장음표시 사용
291쪽
292쪽
munitionibus, defendente nullo transcenderunt, Innis
que noster equitatus eas cohorte est secutus.
LXIX. InterimPompeius, hac satis longa interiecta mora, et re nuntiata, quintam legionem, ab opere deductam, subsidio suis duxit eodemque tempore equitatus ejus nostris equitibus appropinquabat, et acies instructa a nostris, qui
Castra OccupaVerant, cernebatur, Omniaque sunt subito
mutata Pompeiana enim legio, celeris spe subsidii confirmata, ab decumana porta resistere conabatur, atque
mus prorutis, uti ad i. III, de B. G.,
c. 6 --tionibus his rorutis. CAP. LXIX. T. Decumam Porta.
De Castris Romanorum jam diximus, et de sorma eorum quadrata,
quod ves tironibus innotuit. Sed de
ordine, et de loco aciei cuique destinato, non satis liquet. Quoniam igitur, ut dixit Horatius, art. Poet.
Ditis irritant animos demissa per aurem, Quanain tae sunt oeulis a ieeta fidelibus ...
H. l. fas sit Iconismum castrorum Romanoa uin lectoribus offerre,
quale descripsit Iustus Lips. l. V, dial. . ex olybio, nonnullis'
men, ex iis quae notaverunt recenistiores, mutatis ordinem castrorum, Pro locorum et temporum diversitate, variasse nemini dubium est a Plerumque erat ita instructus, quando imperator cum suo quaestore, legatis, tribunis et legionibus Praesens aderat. Et primum, quadrata erant castra, non tamen solute aequilatera, Propter numerum einum, qui praetorem, legatos sequebantur, calonum et jumentorum in inferiore parte locandorum.
Ita in longitudine habebant os o Ped ,in latitudine a o II ped. a
tuor his erant Portae, M., anterior, Wintoria dicta, quae ad praetorium ducit posterior, decumana et duae laterales, non tamen ad mediam partem, sed ad tertiam tantum ape tae 3 Inter vallum et prima tent ria, ab utrisque partibus spatium xo ped. interjectum, tum ad exercitia, tum ad exitus expeditiores ensetendos. 4 In tres igitur partes, non tamen omni modo aequales, nam prior aliquantulum minor, dispertita erant castra. Porro Pars anterior, a Porta praetoria ad duas laterales, habet praetorium, in quo imperator , consul, Praetor, dux quicumque: ante et circapraetorium, platea satis lata, forum vocata r ad latus dextrum praetorii, quaestorium, in quo quaestor quoniam is magistratus a populo, alii autem tantum a duce ad dignitatem erant evecti: ad latus sinistrum legati, vel duo vel tres, etc; Pone praetorium, triabunt. In utroque latere, a Praetorio, eertis intervallis distantes, equites et pedites ahleeti, et evocati sociorum, pone quos Pr fecti sociorum. Ante praetorium et plateam, duabus aciebus instructi extraordinarii pedites, et equites, socii quoque, Vulgo levis armaturae, sed electissimi,
quippe qui praetorium circum sta-
293쪽
ultro in nostros impetum faciebat Equitatus Caesaris, quod angusto itinere per aggeres adscendebat , receptui suo timens , initium fugae faciebat Dextrum cornu, quod
erat a sinistro seclusum, terrore equitum animadVerso, ne intra munitionem opprimeretur, ea parte, qua proruebat ,
sese recipiebat, ac plerique ex iis, ne in angustias inciderent, decem pedum munitionis se in fossas praecipitabant primisque oppressis, reliqui per horum corpora salintem sibi atque exitum pariebant. Sinistro cornu milites, quum
ex vallo Pompeium adesse, et uos fugere cernerent, veriti, ne angustiis intercluderentur, quum extra et intus hostem haberent, eodem, quo Venerant, receptu sibi con-
rent Prudentiae autem romanae erat,
nullos Romanos habere circa Praetorium, ad custodiam ducum: causa in aperto; ut sic, sociis in honore habitis, strictius astringerent O-rum fidem causa latens, ut Pra cipuos foetorum duces, et copias lectissimas circa se atque sub oculis haberent, ne quid clam consule rent, aut nova assectarent. 5 Duae
aliae partes aequaliter distributae
exercitum continebant in eo ordine : equites romani honoratiores,
triarii, principes, hastati in medio
et ab utraque parte ad latera equiates sociorum pedites sociorum 6 Qui que erant viae directae et parallelae, quarum una media et latior, a praetorio ad portam decumanam duae ab utraque parte so ped. Iatae, una transversa, quintana dicta Ante castra legionum , alia Via lata ce
tum pedibus priseipia dicta in ea
sacra fiebant, arae et altaria surgebant; unde sacra et casta habita,
quamque Viesare nefas erat; quod patet ex Quintil. et Tacit. Hist. I, in ipsis principiis ausam esse, et alibi
de Sejano Tiberius oli effigies ejus
interpriseipia tigionum sineret. Idem Tacit de Planco Caetera et ex ipso conismo castrorum. a. Adscendebat Iurinius, ascenderat; non ingrata emendatione, qui'pe, ut dictum est, cap. Praecedent.
3 Ea parte quaproruebat. Ita nostri codd. et Oudendo . Qua Pro- ruebat, scilic qua intraverat intra munitiones Iurinius idem expIi-Cat parte qua proruerat, id est, ceciderat, Dacta fuerat munitio, cohortibus equitibusque eam transcendentibus Aliter etiam Davisius, qui intelligit ex parte quam Promerat, id est, quam dei erat, quam humi prostraverat Caesarianus exedicitus, quum transcenderet et qua pro quam Positum existimat hel- lenismo illo quem nostri grammatici vocant eas 'auraetion, ut in
loco, quo Paulo ante commems A.
Sed contortior mihi videtur haec
interpretatio, et nostrae miter adhaereo.
294쪽
sulebant' omniaque erant tumultus, timoris, fugae plena radeo ut, quum Caesar signa fugientium manu prehenderet, et consistere juberet, alii dimissis equis eumdem cursum conficerent, alii ex metu etiam signa dimitterent, neque
LXX. His tantis malis haec subsidia succurrebant, quominus omnis deleretur exercitus, quodiompeius insidias timens'. credo, quod haec praeter spem acciderant ejus, qui paullo ante ex castris fugientes suos conspexerat,' munitionibus appropinquare aliquamdiu non audebat equitesque ejus, angustis portis, atque his a Caesaris militibus occupatis, ad insequendum tardabantur. Ita parVae
res magnum in utramque partem momentum habuerunt. Munitiones enim, castris ad flumen perductae, eXpugna
tis jam castris Pompeii, propriam et expeditam Caesaris
4. Reeeptu sibi consulebant. Itoo sius emendavit aliter codd. exhibent receptuisdi consulebant, contra linguae canones Scal et recentiores simplicius forte receptui consulebant, licet haec sorma ossi repugnet. s. Dimissis equis. Ita codd. Dar- ridet tamen Faerno, iacc. Hot-mano, admissis eqvis, quo facilius
eursum eumdem conficere possent,
ealearibus subditis. Quum tamensossas transcendere opus erat, dia mitterent anteponendum existimo. Desorma verbi mimurere vid. Ovid., M. I nostrae edit. pag. 6, not. 36, admissos equos; et pag. 37, not. 34. admissas aquas. Caeterum mutarch. Caesarem dicit, tunc in magno Periculo versatum, qui praevalidum nulliem in fugam effusum, ad hostem retorquere quum niteretur, ab ipso paene est inter eius, nisi Cae- aris armiger, praeoccupato ictu,
hominis humerum abscidisset. Omnino Appianus tradit, quum
fugientes in sua castra per enissent, neque ad stationes suas, neque ad valli desensionem accurrisse.
C P. LXX. T. Pompeius insidias timens. In hoc praelio idem Caesar
de Pompeio dixit, quod ille Punicus
Maharbal post Cannas, ad Annibalem et incere scis, rem i, victoristiti naseis. Vide Sueton. Plutarch. , et Appian. nostis ritis, atque his a Caesaris militissius occumtis. Ita restituit bertinus, ex eodd. et oss. Antea legebatur: angustiis, mrtisque o Caesaris militibus occupatis. Praestat eerte Iectio codd. non damnanda
tamenVulg., quia inis dicit Caesar:
Non tui angustias, striae ovatis castris a Propriam et eveditam. Ex cod.
Norvicens , prope jam eae editam restituit herlinus probantibus Vossio Davisio et Oudendorpio;quum tamen omnes alii codd. habeant propriam et eaepeditam, quas
295쪽
victoriam interpellaverunt: eadem res, celeritate insequentium tardata nostris salutem attulit.
LXXI. Duobus his unius diei praeliis Caesar deside
ravit milites DCCCCLiX, et notos equites romanos, Felginatem uticanum Gallum, senatoris filium; C. Felginatem, Placentia; A. Granium, Puteolis; Μ. sacrativirum, Capua; tribunos militum et centuriones XXXIL Sed horum omnium pars magna, in fossis munitionibusque et fluminis
ripis oppressa suorum terrore ac fuga, sine ullo vulnere
interiit, signaque sunt militaria XXXII amissa Pompeius eo praelio Imperator est appellatus Hoc nomen obtindit, atque ita se postea salutari passus est sed neque in literis, quas scribere est solitus, neque in fascibus insignia laureae praetulit . At Labienus, quum ab eo impetravisset,
lectio mihi non adeo inconcinna videtur, quam ipsi sibi fingunt nihil
mutavi Iam victoriam pro riam et expeditam, scit in manu partam, hahebat. - Nostris salutem auulit. Hoc
loco, non injuste, nostro judicio Caesarem reprehendit Turpis acri e t. III, p. 23. Inter prima ducis munia, annumeranda certe
et regionis, et castrorum hostilium notitia Porro Caesaris damnum ab
ignorantia legati proficiscitur, qui
vallum productum ex castris ad mre Pera CD Passus castra ipsa esae
credidit cap. 66 68 , certe haec
Caesarem non fugerant; sed cur I gatum suum non ante monuerat pUtrum tempus habuerit, nec ne,
ignoro; at cer' id evenit, ut dum
Portas castrorum dextrum cornu quaereret, et tempus amiserit, et simul se ab exercitu suo remo erit, suisque auxiliandi occasionem Pompeio reliquerit. CAP. LXXI. . Duoseus his unius disi proH.is. Numeri et nomina mire turbantur in codd. ita ut de iis stabiliendis prorsus esset otiosum quod ad numerosspectat, mutarch., o multa; Orosius, quatuor miliis; Eutrop. idem. Μultum veri codd. Vulgata abeunt Equites romani CCCC, et uti num auum au-tianum, Bongars. senatoris situm, at a Plaeentiam, et a Puteolis C, et a Capua xi erat Viri et a tribunos miluum et Centuriones xxx Palat. XII). Pro nominibus Vero, qui dam, Fulginatem Sic enim eum appellat Plin., I rix, c. 4, a Fulgiuis
Folim O, oppido in Umhria. Alii,
GraMium, pro Granium, errore facili. a. I erator est amellatus. Ut Curio, supra l. II, cap. 6. Μωi eraιoris appellandi, vel tronibus notus. Sed peculiare istud, quod Pompeius, qui jam multoties propter victorias insiguesci erator appellatus fuerat, hoc titulo, ob leve praelium insigniri se, et ita sal tari passus sit. 3. Insignia laurein raetulit. In Djψjtjgsui QOO J Ie
296쪽
ut sibi captivos transdi juberet, omnes productos, Ostentationis, ut Videbatur, causa, quo major perfugae fides
haberetur, commilitones appellans, et magna Verborum contumelia interrogans, a solerentne veterani milites fugere, M in omnium conspectu interficit.
LXXII. His rebus tantum fiduciae ac spiritus Pompeianis accessit, ut non de ratione belli cogitarent, sed vicisse jam sibi viderentur. Non illi paucitatem nostrorum militum', non iniquitatem loci atque angustias, praeoccupatis
castris, et ancipitem terrorem intra extraque munitiones, non abscissum in duas partes exercitum, quum altera alteri
bello civ. nolebat uti lauro, signo victoriae. Dio CassxLI, 5 I. Litteras etiam victoris, praesertim quibus senatui victoria nunciabatur, ul-go Iauro ornatas fuisse, et hac de causa laureatas dictas satis notum. Fasces laureatos vide in Muse Veronensi Scipion Μassei, p. 127. 4. Perfugin Labienus enim, deserto Caesare, transierat ad Pompeium, ut jam pridem vidimus. Cur Ursinus et Ciacconius hunc lo-Cum Conuptum esse crediderint, non video.
tem nostrorum Rationes, quas objicit Caesar, ut cladem excuset, quampe essus est, et vel fallaci obtegat, infirmae admodum videntur. Et primum, de paucitate suorum queritur; qui tamen non adeo pauci
fuerunt; nam et XXXIII erantis .,
sed. tres legiones tresque cohortes cum equitatu. Quod si propter deminutionem CCCC homines, accipiamus pro quaque cohorte, habebimus 3oo hom. cum equitatu. Pompeius autem unam tantum legionem in castris hahebat, cujus auxilio venit, cum una alia legione, scit circiter oo h. Sed equitum
numero superior erat. Ita igitur ab utraque parte, pari alea pugnatum est. Tum de iniquitate Dei, et an μtiis; at in ipso erat, ut hanc iniquitatem aut omnino Vitaret, aut saltem corrigeret. Primum, omnes simul cohortes, intra munitiones hostium, quae angustae erant, mittere non debuisset. Dimidia Pars satis adversus unam legionem fuisset; dum altera pars onera cata vel subsidium suis tulisset, Vesreceptum eorum protexisset, vel etiam prohibuisset, ne hostes a te go Caesarianos adorirentur. Deinde, quum prorutis munitionibus, Caesariani in astra ingressi sunt, cur Caesar statim multis in Iocis valli,
quasdam subrutiones et complanationes non fecit, quae suis amplum Praeberent aditum quum ad ingres-aum, tum ad receptum Z Altera uia teri Nost codd. alter alteri. At No vio quocum faciunt Eliens. PetaV., et Lovan Codd. altera alteri, quam lectionem Praetulerunt recentiores. Alter tamen ferri potest, ut reser
297쪽
auxilium ferre non posset, causae isse cogitabant. Non ad haec addebant, non ex concursu acri facto, non Praelio
dimicatum , sibique ipsos multitudine atque angustiis majus
attulisse detrimentum, quam ab hoste accepissent. Non denique communes belli casus recordabantur, quam parvulae saepe causae Vel falsae suspicionis, Vel terroris repentini, vel objectae religionis, magna detrimenta intulissent; quoties vel culpa ducis', vel tribuni vitio, in exercitu esset offensum sed , proinde ac si virtute vicissent, neque ulla
commutati rerum posset accidere, per orbem terrarum
fama ac literis victoriam ejus diei concelebrabant. LXXIII. Caesar, ab superioribus consiliis depulsus', omnem sibi commutandam belli rationem existimavit. Itaque, uno tempore praesidiis omnibus deductis, et op-tur ad exercitum Caeterum hanc causam a Caesare allatam ei vitio vertendam probavimus mP. Ο,
not. 4. His adde majorem culpam, quam supra jam saepius notavimus, de circumveniendo hostili exercitu
viribus superiore, maritimae orae dominante, disciplinae romanae assueto, et omnibus rebus quas ad militarem artem spectant, instructo et temerarium fuisse ducem satis intellexeris : neque enim, ut
jam diximus, ante Alesiam erat Caesar, nec Vercingetorigem et Gallos hostes habebat, sed Romanos, et Pompeium ducem. a. Quoties me cupa dueis. Et recte, cu*a ducis. Nam totus rei eardo in Caesarem ipsum Vertitur, nec alius, hoc loco, nec fortuna quidem arguenda. Quod mirum videri debet in praestantissimo totius antiquitatis imperatore is quidni de Caesare non diceremus, quod de Homero Horatius, Art. Poet.
Quandoque honua dormἱtat Homerus.
Ne tamen, lector optime, existimes Velim, me, qui Vix in arte militari tirocinium praetergressus sim, in mea Partes suscepisse, ut tanti meis peritiam reprehenderem. Habes his in notis, omnia quae a magistris in arte bellica huc usque nobis per tot saecula tradita fuerunt: quae documenta in utilitatem vertere etiamnum Possumus, etsi diverso
belIi gerendi modo utamur. Quare de his app. 63 II, aliud Hor
tianum in memoriam tironum no trorum revocabo
..... V s exemHaria aesaris, Nocturna versate manu, Versate diurna
Fama ac literis ictoriam De enfusa Pompeii vanitate, pauca apud Appian. lib. II 63 re Plutarch.,
rioribus consiliis depulsus. In consilio habebat, ne pabulari posset hostilis exercitus. Djsj1jgsui QOO Ie
298쪽
pugnatione dimissa, coactoque in unum locum exercitu, concionem apud milites habuit, hortatusque est, a ne ea, quae accidissent, graviter ferrent, neve his rebus terrerentur, multisque secundis praeliis unum adversum, et id
mediocre opponerent habendam fortunae gratiam, quod Italiam sine aliquo vulnere cepissent quod duas Hispanias, bellicosissimorum hominum peritissimis atque exercitatissimis ducibus', pacavissent; quod finitimas frumentariasque provincias in potestatem redegissent denique recordari debere, qua selicitate inter medias hostium classes, oppletis non solum portibus, sed etiam littoribus,
omnes incolumes essent transportati si non omnia caderent secunda, fortunam esse industria sublevandam quod
esset acceptum detrimenti ejus juri potius, quam suae culpae debere tribui locum se aequum ad dimicandum
a. Hismnias.... ducibus. Sc. Afranium et Petreium. Vide omnino lib. I. Caeterum animadvertendum est, et ipsi quoque Caesari superbiam adversa fortuna retusam ;n-C, mutat Sermone, eritissimi sunt atque Mercitatissimi duees illi, de quibus paulo ante dixerat se iturum ad exercitum sine ducibus. Frumentarias rorincias. Siciliam et
Africam. Qua felicitate Optimi codd. inter quos noster 5764 lieitate. At 5768 facultate male. Attici Deilitate. Inter has lectiones minime haerendum. 3. Ejus juri. Hanc lectionem dedit Ciaco. ex suo cod. quocum solus Consentit Leid. sec. Codd. alii et nostri: cujusMis Potius sensu Contorto. Nonnullici cujusMis Mercitus male. At codd. Carrar. BOngars., et edd. primae cuiris metus, et eam lectionem solam esse genuinam prope affirmarem. Elegantior tamen lectio vulgata, ejus juri, seit., -- tuna : nam fortuna jus supremum habet in rebus humanis, praesertim in bello unde Cic. pro arcello, c. I Maximam mero partem quasi suo jure fortuna indieat et Pedo Albinovanus, eleg I, V. 54
. . . . Injustum jus ihi ubique faeie.
lectio criticorum ingenio debetur, etsi eam in cod. Nomio se invenisse profiteatur Davisitis. Alii plus
minusve corrupte legunt secum, unde Maliger eruit se tum, et alii, se aequum palii se tutum, Securum, eundiam Freinshem ad Curi. IV, 14, malit aptum. Haec omnia eodem
redeunt, et significant Caesarem eis locum dedisse, in quo iacile vincere possent; nisi fortuna, etc. Hoc a tem loco, nobis ostendit Caesar quo modo duci cum exercitu agendum sit, dissimulata, vel etiam posthabita, si noceat, rerum Veritato. Djψjtjgsui QOO J Ie
299쪽
dedisse, potitum esse hostium castris, expulisse ac superasse pugnantes sed, siVe ipsorum perturbatio, sive error aliquis, sive etiam ortuna partam jam praesentemque victoriam interpellavisset, dandam omnibus operam, ut acceptum incommodum Virtute sarciretur quod si esset factum, detrimentum in bonum verteret uti ad Gergoviam accidisset, atque ii, qui ante dimicare timuissent, ultro se praelio offerrent. LXXIV. Hac habita concione, nonnullos signiferos ignominia notavit', ac loco movit. Exercitui quidem omni tantus incessit ex incommodo dolor, tantumque studium infamiae sarciendae, ut nemo, aut tribuni, aut centurionis imperium desideraret, et sibi quisque etiam poenae loco 'graviores imponeret labores, simulque omnes arderent
Hunc enim mendacii arguunt quae dixerit ipse, capite praecedenti, de iniquitate et angustiis Dei Callidissima est haec Caesaris oratio , et oP-timum in hujus generis occasionibus exemplum; nulla enim omittit
argumenta quibus resurgere possint fracti militum animi, quibusque pereurbationis, erroris, Oriunmeladein illain efficiat, quae omnino temeritatis est. 4. Partam. Alii aratam male. Hoc loco partam idem valet ac mPra, C. O, Veditam. Inter inlaWisset Scaligo inter ellassent, ut reseratur ad omnia supra dicta. 5. Quod si esset factum, detrimen
tum in bonum merteret. Ita cod. noster R. 768 , et alii permulti Atalter S 64 Quod si esse factum,
in detrimentum in bonum uerteret. Unde ossius addit Dre ut detrim. in bono veri. Davisius : futurum ut primantissima loeutio, cuius exempla suppeditat Io clericus, in Cornes. Severi Elna, vers. 5o4. Manutius simpliciter : Quod esset factum, δε-
trimentum in bonum verteret Leid. cod. verteretur, eodem sensu later
has lectiones forma tantum dive fas seligat lector. - Ad Gemoriam. Beli. Gall. lib. VII, c. 4 et seqq. CAP. LXXIV. I. Nonnullos Mugniferos ignominia notarit me pro clementia Caesaris, non pro more Romano; nam qui signa amisexant, ignominiosa peribant morte Unde apud Liv. l. II c. 59 Inermes milites, signo amisso signiferos, ἁν --riosque qui reliquerant Mines, imis
Coesos securi erctissit obvia sunt exempla. D. Vosmus.
a. Et sibi quisque etiam maenae imos, etc. Appian addit ipsos petii se more patrio, decimam ipsorum partem a Caesare multari: Θεού -- τοις - μεταvotας Iovτος, quod quum recusaret, saltem ut signi, feros supplicio afficeret: sed comtentus est eos loco movisse. GOD.
300쪽
eupiditate pugnandi; quum superioris etiam ordinis nonnulli oratione permoti manendum eo loco, et rem praelio committendam existimarent. Contra ea Caesar neque satis militibus perterritis confidebat, spatiumque interponendum ad recreandos animos putabat, relictis munitionibus; et magnopere rei frumentariae timebat itaque, nulla inter-pOSita mora, sauciorum modo et aegrorum habita ratione, impedimenta omnia silentio prima nocte ex castris Apolloniam praemisit, ac conquiescere ante iter consectum vetuit. His una legio missa praesidio est.
LXXV. His explicitis rebus', duas in castris legiones retinuit, reliquas de quarta vigilia, compluribus portis eductas, eodem itinere praemisit parvoque spatio inter-
- Superioris ordinis non ui oudendo ius malit superiores Ordines, id est, centuriones primorum ordinum , et tribunici nil tamen contra codd. mutandum. 3. Relictis munitionabus. Lectio nem Destitui codicum nostrorum annuente ossio, cujus interpunctionem , et capitis distinctionem secutus sum Paucis verbis de meo consilio lectorem moneam vortet. Vulgat. et omnes sere, ita legunt et distinguunt spatiumque interm-nendum ad recrearidos animos utabat, relictisque ianitionibus magnostere rei frumentariae timebat et h. l. eaput absolvunt. Porro absonum prorsus, et contra mentem Caesaris
id esse, quia non videat 3 si Caesar relinquit sua castra, timet rei frumentariae. At contra in iis castris supra vidimus eum inopia, et magna quidem laboravisse, quam majorem adhuc suturam esse aevidendum erat, praesertim victo exercitu, et quum in eo erat Pompeianus exer-ehus, ut eum obsideret: illi relinquenda erant castra, quo vitaret inopiam; et eodem modo Phrasim intellexit Celsus in quo legitur Pag. I96 uostras edit. u Meproaeterea tam hostem, quiam frumenti inOPiam metuendam eo loci manentiatis judicabat. Ita quoque Fulvius, qui pro relictisque audacter Proponit, retentisque; et udendorpius, qui durius, et contra verbi significationem, το δ' lictis interpretatur retentis Nil au- tein lectioni codicum nostrorum inuis, sed ita lego, et interpungo a
vatiumque inter Oneniam ad recreandos animos, re ictis munitionibus et ma vere rei framentarim timebatuitaque, nulla λωγ ista mora, a ciarum modo, etc., usque ad has Voces uria timo missa re iusio est;
et hoc loco caput absolvo. Inte Pretatio facilis est, et vero similiae videtur quam Vulgata. CAP. LXXV. T. His ea licitis mibus Veget. l. m, Illud mit-dum est, ne hostes te receder 3-tiarit, et statim irruant.... Aliquanti, exploratis itineribuε, noctu cum eor-