor , claritasque , quanta in reliquis deprehenditur confuso atque obscuritas, alias vero desiimias ex opusculo non dum edi ἀ

15쪽

eduo el. Paschalii , cui nomen L' esprit do Geome iatrae, Anima Geometriae: atque hae praecipue parte I. cap. vl . invenluntur, ubi de dj fierentia definitio anum nominis,& rei disseruur; atque parte IHI. ubi quinque regulae traduntur, quamvis heic fusius explicentur , quam in ιlla scriptione originali . En uero de iis observanda iam occurrunt, quae de vulgaribus Logi eorum libris in hunc noti rum translata sunt . Primo propositum est ea omnia hete tradere , quae reuera utilia comperta sunt: qualia habenda regulae v figurarum, nominum, ac idearum divisiones, Sc quae indam de propolitionibus animadversiones . Alia quidem parum utilia judicavimus , qualia sunt quae de categoriis , lociique Topicis traduntur e haec tamen ideo non omisimus, quia pauca sunt, & facilia , communiterque aduit cuntur is . Et haec capiti secundo partis IIII. intermista ,, Maxima pars eorum , quae heic de quaeationabus dicuntur, excerpia sent ex sche dis mss. Cartesii , quarum me pro sua humanitate participem voluit Dominus Ciercellerius,, . Quid vexo adnectam de Arte Logicocritica Ant. Cennensis. quae magnam auctori suo peperit famam uum in manus meas libri de re logica cl. Verne ii venerunt, eosque lectitavi, statim sentit utrumque Uerneium scilicet & Genuensem eadem plane tempestate scri-hentes eadem serme in suis lucubrationibus producere; neque id pernegat, lino satetur Uern ejus ipse iapraef. ac proinde ex fontibus eisdem, quae promunt,

hausisse palam est , videlicet ex Bacone . Ridigero Gravesandio, Coud orto, Malebranchio, Nolfio, Lo-ehio , Clerico, Auctore Artis cogitandi, aliisque . Quo spectant quae congeris atque obgannis , inquit fortasse quisquam Ut nimirum auctores hosce nihili

ducamusὰ Minime gentium . Sed ut aequum cuiquei pretium statuatur ὴ atque illuliratores non pro ia-

uentoribus obIrudantur, magna non pro maximis ingeniis venditentur, aliena non pro propriis accipian

16쪽

ux suo penu omnia quae afferunt', de pro insisse , sed quae ex aliorum scriptionibus edidicerunt, nobis propinare , novis dumtaxat coloribus depicta , novaque acie adornata . Quid mulsitas ὶ Latet fortasse te in more positum este apud transalpinos praesertim homines , tacitis auctorum, librorumque nominibus, veluti proprii ingenii toetus , quae ex aliorum scriptis surripuerunt, venditare Uidesis vol. D. Ideae hiit.

Ita l. Litter. cap. L. art. 3. Hyac. Cimmae. Semina, particulas earum rerum, quae versant , ex antiquis extraxerunt; quod pro me nata in operis hujusce pra- gressu adve ito, ac praesertim in I. horumce elementorum libro, in quo de rebus a recentioribus philosophis enucleatis sermonem instituo , sed antiquorum auctor irata illustro : hine auctoritates Ciceronis, Senecae, Pimarchi, aliorumque utramque pagellam taciunt . Nolarunt iam id quam plures viri lynceis oculis praediti, ut Huerius in Censura philos. Cartes. Corfinius in ii. dili erratione Plutarchi libro adjedia, de Placitis Philosophorum a se latinitate donato, in qua plures recentiorum Philosophorum sententias cum illis vetetum a Plutarcho relatis comparat , atque eiusmodi inventa non his te, sed illis esse honori vertenda iure summo contendit; aliique non pauci. V. Ned eo , unde discesiit , redeat oratio nostra . opus igitur aggressus sum eo animo, ut recentia simul & scholaitica complecterer, sed quae in utrisquaphilosophis selectiora , solidiora , scituque digniora

milii visa sun Recentiorum praesertim vestigia presesi, sed scholastica etiam delibare oportuit ob iuventutis studio te commodum, ne alibi quaerere cogere tur, quod heic habere nulla temporis jactura posset. Quare in id sedulam operam navavi, lacertosque Omnes intendi, ni qui hujuscemodi Logices Hementa

apud se haberet, nullius plane Logicae amplius indixeret ex iis, qua6 vel recentiores Philosophi, vel p. stitores Scholastici ediderunt . Utrum ex voto mihi negotium cellerit, audicium apud aequos rerum aestiniatores cito. Non sum equidem nescius, quam natura

17쪽

tura proeli ves ad assentandum nobis simus; ae proinde ne turpiter fallar,& fallam, sapientes incorruptosque censores quaero.

VI. Auctores porro qui ad id operis conficiendum symbolam suam contulerunt, & honoris, & grati animi caulsa, recensere decet : atque agmen ducat Gennensis, cuius Logica reliquis sere omnibus praestat, cui succedunt Purchotius, Corsinius, Gravesandius, He in eccius, F. a Brixia, Soria, Auctor Artis cogitandi, Mui, chen broe kius, Nolfius, Jacquierius, Ver-n ejus, Ferrarius, Faccio latus, aliique. Quum vero de schola ilicis reculis verba facere oportuit , Auctorem Artis cogitandi , & Facciolotum adii , quorum alter ejusmodi res d c, te&sapienter versavit, alter Uero scite & eleganter. Hisce quidem omnibus accesserunt ea , quae diuturna harum rerum disceptatione ipse animadverti, excogitavi, deprehendi, quae, quantulacunque sint, suis collocata sedibus invenientur. Equidem ingenue fateor ingenioli mei exilitatem: sed me quod non parum confirmavit, id sane fuit , posse videlicet hominem mediocris ingenii ea procudere majori attentione , diuturniori tempore

adhibito , & tranquilliori placidiorique otio pollea.

Iem, quae Vir magno praeditus ingenio, cito & mille curis dii lentus praellat. Quanquam in re quavis nec omnia.vident omnes , nec quicquam jam inventis

adjicere difficile e I t. VII. Antequam te dimittam , benevole lector ,

atque praefandi finem faciam , moneam te Oportet quaedam, ne quum in ea incurreris mihi vehementertia birascaris, ad manus scilicet venient tuas Logicae P. Alterii, & Rogerit,i quorum primus paucis page ulis rem logicam expedivit, alter fusiori calamo eam est prosequutus e utrumque tamen in hi storia logicae, quam pertexo, laudatum minime nancisceris; quamvis D terque ille Ferrariae, hic Neapoli opera sua typis consignarint , prius quam iit hoc opus publicam

lucem aspiceret: praeterea lectitanticit ibi num. V I. rca III. lib. I. occurret Marochius adhuc inter mortales agens , quum jam inenarrabili totiuat Europae

18쪽

ANTECESSIO. X vlitterariae luctu diem extremum aetatis 89. Obierit anno I77 i. mens. Octobr. Quid ita i Libellus hic quinque ab hinc annis excudi coeperat , atque septem ejus folia typico praelo iam erant commi sta, quum incepto opere supersedendum fuit. Quid enim Z Neu brevis est, nec jucunda historia, quam quidem, ne te animi pendentem dimittam, paucis habere volo.

Quum in id scriptionis perpoliepdum , & aeneis litteris commendandum incumberem, i schia dico morbo me correptum sentio quem difficit imae diuturnaeque curationis esse norunt omnes atque libris ex medico um consilio vale dicere cogor, nec non ad equitationem, & honesta solatia animum convertere. Divina porro ope ad pristinam sanitatem restitutus, at

que fractis viribus iam plane refectis, eo loci commigrare , ejus, qui Collegii mei frena moderabatur jussu, aditi ingor, quo nullus est excolendis studiis ineptior; quippe quia ubi qui commorantur, tam multis 3c inter se discordibus muneribus implicantur, ut longe plerumque ablint ab eo otio perseuendo , quos careas , litteris vacare furtim dumtaxat possis, &in horis subsicivis, non vero iisdem penitus de Uove xi. Quo quidem in loco quum moram agerem, tum excitandis Christicolis ad virtutis amorem, morum que sanctitatem, nec non ingenti animarum religiosarum agmini qua monitis , qua catechesibus , prospiciendo; tum rusticae rei domesticaeve curandae sedulam operam navare debui , & carptim tantum &millies interpellatus incoepto operi perficiendo vaca Te ita, ut non vice simplici me hujusce suscepti laboris Poeni tuerit, valde pertaesum tot diverticulis & interis

missionibus . Sed quoniam id operis jam pollicitus

eram, atque adeo paratum iactaveram, amicis lectitandum exhibueram, qui rumorem in vulgus sparserant; cum librariis & glutinatoribus impensarum rationem iniveram, virum eruditum atque honestum fatigaveram, ut ubi dicari pateretur; quid plura ex

parte jam typis excuderam e iccirco intermissum negotium resumendum, ac prosequendum fuit.

VIII. Jam vero ad stilum quod attinet, nec sc-

19쪽

quam philosophum deceat ; verum si acute animadverteris, me in dida Elicis pressiorem , in praejudieiis vero vel en uel eandis, vel carpendis fusiorem orationem adhibuisse deprehenderis; quod eli apte congruente que dicere. Ceterum si quod verbum, vel liberius, .el minus eastigatum in eos, quorum opiniones, erroresve insector, ea lamo exciderit; id nec Odio, quo vacare profiteor, nee maledicentiae, a qua Vehementer animus meus abhorret, adscribtro; sed vel nimio veritaris tuendae amori, vel ad summum fervidae juilentutis ardori.

VIIII. Postremo antequam vale tibi dicam, amice lector, adverte quod hic, quem tibi sisto, liber est

prima totius operis pars , & veluti maior nata filia quae tremebunda in publicum procedit, ne inurbanere illiberaliter ab hominibus plus forte aequo nasutis exeipiatur. Estque Logica omnibus quidem numeris absoluta. Altera vero pars, seu germana minor, maioris fortunam secundam si ita mihi sperare licet prospiciens , e scriniis in quibus jam delitescit , in vulgus prodibit alacri pri cultu , hi ariorique fronte,

monilibus pretiosis adornata, habitu eleganti ei reum- vestita ; ut quae non exsuccas & inficetas e Peripateticis stholis tricas, nodos, quaestionesque nihili a Dierat, sed ex amoenioribus recentis philosophiae hortulis fruges , & succi plenas segetes exhibeat adole- seentibus, de rebus ad Logicam artinentibus discepta iare, ut mos est, cupientibus. Haec te monenda da-xi , jam me ama, & vale.

20쪽

ET INDEX.

ANTECESSIO. Pag. T. PROLEGOMENA .

De Logicae nomine, fine, muneribus, materia, partitione, necessitate , utilitate, jucunditate, origine, & progressu. pag. r

LIBER PRIMUS.

De animi natura, atque operationibuς; deque pretis iudiciorum fontibus in animo, in corpore, atque extra nos exsistentibus. in Cap. I. ratio, quam nec aria sit 6us cultura . Interna emitatιonum nostrarum prInζ pra , anν' mus , s corpus. Animι sedes, natura, operat ones cum corpore conjunctio attinguntiar , atque explIcau-

tur. Θιiti praejudicium, error, atque unoran ιa sint, de uitur . . . . . 'ICap. ΙΙ. De fontibus praeiudiciorum, ac primum uero in inteIIectu infident, unorantia nimiram natu rali T intellectus breυι capacitate , suptairare t Ui rate , Hybisetce, praec itant a, attentionis ammoderata siendi cupidine ; nec non de remem s

p. III. De praeiudiciorum fontibus tu Udluntate α' sentibus , scilicet de naturali aversatione a labore, m Poluptates propensione, proficienda in scientiis deriperatione, sanitatis amittendae timore, tepido veritat samore, pessima sudiorum electione , ineptis prUUD- .ribus, opinione falsa, pietatem cum rictrina pugnare; deque praeceptionibus ad haec omnia spectantibus . SICap. ΙΙH. De variis asseclutim nominibus , finitione, natura, atque Mendiculis, quae in ferendo de rebus iudicio nobis objicὶunt s ac potissimum de amore, odio,

cupiditate, iracundia, invidia, dolore laetitia , spe,