Petri Salii Diuersi ... In Auicennae librum tertium de morbis particularibus totius corporis, et eorum curatione. Annotationes luculentissimae. Opus posthumum, nunc primùm in lucem editum

451쪽

Lib. III. Fen. XXII. Trast I. 443

sed etiam immotus existit, qui autem ex arteria, est eiusdem coloris sanguinei, at minus ad nigrum tendens. Praeterea est cum pulsatione, nam hic sanguis est arteriosus, & spiritibus turgens, & tumor est ex genere aneurisma

tis.

Cap. XI. Quemadmodum a neu rismata non Veniunt curanda; ita procidentiam umbilici ex dilatatione vasorum, vel ex spiritus interclusione, monet Paulus, non tractandam a Medico chirurgica Opera. Avicen. tamen pericu-

Ium parui pendens, docet, quandoque hanc quidem incidendam esse; sed sutura postea sanandam.

Cap. XII. Quatuor affectus praeter naturam patitur spina, quoad disposti nem situs ossium, scilicet gibbositatem, Repandam figuram, obstipam, de quassationem. Gibbostas, est cum ad exteriora incuruatur spinaire panda figura, cum ad interiora, obstipa; cum ad latera; quassatio est, cum loco quidem motae iuncturae, ac compages spinae sunt ι vertebrae tamen in sua sed permanent. De primis tribus egit Gal. Lib. G. Aph. Com.qσ. Lib. q. de Loc. AT Cap. 3. Lib. de Artic. a Com. I. usque ad 3 3.&Hipp. ibidem; de quarto autem egit Gal. Com. 3. de Artic. Tex. a. Hippoc. ibidem Tex. 1 3 Avicenna autem hunc quartum aflectum, qui tamen quandoque succedit eae casu ab alto in pedes, praetermisit ; de reliquis autem tribus tantum tracta a

uit.

Galenus, & Hipp. inter causas horum trium affectuum, solum recensent panos ad spinam enatos, seu tubercula crudiora, circa ligamenta spinae subo ta. Avicenna autem alias duas addit, scilicet, humiditatem lubrificativam , rmollisicantem ligamenta spina; aut mentositatem grassam, expellentem Osia a loco suo oAt hae duae causae non videntur ita rationi consentaneae; quoniam humiditas

lubrificans, S mollificans potest quidem laxare ligamenta, & membri laxitatem, & debilitatem inducere; sed quod distorquere spinam queat, non videtur posse fieri; quoniam ad spinae distorsionem requiritur ut ossa sua sede

dimoueantur, quod a sola hac humiditate ligamenta imbuente fieri nequitinquoniam ea quidem laxare, non vero simul ossa potest. Nisi forsan haec humiditas fuerit mucosa, multa , quoniam ab hac possunt adeo laxari articuli, ut sua sede excedant; cuius rei exemplum habemus in coxendico morbo; vetestatur Hipp. Lib. 6. Aph. 19. In spina tamen hic casus est dissicilior, & rarior . Quo autem ad mentositatem, nulli dubium, quin ventositas, dum in illis ligamentis conclusa dolorem inseri, faciat aliquam distorsionem,quoad rectam hominis figuram; quoniam ex dolore cogitur magis ad hanc , quam ad illam partem declinare prout fit etiam aliquando in dolore colico, & rena-li; quod tamen possit dimouere ossa loco suo, non est possibile, cum maior

sit renixus ostium, ratione duritiei eorum,& roboris, ac multitudinis ligamentorum, quamuis,& facultas ventositatis squae quidem partes membranosas, & valde ductiles, potest valde extendere, si cauitatem in lignem, S magnam, qualem intestina, & Vterus, habeant; non tamen eas, quae cauitate ampla carenis N quae ob earum crassitiem, & robur, quale est ligamentorum spins, non facile cedunt, potest extendere, & inde ossa suo loco

dimouere. Quare superest sola Galeat, di Hippoc. in hoc casu amplexan-

452쪽

444 petri Salii Diversi in Avici

da sententia: quas vero addit Avicenna considerandae sunt,non quod distorsionem in spinae secere possint; sed quod hanc, vel debilitare, vel dolore aiascere queant.

Cum inquit Avicenna. Et quandoque sit propter stomum ligamentorum, di est

pauci casus, di melocis interfectionis, est casus opisthotoni, aut em prosthotoni, in quibus spina convulsa curuatur, vel in partem posteriorem, vel anteriorem; quae curatio cum sit morbi acuti; ideo dicitur ab Avicenna pauci casus, o melocis interfectionis. Ea sententia. Et subtiliantur crura habentis libue tatem, protir illud quod facit

sibbositas de oppilatione quorundam meatuum' gr viae, in quam peniarat cibus; sim ipliciter prolata Vera no est: nam cum gibbositas, &in parte superiori supra septum, & in inferiori sub septo contingere possit; si sit supra septum, crura, & brachia, ut habetur ex Hipp. Lib. de Artic. Tex. s. ad persectum augmentum perueniunt. Galenus autem in Com. dicebat, crhra, s brachia in hoc assectu nullam prorsus iasionem sentire. Si autem sit infra septum, coxae tantum graciliores evadunt; ut habet Hipp. ibidem Tex. II. quo loco Gat .aia firmat, per illa vocem, graciliores, intelligere Hipp.etiam cum gibbositas est supra septum,e regione thoracis, coxas quoq;graciles reddi, sed mediocriter ; graciliores autem euadere in gibbositate infra septum, e egione lum-

horum . Quare Vera tantum sententia Avicennae, de coxis, non autem do cruribus. Sed forsan male interpres traduxit hanc sententiam, quam Aut cenna a Gal.& ab Hipp. mutuatus, eo loco exscripsi.

Cap. XIII. Signum Issositatis facti.e ab apostemate, est laetus loci. At ista apostemata sunt interna; ideo tactu percipi nequeunt; nisi forsan, per tactum, intelligat, quod possimus sentire locum dolentem, non a postem a. Cum autem addit, quod ades dolor pungitimur, δ' quod adpunt accidentia habentium febrιm ,

non usquequaque hoc verum est; quoniam cum sant pani, & tubercula ex cruda materia, nec fiunt febres, nec adsunt illi dolores; quod accidit tantum, vel in inflammatori; s tumoribus; vel in suppurante materia .

Proponit signum gibbositatis, factae a siccitate; cuius tamen non meminit, recensens causas. Sed in oc alludit ad gibbositatem ex convulsione; quae scuti ex plenitudine, ita ex inanitione, & siccitate membri fieri potest. Cap. XIV. Quemadmodum distorsiones spinae, factae ex casu, aut percussione, ut docet Hipp. Lib. cit. de Artic. sanari non possimi; quia vertebrae suo

loco motae, nec perextensionem, nec per compressionem, nec per ullus

aliud machinamentum possunt restitui; ita censendum est , si ex morbo, Vel ex aliquo interno affectit hoc idem accidat, nequaquam fieri posse ut gib-hositas huiusmodi sanari queat; nam licet affectus gibbositatem effciens tollatur a Medico; non tamen tolli potest gibbositas ipsa; cum vertebrae ipsae causa ablata non restituantur in locum proprium; quae restitutio si arte feri non potest, neque etiam a natura speranda; cum in ossium restitutione, plus polleat ars quam natura ipsa. Quae causa est ut censeam, assecuis hos, quorum hic curationem tradit Avicenna, nequaquam proprie dici possα gibbositatem; cum in his ossa, & vertebras potius inclinare in aliquam partem , quam sua sede dimotas esse sit iudicandum; non enim si dimota essent,

453쪽

Lib. III: Fen. XXIL Trach. I. 64

possehi medicamentis solis appositis restitui; sed cum hi assectus essiciant

aliquam distorsionem, iisn tamen perositum luxationem, si curentur, iterum spina dirigitur, & in pristinum statum reducitur, quod cum s)t, iure a 'me, & humiditas illa lubrificans, & mollis cans, & ventositas crassa a causis spinae incuruationem effcientibus excluste fuere. Cap. XU. Varices a duplici excitantur sanguine; nam alius est melanc olitus ;alius non melancholicus ; ut docet Gal. Lib. de Atra Bile Cap. q. Distinguntur autem ab inuicem , quod a melancholico, nigriores sunt veny Junde iure Gal. Lib. q. Aph. Com. 1. explicans signa atrae bilis, inter ea apposite addebat marices dent, aras. Quae cum Optimh aduertisset Avicenna, merito assignans disterentias varicii, alias dicit feri asanguine melancholire, & hoc ut plurimum; at ias a sanguine non melancholico, qui tamen Icrassus sit,scntiphlegmatiacus. Verum Gal. loco citato, innuebat, has etiam fieri poste ex sola sanguinis

copia, venas dilatare apta. di in . Monet Auic. varices saepe accidere, propter aegrithdines aeutas; quoniam ad

eas expellitur materia in illis, qui ad hoc praeparatifunt. At oppositum docuerunt Hipp. & Gal. qui melancholiam, splenes induratos, & similes assecths; nun- quam autem acutos sanare docuerunt; Vt habetur Lib. Aph. 11. N Lib.ε. Epid. Sect. s. Com. 2q. Sed forsan Auic. cicatum Aph. male intelligens, per insanientes,intellexit phreniticos; cum per insanientes,melancholicos intelligere debeamus; ut Gal. expressh docuit in Commento. Cap. XVI. Hic affectus solet succedere iter facere non assuetis, estqy tumor, non ex ullo genere tumorum praeter naturam; quoniam non adest materia conculcata; sed si potius ex magnitudine pedum, qui in molem naturali maiorem aucti sunt , ex plurimo nutrimento crastioris substantiae eo de

cumbente; cuius ratione fit, ut excrescant,&graucssint; quia nutrimentum non est naturalis conditionis. Et quoniam qui hunc patiuntur affectunt habent potiuς pedes rotundos, ad similitudinem pedum Elephantis, quam longos, ad similitudinem humanorum; ideo Avicenna hunc assectum vocauit Elephantiam. :i Cap. XVII. Haec signa sunt communia, tum varicibus i tum Elephantiae squoniam sunt indicia materiae peccantis, non assectus; ipse enim affectus solo sensu visus deprehenditur. p. XVIII. Curans elephantiam a melancholia, monet, ei succurrendum esse cum et omitu laἷorioso, ἐν cum eo, quod extrahit phlema, s melancholiam; quae non assequimur,nisi cum Elleboro albo;ad quem credo allusisse Avicennam, per haec verba Cuius mn tam laudaui, gr in hoc casu probo.

Fen Vigesima Secunda Trast Secundus Cap. I.

Cap. I. ID Ropter vehemeutem repletionem meme cauae,monet aliquando feri δε- E lorem dorsi. Sciendum tamen est, si simplex sit ista repletio, nulla accedente insigni intemperie, solam dorsi grauitatem non vero dolorem lpersentiri. Cum autem subdit . Ob communitatem matricis, ficuist, dum appropinquat descensui mensium. Notandum est, quod in hoc casu pariter est sola

454쪽

44s petri Salii Diversi in Avie.

dorsi grauitas, nisi sanguis,vel sit aliqua praua qualitate corruptusi vel si reῆeipiatur parte aliqua uteri, & ob eiusdem ligamenta, dorsum consentiat. Cap. II. Dolorem dors ex crudo humore, inquit sedari per exercitium. At sciendum, hoc sgdum verum tantum esse, si pauca sit eius humoris copia: quoniam h e ex motu discutitur; si autem plurimus sit, magis augebitur; quoniam maior inde succedit fluxio, colliquata materia, de incalescente membro laeso, ex quo facilius recipit, & facilius patitur. cum manus inuenit dolorem, inquit Auic. causa doloris est in dors; σsinmim uenit, tunc causa est in mire. Quasi dicat, quod si tactu persentitur locus do-Iens, doloris causa est in dorso, idest in parte externa; si autem non, est i

ventre, idest in parte interna y non autem sentit, manu circunscribi locum

dolentem; quia siue sit in parte externa, siue interna, potest manu circun- scribi. Cap. III. & IU. In hoc Cap. hoc unum notandum est, quod si materia peccans plurima sit, non suffcient localia; sed requiritur etiam praecedens humoris peccantis euacuatio.

Cap. V. causa inciens,sunt compleximer, in materiae mala, ait Avicenna. Quo - ad materias, nulli dubium quod hae sunt morbi propinquae causae, ex intemnis ι quo autem ad complexiones, possumus intelligere remotas,scilicet, memhra mandantia, ratione propriarum complexionum; vel debilia, generati nis malae illius materiae causae, vel robusta,a quibus genita excrementa posisunt ad eas partes transmitti . Quare, per complexiones cum indistincth locutus st) possumus utraque intelligere, alioquin esset diminutus, inter causas

cffcientes huius morbi, membra mittentia non recensens; quorum tamen

inserius distincth meminit. Explicans rationem debilitatis partium suscipientium, inquit, hanc debilitatem fieri, vel ex malitia compleximis, mel ex errore creationis, non ex parte

complaxionis. Quasi innuat, alia ratione, quam ex intemperie fieri debiliores has partes; prout fit in his, qui morbum hunc, tanquam hereditarium susceperunt in generatione, a parentibus. Sed non alia videtur esse haec causa, quam intemperies; nam semen a patre decisum, nihil ex membris eius suscipit, quam temperaturam; cum semen sit corpus similare, licet diuersa rum partisi. Quare, sola temperies est causa ut hic morbus sit haereditarius ;ex qua intemperie postea succedet etiam laxitas illarum partium, quae licet ex materia habeatur, tamen nisi huic intemperies succederet, non ita esset prompta ad suscipiendum; & ideo inserius dicit Avicenna, quod his morbus est hareditarius; quoniam sperma est secundum complexionem generantis.

Inter causas Arthritidis, recenset Avicenna mentositatem; cuius eum non

meminerint, nec Gal. nec Aetius, qui de hac materia fusius egerunt, Videtur dubitandum, nec immerito, cum flatus possit quidem in articulis dolo res inducere, prout de si in qualibet detineatur cauitate ι non tamen arthritidem vera,nisi per arthritidem,omnem articulorum dolorem, Vt inquit Gal. Lib. 3. Aph. 16. intelligamus; cum proprid tantum dicatur arthritis fieri ex humorum fluxime. Unum notandum est ex Avicen. vidulicet, quod aliquando in contumac p/det AE a

455쪽

Lib. III. Fen. XXII.'Tract. I. 447

dura, oritur inter iuncturas, gr proprie inter digitos, caro; cuius cum non meminerint Graeci, videretur forsan iure dubitandum,an hoc fieri possit; sed cum experientia hoc testetur, non est quod quis hoc in dubium reuocet. Hoc tamen sciendum, quod caro bax non est simplex earo; sed vel sungosa,& laxa; vel quandoque dura, non autem naturalis. Quare potius ad aliquod tumoris, quam carnis genus videtur referenda.

Inquit Avicenna, dolorer iuncturarum a principis sanari posse; s autem confir--ntur, s assuescant, di principue, quisiunt ex humoribus diuersis, non amplius curationem recipere pse. At Gal. solam eam podagram, in qua tophi generantur, & in uertuntur articuli, pro insanabili habet. Proponit differentiam inter sciatica st dolorem anchae, Iasi sint duo ditier. si morbi. At Graeci pro viro habent,&sub nomine Ischia dici doloris haec duo complectuntur, licet aliquando diuerso us nomine, de his egerint, Smeminerint quandoque coxendici doloris. Podagram cholericam, inquit Avicenna, attrahere mortem subito. At experientia contrarium suadet ι cum haec facilius quam caeterae sanetur, ob tenuitatem materiar. Quare nisi accidat corpus debile, & cum febre vehementi, non est dubium, hanc, mortem nedum subito, sed nusquam inserte. Cap. VI. Recensens huius morbi signa, clare se prodit eius sententiae, ut exi stimet, huc morbum fieri posse ex simplici intemperie sine materia. At cum hic morbus propriὶ dictus fiat ex fluxione, non ex simplici potest seri intemperie. Quare improprie, per arthritidem, omnem articulorum dolorem intellexerit, ut etiam dicebat Gal. loc. cit. Lib. 3. Aph. I 6. Ex signis humores peccanter indicantibus, praetermisit periodos, & accesso num typos, de quibus Aet. ex Philagrio satis su se egit. Serosi humoris signa docens, proponit in primis caliditatem mehementem, cum re, quae est quasi ruritus. At istud signum non est generatim verum y sed tantum de Ichoribus biliosis, vel pituitosis falsis; non autem de caeteris; nam

cum ichores humorum propriam eorum naturam sequantur, non omnes

eiusdem sunt naturae. Quare, in hoc recurrendum est ad Aetium Lib. I a. Cap. 18. quo loco certa,& manifesta serosorum humorum habentur indicia. Cap. VII. In curatione horum morborum, si causa fuerit sanguinea, monet Avicenna , administrandam esse phlebotomiam ex parte contraria. At duo in hac sententia expendenda sunt. Alterum est, an si materia peccans non sit fanis guinea, venae sectio conueniat. Alterum, quae vena in his assectibus secanda sit; Quoad primum, subiungebat paulo post Avicenna. Si materia μὴ

tilis, mel mista, non esse secandam venam; quoniam phlebotomia commovet humorer , eos currere facit, set non educit materiam in hoc morbo peccantem. Quare hanc

damnare videtur in biliosa materia , eam solum in sanguinea probans;

cuius cum non meminerit in alijs materiss , videtur omnino ex Avicennae.

non esse secandam venam, nisi sanguine abundante, & peccante. Eandem autem videtur amplexus Gai. qui nusquam meminit sectionis venae in his morbis, nisi in plenitudine sanguinis. Aet. pariter hos sectari visus est, cum in curatione horum morborum de missione sanguinis ne verbum quidem fecerit, nisi in fluxione sanguinea. Paulus autem contra non tantum cuni san-

456쪽

44s Petri Salii Diversi in Avie.

guis redundat, eum mittit; sed etiam in pituitosioribus, & melancholicis,

cum invenis plurima liorum succorum pars contineatur. Quare videtur dubitandum, quid de se stione venae in praedictis casibus sit sentiendum. Ego

autem in hac scribentium varietate ita procedendum censeo, Ut cum morbus viget, A dolores inualescunt, constantibus viribus, in qualibet materia sit secanda vcna; non autem in sola sanguinea; nam si corpus exuperante, de peccante materia est leuandum, citius, S tutius ex sectione venae quam ex

alia qualibet euacuatione id sperandum, simulque eius ope validistima sit

confluentium humorum revulso; cumque in venis eandem abundare mat

riam , quae peccat in reliquo corpore sit existimandum, secta vena hanc facillime minuet. Quare, siue peccet biliosus, siue pituitosus, siue melancholicus succus, semper suppositis dictis conditionibus, venae sat sectio. Nec in hoc Auic. sententia est amplectenda, qui resormidat, peccante materia materia subtili, vel mista, sectionem venae, existimans scit.exca humores co- mouendos, S magis fluidos sore; nam peccante bile, Sc potissmum tenui, sunt a tirocissimi dolores ; at in vehementissimis doloribus non tantum se cat Venam Gal. verum etiam Usque ad animi desectum. Praeterea salsum est, ex sectione venae magis fluere humores; csi potius revelluntur,&reuocentur, iuxta mentem Gal. N Hipp. ubique; nec tantum reuellantur, sed etiam firmantur, & temperantur, ijs refrigeratis per venae sectionem; cuius ratione admittitur in phrenitide a bile, & peripneumonia, in pleuritide, & om nibus caeteris acutioribus morbis a bile manantibus. Quod nusquam eo uenire t , si venae sectio humores commouendo, eos fluxiliores, & facilius ad partem patientem recursuros redderet. Et haec de primo. Quoad secundum, inquit Avicenna , in contraria parte e e phlebotomiam administrandam. At quid per contrariam partem sit sentiendum, iuxta dogmata Auic.non videtur clarum; cum duo hic intelligi possint, scilicet, vel quod assecta parte dextra fiat venae sectio in sinist ra, & affecta sinistra, fiat in dextra; vel quod aflecta parte dextra superiori fiat sectio in dextra in seriori,& a flecta sinistra, in sinistra, E directo loci patientis. Ex quibus sentent ijs prima improbatur; quoniam cum revulsito debeat fieri per communes venas, & h directo loci patientis , .ut docet Gal. Lib. 2. ad Glauc. Cap. a. nulli dubium, quin in primo casu, nec seruetur communio venarum, nec loci directio; secunda autem potest esse ad mentem Aeti j Lib. ia. Cap. 23. qui ex Philagrio docet, assecta manu dextra secandas este venas inferiores partis dextrae; assecta autem manusinistra sinistras in crure aperiendas; quae sententia probatur, quoniam tria hac operatione, & communiones venarum, & Ioci directio optime seruatur. Sed unum addit Aetius, quod dubium videtur, videlicet, quod si affectio sit in partibus inserioribus, secentur superiores, Edirecto loci patientis, ita ut assecto crure dextro, secetur vena interna in brachio dextro ; affecto autem sinistro, secetur interna brach ij dextri . At contraria videtur esse Gai. sententia Lib. I 3. Meth. Cap. q. dicentis. Manulas ante, scarificabis aura;

altero πure male habente, reliquum. Quare, non videtur, affecto dextro crure,

secandam esse venam internam brachij dextri; sed potius mittendum ess sanguinem ex altero crure . Ad hoc sciendum est, Gal. eo loco, in tradenda

457쪽

Lib. III. Fen. XXII. Trare L 449

euratione inflammationis a denosarum partium, quibus plenitudo accedat,

pro eius euacuatione alternatim locutum esse, cum haec scribit. cogimur autem aliar sanguinem mittere, idque aut mena incisa, alit memiris js, qv.e usa non

sunt, scarificatis; ita ut piobet, vel venae sectionem, vel scarificationem . Pervenae autem sectionem, intelligit, ut alias dictum est, eam quae in cubito sit; cum mos sit Galeni, cum simpliciter vens sectionis meminit, desuperiorum venarum in cubito sectione loqui; per scarificationem autem, intelligit eam, quae sit, non in membro affecto, sed in membris non laesis; cuius usus est, ut habetur in proprio libro, cum ab altera ad alteram partem materiam deducere volumus. Quare duplicem probat in hoc casu sanguinis missionem , scilicet, vel per venae sectionem; vel per scarificationem. Hoc praemisso, non amplius sermonem habens de venae sectione, cuius saepissime normas, de modos exactissimh docuerat; sed descendens speciatim ad scarificatione, de qua prsceptum nusquam tradiderat, subiungit. Manu laborante, scarificabis crura, id est, s a denibus brach ij, ex ulcere in manu laborauerint, & inflammati fuerint, seruando directionem loci, scarificabis crura. Subdit autem . Altero crurum male habente, reliquum; idest, si adenes in altero inguine, exulcere cruris male se habuerint ab inflammatione alterum crus scarifica-hisy quoniam ita, cum ex divaricatione venae cauae ad inguina, duo sint rarimi, ex eodem sonte, & origine manantes, nutrientes ambo crura squaliter

ex altero inguine, & crure materiam deduces, & derivabis, facta diuersione per venam consentientem utrisque partibus. Quae norma in specie tradita est de scarificatione a Gal. non autem de sectione venae; quoniam scarificatio potest diuertere materiam a partibus superioribus ad inferiores; non autem ab inferioribus ad superiores. Ratio est; quia istae uacuatio non fit per vasa, per quae sacilis est revulsio ab una parte ad aliam, sicuti quae fit per sectionem venarum; scd si incisa cute, & carne, in quibus sanguis, qui nutritioni dest inatus educitur. In qua euacuatione copiosus effluet, dunia mole sua ad inferiora declinans propria grauitate descendita partibus Ω- Perioribus 9 qua ratione fit, ut si scarificentur partes superiores, sanguinis parcior semper fiat evacuatio, ut eleuentur potius partes scarificatae superiores, quam in seriores ; unde altero crurum male habente, non scarificat Cal. partes superiores, quia minima hinc fieret revulsio, & potius partes superiores, quam in seriores leuaret; sed alterum crus, quoniam hinc facta euacuatione, diuertitur sanguis, qui ad idem posset fluere, qui plurimus eo ad inseriora, ex propria natura decumbens fluit; ex quo imminuta plenitudin C, tot u vacuatur corpus. Haec autem intelligantur de simplici scarificatione, quae magis Antiquis, quam nobis in usu fuit, & de qua Oribasius Lib. I. Coll. Med. Cap. I 8.& I9. Sc 29. non autem de ea quae per cucurbitulas, ut nostri moris est, fieri solet y hic enim non solum educit sanguinem, quia secta sit cutis, & discissa caro y sed etiam ex alto, S ex longinquo attrahit; scarificatio autem simplex nihil huiusmodi; sed puram illam euacuationem,sne attractione, habet. Quare concludo, normam hanc traditam esse de sola scarificat ione; non autem de venae sectione; cuius si usus futurus sit, semuetur Hipp. ta Cal. dogma, videlicet, ut fluentium humorum retractio fiat

458쪽

4fo petri Salii Diversi in Avie. '

per directum loci patientis, ad oppostam partem, per communes venas PQuapropter, in arthritide, si mittendus sit sanguis, ad mentem Aetij, ex Philagrio,in hoc Gal. consentiente, affecto pede dextro, secetur vena in cubito dextro; & pariter affecto pede sinistro, secetur in sinistro cubito . Quae norma maxime obseruanda est in arthritide, di podagra; quia si aegrum Ie-uare volumus, non ad pedes derivanda est materia, cum alter affectus sit ;sed in totum reuellenda ab inferioribus partibus, & quidem per venas e directo.

Dum Avicenna tradit modum euacuandi per pharmacum, monet fum is mane id sumendum esse, quosumpto, post tres horas, sumat I o. aur. panis cum mino, y aqua pauca,Wpost sex horas ingrediatur balneum, fidi egrediatur. Sed cui, usui, ante persectam euacuationem exhibere cibum; atque ab assumpto pharmaco ingredi balneum; cum sit contra Hipp. Lib. a. Reg. Acut. I 3. atque hoc impediat pharmaci operationem, unde laudantur a Gal. Lib. i. ad Glauc. halnea in fluxionibus ad ventrem; atq; insuper etiam fundat materias,cuius' ratione maior ad articulos fluxio concitari potest. Cap. VIII. In efformandis medicamentis ad purgationem arthriticorum,

docet, phluma non solum 6se euacuandum, sed cum eo materia biliosa iquoniam eduis dia tantum pituita, luet mentum est momentaneum, quod facile tollitur; quoniam materia biliosa ν eluta facit currere iterum phlegma ad locum patientem. At in hoc

suppostum Auic. est fallana; videlicet,quod materia biliosa, & calida st ea,

quae praebeat motum pituitae ad articulos ; ut patet ex his: nam arthritis 1 quacunq;materia seorsu potest induci, uti omnes testantur Scriptores,& ipsemet Auic.professus est .lgitur ex sola pituita, sine permistione bilis, potest seri arthritis. Praeterea, fluxionis causa non est calidior materia; sed robur membrorum transmittentium, vi virtutis expultricis, cuius ratione quaelibet materia ad articulos transmittitur. Quare statuatur, quod peccante pituita sola, haec evacuetur, sine bilis eductione; tum quoniam non peccat ι tum quia etiam si sit naturalis, potius faciet ad coctionem, quam ad fluxionem. Hoc autem Auic. praeceptum tantum Observetur, si miscella humorum peccantium ex pituita & bile constet. Cap. IX. MOnet, nonnustos ex sapientibus probasse, sa humana in potu exhibita facere ad arthritidem. Attamen existimo ego hoc superstitiosum potius essυ; cum nouerim experientia, non solum humana, sed etiam alia ossa ad hoc sacere; quod item testatus est Gal. Lib. t r. de Simp. Med. Cap. de Ossibus, Se Aet. Lib. I 2. Cap. q7. qui ossa simpliciter, non humana expresse ad hoc celebrarunt.

Cap. X. XI. & XII. Haec omnia remediorum genera, quae in his tribus capitibus sunt exposita, exscripta sunt a Graecis, & antiquioribus Medicis squorum tamen delectus maxim Eliaberi debet; cum enim arthritis a quacunque fieri possit materia , nec in qualibet unumquodque remedi j genus conueniat; ideo haec ita indistincth prolata, nisi summo delectit in vium veniant,potius damno, quam utilitati esse poterunt; nam ut dicebat Gal. Lib. I .& a. de Comp.Med. secundum loca. Qui indiscriminatim, or citra distinctionem auxilia scri Ibrant, maius detrimetum, quam emolumentum hominibus attulere. i

459쪽

Lib. III. Fen. XXII. Trin. I. Os I

cap. XIII. Damnat omne balneigenus, praeter aquas thermarum. At si hae aquae essent bituminosae, vel alia ratione relaxantes, sorsan etiam essent noxiis. Cap. XIV. ceratumfactum ex adipe,di oleo chamaemelino,cum cinere cautium,est opintimum quidem ad discutiendums sed quod sit inter a duna, ct lenia, qualia

sunt supra explicata, nec veritati, nec rationi consentit I dicebat enim Gal. Lib. 7. de Simpl. Med. Fac. Cap. de Crambe, quod hic cinis es admodum exsiccans , s tantum, mι iam caustica , siue adurente etsi participit. Hic autem non dicuntur sedantia dolorem. Cap. XU. Alludens ad sententiam Hipp. propositam Lib. 1. Aph. 1 F. laudat affusionem aquae frigidae, ad inducendum torporem. At in hoc sciendum cst, hanc aquae frigidae aflusionem laudari a Gal. ad mentem Hipp. in innam-matorijs tantum tumoribus podagricorum; non vero in quibuicunque ali)s. Cap. XVI. Videtur praeter rationem, quod curas dolorem miniosum articulo rum in compositione medicameli, adhibeat sem. citrulli, ct viam. Alterum quidem quia est frigidum simpliciter; alterum vero quod stupefaciens validissimum sit. Quae duo non indicantur in hac curatione I cum tantum stat tenuandum, & discutiendum, praemissa, cum multa est materia, a qua eleuantur flatus, totius euacutione.

Cap. XVII. Hoc genus cauterii conuenit in Isthiadico dolore; in caeteris autem arthrit idis speciebus nequaquam. Sed quomodo apte inurenda sint Ischi adicis, docet accurate Aetius Lib. I a. Cap. 3. Cap. XVIII. Superius Cap. I 3 . Docuit, balneationιm cum aquis calidis, s bu midis, noxiam esse in arthritide; quoniam colliquat humores, O magis dilatat poros articulorum; qua ratione praeceps magis fit fluxio. Hoc autem in loco laudat balneum aqua dulcis; ad prohibendam tamen apertienem meatuum, T ma. uri fustumem , iubet, ut postea submergantur in aqua frigida. Quare per balneationem cum aqua calida,inhumida, intelligit eam, quae fit solum per calidam, non administrata subinde frigida. Cap. XIX. Iterum repetit, ex balneis noxia esse calida; frigida autem, quia repatiuntur, is confortant, lyJedant dolorem, esse quandoque millia . At conuenientior est affusio, ad mentem Hipp. N Gal. loco citato, quam balneatio 3 affuso enim minorem inseri neruis laesonem, S maioris e scacis est in alteratione. Balneatio autem ex opposito magis neruosas afficit partes, & minus est esca x. Quare tutior est affusio, quam balneatio. Cap. XX. Tradita forma medicamentorum soluentium, subdit sormam rationis victus quo isti uti debeant, dicens, quod si tu vantur plurimum a cibis frigidit, est grossis, sicut sunt illi, qui sunt ex lentibus, eum aceto , is reliqui inseribuuntes , er sanguinem ingrossantes ν sicut sunt illi, qui praeparantur eum agresa, orcum aceto. At haec ratio victus indiscriminatim omnibus arthriticis nequaquam conuenit; sed eis tantum, in quibus fluxio dependet ab humoribus tenuioribus, ct calidioribus, quales sunt biliosi. Cum autem pituitosi, aut melancholici peccant potius, ex hoc genere victus augeri possent, quam sisti; haec enim ciborum genera, videlicet frigida, & crastioris substanthe, magnam habent analogiam cum succo melancholico.

Cap. XXII. Qui sedentide non possunt stare, hoc ex duplici causa pati posisunt s

460쪽

sunt, stilicet, vel quia articuli spinae tantum patiantur; vel partes Infra spἴ-nam. In primo casia, vertebrarum articuli assecti sunt, & in his contingit af, sectus quassationil cuius superius meminimus) similis. In his, uti,&in , caeteris arthritidis speciebus, Luxa est materia ad articulorum cauitatem , qua repleti, ad motum sane, sed praecipvh ad standum inepti sunt; dur enim stamus , omnes vertebrarum articuli Edirecto se sustinent; quia si patiantur, ad hoc paruli sunt habiles; qui tamen possunt sedere, quoniam in

eo situ spina minus laborat, non se sustinentibus tunc inuicem usquequaque articinis; sed tantum non quiescentibus. Quare, haec species assectus r sertur ad arthritidem in articulis spinae. Si autem hoc eveniar, quia parte Sinfra spinam assectar sin i, tunc morbus non ad spinam, sed ad inseriores artiaculos referendus erit; qui casu S,sicuti a praecedenti, essentia; ita etiam cur tione differt. Cap. XXIII. Sicuti balneationes habebat suspectas Cap. 13. ita easden hic damnat, monens, minorandas esse eas; quoniam liquefaciunt humores, er eos fa ciunt currere adiuncturas; per quartanainoratumε intelligatur abstinentia; alias Praeceptum, & ratio esset frustra; quoniam etiam pauciores balneationes ad hanc fluxionem effciendam ibidem aptae sunt . Quo autem ad thermales, quas in paroxy smo admittit, sciendum est, pro diuersitate materiae peccantis, diuersa etiam aquarum thermalium, genera conuenire. Quare, non. omnia omnibus, nec singula omnibus conueniunt; sed singula singulis, pro ratione materiei peccantis.

Cap. XXIV. Quod curatio Ischiadici doloris, qui partem sinistiam Obsierint, fit difficitiιr ea , quae pa=ti dextrae laboranti adrnrn stratur, est praeter ratiorum ι quoniam unica est utriusque partis structura, sorma, & natura. Nisi forsan opinetur Avicenna, partem sinistram natura imbecilliorem esse; quia frigidior sit, cum sit E regione iccoris, quod omnium viscerum intra abdomen content Oxum est calidissimum. At hac ratione omnes morbi partis sinistrae ellent deteriores, & curationi magis reluctantes; cui tamen e contrario experientia ipsa refragatur, S ratio, qua alias ex Hipp. probaui,morbos partis dextrae esse deteriores.

Laudat phlebotomiam simpliciter, ubi affectus ex sanguinis nuxione dependeat s si autem causa sit phlegma , non simpliciter, sed quandoque. Et

multoties, inquitesn conuenire. In caeteris autem casibus, an conueniat non

expressit. At quid prohibet, si fluxio sit biliola, mittere sanguinem λ cur hac, sanguis, & humores refrigerari , reuelli, & firmari possint. Si etiam in

massa sanguinis succus melancholicus abundet, no erit causa cur sanguinem non mittamus; ita enim reuellere, & materiam imminuere poterimus. Quare, licet peccante sanguine, simpliciter probanda sit venae sectio, non est quod eam in caeteris casibus excludamus, nulla re contra indicante. Cap. XXV. Licet quaecunque materia calidiotibus, ac resoluentibxis egeat, in fine; non tamen in omni materia pariter calida usurpari debent , nam bis te peccante, ac san uine, calida quidem, sed non adeo inten Sh, nec acria ;pituita autem, ac succo melancholico mot bii fouentri S calidiora,& acriora in V sum venire postulat . 9 Quare cum delectu liaec administrentur medica,

mentas