장음표시 사용
471쪽
de causis etiam tractare: Si vero singula scibilia non requirant longam tractationem; tunc lic bit plura colligere in uno libro; sicut etia quandoque unum scibile in plures libros distingui potest; Veluti fecit Arist. in Physicis, ubi in pri- mo libro egit de principiis, ex quibus producitur corpus naturale; in secundo tractauit simul. de principijs corporis iam producti, quae quatuor sunt nempe quatuor causae;ad quas natura reduci debenin alijs egit de accide tibiis, infinito, vac ,motu, loco,tepore; demum de primo motore; Diuisio autem in partes secundarias fit -.. cum libri in capita diuiduntur; Veluti primus 'Iiber continet scibile an sit,nec non caulam es .ficientem: in hoc de existentiacosideratur; tria ante circa illam tractari possunt; & primo de productione rei; secundo de existentia rei productae; tertio de coruptione; Ideo in tria capita diuidi potest: quod si adhuc unum caput plures habet sub se diuisiones, tunc idem caput posset in plures articulos,vel particulas, vel nu-- meros, vel aliter diuidi, vel etiam plura capita numerari; & inscriptio capitum recte fiet iuxta titulit scibilis sic; De lductione et generati ne mixti;de existentia ignis; de coruptione elementoru;& similia:Ex his igitur poterit haberi ratio diuidedi subiectu, quod specialislimu sit.
Tum. 3. auae diuisio facienda insultem
CVm vero subiectum genus est;tune, ut ha-Ita Arist. labetur ex tractationibus Arist. triplex db Ph
472쪽
Misio faetenda est: prima in tractatus; secunda in Iibrosi tertia in capita: Ita enim usus communes modo habet,qui ab Arist.tractatione talem diuisionem accepit; licet enim Arist. tales diuisiones no docuerit; tamen ita distinxit suas tr ctationes, ut dictae diuisiones, cum fundamento reati,communi omnium consensu sint stabilim:
Vt autem intelligatur haec diuisio; sciendu est, quod in scietia tripliciter res diuidi potest: pr mo quidem subiectu potest diuidi in plura subiecta; veluti si elementum diuidatur inquatHorax Ar. ua- elementa; Secundo idem subiectu pote1t diuidi
ψη in plura scibilia; veluti terra potest diuidi in quinque scibilia; ubi idem esset subiectum, sciabilia vero plura darentur; Tertio idem scibit potest di uidi in plures partes ad illud pertinentes veluti de existentia dictum est; Cum ergo diuisio sit in subiecta; tuc partes diuisie possimi
dici comulat nomine tractatus; si praecipue lota ga tractatio sit; veluti tractatus de natura; tractatus de caeso, & mundo; tractatus de gener tione,& corruptione; tractatus de anima r Non
semper tamen diuisio,qus fit in subiecta,distinctos facit tractatust Arist. enim in eodem tractatu agit de caelo,& elementis; ita in eode agit de anima vegetativa, sensitiva,& rationali,quae
tame distincte subiecta suntino ita igitur stricte ista, quae de diuisione dicuntur, sunt accipieda. Cum vero diuisio fit in scibilia, eodem manete subiecto, tunc in libros diuisio recte sit, sicut in libro physicorum factum est: Demum, cum sci- . bile idem in suas parres est distinguendum, recte in capita distinctio fiet: Haec autem iuditio,
473쪽
di prudentiae scriptoris sunt relinquendar Non
enim omnia eadem ratione sunt pertractanda e Cum igitur subiectum scientiae sit genus, voluti, syllogismus,virtus,elementu,color, corpus naturale, sacramentum,& similia;tunc scientia, ut nihil omittatur, in tres partes, seu tractatus sis alist.
diuidi potest: Primo enim agendum est de g in physnere in sua latitudine accepto; secundo de sp ciebus saltem principalibus simul, & compar tione acceptis; tertio dicendum erit de singulis speciebus, a minus nobili incipiendo,nisi aliud ordo doctrinae requirat. Quod si pauca sint dicenda de speciebus simul, & coparative acceptis,tunc ista pars est coniungenda cum prima,
vel cum tertia;Sint autem exempla .
In ente rationis Syllogismus,est genus; cuius species sunt demonii ratio. svllogismus topicus, di elenchus; primo igitur de syllogismo in genere Arist.tractauit, secundo de singulis speci bus syllogismi egit, ubi etiam de illorum conis uenientia, di differentia explicauit. In moralibus idem. Ar. & alii tractantes de virtute, primo agunt de virtute in generali: s cundo de differentia virtutum,nempe de intelis Iectualibus, de moralibus ,& apud theologos de theologicis; tertio de singulis virtutibus in speciali: ita D.Thom. in sua summa obseruauit. In medicina: si tractadum sit de febri; primo dicere conuenit de febri in generali: secunda
de variis sebribus, veluti tertiana, quartana scontinua,acuta,paracula,maligna,&similibus;
In Phylosophia: si de elemento agendum aDd 3 -- primo
474쪽
primo de elemento in genere: secundo de coma. paratione elementorum: tertio de singulis et mentis . Ita de caelo: primo in genere: secundo denumero, & comparatione caesorum e tertio
de singulis caelis: Ita de anima: primo de illa in generei secundo de differentiis nempe vegeta-.υ tiua, sensitiva,& rationali: tertio de singulis.Ita de corpore naturali;primo in genere,ut in phy- scis: secundo de corporibus simplicibus simul; ut de caelo, & mundor tertio de sangulis, ut de anima,de generatione,& alijs:Ita de colore,de sono,& huuismodi. In Theologia; Si agendum de sacramento σprimo de sacramento in genere: secundo de numero, b comparatione sacramentorum inuicem: terrio de singulis sacramentis: Ita igitur
principalis diuisio facienda est.
Num. q. auid de generest tractandum .
s. γῆ-Ε genere in sua salitudine accepto quinq; is , scibilia tractanda sunt; veluti de elemetor 3. primo an sit, nempe an sit e ternum, an gener hile,& eoruptibile saltem ex parte, an simplice habeat eopositione, an maneat in mixto actu. vel virtute similia: secundo quid sit,seu quaesit eius materia,& formartertio ad quid sinu Iuli,quis sit finis elementi: an aptam materiam mixtis praeberet quarto qivrsine illius accidentiar veIuti miscibiIe, alterabile, tangibile, & quinto qrue causae horum accidentium is
Ita de sacramento: primo a quo sit; quando institutum, seeundo quid sit, quae materia, quaec - . forma;
475쪽
sentia rertio ad quid sit,nempe an gratiae pro ductio, vel iustilicatio, vel vita spiritualis finis illius sit,& quae vis,& efficacia in illis sit ad ista producenda:quarto quia sit,seu quq habeat a ridentia et veluti quod fit res sensibilis, facilis, utilis,necessaria,&c. quinto rista in illo sint: Idem de aliis generibus, iuxta qualitate suam, dicendum est.
m. s. auid de sipecladius minem comis paratu sit trad/andum . CIrca comparationem specierum aliqua ra- in
tione quinque scibilia, modo tamen pro--ndo idoptaintractare conueniens est: Et quidem,quod attinet ad, An sit, videndum, quot sint species saltem principales, vestati an sint quatuor et
menta;tres anima septem sacramenta; tres se
cies syllogismi demonstrativus Topicus, & S phisticus: ita an sint plures, vel pauciores species:ita an ignis sit in pmpria sphaera, & si quid aliud in dubio positum sit circa numerum spe cierum, veluti anelli sint decem,an ignis detur in propria sphaera,an spogia sit animat: secudo, Cirta quid siti Examinanda est differentia graduum materialium,& formaliu considerando, quae species plures gradus habeat formales, ve materiaIes, & hic debet cosiderati conuenien tia,& differentia specieru; veluti an terra inter esementa fit in summo materiale, in minimo formala, ignis e eontrar Ita, quae eIementa singcxtrema, quae mediar Qui colores, vel sapore
vel soni extremiti qui medij,& inter extremos
476쪽
quis persectior, quis imperfectior, an albus,vel nigerr an dulcis, vel amarus, & inter medios, quis magis accedat ad perfectiorem,& quis ad imperfectiorem; Hinc oritur cosideratio circa ordinem, & proportione illorum: Veluti quod sacramentum fit prius tempore, quod magis eccellens potestate:quod nobilius effectu,& diagnitate: tertio,Considerandum, Ad quid sit veluti propter quem finem tot elemeta, tot sacramenta,tot colores, sapores &c. facta sint: Cum enim in narura,vel arte a deo, vel ab intellectu frustra nihil fiat, necesse est, quod propter aliquem finem tot elementa,vel sacrameta effecta sint; Insuper videndu;an elemeta simul accepta habeant naturam, si naturales res sint, vel vim,& efficaciam sibi conuenientem ad totum fine consequedum,veluti an quatuor Elementa perfecta ratione materiam mixtis omnibus subministrent, quarto consideranda sunt accidentia, quae dictis speciebus inuicem coparatis conueniunt: veluti quatuor qualitates elementorum;
distributio locoru istis,motus diuersitas in illis
ita ut unus sursum recte; alius deorsum recte; unus sursum oblique,alius deorsum oblique,&quasi circulariter: quinto, De causis horum,&similium accidentium: Haec igitur sunt consi deranda: Obseruauit autem hoc Arist. in tra- 'atu de csto,& mundosita obseruauit D. Tomis in tractatu de virtutibus Theologicis, intellectualibus, moralibus: Ita comuniter Theologi obseruant in tractatu de numero & sufficientia sacramentorum: Ratio etiam suadet: Si quis
enim velit de corpore hominis persecta haberet
477쪽
tractatione, tria omnino debet praestare, & prismo agere de toto eorpore quatenus Omnes colligit partes in uno: secundo debet partiu adia. uicem proportione residerare, eluti cur Epar.& Lime;cor,& caput contrario modo se habete r tot sensus interni; tot externi I tertio de simingulis partibus esset dicendumveluti de oculo, di aure, sicque de aliis ut anathomici faciunt.' Quid vero debeat tractari de singulis speci husaictum est iam, nempe quinque scibilia de re considerari:Relinquitur autem prudentiet scriptoris,utquq leuia, vel communia,vel inutialia sunt omittat in tractatione, iuxta eni subiecta materia in illa scriptor se genere debet. Ex his ergo quomodo subiectum scientiae in partes sit diuidendum,colligi potest.
De ordine inhientia constituendo
Ria in methodo, ut dictum est fieri N-debent, primo quidem colligere s
y, 1 11 distinguere scibilia: seeudo illa
2- ordinare;tertio probare:De primo autem diciu est; nunc de secundo restat dicendum: Ex his autem, quae dedistinctione scibulium dicta sunt, ratio ordinis est colligenda.
iam. I.De ordine partium principalium AIt Arist. duplex ordo in scientiis, ut supra
dictum est,esse potest: unus secundum n caram. alius secundum intellectum;qui duo ordiae r psyci
478쪽
dines partim coueniunt,partim differunt: co ueniunt in hoc quod uterq;procedit ex manis hioribus: differunt in hoc,quod ordo naturalis procedit ex manifestoribus natura;intellectua iis vero ex manifestioribus nobis i Ex hoc autecolliguntur tres regulae ad Ordinem pertinetesς, prima est,in scientia semper a notioribus est i choandum, ut ab illis traseatur ab minus notaribid. secunda est; In ordine naturae semper a notioribus natura est incipiendum:tertia in ordine inqtellectualita inquisitiua, quam doctrinaIi sena per initium a nobis notioribus fieri debet:Patet ergo, quod potissima ratio ad partes in scientia
constituendas est maior, veI minor notitia illarum.Ait vero Arist quod magis communia,seu uniuersalia sunt magis nota nobiS,qlue .n. communia magis sunt, illa pIuribus conueniunt; veluti habere animam sensitivam in est homini &alijs plurimis; rationale vero homini soli inest; igitur anima sensitiva erit magis pates,& nota, .l Asia. in quam rationaliS; Ex quo sequitur,quod in scie-phys ob de tia, cuius subiectum sit genus; primo agendum - genere in sua latitudine; secundo de speciebus inuicem comparatis ; tertio de Singulis si eciebus; Et hoc ita conuenit duplici ratione: una est, quia genus semper magis comune esti,& ideo notu magis: Alia est,quia cognitio sp ciet omnino supponit cognitionem generis: cingnitio vero generis non eget cognitione speciei: animalis .n. cognitio siue cognitione hominis Q. , pol st haberi, at homo, ignorato animali, non cognoscetur: Idem est de cosideratione specierum ad inuice; talis .n. tractatio ad singularum
479쪽
eognitione specieru deseruit: ideo h e pars post genus secudum locum debet obtinere.Ita aute, eonsideranti,patebit ab omnibus obseruari.
x. De ordine seruando in traflatu
ARim in physicis egit de corpore naturali, is a. lib. ae& talem ordinem seruauit;primo egit dei 3'δductione illius, seu de prineipiis, per quq iIlud produci potest; quod fuit egisse de existentia rsecundo egit de natura quae ad finem relatione habet, pertinet ad scibile ad quid sit; tertio egit de quatuor causis rei; quarto reactauit de accidentibus corporis naturalis, & de causis iulorum:quinto egit de primo motore,qui principalis passionis,nepe morus, potissima causa est tine igitur ordo mihi praecipuus videtur, ut prinio consideretur de scibili an sit, in quo debent tantum cofiderari ea, quae decens est, notissima enim& trita, de leuia sunt omittenda: si quid vero sit lubium,vel excellens,vel dignum lcitu est pertractand u,secundo de ordinatione finali εἰ nne tractari posset, quia talis cognitio ad distinguendam materiam, & formam maxime adiuuaret: tertio de materia,& forma,seu est tiar quarto de accidetibus,& causis illorum: ET idem est seruandum in tractatione specierum . haec aute ex dicessis de ordine magis patebunt.
ORdo Videtur sic posse diffinirii Est tecta partium distributio in ratione ad aliquem Ria.
480쪽
ea η phys finem: ubi tria considerantur; primo res ordμ 'ea r. phys. nata, nempe partes: secundo res in gratia cuius partes sunt ordinatae: tertio ipse ratio ordin tionis : semper igitur res ordinata sunt partes rordo enim semper plura requirit; partes autem
semper plures sunt; Amplius ordo semper diciequandam unionein, & communionem, & rei κ ... . tioncm rerum Ordinatarum inter se et que enim
omnino sunt disperata nullum ordinem habent inter se; recte igitur res ordinatae, E quia sunt plures,& quia relationem inuicem habent,pam tes apellantur: Illud vero ad quod partes ordinatur,est aliquis finis, & ordo in gratiam illius finis est: veluti partes domus ingratiam habitationis: partes exercitus in gratiam certaminis: partes corporis in gratiam operationis: Ita folia ad conseruationem fructuum, dentes a teriores ad sciendum cibum ; maxillares ad conterendum ut ait Arist. sunt ordinati; Ratio igitur ordinis in eo posita est, ut apposite ad finem consequendum,partes sint ordinatae: Bene igitur ordo diffinitus esse videtur.
2 cum .q.De refla partium inscientia
. distributione . EX dictis igitur apparet, oportere primo, .
quod scietificus, vel alius quilibet author in sta tractatione constituat sibi finem, di iuxta illum suae tractationis destribuat partes: cum itaque finis Poetae sit delectabiliter narrare;ΗL storici vere, Sc ante oculo res gestas repraesen- ... tareῶinatoris persuadere, vel dissuadere, lati-