장음표시 사용
491쪽
tiam a se, vel alio inuentam docere.. Ideo circa scientiam quis potest septem prγstare nempe: primo addiscere; secundo mem ria retinere; tertio iudicare; quarto argumen tari; quinto defendere; sexto inuenire;septimo docere. Ad haec igitur omnia praestanda me thodus debet de seruire; & ideo usus illius ad ista septem recte praestanda adiuuare debet. Dicendum ergo quomodo sit.
- um. 2 eos methodis ad addiscendum.
I ne aliquis dicitur addiscere scientiam,
vel partem scientiae ; cum legendo tr stationem alicuius, vel audiendo vocem illius, addiscit ea , quae legit, vel audit. Sic igitur, qui discit, methodo utetur ad discendum; obseruabit an author, qui operam dat, triap stet ; primo ouo omnia de illa re scitu digna pertractet; secundo an ordinate distinis guat a se tractata; tertio quomodo probet,quae a se proponuntur; Et siquidem haec tria recte praestet; qui studet diligenter obseruabit, non solum, quod datur, sed etiam, qua method detur e veluti nunc agit de existentia rei, de causa effcienti,& de scibili an sit; Nunc tractaede essentia; nunc de causa finali; uunc de accis dentibus; nunc de causis accidentium; Ita o seruabit quomodo totam tractationem diuio rit,mqua methodo in diuisone usus sit; D mum inspiciet,quomodo probet,quod dicit;auratioue; an authoritate; ia virum probabiliter,
492쪽
an euidenter; Si quis enim haec tria legendo noobseruauit, non dicetur didicisse, quod legit. Si vero author non omnia scibilia tractat; & in sua tractatione methddum non seruat; vel sine aliqua probatione docet; tunc lector, ut discat, tria iaciet: primo addiscet ea, quae in illo libro tractantur, reliqua, quae ibi non traduntur ,r quiret in alio libro, si opportunum illi sti secundo ea,quar cofusa traduntur, ad methodum reis ducet, iuxta ea, quae de ordine, & distinctione dicta suere; tertio opportunas probationes in alio libro, vel authore in uestigabiti Quod si ab alio authore dicta addiscere non possit; supponet in mente sua, se tantum ex parte, & imperfecte didicisse ea, que de subiecta materia tractanda fuissent: Expediret igitur eandem tractationem secundo,ἰ& si opus sit, tertio videre, ut facilius, quae dicta, sunt observentur in illa tractatione,cui studetur.
Π um. 3. De usu ad memoriam confirmandam. Non sussicit didicisse; nifi etiam, quae quis
didicit,memoria retineantur: Methodus ergo ad hoc maxime adiuvabit:Si enim lector,
ruta loca memoriar,scibilia, & partes ipsorum istinguat; ita ut dicat de qualibet re quinque scibilia tractanda sunt; & in hoc scibili talia
possunt examinari; hocq; firmum in memoria habeat, antequa alicui tractationi operam det;
Cum vero illi studet obseruer, quid de fingulis stibilibus, &partibus eorum proponatur;quo ue ordine; an sibi familiari, an alio proposita sua sint ι
493쪽
snt; statim in memoria propter methodum familiarem firmata erunt: Loca enim in metho do collocata,quas localem memoriam in singulis tractationibus subnamistrabui t Idem etiam de probatione dicendum est ; si enim probatio fiat vel per causam; vel per signum; vel hoc,vel illo instrumento;statim, adiuuatur memoria ex consideratione vel medij, vel instrumenti, quosuit probatum t patet autem, quod memoria supra quam dici potest a methodo adiuuetur; cum enim consu la multa proponuntur,illa memoria retinere possibile non est: si autem distincte, & ordinate proponantur, unusquisque experitur, quod tali ordine memoria quam maxime adiuuatur, nihil enim magis obruit Me sundit memoriam, quam magna congeries confundit memoriam, quam magna congeries confusa, di in ordinata .
Saepe lector eupit non solum addistere, dei
memoria retinere,sed etiam iudieare de vi, quo opere, vel eractatione et Methodus ergo ad hoc praestandum adiuvabit. si enim unusquisique author in sua tractatione tria debet prista. Inempe primo omnia scibilia, vincitu digna colligere, & distinguere r secundo collectatamquam partes recto orstine collocarer tertio si gula, quantum expedit, euidenter, & per camias, si neri potest,probare; Apparet qua ratium ἐς eius opere iuditium serendum fit 1 Si enimosai
494쪽
omittat aliquod scibile, veluti agere de fine ;reliqua vero scibilia recte colligat, & disinia guat; iudicabitur unum scibile omississe'; relia qua vero recte collegisse: Ita sit ordinem se uat, & recte probet, iudicabitur bene ab illo tractatum fuisse; si vero hoc non praestat, dic tur deficere in eo quod omisit.
. Tum adconclusionem aliquam defendendam.
Tota haec praxis mirabiliter seruit ad eo
clusionem aliquam recte defendendam ἴHoc aute iraerit: Data aliqua conclusione; priamo considerabitur ad quod scibile reducatur; cum enim illa conclusio scribilis sit,ad aliquot scibile reducetur: Cognito autem, in quo scibiali contineatur examinabitur secimdum veritates δε regulas methaphysicales,& logicales ad illud scibile pertinentes; veluti an fit in tali m do per se; an sit propositio de uniuersiali primo; an dissinitio methaphysicalis vel essentiat, vel eristentia illi conueniat; & similia: tertio considerabitur , an illa conclusio conueniat. cuinali ε scibilibus subiecti, an discrepet in aliquo γα si viderit omnia eonuenin firmus Milla conclusione manebit;Et quod videritabarguent proponi,quod sit contrarium,vel alien uma n tura rei, vel a veritatibus metaphysicalibus. vel a regulis logicalibus;vel negabit; vel disti guet; vel limitabst; sit exemplum: Vinio defiem dere sententiam Auerois, quod materia habet Emensiones interminatas; si vera mihi esse vi-- deatur;
495쪽
deatur; Ita procedam: Primo considerabo quid significet hoc nomen dimensio; & intelligam significare illas tres corporis dimensiones,lonis gitudinem, latitudinem,& profunditatem:amplius cogitabo, quid significet interminatum a& supponam dicere non habentem terminum Cogitabo, quid fignificet tota haec coclusio;&videbo significare,quod in materia sunt iste dirimensiones sine termino; antequam per sormam determinentur; figura enim rei dcterminat dimensiones; ipsa vero figura est a formai Considerabo, ad quod scibile reducatur: idest an ta les dimensiones pertineant ad existentiam ma teriae, vel essentiam, vel ordinationem finalem, vel ad accidentia illitis; ti videbo ad accidemtia pertineret Istae .n. dimensiones essentialiter pertinent ad quantitatem;quantitas autem ac cidens est i Confiderabo ergo an veritates me
taphysicales, quae accidenti conueniunt veri fi- centur in hac conclusiones nempe an istae dimensiones habeant causam in materia; & illi conueniant in ordine ad finem ipsius; idest, ut
subijciatur actioni agentis, & etiam soletnae dinterminantit Item cogitabo, an conueniant
teriae in primo, vel secundo, vel alio modo post se; an per accidens illi insint. similiter inspiciam,m demensiones uniuersaliter primo comveniant materiae,an prius illa alteri insint; Ex minando igitur procedam sic i Dimensiones 'sunt deessentia quantitatistilliq; in primo na do conueniunt per se, ita Arist. & omnes sup Ponunt; Quantitas accidens est, quod necessa
aio exsilit in corpore; impossibile enim est egi
496쪽
corpus sine quantitate; & omne corpus, & talum corpus, & semper corpuS habet quantita- . tem; ideo quantitas est accidens corporis proprium quarto modo; quia omni, soli, & semper conuenit: Inest etiam illi secundum regulam de uniuersali primo; quia posito corpore, p nitur habere quantitatem I sublato corpore, satim aufertur ratio quantitatis: Hinc colliga,
quod quantitas insit corpori per se in secundo modo; accidens enim de subiecto non praedica-inr per se nisi in secundo modo: Hinc procedasic: Q nod necessario,& per se in secundo modo inest alicui subiecto, omnino debet habere causam per se in eodem subiecto; hoc enim supra probatum est ; igitur quantitas habet causam
per se in corpore; tunc quaeram de causa; causa accidentis prima omnino vel est existentia rei, vel materia, vel forma, vel natura, vel ordina
tio finalis; ab his enim accidentia per se primo proueniunt,ut declaratum est; Examinabo igitur, quae sit causa; & inueniam per regulam de uniuersali primo, quod materia per se in qua to modo, & uniuersaliter primo, causa illius est; & patet tali ratione.Vbicunque datur materia,ibi est corpus: ubi non est materia,ibi non
est corpus: Ubi est corpus, ibi est quantitas; ubi
non est corpus, ibi non est quantitas; Igitur materia uniuersaliter primo est causa, ut aliquid sit corpus, & ut habeat quantitatem: Similiter ostendam regniam de uniuersaIi primo non verificari de aliis; sic: In angelo datur existentia, di forma,& finis, & ordinatio finalis; & tamen neque est corpus; neque habet quantitatem δcrgo
497쪽
ergo existentia, & alia dicta causa corporis, de quantitatis non sunt: Tunc colligam conclusiones: Corpus est primum subiectum quanti . tatis; de haec i lii inest ini secundo modo per ser Materia est prima causa quantitatis;non tamen terminatae, quia a forma per figuram terminatur; ideo est causa interminatae: Materia igitur habet dimensiones interminatas non ut subiectum, sed ut causa: Hocque ita posito, firmabo conclusionem: Quod si contra illam arguatur; materia non est subiectum accidentiu sed compositum; dicam in materia, ut in causa inesse dia mensiones; si arguat; sorma est causa, ut equus tantam habeat quantitatem, & ita figuratam; dicam,determinationem fieri a forma per figuram , quae est quarta species qualitatis r Si a guens assumat propositiones metaphysicales , vel Iogicales Disas; negabo illas, ordinarie autem sunt maior propositio; si assumet veras,sed in minori asserat non verificari de materia,n gabo minorem : Itaque haec praxis, di methodus valde prodest ad aliquam conclusionem defendendam, & ad sciendum, an firmiter ponsit defendi, quae enim non sunt per se, firmiter, di necessario defendi non debent.
ΙDem de argumentatione,quod de defensio ne dici posset; Si quis enim neget dimensi
nes interminatas dependere a materia,ut a pro Pria causa,ex hac praxi habebo modu arguen
498쪽
taphysicales, tum logicales,tum ex natura retr eluti ex metaphysica accipiam maiorem sic rIllud, ad cuius esse sequitur aliud, causa illius est, sed adesse materiae sequuntur demensi nes; haec minor a natura rei desumpta est: Exlogica sicli Illud, per quod aliquid inest alteri ι causa illius est, sed materia est tale quid, ut per ipsam corpus quan inna sit, ergo Distinctio igitur scibilium, & regulae logicae, & instrumenta sciendi, ad arguendum maxime adiuuabunt romne enitia quod prodest ad aliquid probandum, iuuat etiam ad aliquid impugnandum.
. 2 De se ad inueniendum, , docendum.
Gomodo methodus adiuuet inuentionem dictum est iami dicendum ergo quo Pa Isto miret ad docendum: Tria igitur qui docee facere debet; primo quidem docere omnia sciatu digna: secundo recto ordine scibilia coli care; tertio quae dicit conuenienter, & scientifice probare: Finis enim doeentis est emcero scientiam in eo qui docetur, scientia autem est cognitio vera, adaequata, distincta, certa, Meuidens, ad hanc vero cognitionem effcie dam , tria illa, quae de methodo dicuntur, emcere in intellectu addiscentis opus est : Igitur methodusaest recta , potissima ratio do cendi .
499쪽
um. 8 .Concluseo totius operis seu desis. scientia eorum, quae Adia . i
NVnc itaque huic operi finis est impone
dus, & loeo opilogi sit declarare suffcientiam eorum ι quae dicta sunt rHuius igitur praxis, seu operis finis fuit tradere modum, ut quis recte possit addiscere aliquam scientiam, item , inuenire, docere illam, demum omnia praestare, quae in gratiam scientiae essici possint: Primo igitur oportebat determinarer quid esset illud quod quaerebatur, nempe quid sit scientia, qui enim vult addiscere, vel inuenire, vel docere voce, aut scriptura scientiam, iste pro fine sabet scientiam , -ἀc flebet cognoscere quid sit scientia. Ad hanc igitur scientiam obtinendum, vel docendum. cum sit necessarium tria praestare; primo colligere, distinguere recte omnia scibilia, necesse fuit tractare de scibili, & denumero scibilium in generali, postea de singulis scibilibus in partiaculari, & hoc in primo libro factum est; Secundo necessarium est , omnia scibilia euidenter probare; tertio recto ordine illa collocare, ad- hoc autem praestandum necesse erat tractare de regulis logicis, & de instramentis sciendit 'ideo hoc factum est in secundo, & tertio libro. Demum de methodo ipsi, & de usu illius dicendum erat, hoc autem in ultimo libro propositum fuit: Videtur ergo, quod presens tr ciatio lassicienter habita sit. Si quis autem exi- Mimet, aliquid illi esse addendum, vel mutam dum a
500쪽
dum, vel minuendum , ut melius addiscat, vermemoriar mandct, vel iudicet, vel doceat, legitime poterit id facere: si tamen in logica, &metaphysica sit versatus: quia, quae pertinent ad prax m, non admodum stricto, α imm tabili iure sunt statuenda r & Arist. quoque . aliosque graues authores non semper eandem methodum, ordinem in suis tractationibus seruare perspicuum'. Haec igitur explicasse sust-