Augustini Valerii, ... Libri tres, de rhetorica ecclesiastica. Synopsis eiusdem rhetoricae ab ipso auctore contexta. Adiunctis tribus prelectionibus, ab eodem habitis quibus omnis huius Rhetoricae explicandae ratio traditur. Accessit item index rerum

4쪽

AUGUSTINI VALERII

EPISCOPI VERONAE,

Libri treS,

DE RHETORICA ECCLESIASTICA.s T PT O 'P S I S

EIUSDEM RH ET O cAB IPSO AUCTOR Rcontexta. ADIUNCTIs TRIBUS PRAE L E C TIO NI B V LAE EODEM HABITIS,

quibus omnis huius Rhetoricae explicandae ratio traditur. Accessit item Index rerum, et uerborum. e V M P R I U I L E G I α

6쪽

ANIPLISSIMO, ET RELIGIOSISSIMO

patrono Optimo.

S. D.

G N U M opus ea, atque dissicile, Cardinalis ampi semes, mandare litteris de rhetorica ecclesiactica praeceptiones e, eQq.grauissimis sententijs, et uertis lectissmis explicatas, ad rhetorum morem ratione et arte dictinguere. primo enim quacumque in rhetoricae scriptionisgenus cadunt,ea sane quidem cum innumerabilia pene sint: tumgraecis, latinisq. luteris partim a ueteribus,nobilissmis illis dicendi magistris, tradita uberrime; partim a recentibin tractata etiam uarie non facile profecto certa quadam uia ita comprehenduntur, ut in omnes partes postusius istius ecclesiasticae tractationis plane conformari. Multiplex est ab istis instituta de oratoris ossicio praecipiendi ratio ;uarra desine quinctis plena concertationum de oratorijs partibus dii utatio. quarum partium unaquaeque cum sit ars ipsa magna persi et,earum omnium concursius uim maximam, maximamq. dis cultatem habet. Hq. ex multis cognosti licet, atque ex eo in primis, quod unasola pars ab Hermogene, hominegraeco, rhetore magno, duobus, a Romanae eloquentiae principe, quattuor comprehensa libris, uix perfecta, et omnibus numeris absoluta uideatur . de illis praeterea partibus, ex quibuου oratorium opin conficitur, et quasi conflatur, de . earum numero item siunt opiniones eorundem, no lum multae , uerum etiam interse admodum dissentientes: contentioq. itidem

est, et ea quidem litigiose cum de omni alia oratoria suppellectile,

7쪽

tum de materia, quam tractat, et in qua tota dicendi uis uersatur. haec copiose olim a Leontino Gorgia primum, Protagora derite, et Prodico Cio proposita, ualde etiam a ceteris id generis hominibus, dilatata, et a Crasso, oratore Romano, optime defensa, rursus ab

alijs oppugnata , angustis isq. certis est concluse finibus. Plena e

tur contentionis, sapientium uirorum eloquentismorumq. hominum iudicio,Funt praecepta rhetorum ; eaq. pleraque, etsi ing=mnasiis, in umbratilil. eorum exercitatione , aliquando probata, sepe tamen ecclesiastici oratoris usui,aut non accommodata, aut certe plane ali na uidentur. Deinde in uaria ista, et fere tota controuersa ictorum

praeceptione, illud etiam, quod in omni scribendigenere curam , uel dissicilem, fert, maxime inest, uia scilicet, ac ratio.non una, neque certa, sed multiplex, et ea sane anceps, qua expositae sunt rhetoricae scriptiones . alty enim non graeci modo, sed romani, eo de genere in utranque partem disseruerunt sic copiose, ut opinionibus aliorum assa itis, rufuse. isdem refutatis, loquendi praecepta tradiderint, premi multa aliquando ad rem oratoriam minus necessaria . alij concisiis et breuiter hoc ipsem scribendi argumentum compleri , ne necessaria quidem praeceperunt. plerique uero, etsi optimam uiam aggresti , rem totam enucleate perser fiere 1, nihilominus tamen sunt in traffatio nis modo ita uarij, ut interdum in praecipiendo sibi ipsi non constent omnino. atque id quidem in ipsis antiquis rhetorici artifici, parenti rebus, et tamquam architectis ueteris eloquentiae perstici licet . Sunt quidam praeterea recentes, ueluti minorum gentium siriptores, qui

bus , ostentandi ingeniUui cause, hoc maxime propositum fuit, uem terum eorum institutis aduersari. in istis si rem tot spectare uolum mus , cum istam eloquentiae formam, et quasi faciem asticismus M pigmentis,fucoq. puerili illitam, non ueram, non naturalis fucci pie

nam, nonseo colore florentem ; tum et opus, quod de oratoria doctri na contexunt, uario certamine implicitum, et tradendi artifcfrationem

8쪽

rronem fili repugnandi fiudi sceptam, perusiuram istam, longeq.

omnium dis kil imam cernemus. auare in tanta, atque adeo uam ria rhetorum praeceptione, et in singulis partibus oratoriys, maximis illis explicandis, in siummaq. de toto genere contentione,res operosa ect, ae perdi citis,quemadmodum exposivi,omnis haec rhetorica tr Eitatis . Ea uero di cultas sicut maxima uidetur in eloquentiae arte explicanda, ad ciuilium humanarum'. causearum actionem, atquensium constituta: ita multis partibus maior illa sane est in rhetoricae ere assicae institutis, acpraeceptis tradendisi; quo grauiores in hac,

quam in illa,loci propositisiunt ad dicendum . in hac de gloria Dei. de

animarumsalute, de aeterna, uer'. beata uisa, desidet propagati ne, de diuinis, eae ctibusq. disseminandis uirtutibus, de eripiendis uel morum, uel opinionum erroribuου, de omnibus denique, copiose, sapienter, ornate, ac diuinitus disserendum est , quae ad hominum mentes, euangelicis legibus, et Arimanis institutis conformandas pertinent. in illa, si publicae ress Utantur, eae populat, opinione amplae causissent, et conciones, de pace uidelicet, de besto, deuecti' galibus, de rebus tum exportandis, tum importandis, et demum de legibus ferendis . at de ijs quidem ipsis cum incidit fortasse locus ; e etesiastica dicendi ratione tractatur oratorie non disiinctiussolum, sedetgrauius, et splendidius. in priuatis autem causis fuit olim oratoriforensi dicendum desisticidiorum, parietum , luminum, te flamentorum, aliarum . eius generis rerum iure. Porro longe dis miles, ob eam . rem multo maiores sunt ecclesiastici oratoris j loci, de abiudicandis facultatibus, despiciendis opibus,propinquis, et amicis reliquendis, honoribus contemnendis, uoluptate fugienda, amplictenda humilitate, morte oppetenda, et condonandis iniurist. Haec atque alia innumerabilia ut praestantissima fiunt, ita ad ea Fa- denda, uelpesuadenda potius, maximo opus ea,non isto forensifedecessastico oratorio ornatu, atque apparatu: qui non omnis e rheto- i rum

9쪽

ram O cinis exictere flet, sed ex illius diuina eloquentiae fontibus,

cuius aliqua uel adumbrata, uel plane expressa es igies apparet in an liquis imorum patrum monimentis: unde ubertas, et quasibitia dum Lia ea eloquenter ecclesiactico more dicendi. Gylia etiam sent rei gionis nostrae decreta , corruptae hominum naturae , deprauatis . m ribus omniumgentium adverse, quae sepe in chrisiani oratoris con fescinem incidant. ea cum salutariter condit tuta sint, necesse est sic dicantur , ut praestantiori, quam rhetorum more feri posis,genere orationis,ac plane diuina ui uerborum expresse,illustrata . maiorisintentiarum lumine 'lendescannquo dilucidius, eigrauius prope ad aeternitatem infixa haereant in mentibur,animisiq. audientium. Saepe item a uitijs,atque a turpitudine edi ecclesia lico oratori deterrenda multi ludo epe, atque adeo semper,ad asticiendam beatae uitae lucem reuocanda ; perpetuo . est eadem ad chrisianarum uirtutum accendenda studium. hic adhibendae dicendι faces, non illae, oratorum amre excitatae, sed ecclesiasticae orationisudio accensa. uuae praeterea, et ista sane plurima, a doctissimis hommissus et semisq. uiris , theologiae scientiae magi iris, re te, ae sapienter, diuiseq. cogitata,

litteris mandata fiunt ; Gq. exposita tum ad contemplationem, tum ad morum, ac uitae usium, cum obscura sint interdum, et ad inte

Iigendum sepe di cilia: de ijs oratoris illius Ecclesiastici es, dilucida

posse dicere, nec enuntijssilum argute, sed uerbis etiam ornate, alaque ita quidem, ut in eo, prudenter mente litteris, et sicientia, requira tur maior eloquendi uis, quam rhetoricis comprehensa sitnaeceptionibus Iam uero idem,siquando sibi aduersus fidei christianaesingulos

hostes,haereticos, iudaeos, ma metanos, idolorum cultores,ceterari.

ab ecclesia Dei difidentes, dicendum erit;grauismae huius orationis, aut concionis neruos ac robur assumet, non a rhetoribus quidem, sed a pristis patribus: qui singulari religione etsapientia viri, eloquentiae evique instructi, dimicatione cepta pro ueritate, semper in acie, et i per ,

10쪽

per . in sole, ac puluere uersatisiunt. Euae omni res cum ita si si habeat, ut escilicet praeclarius ecclesiastico oratori eloquendum sit, eoq. neruosius dicendum I quo iurauiorum rerum sibi genus amplisi, mum ad concionem constitutum esse uidet: inde facile intestigi licet, quod iam positum est, de rhetorica ecclesiastica praeceptionem longedi ciliorem uideri, quam altera est, quae in seculari, uel civili oratorie dicendi arte cernitur . hoc 3. etiam maxime, quod huius i situla, in rhetorum molis tradita, non modo aliquando non con

uenientiasini,sed repugnantia sepe, ut dixi, ecclesiasticae eloquentiae rationi, atque usui. Id omne optime fenoras, Cardinalis amplifi e . at, quo singulari es animi iudicio apientia3. incredditisquamquam opus eo de genere arduum cernebas: tamen confici idem posse, certa aliqua ratione iudicabas . Hoc te cogitantem multa confirm bant . primum enim illa, ab antiquis rhetoricis doctoribus tamquam instrumenta ad dicendum comparata, ornamenta, quibus quasise lutu)elucet tota eloquendi facultas, inesse animaduertebas eum in ceteris diuinarum litterarum scriptoribus, tum in Esaia, lonee omnium eloquentissimo propheta, cuiusudio potissimum delectaris. Crebra esse in omni sacro uolumine non modo translata uerba uide bas, sed omnem orationis conformationem maxime frequentem.

filiam etiam in diuinis scriptis, ac praesertim in istius gentium, populorumq. omnium donioris , Pauli e postoli epistolis expressam, quasi Theopompeo. Isocrateoq. more,numerose dicendistribendi. ratio nem , plane intelligebas e an tissimi uiri, et in bae ipsa eloquentiae doctrina multum exercitati, Auguctini libris: qui ita ab illo circum fripte, apte, et composite sententias concludi docet, ut nihi eri in eo genere possit, sulpraestantius,uel perfectius. Tres uero eas dicendi figuras, a sepientissmisi uiris ad triplex istud oratoris ilicium eo

cogιtatas, atque inuentas , plane eminere cernebas tum in aliorum

ecclesiae Letorum concionibus, tum in libris etiam eius, quem tibi

proposivisi