Ad artem medicam isagoge / Additae sunt in libros Galeni de elementis, de natura humana, de atra bile, et de temperamentis, et facultatibus naturalibus periochae Joannis Baptistae Montani: cum epistola Jo. Cratonis, qua rectè Galenum legendi ratio br

191쪽

sua signa docet, quaecunquae alterant humanum corpus ita temperatum primo igitur inquirit, cur ali tanti in quatuor temperatura polluerutrali uero duas nam qui quatuor tanti insumpse Quatuor te τμη argumentum ab eo, quia quatuor sunt ele P - menta C quatuor anni tempora; ita sunt quam tuor temperaturae illis restondentes uidelicet calida, C humida calida, Cr sicca figida,er humida: figi sicca. Vivero vas an cu quida dua

tion temperatura posuerunt, dicebant tanti talitum tem-

esse calidum, siccam stigidam, C humidum tu riui caliditas autem adiuncta humiditati diu non esse potest, ut ipsi dicunt calor enim exiccat bumirudum C ita redditur complexio calida. sicca. stini sitas etiam cumsicco di lare non pol it4slatii renim humor generatur, atque humore re*pllitur λ iis propter plui inras cruditates Crita non esse nisi temperaturana calidam, C hc; cum stlidam . humidum contra quos inα Diluit argumε stant quatuor ponentes temperaturas; nam non 'λνερ, dicunt aquolibet calore exiccari humiduvii dab eo Lantiis abore, qui Ut igitur siccitati Scalida ensen aqua non exiccat AbeSta mefacit; quoniam in ea est calor cum humido. quatenus ergo calida calefaciet, eatenus hunuo datumefacies et ita non es uerunt quemlib et calorem exiccare calori enim , quatenus calor

192쪽

is Ra o C Hinomnino eadem ratio de si igida, et sicca tempeo ratura quatenus enim frigida figefacit, eat nus ccueaiccat quos omnes redarguit Galemnus inquiens nimis silide, e param ingeni se propter imperitium Logicae uenatos est naturam complexionum primumq; quod admiratur Galenus, tale est quomodo non uideant, quod ipsi dicunt temperaturam calidam C humidam: Digidam ex humidam, etiam nomina esse excessuum quod si excellum significant cur tum in Ab aequalix te epte miserunt aequalitatem, a qua debemus me l

ri excessunt tir ex chusa quomodo enim sciemus excederet,

aliquam temperaturam per calidum, humidu) figidum, tumidum, e nisi restramus talem ieri bum ad aequalitatem aliquam In primo igi itur errarunt, quod omiserunt temperaturam aequalem, in qua nulla penitus qualitas excedit probat esse pos posse autem e si temperaturum talem probat ra

ram aequalem trocle, experieritia. ratisisse; quia ubicunque

datur excestus, ibi C aequalitas experimento quoniam si accipias aquam calidam, ut quailior, admisceas quam si igidam vi quatuor; famcies temperiti uinam: in qua neque caliditas, ne inaequalis. questigiditas dicetur posita igitur aequali tem Imr tiira habemus odio in equales temperi

' - , raturis sinu, si pote t excedere per temperaα

193쪽

ium ita babemus tres excesus er si excesus fuerit per stigidum, humidum; erit C per figidum tantum c per humidum tanti m Crhabemus alius tres ita cum alijs duabus annexis octo erunt,et media inter omnes erit nona.praeterea sic probat ubi ex stu, ibi aequalitas Sηορος in excessus dicitur, nisi aequalitatis ira tione ex perientia etiam, C per inductionem probat aequalitatem esse commemorando singulorum membrorum diuersis partes excessus con Temperatia. crudit enim cutem in nullo excedere: se spe

temperati; imum . Ubi notanda controuersia ori TR OvERI IE Gale. hic enim dicit anguinem calissimum esse ut v Tio eorum, quae sunt in corpore insecundo uero hui ius dicit bilem culi fimam dicatis igitur san si biod id, guinem intelligere pro tota mulssa, cui etiam bita iii. 04μ' 'tis admista est in secundo uero bilem ad reliquos

humores, C partes comparare,' ita secun

dum rationes diuersus utrumque uerum est. LIBRI SECUNDI

I secundo autem de temperamentis lib.prosequitur, quod in primo probauit de complexiombus C incipit a temperata, cuius actiones tvirtutes connumerauit ab actionibus enim cor

194쪽

18s Ela o CH Α temperaturae ad earum actiones reseruntur, ut supra diactura est ad aetatum temperatura progreditur:

notra enim , aequalitatem ab aetate immutari ubi ilustrem illam cruaestionem interserit decantore pueri, C adolescentis uter maior, e Iongo proce u exquisitifime discutit postea dat methodum cognoscendi, discernendici omnes temα. peraturas a tacitu primo calido, stigido bum,

tu tractat omne siccum est durum non tamen

omne durum siccum numeratq; membra quc debent e e calida, c humida quaestigida quae sicca ergo differentiam temperaturarum sum mus a luctu , si rectando, quae ino is, quae dura, quae gracilia sunt, quae obesa, quae pinguia, quae carnosa, quae omnia non tanti tacitu; sed etiauisu discernuntur cum aliquo rationis discursu sumitur deinde disterentia ab his, quae uisu pparent, ut bit iditas, hirsutia pilorum atque hic pulcherrima babes de causis, Cr ortu pilom. aduertit etiam nos exsingulis in uno membro aptiarentibus non debere totum corpus iudicare sed istud tantum membruon quo ita signa anmι- paruerint unde male iudican excalnitie uniuersum corpus siccum esse arbitrantur. tertiὀ

195쪽

tertio et sumitur differentia a colore pilora, Caluitici. cutis aduertendum tamen in regionibus temperatis haec signa maxime uera elye, alioqui aerithiopes semper sunt nigri Gerniani, Gadi albi maxima ex parte cum ergo paria polint esse in membris suis, uel aequalia, uel in equalia, ut exempli gratia, cordis sit calidi, hepatis sit figidi primo nos docet inaequalia cognosce re: deinde aequalia, ac nu uni signum ess crisponit, quam quod a singulorum actionibus sumistur secundo ait iura; ut siparuum,mapnu,

durum, moue, alerum, leue, rectum, obliqxv, stigamus rem-ή reliqua huiusmodi an uenas, C arterias ha Pςx x*rbeat amplas, an angustas praeterea docet quaerinam illa sint talia perse, quae per accidens ae prenim stomachus, exempli gratia imbecistis est non persee;Jed peῆ destitationem a caeste item

osius non est x eiled ex in articitate meatusqfestis, ut se Eud moneri ariettico dixit scien 'dum praeterea signa quandoque iudicare tempe ri iraturam non praesentem sed praeteritam, ut ps

et enim signa caliditatis praeteritae cum tamen auri u κη. .nunc ipse igidussit quandoque indicant en .pe usuram futuram, is patet de puero cristos I nigrosae cupidos habente: habet nisu signa soliditatis o liccitatis; cum Lumen adhuc humiduint . inde dicebat Galenus superfluitatem pilo .

196쪽

rum in pueris olim futurum talem sanguinem iasius, quialis nunc est istasuperfluitas,indicare. LIBRI TERTII

TEMPERATUR A

C, Μ egerit in primo C secundo libro de his , quae bibent temperaturas ex qualitatibus 'ν -; in hoc tertio qui diuinus est, Azg totus memoriae, non vi, de his agit , s 3 extrinsecus immutare possunt corpus ita enim , uti pridiximus, teinperamenius Drunque ira mutant per facultates, quae in eis non actu ; sed potentia existunt hic traditurus methodu quorumodo id fiat polluit optimum fundamentum, dis '

i, ignem extinguunt,ea uici frigida: ac misi tussitne omnino docemur,quae calefaciant,ta quaere: Digerent corpus nostru ac eandem esse omninobproportionem inter calor inno, ruber inter cum euia, omnigη - xc nq; igitur corpori nostro offeruntur, si ab humano calore immutantur . . Cradactum ducuntur; omnia illa calidius perui . . tuae uti demetia lactucae calefaciant: fili di noti di cutitur adactum, omnia illa figida discuntur ubistupidorum remouet errorem: Iupidi enim.

197쪽

METHODICA. Is sdi enim, quae O inflammimur, ea figida dicat,

non animaduertetes illa etiam magis calida, quae igniuntur, quaru quae in lammantur, ut patet de erro ignito, et carbone baec enim longe calim

diora sunt flumina,quae uapor accensus est,no sub j stantia ola hac similitudine apparet ueritus, unde fit 1 ubi erfacilius quidem calefiat a calo ii pr.

re nostro naturali; sed caliditate facile uaporabili calchantu autem disti citius; ea calore perratinaci limo apparet etiam,cum serrum, et palea respectu quidem ignis calida dicuntur: quoniam

G si pruna relectus nani corporis minime

callida Duo p igida potius; cu ab humano calore nequaqua nutari possit b7c enim multiori Iadacia deprehenditur, quise,et alios paralogonio decipiunt apparet tertio omnia frigida,quaecunq; non mutantur a calore nostro innates omnia uero calida,quaecunq; immutantur ita, quod etia lactuca ta c.apparet Marim,qudd medicime frigidae dictae non immutantur quo ad qualitates a corpore humano sed immutantur, sicuti Ieria viridia aliqua, a quo no uinc tur; sed uinc tignem. , si contigerit, quod uincantur; auget ignem,et non extinguunt dixi enim, quoad qualitates primus: quoniam ali modo immutantur Actitatio in .cib et medicameta a calore, quo comminuuntur iις-Ritnu. in minores partes et contingit etiam,sit ab arte ricrum

198쪽

l riarum dilatatione attenuentur , ut hoc modo reducantur ad actum, et quandoq; interficiunt. in qualitatibus autem primis nullast immutatio erjifat; tum nec calefaciunt, nec refrigerant: hoc G uerum Galeni dogma. atque idem est, quod uinum egregie calefaciens, si uberius ingevenenuquDp ratur ita, ut a calore immutari non init rorizab hi ii ' gerat , morbos iis gidosgenerat stuporem reuDisnρῆ ii iii hio ςm, par thin, CT enique mortem lami

ter cibum me cunque enim corpori, Fertur, uel alteratura

a ' caloresccundum ubitantiam, et elicibus uel

cinalem xve secundum qualitatem tanti nedicina: D ημm' parum ulteratur, c est cibus medicinalis: uel alteratur quidem;sed non uincitur; imὀuin o Heu δε cit, C est uenenum calidum uel non alteratur,

mnia exquisitifim in tertio declarata, quorum.' omnium methodus a positofundamentosumitur, veri' ' ut consideranti patet post temperaturarum cona κν ' Ho x1. Uderatiotiem, quid primo ordine doctrinae, qui λ . notioribus componendo sit, considerari debeat, uidendum lutrumfacultates, ue potentiae naturales animae, an ipse membra, quae sunt potetiam Lum instrumenta res ondemus credere nos apbtenti sincipiendum Fe; a Siones enim nobis noti limae sunt ex illae, quae primo sensibus occurrunt hae uero primo , per se indicant, erat stinguunt potentias secundario, er per accidis indicunt

200쪽

PERIO CHA

bo per singulas actiones patebit discurrenti:

tibi enim lor uel resoluitur, uel extinguitur , vel augetur, uel corrumpitur ob multas morbi escas causas tibi etiam minuuntur,au eruntur.cor rumpuriturq; operationes alterum probat ritio sne ii supponamus, ut sensu patet, membra naturalia, C plantas trahere, quod sibi competat: experere, quod i is nocuum 1l: tunc ratiocinamur in Vibile esse trahi, quod conuenit C ex pessi, quod nocuum est siue cognitione facultarutis alicuius sed nuru cognitio ne sensu sit temgo membra naturalia, e plantae in attrahendo, C expellendo sensu utuntur concludimus igiα Quali sensi, tu sensum quidem habere familiorum tanti vi , nil Π alienorum: reliquis uero sensibus, auditu, uisu, odoratu, ut tu, tactu priuari obiter modo Medico no est duo interserit, alterum Iedico non esse neces sequirere facul rium inquirere, quaesit barum facultatum sub- rum substan stantia: ad quam assequendam nunt iste usi erit, ne ullum qui cm argumentum inueniri alios uo

lui se esse quas Din separatas substantias, quae me brum inhabitant alii biritum usi nullam pror*sus ese, quae operetur substantiam sed is amet

membra ex compositione primorum elementorutalem uirtutem frinam se ostendique hic pero te, quod sit de substantia animae, gaul omninos Iari temperaturis corporum: qa e temperatiarae,ut ipse Lait, vel unt ex commixtione primorum