장음표시 사용
411쪽
reerrendos homines cum finitae esse deberent , ipsa autem rerum atque actionum materia infinita sit , sequebatur multa saepe Occurrere , quibus illae regulae non satis congruerent . In quibus oportuit non regulam , sed ejus qui regulam dedisset mentem atque propositum sequi, id quod erat omnia dirigere ex principiis naturae; unde ad ipsa naturae principia recurrendum fuit, ut ita ex infinito suppleretur, quod finito deerat; persecta enim norma in
rei infinitae finita esse non potest. Quo pertinet, quod philosophi S iurisconsulti dixere, leges, non his , quae nunquam accidere possunt, sed illis, quae plerumque accidunt, aptariis Legem ergo cum dicimus squae equitatis objectum est in late e- VLjus Vocem sumimus, & non tantum constitutiones civiles, sed Riptius juris sentium atque ipsius naturae notitias comprehendimuS, quae etsi nec scripto, nec iure proprie constant, universaliter tamen concipiuntur, ut: reddendum depositum : neque enim locum habet in furioso ensem reposcente. Quin illa etiam, quae Deus extra ordinem vetat aut praecinit, VΙΙ comprehendere non dubitamus; quia is desectus , quem aequitas Corrigit, non semper est ex desectu auctoris , quanquam is in hu-ipanis legibus plerumque concurrit; sed ex desectu materiae, quae Cortae . R definitae regulae non est capax . Unde etiam Dei leges ex notitiis 'naturae implestis ah ipso Deo supplere minime absurdum est, ut cum dicitur: non occides, supplebimus, nisi tuendae vitae, aut publicae animai mimis causa.
Sed prima n turae principia , & quae leges virtutem ponunt .VIIL nihil, nisi vitium. tollunt , aequitatem non recipiunt: illa, quia id quod suppletur necesse est legibus praestantioribus suppleri ; principia autein Nima, naturae leges sunt praestantissimn , ut Deum esse colendum , atque amandum . Hae vero legeS , quia virtutes ipsis, vitia infinita , propter universalitatem non deficiunt , ut IMn moechaberis, non iuraberis , vivendum pie , haneste , sobrie . Caeterum S ad leges inferiorum potestatum , k ad patrum , IX. maritorum , dominorum imperia, ad vota etiam, pacta , & testamenta aequitas pertinet: idque dupliciter , aut enim verba atque concepim jubentium , voventium , paciscentium , testantium cor rigit, prout casus ex ipsorum praesumta mente pol it; aut etiam: cum mens expressa est, legem ipsain , qua jussa , ota , Pac a , testamenta servari jubentur, restringit ex superioribus. Prioris eXemplum est : promisit quidam constituto die , certo loco adesse : si tempestas obest , aequitas supplet id , quod pacto deest. Si paetum est, ne quis de dolo teneatur , lex ipsa , quae paduim servare jubet,
cxceptionem patitur. Cum autemiaequitas frequentissime circa leges poenales versettir, X.
saliuntur qui putant leges semper ita aequitate corrigi , ut piama minuatur, cum etiam aequitate intendi illae possint . Ut si lex sit de homicidii praescriptione post vicennium , excipiemus parrici
412쪽
d um, Sc augebuntur legum supplicia ob cireumstantIas det mim gravantes, aut quia delictis grassantibus severiori exemplo opus
XlI. Correctionem cum dicImus ejus, in quo ob universalitatem lex deficit, primum excludimus eas leges, quae inhonestum quid praecipi t limpliciter. aut id, quod eκ officio necessario faciendum
eli, vetant. Si dubitatio oriatur, quum tota lex , sumta secundum mentem claram legislatoris, pugnat cum lege naturae , an
non hic quoque aequitas locum hineac ρ nullus deseditis ex uni-ς versalitate est, sed s uenda lex hoc casu: quamquam enim de Iegis iustitia dubitatur, non tamen & hoc dubitatur, an in dubio valere debeat legis autoritas, quod quidem perquam durum est , sed ita lex scripta est, inquit Jurisconsulti is ς & plerumque habet a
liquid ex iniquo omne magnum exemplum , quod adversus sin gulos utilitate publica pensatur. Contra has enim , cum vim o bligandi non habeant, aequitatis remedio opus non est . Ostendia Us praeterea eorum, quae in lege obscure dicta sunt, interpret trinem aut productioncm legis ad casus similes. XIII. Fit autem haec correreo, non tollendo legis oblImtionem, sed declarando legem in certo casu non obligare ; quod si apparet , nemo ad contraria obligari potest. Vnde leges , quae ipsa intenotione puhnant, altera per alteram necessario abrogatur . Et autem interdum , ut Hon intentione , sed cala pugnent , quam εη μ ν graeci vocant: quod ubi fit , necessario in illo casu lex una per alteram Oxceptionem patitur. Vt, augur collegam coram populo nominet: damnatus publico judicio, cus populo ne agat: si augur damnatus sit , addetur priori legi GLIceptio ex poste ore. Unde sequitur, omnes leges , quae aliquo casti inter se conmitti possunt, ita subordinatas esse, ut altera at teri cedat: quae autem cedere debeat , facile defiatri non potest . sed hoc ipsum o naturalibus principiis pendet, quae docent , D tiorem esse legera iubentem permittente e vetantem jubente e Poenalem non Paetuli: generali particularem: statim implendam , ea quae moram patitur: imprimis vero pertinentem ad majora , pertinenti ad minora: ita in legibus, etiam divinis, cedunt spectantes ad proXimum , spectrantibus ad Deum : ceremoniales morallis hus: & in humanis legibus eae quae ad privatam utilitatem te tinent . iis quae ad publicam; unde lex ad reddendum depostum,eXceptionem patitur in depositore, cujus bona publicata sunt; &leX, capitalia crimina morte punienda esse, intelligenda est , nisi magna ParS populi. aut unus populo admcdum S summopere ne-
XIV. Idem sic quoque probatur r vis obligandi , ut in pactis ita in
lege Meque eX scriptura . neque ex xcrbis proficiseitur, sed ex ipsa mente & voluntate. Vult autem nemo contraria , di IegiSla. toris voluntas luit, ut Omnes observarentur , quatenus fieri pintest, Disiligod by Cooste
413쪽
' est; noluit ergo legislator suam valere, ubi exceptionem lex alis tera suppeditat, ct consequenter eo casu non obligabit. Vnderecte a nonnullis dictum est: aequi csse hominis non legem, sed legislatorem respicere. Hac de causa ius strictum quatenus opponi, tur aequitati , ius esse negamus, sed ita dici aequivoce, ut hominem pictum , hominem dicimus . Opponitur ergo aeq uitas stricto huic iuri, ut bonum malo. Eo autem juri, quod lex ipsa dictat, in calibus non excipiundis opponitur , ut bonum diversum hono, Ec bonum bono meliuS. Restat videre , quibus person s aequitate uti conveniat. Nos eam,XIV cum justitiae Pars sit, omnibus & cuivis convenire posse non du-hitamus, adhibita tantum distinctione. Aut enim evidens est exceptio, qua lex suppletur, ut in lege XV ..hac; cives omnes ad comitatum veniant: exceptio , nisi morbus impediat: & haec exceptio tum fieri potest a privato , tum a j dice , si judicanda veniat. i: Aut dubia est cxcepi o, quia ambiguum est , utrum aequius A UI utrumve publico utilius sit, legis verba sequi, aut non sequi. Sed iterum distinguendum: aut enim res moram patitur aut non : si non patitur moram, faciet privatus id , quod in re dubia recte ratiocinando aequius Sc melius inveniet; ita tamen, ut si dubius maneat, nec se recte explicare possit, legis verba sequatur; quod& in iudice, si res subito dijudicanda sit, locum habebit . Sin m ram res patitur, considendus est legislator, sive summus, sive in- tferior, qui legem posuit , .ut ipse sit mentis suae verique juris ii terpres. Et hactenus de aequitate.
De Indulgentia. Imulgentiam vocamus virtutem voluntatIs In eo qui potesta- I. tem habet ad tollendam legis obligationem in personis, factis aut rebus, particularibus aut singularibus , quatenus id fieri pintest sine imminutione justitiae aut publicae utilitatis., Hujus actio vulgo distensatio, latine lege silutio vocari potest; ut .
nomen autem indulgentiae a dulcedine deductum videri potest, quia leges omnes, quatenus libertatem impediunt, habent aliquid acerbi, contra iis liberari dulce est.. Dispensationem autem dictam credibile est, quia exemtio a legi- III hus magno temperamento fieri debeat, expensa hinc legis necessitate , inde qualitate rei positae. Differt haec ab aequitate multum, quod a vIris doctis non recte IU negatur: haec enim obligationem tollit , aequitas vero nullam esse
legis obligationem declarat. . a. i
Quod ut recte intelligatur, sciendum cst , mentum legislato Is . V
414쪽
dupliciter posse cessare in speciali casu sub verba legi: cadente: aut 'enim cessat, ita ut simul cum casu pugnet, aut sine pugna cessat: subtiliter loquendo, illud vocant cessare contrarie, hoc negative . Prioris sit exemplum: qui hominem occiderit, gladio seriatur, si quis tuendi sui causit occiderit . mens legislatoris cum casu acci pienda . est enim in hoc easu is, qui occidit, innocens , innocem tem autem puniri cum justitia pugnat Sc cum mente legislatoris . Posterioris exemplum tale: ante annos viginti quinque nemo ma gistratum gerat; movet legislatorem, quod juvenes plerumque destituat prudentia, Sc autoritas; itaque cessat haec ratio in juvcne, Cui utrumque adsit a nihil tamen vetat eum aeque excludi, si maiores sint eique idonei , Imo quanquam hunc non aspexit legislator, neque ejus causa legem laturus fuerat, tamen maluit hunc comprehendere. quam a lege utili abstinere: neque mens legislatoris suit tantum in imprudentes legem serre , neque hanc restri Etionem passus esset ad legem adstrihi, quia oportuisset in singuis lorum prudentiam anxie inquirere, & ita lex fuisset inutilis, Eosteriore igitur legis specie obligatio manet s priore autem illa , nulla est obligatio : in priore locum habet aequitas, in posteriore dispensatio. VI. Accedit; ut mens legis, aut ratio cesset duobus modis: aut spe cialiter , quia in hoc aut in illo non invenitur , quod movit logislatorem proprier aut promiscue, quia talis est legis intentio, ut ei satistari possit. si non in omnibus, at in plerisque obsie etur Robservari autem in plerisque qui potuit , nisi universaliter obliga-Fet ut cum omnes excubias agant , non multum reseri , utrum Pauci ab excubiis eximantur r item nemo peregrin magistra quin capiat , nihil enim nocebit unum aut alterum idoneum ad
VII, Virtus est haec Indulgentia, di beneseentiae speciem habet, quia
homines onere non omuino necessario sublevat.
VIII. Habet locum in Iegihus tum divinis tum humanis ἔ nam ct Deus ipse in lege sua quosdam solvit. Excipiendae sunt leges , quarum
mera Sc ratio in nullo cessant, quales sunt naturae prima Princi ri. , S quae inde noeessario fluunt, ut decalogi praecepta moralia. an his enim Deum unouam dispensare negamus , ac ne tum qui dem dispensat, cum Anrahamo immolare Isaacum aut Israelitra res
AEgyptiorum praecipit auferre ; hoc enim surari non fuit , sed a Domino accipere; lex autem non occidendi . in se eXcePtionem justae autoritatis continet. Unde falli eos putamus , qui docent. ationem legis injustos concubitus prohibentis in speciali cessare Possς , ideoque Sc hanc legem dicimus indispensabilem , sicut & l gem de non mentiendo, etsi muIxi contrarium sentiant . Legem autem de indissolubilitate & matrimonii unitate , esse dispensabi lem, S a Lla' olim dispensatam, in hac re asserim .
415쪽
gationis, non in universum, iidem enim esset abrogare legem, in sed particulariter, aut singulariter ς unde dispensationem quidam . privilegium dixere, cum tamen privilegium non a privanda te te dictum sit, ut illi crediderunt ; sed quia lex est non in commune lata, sed in certos homines privatis, ita ut tantundem diis stent f si latine loquamur lex & privilegium , quantum abrogatio & dispensatio.
Dispensare, hoc est , lege solvere is solus potest, qui serendae, M
abrogandaeque legis potestatem habet. . ., ... . . , i s
. Deus igitur in omnibus hanc potestatem habet; in legibus ain XI. tem Dei & naturae nemo: atque adeo ne in istis quidem legibus, quae ad. gentium ius primarium pertinent . Iis autem in legibus. quas Deus populo Israelitico tantum praeseripsit, dispensatio locum habere non potest respectu aliarum gentium , cum nulla sit obli-
Iia jure gentium secundario ius est ut dispensetur. qu a est de XII.
concessu gentium , ut hoc ipsum vix apparere possita. In legibias autem civilibus dispensare est ejus, qui summam ha XIII. bet potestatem , & minorum etiam magistratuum , quatenUS serendarum & abrogandarum legum potestatem acceperunt . In tame lucis quoque legibus pateriamilias dispensat. Cum maximus sit ustis dispensationum circa leges poenales, scien-XIV 'dum est, in iis delictis. quae poenam ex sua natura commensuratam habent, ut est poena mortis in homicidio deliberato, Dispensationem iustam esse non posse r in aliis autem , quae naturaliter
illicita suist, posse per Dispensationem poenam alterari , dum nuaequa proportio S publici exempli ratio negligantur, tolli autem omnino non posset; in his autem, quae sunt civiliter illicita, eatenm in poena posse dispensari, quatentis in ipsis legibus; si se lucet non sint tales quae semper, S la omnibus servandae sint. An Dispensa tio non justa de causa facta , vim habeat , quaeri XV. potest P distinguendum putamus; aut enim contra jus naturae, gentium , & divinum faeta est dispensatio, & vim nullam habet; non tamen possunt judices, i vetante loqui, summam in republica potestatem habente) jus illud , super quo dispensatum est , exequi;
eum vis omnis coactiva a summa potestate pendeat, neque contra ejus voluntatem debeat exerceri r aut vero contra jus civile & d
mesticum ὁ & valere credimus dispensationem non iuste factam. Sicut enim leX , quamvis utilis , non obligat, nisi lata sit , ita ctiam non obligat, quam legislator solvit; perinde enim est, ac si cum
exceptione lata esset; neque tamen eos peccare negamuS , Qui primcipem inducunt aut orant, ut ipsorum aut aliena causa dispensationern non justam faciat.
Observandum est, in his legibus quae in solius legIsIatoris ut XVIlitatem latae sunt, puta de rebus ipsi propriis, dispensationem justam esse sine ulla causa; facit enim hanc non ut legislator, sed
416쪽
ut DomInus; ideoque haec non dispensatio sed Donatio est quaeadam; talis est multis in locis venationum permissio , confistatiω Dum redemtio, & senilia.
μ Gessitate L π Aetlliatis virtus est voluntatis, prona ad remittendum ius s-x hi competens, pacis aut humanitatis causa; ducta autem vi detur metaphora in eo genere materiae , quod opifici cedit & duarum se non praebet: unde & homines jii risuo non rigide inhaeremtes, sed aliquantum cedentes . faciles dici coeperunt. II. Haec cuivis competit, qui alterum shi ex contractu aut delicto obligatum habet; maxime autem versatur circa leges, longius ab aequitate naturali recedentes, qualis est de jure belli, de praescriptio nibus, de jure commissi , S similibus. Facilitas autem, quae circa poenas alicii I debitas versatur, Cla mentia proprie dicitur, quam proinde etiam privatis competere a D
. Apparet ex his quae diximus, nullam harum itium vIrtutum cum Iustitia pugnare. Non AEquitatem, quia justitia Iegi obloquitur, non secundum verba, sed mentem Iegislatoris , & lecundum verum ordinem Iegum. Non InduIgentiam & Dispensitionem , quia lex Cessat, ubi solvit legislator. Non denique Facilitatem , quia lenetii sui tribuitur, eo jure uti non imperat.