Herodotos erklärt von Heinrich Stein 3. band Buch 5. und 6

301쪽

νατος μοχθηρῆς εουσης τῆς ζόης καταφυγὴ αἱρετωτάτη τψ ἀνθρώπφ γέγονε ὁ δἐ θεῖς γλυκῖν γασας τον αιῶ-47 να φθονερὰς εν αυτψ ευρίσκεται ἐών. Ξέρξης δἐ αμείβετο λέγων - Ἀρτάβανε, βιοτῆς μέν νυν ἀνθρωπηίης

παυσώμεθα, μηδἐ κακον μεμνώμεθα χρηστὰ ποντες 5 πρήγματα ἐν χερσί ' φράσον δε μοι τόδε. εἴ τοι ὴ oφις του ενυπνίου μὴ εναργὴς ουτω ἐφάνθ, εἶχες αν την ἀρχαίην γνώμην, ουκ εῶν με στρατεύεσθαι ἐπὶ την'Eλλάδα, ξ μετέστης αν; φέρε μοι τουτο ἀτρεκέως εἰ-

10 ἐπιφανεῖσα του ονείρου, ώς βουλόμεθα ἀμφότεροι, τελευτήσειε, ἐγὼ δ' ετι και ἐς τόδε δείματός εἰμι υπόπλεος οὐδ' εντὰς ἐμεωυτου, ἄλλα τε πολλὰ ἐπιλεγόμενος και δὴ καὶ ορέων τοι δυο τὰ μέγιστα πάντων 48 ἐόντα πολεμιώτατα. Ξέρξης δὴ προς ταλα ἀμείβετο

τοισίδε. ,, δαιμόνιε ἀνδρῶν, κοια ταυτα λέγεις μοι ειναι

δυο πολεμιώτατα; κίτερά τοι ὁ πεζὰς μεμπτὰς κατὰ πλῆθός εστι, καὶ τὼ Ἀλληνικὰν στράτευμα φαίνεταιο πολλαπλησιον εσεσθaι του ὐμετέρου, ξ τὰ ναυτικὼν τὼ ὴμέτερον λείφεσθαι του ἐκείνων, η καὶ συναμφότερα ταυτα; εἰ γάρ τοι ταυτI ενδεέστερα φαίνεται ἀναι τὰ

10. τελευτήσειε, exitum haheat.

302쪽

ὴμέτερα πρήγματα, στρατου αν αλλου τις την ταχίστην αγερσιν ποιέοιτο. ὁ δ' ἀμείβετο λέγων , ω βα- 49σιλευ, ουτε στρατει τουτον, ὁστις γε συνεσιν ἔχοι, μέμφοιτ' ἄν ουτε των νεων τὼ πλῆθος ' ην τε πλευ- νος συλλαῖς, τὰ δυο τοι τα λεγω πολλω επι πολεμιώ

τερα γίνεται. τὰ δἐ δυο ταυτα ἐστὶ γη τε καὶ Θάλασ- 5σα. ουτε γὰρ της θαλάσσης ἐστὶ λιμὴν τοσουτος ουδα- μδθι, ώς ἐγὼ εἰκάζω, ὁστις εγειρομενου χειμῶνος δε

ξαμενός σευ τουτο τὰ ναυτικον φερέγγυος εσται διασῶσαι τὰς νέας. καίτοι Ουκὶ ἔνα αυτὰν δει γενέσθι τον λιμένα, ἀλλα παρὰ πῶσαν την ηπειρον παρ' ην δὴ κο- 10μιεῖ. Ουκων δὴ ἐόντων τοι λιμένων υποδεξίων, μάθε δτι αι συμφοραὶ των ανθρώπων ἄρχουσι καὶ Ουκὶ ῶν- θρωποι των συμφορέων. καὶ δὴ των δυο τοι του ετέρου εἰρημένου τὁ ἔτερον ερχομαι ερέων. γη δἐ πολεμίη τῆδέ τοι κατίσταται. εἰ ἐθέλει τοι μηδἐν ἀντίξοον κα- 15Tαστῆναι, τοσούτου τοι γίνεται πολεμιωτέρη δσω ἄν

8. τερέγγυος α ἱκανός; Eu V 30 17. - Die Besorgniis Ward Emeimal reeinertigi VII 188. VIII 123. 9. ἔνα αυτόν 'Mola ei nen', wie V85 ἐκ πάντων ἔνα λειφθέντα ἀνακομισθῆναι αὐτον ἐς Φάληρον. 11. ὐποδεξίων α ὐποδέκεσθαι

12. I 32 παν ἐστὶ ἄνθρωπος συμφορή.

νοις πέλει. Πως τοὐτ' ἔλεξας, τίνι

303쪽

βανε, οἰκότως μἐν συ γε τούτων ε καστα διαιρέεαι

ατὰρ μήτε πάντα φοβέο μήτε παν ομοίως ἐπιλέγεο. εἰ γὰρ δὴ βουλοιο επὶ τφ αἰεὶ ἐπεσφερομέντ πρήγματι το5 παν ὁμοίως επιλέγεσθαι, ποιήσειας δν Ουδαμὰ οὐδέν κρέσσον δἐ πάντα θαρσέοντα ἐμισυ των δεινῶν πάσχειν

μῶλλον ῆ παν χρῆμα προδειμαίνοντα μηδαμὰ μηdἐν παθειν. εἰ δἐ ἐρίζων προς παν τὼ λεγόμενον μὴ το

304쪽

63 βέβαιον ἀποδέξεις, σφάλλεσθαι οφείλεις ἐν αὐτοῖσι

ομοίως καὶ ὁ ἡπεναντία τούτοισι λέξας. τουτο μεν νυν 10 επ' ἴσης ἔχει εἰδέναι δε ἄνθρωπον ἐόντα κῶς χρὴ τὼ βέβαιον; δοκέω μεν ου δαμῶς. τοῖσι τοίνυν βουλομένοισι ποιέειν ώς τὼ ἐπίπαν φιλέει γίνεσθαι τα κέρδεα, τοῖσι δἐ ἐπιλεγομένοισί τε πάντα καὶ ὀκνευσι Ου μάλα ἐθέλει. ὁρῆς τὰ Περσέων πρήγματα ἐς τὰ δυνώμιος προκεχώ- 15ρηκε. εἰ τοίνυν ε κεῖνοι οι προ ἐμευ γενόμενοι βασιλέες

γνώμῖσι ἐχρέοντο ὁμοθοι καὶ σι, ξ μὴ χρεόμενοι

γνώμyσι τοιαυτῖσι ἄλλους συμβούλους εἶχον τοιουτους, Οὐκ ἄν κοτε εἶδες αυτὰ ἐς τουτο προελθόντα ' νιν ει κινδύνους ἀναρριπτέοντες ἐς τOῖτο σφεα προηγάγοντο. 20 μεγάλα γὰρ πρήγματα μεγάλοισι κινδυνοισι ἐθέλει καταιρέεσθαι. ημεῖς τοίνυν ὁμοιευμενοι ἐκείνοισι Δρην τε του ἔτεος καλλίστην πορευόμεθα, καὶ καταστρεφόμενοι πῶσαν τ ν Ευρώπην νοστήσομεν ὀπίσω, ουτε λιμω ἐν

τυχόντες οὐδαμόθι οἴτε ἄλλο ἄχαρι οὐδἐν παθόντες. 2bτοῖτο μεν γὰρ αυτοὶ πολλὴν φορβὴν φερόμενοι πορευό-

305쪽

51 μάδας στρατευόμεθα ἄνδρας. λέγει Αρτάβανος μετὰ ταυτα , , ἁ βασιλευ, ἐπείτε ἀρρωδέειν ουειν ἐας πρῆγμα, σι δέ μευ συμβουλίην ενδεξαι ' ἀναγκαίως γὰρ ἐχει

περὶ πολλῶν πρηγμάτων πλευνα λόγον ἐκτῶναι. Λυρος ο ὁ Καμβύσεω γωνίην πῆσαν πλῆν 'gθηναίων κατεστρέ- φατο δασμοφέρον εἶναι Πέρσησι. τούτους ὼν τους αν-

δρας συμβουλεύω τοι μηδεμιῆ μηχανῆ ἄγειν ἐπὶ τοῖς

πατέρας' καὶ γὰρ ἄνευ τούτων οιοι τέ εἰμεν των ἐχθρῶν κατυπέρτεροι γίνεσθαι. ξ γάρ σφεας, ἔν επων-10 ται, δει ἀδικωτάτους γίνεσθαι καταδουλουμένους την μητρόπολιν, ξ δικαιοτάτους συνελευθερουντας. αδικώτατοι μέν νυν γινόμενοι -δἐν κέρδος μέγα ὴμῖν προσβάλλουσι, δικαιότατοι δἐ γινόμενοι οιοί τε δηλήσασθαι μεγάλως την σὴν στρατιὴν γίνονται. ἐς μὴν ὼν βα- 15 λευ καὶ τ3 παλαιὰν ἐπω, ως εν εἴρηται, το μὴ ἄμα52 αρχῆ πει τέλος καταφαίνεσθαι. αμείβεται προς ταυτα Ξέρξης.,, Ἀρτάβανε, των απεφήναο γνωμέων σφάλλεαι κατὰ ταύτην δ' μάλιστα, oς 'χωνας φοβέεαι μὴ μεταβάλωσι, των εχομεν γνῶμα μέγιστον, των σύ τε μάρ-5 τυς γίνεαι καὶ οι συστρατευσάμενοι Λαρείου ἄλλοι ἐπὶ

Σκύθας, ὁτι ἐπὶ τούτοισι δε πῶσα Περσικὴ στρατιὴ ἐγένετο διαφίχῶραι ξ περιποιῆσαι οι δἐ δικαιοσύνην

17. VII 11 22. 150 10. VIII 22 73.

306쪽

καὶ πιστότητα ἐρέδωκαν, ἄχαρι δἐ Ουδέν. πάρεξ δἐ τούτου, ἐν τy ὴμετέρy καταλιπόντας τέκνα τε καὶ γυναi-κας καὶ χρήματα ουδ' ἐπιλέγεσθαι χρὴ νεώτερόν τι ποιή- 10σειν. 9Dτω μηδἐ τουτο φοβέο, αλλὰ θυμὰν εχων ἀγαθὰν σῶζε οικόν τε τον ἐμὰν καὶ τDραννέδα την εμήν σοι γὰρ εγώ μούντ εκ πάντων σκῆπτρα τα ἐμὰ ἐπιτράπω.

-υτα εἴπας καὶ Ἀρτάβανον ἀπολυσας ες Σουσα 53 δεύτερα μετεπέμψατο Ξέρξης Περσέων τους δοκιμωτάτους, ἐπεὶ δε οι παρῆσαν, ελεγέ σφι τάδε. , , d Πέρσαι, τῶνδ' ἐγώ sμέων χρηίζων συνέλεξα, ἄνδρας τε γίνεσθαι ἀγαθους καὶ μὴ καταισχυνειν τα πρόσγε ἐργασμέ- 5να Πέρσῖσι, εόντα μεγάλα τε καὶ πολλου ἄξια, ἀλλ'

εις τε ε καστος καὶ οι σύμπαντες προ μὰν εχωμεν ξυνὰν γὰρ τουτο πῆσι ἀγαθὰν σπευδεται. τῶνδε ὁἐ ε νεκα προαγορεύω ἀντέχεσθαι etου πολέμου ἐντεταμένως

ώς γὰρ εγῶ πυνθάνομαι, επ' ἄνδρας στρατευόμεθα 10 ἀγαθους. τωγ ῆν κρατήσωμεν, ου μή τις ὴμῖν ἄλλος στρατὰς ἀντιστῆ κοτε ἀνθρώπων. νυν δὴ διαβαίνωμεν επευξάμενοι ταῖσι θεοῖσι οι Περσίδα γην λελόγχασε

307쪽

5 ώς δ' ἐπανέτελλε ὁ ηλιος, σπένδων ἐκ χρισέης φιάλης Ξέρξ ς ἐς την θάλασσαν ευχετο προς τον ηλιον μηδε

μίαν οι συντυχίον τοιαυτην γενέσθαι, η μιν παυσει

καταστρέψασθαι την EDρώπην πρότερον η ἐπὶ τέρμασι τοῖσι εκείνης γένηται. ευξάμενος δε ἐσέβαλε την φιάλην

10 ες τον Ἐλλησποντον καὶ χρυσεον κρητῆρα κaὶ Περσικὰν ξίφος, τον ἀκινάκην καλέουσι. ταυτα Ουκ ἐχω ἀτρεκέως διακρῖναι Ουτε ει του ῆλίω ἀνατιθεὶς κατῆκε ἐς τὴ πέλαγος, ουτε εἰ μετεμέλησέ οι τον Ἐλλ σποντον μαστιγώσαντι καὶ αντὶ τουτων την θάλασσαν ἐδωρέετο.F5 ως δὴ ταυτά οι επεποί το, διέβαινον κατὰ μεν την ἐτέρην των γεφυρέων την προς του Πόντου ὁ πεζδς τε

308쪽

οποζύγια καὶ ὐ θεραπηίη. ῆγέοντο δἐ πρῶτα μεν οι

μύριοι Πέρσαι ἐστεφανωμένοι πάντες, μετὰ δἐ τούτους θὁ σύμμικτος στρατὰς παντοίων ἐθνέων. ταύτην μἐν τηνή μέρη ν ουτοι, τy di xστεραθ πρῶτοι μD OI τε ἱππόται και οἱ τὰς λόγχας κάτω τράποντες ' ἐστεφάνωντο δἐ και Ουτοι. μετὰ δἐ οι τε λαοι οἱ ἱροὶ και τὰ ἄρμα τὼ

ἱρόν, ἐπι δἐ αυτός τε Ξέρξης καὶ οἱ αἰχμοφόροι καὶ οἱ 10ιππόται οι χίλιοι, ἐπι δἐ τούτοισι ὁ ἄλλος στρατός. καὶαι νέες ἄμα ἀνήγοντο ἐς την ἀπεναντίον. ηδ δἐ κουσα

καὶ υστατον διαβῆναι βασιλέα πάντων.

τον στρατὀν υπὰ μαστίγων διαβαίνοντα. διέβη δἐ ὁ στρατὰς αυτου ἐν επτὰ ημέρyσι καὶ ἐν επτὰ ευφρό σι. ἐλινύσας ουδένα χρόνον. ἐνθαυτα λέγεται Ξέρξεω ηδ διαβεβηκ3τος τον πιλήσποντον ἄνδρα εἰπεῖν Ἐλλησπόν- οτιον , ἁ πιυ, τί δ' ἀνδρὶ εἰδόμενος Πυση καὶ ουνο- μα αντὶ Λιὰς Ξέρξεα θέμενος ἀνάστατον την Ἐλλάδα ἐθέλεις ποιῆσαι, ἄγων πάντας ανθρώπους; καὶ γὰρ

ἄνευ τούτων ἐξον τοι ποιέειν ταυτα.

Nς δἐ διέβησαν πάντες, ἐς οδὼν ώρμημένοισι τέρας βT σφι ἐφάνθ μέγα, τὼ Ξέρξης ἐν Ουδενὶ λόγιο ἐποι σατο καίπερ εὐσύμβλητον ἐόν πος γὰρ ἔτεκε λαγόν. -- σύμβλητον ών τῖ δε τοῖτο ἐγένετο, ἔτι ἔμελλε μἐν ἐλῶν στρατιὴν ἐπι την Ελλάδα Ξέρξης ἀγαυρότατά τε καὶ ο

309쪽

μεγαλοπρεπέστατα, δαέσω δἐ περὶ ἔωυτου τρέχων ῆξειν ἐς τον αυτὰν χῶρον. ἐγένετο δἐ καὶ ἔτερον αυτου τέρας ἐόντι εν Σάρδισι ' ημέονος γὰρ ἔτεκε ημίονον διξὰ ἔχουσαν αιδοῖα, τα μἐν ἔρσενος τὰ δἐ γηλέ ς' κατυπερθε 58 δἐ ἰν τὰ του Γρσενος. των ἀμφοτέρων λόγον ουδένα ποιησάμενος τὰ πρόσω ἐπορευετο, συν δέ οι ὁ πεζὀς στρατός. ὁ δἐ ναυτικὸς ἔξω τον Ἐλλήσποντον αλέων παρὰ γ ν ἐκομίζετο, τὰ ἰοπαλιν πρήσσων του πεζου. ὁ

β μἐν γὰρ προς εσπέρην ἔπλεε, επὶ Σαρπηδονίης ἄκρης

ποιεύμενος την ἄπιξιν, ες την αυτου προείρητο απικο

μένω περιμένει μ' ὁ δἐ κατ' ηπειρον στρατος προς ζῶ τε καὶ ηλίου ἀνατολὰς ἐποιέετο την οδὼν διὰ τῆς Σερσονησου, ἐν δεξιῆ μἐν ἔχων τον Ελλης τάφον τῆς 10 ωθάμαντος, ἐν αριστερῆ δἐ Καρδίην πόλιν, διὰ μέ-

310쪽

σζς δἐ πορευόμενος πόλιος τy ουνομα τυγχάνει ἐὰν Ἀγορή. ἐνθευτεν δε κάμπτων τον κόλπον τον Μέλανα καλεόμενον καὶ Μέλανα ποταμόν, Ουκ ἀντισχόντα τότε τ5 στρατιy τὼ ρέεθρον ἀλλ' ἐπιλιπόντα, τουτον τον ποταμῖν διαβάς, ἐπ' ου και ὁ κήλπος οἱ τος την ἐπω - 15νυμίην ἐχει, ηιε προς εσπέρην, Αἶνον τε αδλιν Αἰολίδα καὶ Στεντορίδα λίμνην παρεξιών, ἐς ο ἀπίκετο ἐς Θορίσκον. ὁ δἐ Λορίσκος ἐστὶ της Θρηίκης αἰγιαλός 50 τε καὶ πεδίον μέγα, διὰ δἐ αὐτοῖ ρέει ποταμὼς μέγας Προς ἐν τοι τεῖχός τε ἐδέδμητο βασιλγον τοvτο τὼ δὴ Αορίσκος κέκληται, καὶ Περσέων φρουρὴ ἐν αυτω

εἶναι ἐπιτήδεος ἐνδιατάξαι τε καὶ ἐξαριθμῆσαι τον στρατόν, καὶ ἐποίεε ταυτα. τὰς μεν δἱ νέας τὰς πάσας ἀπικομένας ἐς Αορίσκον οι νούαρχοι κελευσαντος Ξέρξεω ἐς τον αἰγιαλὼν τον προσεχέα Αορίσκφ εκόμισαν, 10 ἐν το Σάλη τε Σαμοθρηικίη πεπὀλισται αδλις καὶ

reiclien'.