장음표시 사용
481쪽
par I vituperare: Medici, Phylos hi,Iurisi peritiue Theologi dicerer moestiuasque author iuxta finem suum, & praecepta suae artis partes distribuere debet, Me orator in prineipio, &fine suae orationis ponit ea, quae mouent affectus ; in media ea, quae probant: Poeta partes 4nupluit difficultatibus, vel replet varietate. Et 1saepe interponit episodia, idest oportunas Agressones ad subleuandum lectorem: Histor, cus, quantum fieri potest . facta pro tempor partiri debet: At illi authores, quorum finis simpliciter est docere,iuxta hunc finem, partes tractationis distinguere, & ordinare debent roportet ergo ut ea, quae supponunt cosnati Dem aliorum postponantur; quae vero aliorum cognitioni de seruiunt pmponantur: Ita etiam debent cauere confusionem partiti: quae consu- io oritur, si una pars ab alia non distinguatur; et simul de una, & de alia confuse tractetur. - Demum finis ordinis qui in scietia desideratur, est distincta rerum cognitio; ita ut cognitio unius partis ad
cognitionem alterius lumen afferat, non confusio
- . - . . ordine in tractation
482쪽
De probatione, quae in scientia habenda eli.
Eretum,.quod in methodo est pra standum, probatio est. Haec autem . sit per instrumenta sciendi; ideo de illa , de usu instrumentorum . dicendum est. Is : VH
Num. I. De probatione exipentia reti
A Liquando omittendum est probare,quod
res pristatia . veluti cum omnibus notum estuta Aristaeixit non debere probari naturam' esse: Aliquando probanda sunt aliqua de exi. stentia qus videntur specialem habere disseu eatem ἔ veluti an materia sit generabilis c ruptibilis;an habeatactum entitatiuumran et mentum eX parte sit generabile, &6mptibile,& similia: iuxta igitur subiectum scientiar prc. hatio de existentia illius facienda est: Dice dum ergo quomodo fieri opus sit. Existentia igitur rei per se existentis non mintest probari per causam intrinsecam rei; ratio est, quia res non potest existere ante suam extistentiam; quod si existentia haberet causam in re, illa causa esset prior existentia, di ideo res prius esset quam esset; neque igitur forma,neq; materia, ut materia, priores sunt existentia rei; eadem .n. exiitcntia existunt equus, & forma illi un
483쪽
illius; imo anima equi existit existentia equi; illud .n. quod proprie fit, proprie existit compositu autem,ait Arist. per se fit,& existit, ideo - forma eatenus fit, & existit, quatenus & fit, de
existit compositum : Vtrum autem existentia
rei possit probari per causam effetentem,
finalem dubium est: videtur enim ex una parte non posse, quia mortuo aedificatore manet d
mus: mortuo generante equum manet equus
genitus: ideo videtur,quod existentia rei per se existentis non dependeat ab efficiente;e contra videtur: quia res facta est effectus emcientis; ideo habet existentiam ab illo,& vere emeicias est illud,ad cuius esse sequitur aliud:Sed dicendum, quod res dupliciter potest considerari; uno modo ut fit, & sic dependet, ab emciente, ut a causa; alio modo ut est facta;& sic eius esse consistit in unione materiae, & forinae: essiciem igitur est causa aliquo modo existentiae rei, unde per illud poterit probari, quod existat, sic: Quod est factum, & non est coruptum, existit; domus fuit facta, & non est corupta , ergo exi sit. Quod vero attinet ad causam finalem alia qua ratione existentia potest probari per illam, sic: Quod acto debet se habere ad aliquem finem, debet actu existere; sed terra debet actu se habere ad mixta; ergo debet actu existere et Poterit igitur aliquo modo existentia probari
per causam. Per dissinitionem autem res nor
probatur, sed explicatur: probatio enim ad temtiam pertinet operationem intellectus, diffnitio ad primam: Per septein autem instrunienta
existentia probari selet; nempe dcir.6st ratione per
484쪽
per principia per se nota; demonstratione per effectum; per signum; ad impossibile; per diuisionem. de demostrationem divisivam; demum per inductionem, exempla sint.1 Per caulam essicientcm. domus est facta.& non est compta. ergo existit. a Per finalei ictualis habitatio debet dari. ergo domus actu este debet. 3 Per deinonstrationem per principia per se nota; domus extra edificatorem est; ergo actu
4 Per essectum; haec domus habitatur; ergo est: equus currit ergo existit. s Per signum: si in natura datur unum extremum,datur aliud; ergo si est terra, ignis
6 Per impossibile: si terra non est: ergo neq; mixta, plantan animalia, hoc falsum. et & 8. Per diuisionem: omne ens vel est rea te vel rationis: terra est ens,& nu rdtionis ergo est reale; hoc autem existit. I o Per inductionem, baec. rra per se,& se cundum quod terra, existit; φrgo xerra ita existit ; hac igitur ratione de existentia probatio. nes faciendae sunt .s ma . De probatione materiae. ea r ,pbys. Ateria rei non potest probari per causam 3 3 - 1V1 intrinstram; quia est prima entitas rei I
prscedit materiam: Videtur autem posse deci rari, di probari per causam efficientem,
485쪽
finalem, nec non per diffinitionem, & per alia
instrumenta exempla sint. I Per causam emcientem artifex in domo ponit materiam: ergo domus materiam habet a Per finem, habitatio domus no potest essenifi in domo materia sit:ergo materia in illa est.
Per diffinitionem, S per demostrationem per principia per se nota: Quod habet subiecta primum ex quo fit aliquid, & per se insit, habet
materiam;equus hoc habet ergo. Per effectum, equus habet quantitatem , densitatem qui effectus materiae sunt: ergo habet materiam aue Per signuma habet formam equus, quae Gne materia non datumergo habet materiam. 6 Per impossibie: fi equus non habet mateis riam, ergo impossibile est, quod serat sessorem
Per diuisionem, & 8. per demonstratione diuisiuam; omnis substantia vel est materialis, vel spiritualis; equus est substantia, di non spuritualis; ergo materiam habet. 9 Per inductionem; hic equus per se, & secundum quod equus habet corpus, & materiaὲ ergo omnis equus illam habet.
IDem de forma, quod de materia dicendum
est . sint exempla. I Per efficientem probatur, produces equa dedit illi se amaergo habet formam. a Per finem et equus sine sotura non potest i Ec conscr
486쪽
consequi finem suum: ergo habet illam. 3 Per dissinitionem; & demonstrationem per principia per se nota; Equus habet anima, quae est forma, nempe actus primus: ergo hahet sermam. Per effectum; operatio actina, & materiae determinatio est effectus sermae; equus illa hahet ergo as Per signum; quod habet materiam, item quod habet naturam, habet formam; equus illa habet ergo. 6 Per impassibile: si non habet formam, erago neque animam, neque naturam.
& 8 per diuisionem, & demonstrationem diuisiuam; omne ens vel est determinatum, de habet formam, vel in determinatum, caret forma: equus est ens determinatum ergo. y Ιnductione; Hic equus per se, di secundu quod equus habet formam; ergo Omnis equus illam habet.
qum. 6. De probatione nature, vel' ' ordinationis 'alis .
ΕΑdem ratione fit probatior sed materia,&sorma videntur concurere ad hanc proba tionem,non tamen tanquam causae, sed tanquasigna et probatio ergo fiet. - I Per causam essicientem : agens ordinauit hanc domum ad principis habitationem, erga est ordinata ad illam. .
1 Per finem: finis huius domus est principis habitatio; eloordisiatur illuc.
487쪽
nota; Quod in gratiam alicuius se habet,ad illud tanquam ad finem est ordinatum: equus ingratiam se ris se habet ergo. Per eflectum; in equo est effectus naturae Rempe motus, & quies; ergo est natura in illo. s Per fignum; Materia, di se a huius ci uis habet conBrmitatem ad tale ostium aperiendum; ergo indicant,illam ad ipsum aperie- dum ordinari. 6 Perimpossibile:: si equus non habet natu ram ad ferendum sessorem et ergo non poterit ferre illum. Per diuisionemr omne ens reale vel est naturale, idest habens naturam, vel est artitaciale,idest factum ab homine,& carens naturarequus est eus realc,& non est artificiale: ergo. Demum inductione: Hic equus per se , 5 secundum quod equus habet naturam , ergo omnis equus habet.
I DRobabitur per effciens r Haec elavisi in gratiam huius ostii facta est i ergo illud pro fine habet. 2 Per ordinationemr Hare clauis ordinatur ad illud ostium: ergo finis illius tale ostium est. 3 Per demonstrationem per principia per sienota: Quod in gratiam alicuius est, ut ad finem se habet ad illud.
6 Per effectum: terra mouetur ad centrum
M quiescit ibi: ergo centrum est finis illius Ac a I
488쪽
s Per signum: Materia,& forma huius elavis habet consormitatem cum tali ostior ergo. 6 Perimpossibile : si terrae finis non est esse tu centro: ergo neque mouebitur illuc. Per diuisionem: elementum extremum habet pro fine esse sursum,vel deorSin terra &C.Demum inductione: Haec terra per se ordia natur ad centrum: ergo omnis terra ordinatur illuc a
-De probatione accidentis, leoperationis per se .
H Ccidens , & operatio per se aliquando omnibus modis, & omnibus instrume tis probari potest...Primo igitur per formam probatur; homo habet anima intellectiva,ergo habet intellectu. a Per materiam: homo habet materiam , ergo habet quantitatem. 3 Per ordinationem finalem: terra effractiter ordinatur ad centrum: ergo in inclinata adesse ibi. 4 Per finem: finistequi est homo ut serendus ab illo; ergo operatio equi est hominem ferre. s Per causam effetentem: essiciens ordin uit terram ad centrum effcaciter: ergo mouetur illuc. . o Per aliud accidens,tanquam per causamrterra est grauis: ergo mouetur deorsum.. 7 Per principia per se nota: Quod potest i
telligere habet intellectum: homo hoc potest . - 8 Per
489쪽
8 Per effectum: homo intelligit ergo habet intellectum. 9 Per signum: quod habet intellectum hahet voluntatem: homo habet intellectum ergo. 1 o Per impossibile; si terra est elementum,&non est grauis: ergo est leuis, & mouetur sur. sum hoc impossibile, ergo non est leuis. I x Per diuisionem: omne elementum vel est graue, vel leue; terra est elementum non leue,
ra Perinductionem; Ηaee terra per se, M secundum quod terra est grauis, ergo. Ex his ergo poterit colligi, quis sit usus in- frumentorum sciendi, & qua ratione singula . quae in scientia scibilia sunt, possint probari r Non tamen existimet aliquis , quod semper omnibus instrumentis, vel dictis modis res sciahitis sit probanda; non enim ita est: modo enim hoc, modo illo instrumento utendum est; sicut magis expedire fuerit iud,
catum. Ita etiam Arist.de alios authores obser- luase manis flum est .
490쪽
Vcusque dictum est de methodo a nunc de illius usu dicendum est, χἀ quia usus rei respicit finem illius sideo simul etiam de sine methodus est dicendum.
m. I. Desine , t Uu methoduς. FInismethodus, ut dictum fuit, est recto dia
rigere ad omnia prestanda, quae pro obtinenda scientia sunt necessaria i Vnde apparet, quod apta est deseruire ad omnia, quae in gratiam obtinendae scientiae facienda sunt:Septem autem potissimum circa scientiaessici possimi. Primoenim quis potest addiscere scietiam, Phylosophiam, Medicinam, Iurisprudentiam,
et Quis debet memoria retinere, quae didicit : sic enim scientia acquisita retinetur.3 Quis legendo opus ab alio editum potest iudicare de illo, an plene, & bene tractauerit.
vel voce, vel scriptura argumentari.