장음표시 사용
161쪽
Hoc in summa colligitur, qudd in Septentrionaliabus regnis magna sunt daemonti exercitia,ac ministeria incolis earum regionum: frequentius tame instabulis,& mineris in quibus saxa infringunt,cauantoc findunt: quae & urnis, seu situlis ingerunt, rotula 'α cochIeas, quibus machinae tractoriae sursum trahuntur solicite adaptant, seseque velut umbras,dum libuerit, in suacunque forma operariis ostendunt, risius5ue atque inanes cachinnos,ludicrah; praestigia.& alia infinita ludibria quibus infelices decipiunt, vocali sono contingunt. Sed haec mentita obsequia non nisi in perniciem, & nouissime in interitum,columnas frangendo, conuertunt: vel casu petrarum,fractione scalariimprouocatione foetorum, sui catione ventorum, ruptu'ra funiculorum,opprimunt,aut conturbant, ut fractis
ceruicibus decidant,aut magnitudine periculoru Desi blasphement, profundiorem daemonum catenam ilico Dubituri. Id ue potissimum faciunt in ditioribus arx εta mineris ubi spes eminet uberior infiniti thesauri inueniendi. Hacque ratione plurimae minerae ditissimae. penitus des Iatae videntur,ac penitus inualidatae, maxime qubd in metallicis locis sex genera daemonum
caeteris mesigniora inueniantur: quorum pauore at
162쪽
halitu gra, imus. cimiliae medicame
truo, fulgure, fulmine, aut coruscatione flagrate, mirabiles effectus in exhalationibus miserarum experiuntur, Crassiim videlicet ab antris vaporem, qui omnia obumbrat: grauem in superficie montium circa exitum & introitum aeris strepitum, qui arcet accede tes:& super omnia intolerabilem foetorem, sulfureo fulminis odori ad iii ixtum: que si quis insuetus eo accedens haut erit, aegritudinem incurret dissicili me restaurandam, oppilationem videlicet meatuum gutturis: quae calida ceruilia immixto butyro repentE pota, dissoluitur, ut successive maioribus adhibitis remediis repurgetur. Cooperatione tamen fortis naturae potius laesi homines, quam virtute medicinarum, ibidem' s nantur. Contingit praeterea ibidem ictu fulminii, nouas argenti venas in lateribus montium clarissimo niatore denudari: quo inde perpetuum sortitae nomen &vsum, fortunas multiplicant possessiris. Praeterea ibiadem tantum Laeuiunt tonitrua,ac fulmina, licet interpolatis annis, ut plura armentorum agmina, teinpestuosissimo accedente aere, perlatos varioque caminpos occidantur.
De Aurificibus. cap. I. Ostenso superioribus figuris, quod maxima acinexhausta sit copia argenti in montibus regni Sit etiar,& quomodo reperiatur, & extrahatur ibide. sequitur ut eius usus vel abutus ostendatur, ne nobile metallu hoc non habetibus, & bene uti scientibus, ut habeant,relinquatur ignotu. Repetitis igitur antiqui teporis moribus, satis mostrari poterit, qua inges auries argenti,alteriusve pretiosi aeris opuletia fuerit quado ut primo lib. praemissum est tepta idolorum,triclinia Regum & Principum, usq; ad infantum cunabula.& equorum frenos, & phaleras, in eminentissimu ornamentum extendebantur. Sed auri minera , ut tunc abundans fuit, ita post modum ob stuam mortalitate. reste, gladio.fame,& tepestatibus excitatam,rarefacta
163쪽
cura eius euanuit. Solam memoriam quo rudam locorum, unde extractum fuit, ad posteros satis inexplebiales misit, quemadmodum extremis finibus Aquilonis
superius fuerat enarratum ratiam e non negandum arbitror, quin auri maxima vis sit in Suetico cupro quod emptum &exportatum, ac plerunq; a naufragio reperitum, arte igneq; expurgatum, possesbribus suis prestat insigne lucrum. Hancque artem puto Hungaricos Ex cum artifices diligenter attendere, qui cuprum valde rubi, rubro auri cundum & examinatum,atq, in tenues laminas reso- tollit elici. Iulum, externorum negotiatoribus vendunt: qui de- Vistulanium per dominia Regis Poloniae, usu longarum na- fluuim. uium in flumine vulgatissimo Vistula, vsq, ad empo' Gedanenserium Gedanense Ducatus Pruseiae deportandum, eoq; emporium. Ioco diuidendum faciunt: reliqua domesticis aurifici Pentum si arte secretiori aliquid auri e cupro vel aere exprime' v id nere possint) salua relinquuntur. Quantum ad argenti res usum, nulli bi commuius, aut splendidius in omni ho- thos ele-minum coditione venundatur, quam in suetia dc GO- Eliseimam. thia: ubi vix domus vel familia reperitur, quae no semper aliquid annua industria adijcit ad partam possessionem. Quaestus etiam maximus est in magnis imaginibus Sanctorum, regni Tutelarium patronorum, quibus ciboria, siue loca auro argent6ve constructa,
reuerenter deputantur. Similiter es ornatu virginum in amplissimis capitum coronis, monilibus, pedioralibus, brachialibus, catenis, murenulis, annulisq;, a pa- rentibus, paranymphis, vel amicis erogatis. Nec frustra, prouide enim eas potius argento, tota earum Vita
de haeredum duraturo, quam sericeis vestibus esu ve inium subito perituris, elargiuntur. Imo illustrioribus , viris adaptari solebant antiquitus argenteae cinetiara vulgariter Sitti schena di me, atque rotundi argentei nodi in vestibus undique perstringendis: imo etiam
campanulae argenteae caudis equorum. Vt sono percepto obvij caueant calci t rationem, alligantur. Praetere, strepae, frena, dc pectoralia, plurima que argentea, Potius luxu, quam solido apparatu, fabrIc-
164쪽
De argemeo ornasu Nirginum. cap. a.
EXtat apud Ostrogothos vel ustissimum oppidum
scheningia dictum, ebqubd torrens certo tempore impetuosissimὸ alluit latera eius, Schena appellatus. siccitate verb adeo pauculam reseruat aqua, ut vix solis iumentis & pecudibus suisiciat adaquandis. Sed hunc desectum optimorum fontium abundantia ubique supplet, cum ex vitia scaturigine perpetuas habeant venas. Oppidum lioc, etsi vergens ad senium videtur proximum fore desolationi, tamen situ, fert litateque sua, ae opulentia simile non habuit in tota septentrionali plaga. Situm, inquam, saluberrim una habet, utputa inter fertilissimos agros,& prata,ac nemora quercina,valde utilia & opaca. Plates huius oppidi adeo ingeniosa industria a primis fundatoribus traduct sunt, ut quasi ex omnibus circumferentijs, qualitercunque feAantur, ad publicum forum & pr torium, veluti centrum concurrant. In hoc foro stabae gigantea statua, Turonis longi nomine, instar Rota di Bremesis insignita:ad cuius genua publica quaesti ne corripiebantur malefactores, praecipuὲ adulteri, licet rard reperti: qui inter brachia statuae, connexa se reis catenis saxa, indicibili confusione aealijs ludiabrijs, in collo eleuata tenebant, maximὶ in terrorem fragilioris sexus haud corrumpendi. Erant olim in hac urbe maximo numero plebeiae virgines, amplis argen teis, deauratisque coronis palmari altitudine, sissen-nioribus festis incedentes: quarum etiam alius cultus ει ornatus, sicuti & aliarum mulierum, totus & op Ientus erat in argento,cuius copia ad omnes & sins Ios, etiam agricolas extendebatur & adhuc extendi creditur, ut gloria Principi detur,
qudd potius splendidis & opulentis
imperat. quam egenis, veluti. Rex schacorum aut L
165쪽
O LAI MAGNI GOTHIARCHIEPISCOPI VPSALENSIS
De Bellicis instramentis, ritu, causa, σ ca telis praeliandi.
De artificibus bassistarum Gr telorum. cap. I. P V D septentrionales gentes, m gnus usus reperitur in arcubus balliastis & sagittis: vixque datur incola terras,qui in similibus armis Itaqd est prouisus:idq; propter hostiles insultus arcendos, ac noxias bestias, ubicunque occurrerint, depellendas, vesunt immanes ursi ac lupi: contra quos latae veluti nouacular producuntur sagittar, ob pilorum densitatem. Item ligneae sagitta: Iato capite, pro marduris, Zabellinis, ac pyrolis interimendis. Item bifurcatis, pro auibus sylvestribus aucupandis: alijs in aquaticis incisiuis, ob pennarum duritiem penetradam: alijs ad alces. seu onagros, gulones,Vulpes, & similes bestias conficiendas. Verum de his & similibus, no ballistarum, sed reflexarum arborum sagittis, inferi iis de diueras animalibus venandis, plura ostendentur.
De sagittis σ telis bellicis. cap. a.
QVantum ad praeliorum congressum attinet, ee tum omnibus relinquitur, Gothos esteros in fomlitudine ballistarum, sagittarum, lancearum, de gladiorum praecellere, eo quod vix in orbe maioris r goris fiunt ballistae, quam apud eos: neque maiores stadii, qui haereditario iure dc muuere, tanquam su- ο I; Pellex argento locupletior, inaestimabili desiderio affectantur de dantur, ac possidentur. Nec minor in fortibus ballistis affectus est, & rotulis earum attractivis, quib. mir. agilitate dorso in euruato ballistae extenduntur: talemque vim habet eius vigore emissa His παλK a ferrea I
166쪽
ferrea sagitta, ut virum lorica, ae duplici thorace munitum, velut mollem ceram penetrare consueuit. Ideoque earum frequentior, quam aliorum armorum Saghiae in praeliaribus populis, etiam ob alias multiplices r priculid. tiones, usus est, ut infra de ferreis moenibus annecten ' dum erit. Talibusque sagittis ferreis non parui duces exercitus in campis is digentes, inulta earum millia secum diligenter ferunt: quoniam portatiles sunt,& r rb frustra proiectar, etiam tricuspides & veneno tinctae, ob hostium rabiem & immanitatem, sine graui vulnere emittuntur. Nec facile venenatis utuntur se
Sagitta sitiis, nisi ubi exploratum habuerint hostilem fero- venenatc. ciam dc crudelitatem, quod nemini sit parsura.
De subita commasione communi- ιαμ ad arma. cap. 3.
QVoties imminent hostes in Ilitore maris, seu lia
milib. regnorum Septentrionalium , tune ilico iussit praefectorum prouincialium , accedente consensu & consilio veteranorum in simili negotio valde peritorum, baculus tripalmaris communi eorum aspectui, agilioris iuuenis cursu praecipiti, ad ira aum vel illum pagum seu villam , huiusmodi edicto deferendus committitur, ut iij. alia. vel viii. die unus, duo, vel tres, aut viritim omnes & singuli ab anno tria Suis enim lustri, cum armis & expensis x. vel xx. dierum, sub stipendi'. poena combustionis domorum quae usto baculo) vel miluant. suspensionis patroni, aut omnium quae fune alligato signatur in tali ripa, vel campo, aut valle comparere
teneantur subito , causam vocationis, atque ordinem
executionis praedicti praefecti prouincialis, quid fieri debeat audituri. Itaque nuntius ille quouis posta, seu
Neredario celerior, peracta commissione lente reuertitur signum afferens, omnia legaliter se feci 1le: continuo que momento vicatim unus oc item alius cursor ,
qualiter agendum sit, praescripto loco demonstrat. Talique modo, qui vel habitudine corporis, vel art tis vigore idonei ad pugnam videntur, di urnali vel Octiduano spatio, innumera multitudo cum armis di expensis
167쪽
expensis congregatur, imo agricolae granda uiores propter consilia, & experientiam priorum conflictuum acceptorum, in campos accedunt. sicut & foeminae in moenibus urbium, vel arcium, ut ei ciant fa-
xa, vel calcineas pultes. De crustodia viarum σ exploratorum. cap. .
AT qui ne hostilis exercitus, quid incolae meditentur agnoscat, loco opportuno deputatur viarum custodes, qui neminem ab ea multitudinis con- uocatione descendere sinunt imb nec nullos hostium, quando deprehenduntur no pacis gratia, sed explor di causa aduenisse. Volunt enim incolae Inimicos, quisto numero congregati sunt, quibusve hastis & armis. seu contis aut sagittis utuntur, ignorare: quandoqueeni in hastae vulgari Italico Pichae dictaeo duobus auetribus pedibus longitudine exuperant hastas, seu lanceas inimicorum, uti in eiectione Regis Danorii Chri Vastae m. sti emi a. anno Domini M. D. xxj. ductu nobilissimi thorum I Gos aut Ericson,postea Regis, euenit:qui xx. millibus risit me.
huiusmodi hastatorum montensium inhabitatorum Annod Dalacariorum ad campestria loca Arosiana, sub finem mi. is ri. Mab impetuo se hostibus congresturus descendit, & christie in momento victor euasit. Horror enim Christiernia- mu Dan nae seueritatis no vnam familiam, aut prouinciam, sed rum Rex uniuersos incolas agitabat in furorem, Ut viritim απρο rexnopst
euntes piorumperet in ultionem. Quo ordine,causavefactum est, ut idem Gostauus ubique concurrente infinita multitudine, etiam illustrium & nobilium assensu, prim b proclamatus sit Princeps, de inde Rex a tribus Episcopis fanistar Romanae Ecclesiae communionem habentibus, sit coronatus: de cuius gestis alibi diffusius oste detur. N iiiiiijs igitur, vel cursoribus, pro enuntiando congressu multitudinis ad pranium, nil unquam celerius aut seuerius excogitari possit, quia hos neque vis niuium, neq; imber, neque armis, neque nox diltinet,quin propositu sibi cursum celerrime e
ficiant: quoru primus proximo pago denunciat,& ille propinquiori,&ita deinceps,donec ἡ territorio seu di-
168쪽
strictu, cuncti cognouerint,vbi, quando ve, ct propter
quid sit congrediendum. Nec satis securus erit praesectus, si xitubat, aut vacillat, quid prouocatae multit dini debeat imperare. Gratis enim pro patria milito 'turi, ilicb scire volunt, quid expediat peragendum. Dedirectione mauitudinis conuocatae. cap. S. Praefectora ongregatae multitudini incolarum, mox adsunt in festos prudentiores praefecti, qui uno tempore & age destias σ da demonstrant , ct cohortes, turmas, ac legiones di
prudentia. stribuunt, acieshue seruandas praedicunt, vexilla committunt, causas belligerandi exponunt, praemia, prae dana que victoribus promittunt, hostium insolentiam di damna inculcant, & quam necessarium sit patriam tueri libertatem, uniuersis & singulis manifestat: ha que celeri expeditione omnes aud cissimos iniuriarum vindices reddunt, ea potissimum ratione, qu bd domestico tyrocinio prius didicerant bellicos exercere congressus, idque pilis, sagittis, fundis, gladus, quibus aliquoties, vel saepius hostem interimere vel fugare consueuerunt: quidve in bello fieri oporteat, non minus commodὶ sibijpsis praescribere, quam ab alijs addiscere norunt. Quo fit, ut dum in hostem non secus quam graues,& luctuosae tempestates uno impetu de- feruntur, ferociterque irruunt, vel facultatem inu niant caedendi, sternendi, capiendi, aut omnia in hostialibus castris confundendi, prout natura loci concedit. Populoque mos est tumultuaria atque cursoria pugnamgna G dimicare. Qui vero caeteros antecellunt in hastis, auei, situ- statario bello, suo ordini seorsum deputamur, ut suis mauuaria. sint auxilio, si resistentia hostium in ipso impetu retrusi fuerint, vel fugati. Alij verbiurmatim conglobati, aut itinera custodiunt, ut hostem ad insidias & in
quiora loca contrudant: aut commeatum auferunt,Vel
impediunt,ut diuturnitate sumerendi pugnae defessum
reddant,aut ad extrema pericula voraginum, ac praecia
Pitiorum cogant, ut rupium faucibus ipsum hostem
inclusum facili negotio conficiant, vel captiuent. Su- , meque prouident, quod nouas recentesque pugnRlO- , ruin
169쪽
rum turmas bello inualescente inimicorum viribuaineessanter opponant, ut in tuta munimina recipiant debilitatas. De littoralibus praelib. cap. 6.IMminente maritimo bello mira diligentia utuntur Septentrionales populi, praesertim Gothi, Sueci,ae Finningi, in hosti a classe arcenda, vel excipienda. Aue .dnim ex rupibus tanquam naturalibus praesidi js eminus hostem sagittis arcent a littore, aut propius accedentem saxis E sublimi proiectis elidunt, aut in fauci. bus portuum stylos caecos, densasque sudes sub aquis infigunt, ut sine defensoribus aditum aduersarijs v leant prohibere. Aliquando etiam hostium opinioni timidos se demonstrat, in extremis sylvarum brachus latitantes, ut quo loco praedandi causa hostes aduen
rint, cornuum acutiore citato sono, conuocent reliquam multitudinem in abdito permanentem Pierin Denses que enim in locis littoralibus accessus recessusq; syl- pes o uarum teneris arboribus incisis, inflexisque crebris in geribus.
latitudinem ramis enatis,ac rubis sentibusque interie ctis effecerant, ut instar muri,har sepes mum meta praebeant, q uae non modo non intrari, sed ne factu intro
sus perspici possint. Intra eas sylvas quasi singulis
prouinciarum portubus obiectas, maxima multitudo latitat incolarum: quae ed celerius inimicis congredi- Ptur,qub diligentius speculatorum industria fuerit ex- citata, praesertim dum hostes per aedium incendia, de agrorum depopulationes seruire videntur. Eo nanque scelere nullum truculentius indigenae reputant, nec atrocius patria seueritate compensant.
De fundis lapidum, nisi ferri.
cap. 7. Oxibilibus catenis, serreis5; iuncturis,fustibua lia lx gneis alligatis, lapius in castroru obsidione, quam
reliquis armis Aquilonares utuntur, praesertim ubi ea- pus circumiacens fit lapidosus. Vbi autem saxa non sunt, quod rob videtur, crustatum ferrum ignitum
170쪽
μ-ωη- scintillis micans, forfice in buriam fundae impositum , dens proj vesementi iactu in castra emittunt. Habet enim semeitur fidis per ad manum vasa instar barilium Romanorum, plena crustato ferro, eoque in ignem misso, & fundis a plicato, ac contra obse s proieeto, tam vehemes vulnus, & cruciatum infligunt,ut rara, vel nulla me)ico rum ope valeant restaurari. Cassi etenim, ob ponderis grauitatem & tactus adustionem, irremediabiliter Ia dit: sicque abditorum ferreorum crustorum terrore vel vulnere conficiunt hostem: cuius rei memoria recetior
chrsiliemi est in Danorum Rege Christierno II. qui talibus ar-
a. exeritilus mis anno M. D.xxj. in ciuitate dc castro Arosiensi perlinito ferro didit potentissimum exercitum suum. Similiter & s fusus. gittis ignitis: quae de flamma ereptae, atque forfice bal-
unitae fa- lastis impositae , repentino iactu eb.atrociora vulnera indiderunt, quo minus manibus propter ardorem extrahi. quiuerunt. Sed miserabilius erat, qu bd ferreae sagittar, ac crusta ignita in puluerem bombardalem cadentia. quasi momentaneo excitato flammarum impetu,latius per circuitum plurimos astates milites interemerunt:maximε ctiam, quia Montani, ferox hominu genus, mineralibus exercit ijs educatum, sagittis, saxis,
terreisq; crustis, quasi imbribus per fundas emissas, vehementer instabant. Vidi ego exinde spatio ccl. milliarium Italicorum nauigio in regiam Suetiar Holmiam plurimos sic miserabiliter sauciatos. codem anno te ribili spectaculo, nempe naribus oculis brachijs, pedi busq euuliis adduci qui tandem insanabili vulnere &cruciatu praecipue Germani, Dani, & Scoti miserabili morte vitam efflarunt. Quae sors &mors, eisdem militibus Germanicis, ac Danicis, praecipuὲ Iuthis, Sc HolHostis nu- satis euenit, quod Mota nos illos Dala carios dico inde- qua proca- specto nomine, inermes riasticos,& ad pretia indisciplicuer conse natos, homines stupidos, ct imbecilles reputabant, Mnendus. appellabant, etiam imprecatos, quod e coelo Myriades compluerent riisticorum, quos omnes quasi locustas. Vno momento excutere vellent, & possent, inanibus vcrbis insultantes. Sed re ipsa compertu est ilic b, verba& minas hil valere, dum appropinquarent qui verbera es mortem inferre valebat: Viso etenim impetu in m ι ridie