Wilhelmi Worm Oratio in excessum viri incomparabilis, Thomæ Bartholini in supremâ justitiæ curiâ assessoris, ... publicè in Academia Hafhiensi 4. Januar. dicta

131쪽

Zenone C.de quadrienn praescrip .cui non subest princep l. Princeps st.de lag. imo quod in hiis placet Principi, legis habet vigorem . Sedis quod Principi Instit. de iur nat. gent mctu desumpto ex . 1 ff. de Constit. Princip. Vnde

S Romani Ponti appellantur Canones animati in c. Ipsi sunt CanoneS'.q. 3, iuXta mentem glos quae pro ei concordanti citatiun Aiath de Consul eo quod habet Imperatorem esse legem animatam . quod Thomas ad Ducis . Brab. ait Ossicia Iudicum, quibus datur temporalis potestas, iuste uendi posse, modo uendantur idoneis,&pretio,quod sine gravamine populi recuperari possit, Θ consequenter Iurisdictio ipsa, quae cu tali officio tradituri Sed pars assirmans tenenda est, primo quidem od

sapientia, scientia, & prudentia, Momnis alia uirtus intellectualis Se naturalis, modo naturali, quaesita, non est res spiritualis,in qua committitur Simonia, ut diximus in Manual. Confess. c. 23. num. ICO uersi qua contra mentem glos C Non licetii. q. 3. 3 Host.&Card. in c. ianonnulli de Magistr sentientes committere simoniam illos, qui docent aliquam scientiam pecun1a attamen est inuendibilis, quia in stimabilis Tum, quia est altioris ordinis bonorum, quam sint pecuniaria, imo θ honoraria, quia sunt bona animae,quae Omnibus corporeis,& fortunae bonis praestati. Si habes sub sinem 2 .qq. yc. Ille 22. q. . cuiusque bona fortunas praecellunt arg. c. Deteriores 6.q.

i. Tum per illud sap. 7. Omne aurum comparatione fa-pietiar, est arena exigua, Ja una, per illud' prima st . de uar. 8 extraor cognat. Res sanctissima est ciuilis sapietia,quae pretio nummario non sit aestimanda Tum, quod non obstat, Quod doctor potest accipere salariunae ad docendum schola-

132쪽

scholasticos,ex publico aerario, vel contributione, seu collecta schola si icorum,ut pulchre determinat Panor cotra scrupulo Hos . Santon in d.c. Quia nonnulli, Mante il-

tu in glos ibidem, Mante illam, glos Ioli in ca De qui-b is dana 3 . distin xmelius Bartholom Brix in additione eius, quia,ut ipse respondet, Doctor non uendit scientiam, quae est inaesstimabilis, sed locat laborem Moperas suas ad eam docendam. Pro qua locatione, R obligatione faciendi,etiam spiritualia, Mad morandum alicubi, ut illa faciat, potest recipi,& promitti pecunia, licet non pro ipsis spiritualibus saciendis: iuxta doctr. sing.Innoc in c. Quoniamin 1 sub fin Nesrael vic suaS.I I. uod etia omnis uirtus moralis, Ma fortior Theologa, Momnis actus eius est inuendibilis , quia inaestimabilis Tum, quod sapientia, scientia ,s omnis alia uirtus intellectualis est inaestimabilis, ut iam dictum est, ergo a fortiori erit talis uirtus moralis, clim haec simpliciter sit uir ius,illa vero secundum quid, cum adiectione intellectua, lis ut docet Thom. I. 2. q. 8. arti c. I. Tum, quia haec est ratio radicalis, S noua, cur sententiariaenales sint nullae l. aenales C. quando proia non est nec translat in . varnales 2. q. . Tuna, quia haec etiam est ratio , Jod nullum bonum pecuniarium posta es e finis aptus ullius actus quantulecunque virtutis, ut post Adrian. Quod lib. I i. tradimus in cap. Cum minisi e 23. q. s. num. O minManual .pra l.7.Π.22. Ratio enim est,inio domne bonum

pecuniarium cst quoddam aestimabile, minus virtute Ractu virtutis inaestimabilibus,, nis quatenus talis, debet esse maior medio, quatenus tale: Mita non potest esse

aptus finis eorum.

133쪽

Uae consequitur, od etiam iustitiam Iudiciti, de quibus in proposito agitur sunt inaestimabilia, et inuendibilia: Tum,i' istae duae Extra uag. hoc significant Tunt,t

Iustitia est uirtus ex Arist. s. Ethic et Thom. 2 2. q. 8 arta 3. et Iudicium ac hus eius ex eod. Thom cibidem'. , O .art.primo, et ut praedictum est omnis uirtus et omnis actus eius est intestimabilis,et inuendibilis. Nec obstat his quod tributa solii untur Regi, ut prudenter subernet, qui est actus prudentiar,et constat prudentiam esse uirtutem ex Thom. 2.2. q. 47. artic. 4 et prudenter gubernare actum eius ex eod. Thon' ibi d. art. Io et 12 et quod pensio penditur Iudici, ut iuste iudicet intconstat Iustitiam esse uirtutem et Iuste iudicare astum eius ut praedictum est. Nec subd Cantori datur salarium , ut religiose canat,

Et constat Religionem esse virtutem e Tho m. q. 81 art. secundo, et cantum diuinum actum eius ex eod. art. s.

Nec quod stipendiu soluit 'militi ut fortiter pugnet,et pro

pugnet, cu in c5stet fortitudine esse uirtute ex eod. Thom. 2.2.8 .l23.art. primo, et fortiter pugnare actu eius secunducund.ibid.art. quinto. Nec quod praestitutis editus monialibi s,ut honeste et caste uiuat, cum in coste temperantiam esse uirtute e eod. Thom. 2. a. q. I. ari primo, et honestatem pertinere ad illam ex eod. q. t 3 ar et caste uiuere esse actum castitatis temperantiae attributare eod.

q. 3 i. Nec quod aliis, aliis uirtutibus et operibus earum incumbentibus praemia praestituuntur. Non inquam haec obstant, quoniam non dantur in pretiu uel in finem principalem praedictarum Virtutu, et artiuetarum, sed in calcar, siue ncitamentum cessustcntationem laboris, quem

incumbentes eis sustinent, et in recopeusam obligationis, qua

134쪽

qua se aderam ferendum astringunt, ut paulo ante dixi mus, Quod Doctoribus non dantur stipendia m pretium do istrinae, quana docent, sed laboris queriin docendo suscipiunt, Si recompensam obligationis, qua se ad illud faciendum astringunt, quo des dari, Daccipi posse etiam pro obligatione, qua se quis astringit ad faciendum spiritualia, licet non pro ipsis spiritualibus, uel actibus, quibus

illa fiunt, ibidem dictum fuit, ex Innoc.in c. intoniam 2. Ne Praelat. Vic sua S. Non obstat secundo, praedictum responsum Thomae ad Ducis Brab. quod licebat ei duobus seruatis uendere ossiciu publicae potestatis quia aliud ,est uendere, uel emere ossicium dicendi Ius,quod ipse ait et aliud uendere uel emere Iustitiam, quae uirtus est, uel actum eius, qui est Iudicium, quo Ius dicitur, quae sunt inuendibilia, quod nos dicimuS. Non obstat tertio, Quod Fabian. de Monte in tractatu de empl. et uend. q. Σ. uers Sexto quaeritur, secutus Balduin tit de Pacciuram firm in usib seud cap. I. determinat Iurisdictionem uendi non posse , nec consuetudinen eam uendendi ualere: eo quod di senitur est e Potestas depublico introducta cum necessitate Iuris dicendi et aequitatis statuenda a glos ab omnibus recepta l. primae E de Iuris d. omn. Iudi c. Tum, quia cd tradicit omni scio Thomae ab omnibus recept in praefato res p. ad Duciis Brab. Si asse redo ossicium cupotestate temporali Ius dicendi esse uendibile, consequenter significat urisdictionem ipsam uendi poste Nec potest excusari Fabian. intelligendo eius dictumiantum de Iurii dictione spirituali, quam certum est nec uendi, nec locari posse, eo quod id esset Sinionia

135쪽

cum cap. primo et c. QSonia, Ne Praelat uit. suas quo-

am palam est eum loliui de seculari quae est temporalis,t pecunia esstimabilis,ut Thom. supra significauit Tum, uia consuet udo,quae optima est legum interpres cap. Cullectus de consuetud ubique gentiu recepit, Iurisdictio

nem temporale,et vendi ,et permutari, et locari, et in prae

miu rerum bene gestarum, et dotem, et seu dum dari os. se Tum, quod nulli legi naturali vel diuinae est contrariu, imo consonum legi ex hoc Iure is de iust et uni. Ius ge-tium prima dist quatenus cum suis glos significant Renum, et consequenter Iurisdictionem esse posse in dominio alicuius, et ita, ut diximus, ea posse locari, permutari, donari, et in haeredes et legatarios trasmitti, et co sequenter vendi,argumento Lirim aes de contrat, empti Tum, quia non ut ille insinuat omnia publici Iuris sunt ex se inuendibilia, sed sola supernaturaliter data, vel potestate supernaturali constituta, et sacrata, vel suapte natura in aestimabilia, licet naturaliter quaesita, quoru de numero non sunt dominia rerum,nec personarum temporalium, nec oppidorum, ciuitatum , et regnorum, quae Iure gentiu donatione, luccessione, permutatione,et aliis contractibus quaeri et perdi possunt, ut praedictu est, imo nec bona immobilia Ecclesiarum, 1cet iure humano vendi vetentur c. Nulli de reb Eccl. non alien . Non obstat Q uarto, quod per Auth. Vt Iud sine quo- questi strag.grauissime multas rationibus vetatur, ne quod munus iudica di pro pretio detur. Quia et ante illam cati. tum fuit . Sancimus C Ada Iut repetund relata in cap. Sancimus o 7 in haec uerba: Prouincias recturi non debent astum ambitione sed testina onio probatae vitae et 1u-

136쪽

rati inter gesta depromant se pro administrationibus sortiendis, neque dedisse cliuippiam, neque daturos unquapostmodu:n fore,siue per se, siue per interpositam personam in fraudem egris,sacramentique,aut donationis, uenditionis uestituto aut uelamento curtisque contractuS, et

ob hoc ereptis salariis nih1lpen1tus tam in administratione positos, quam post depositania ossiciu pro aliquo praestito beneficio tempore administrationis, quam gratulto meruCrunt, accepturos Non inquam hoc obstat. Tum, Ciuia non loquitur de Iurisdictione, neque illius vencutione, sed de munere et ossicio Iudicadi Tum,quia non probant munus,er ossicium iudicandi est e inaestimabile, et inuendibile de se Iure naturali, vel diuino, sed tantum non expedire ut uendantur, et ideo iure illo humano iust una vig)atis detur Tum,oviano probant talia munera, et ossicia non posse uendi a Principe,qui tali iuri humano non subesset iuxta l. Princeps fi deleg Tum, quia Duciis Brab. siue quod iura imperii et regalia sui Ducatus haberet, siue quod1lle Ducatus tempore Thomae non suberat plus legibus Romanis quam reliqua GaIlia licite potuit vendere talia munera, duobus seruatis, ut ipse Thom respondit: Siod passim aperte a Regibus Galliaruna, seruatis duobus, quae ipse requirit, fieri olim Vidinatas. In Hispania, licet non vaeneant pretio aperto, frequenter tamen vidimus dari in dotem, et in compensana obsequiorum propriorum, Vel Patrum magno pretio valentium Tum quia etiam, ut dictum est , prohibitum est, ne bona immobilia Ecclesiaruvendantur, non tamen ob id dicuntur de se inuendibilia, quia sunt aestimabilia, ut sunt et ipsa iudicandi ossicia et munera

137쪽

1 Ex quibus infertur pri ino Noua rata l. secundae. tertiae st. de cond. ob turp. caus quatenus habent: offensere legem,qui dat, uel accipit aliquid, ut recte iudicet Rat 1 oenim cδmunis, Mantiqua est Quod qui dat, uidetur dare ad corrumpendiana Iudicem, 'ui accipit, uidetur accipere pro eo quod tenetur faceres, quorum utrunque est turpe Ratio autem noua ex praedictis collecta, est, a uod res inuendibilis minaestimabilis uenditur autem itur, aut bonu pecuniarium , moestimabile, pro actu Iustitia uirtutis,qui est inaestimabilis, datur uel accipitur. II. Infertur, Non solum peccare Iudices Eccles asticos, sed etiam seculares, non solum Pedaneos, mediocres, sed etiam supremos, Monarchas, qui etia circa prophan emunt uel uendunt, uel uolunt emere,uel uendere Iustitiam assumendo eam pro uirtute, vel actu eius qui est Iudicium, quo ius redditur, ut in hac Extra uag. &in l. Iustitiari de iust. Gur accipi diximus su p. not. aut dare vel accipere aliquid pecuniarium , in pretium vel finem principalem eius offendunt enim legem natura lena et diuinam , qua Velitum est inuendibilia, et inaestimabilia vendi, aut quod in effectu idem est)pro illis in preti si uel finem principalem aliquid pecunia aestimabile dari uel accipi: Et constat omnes eos legi naturali, et diuinae subiici c. Non liceat o dist. c. Sunt quidam a J. q. I. c. I. de probat. Tertio Infertur, munera Iudicandi non posse iuste uendi vel pro pretio dari a recognoscentibus superiorem, interris, in quibus praedicta Auth. Vt Iudicessc et praedi-

ista lex ancinitas uigent, est Domini directi et utiles pagorum, et oppidorum, illa cum suis urisdictionibus li

138쪽

arto, quae nouissima conclusio est Ilia petrationes,& prouisiones ni unerum iudicandi, quas Reges mPrincipes faciunt, ignorantes es e male datam uel promissam pecuniam mediatoribus,ut ea eis obtineret, esse surreptilias, S nullas, quia tacetur quiddam verum, quod expressum retraheret Principem a tam facile concedendo Nec ob-s at resolutio inserta an Confess c. 22. num. 86. post Rot. decis. 32. de rescrip. in nou. alios quos citat. sequitur Felyn in cap. Postulasti de rescript. Quod licet omnis eX- pressio falsi, quod expressum redderet Principem dissiciaborem ad faciendam gratiam , eam annullet, non tamen Omnis taciturnitas veri, quod expressum redderet dissiciliorem ad concedendum , idem facit, sed tantum illius, quod Iura iubent exprimi: Non inquam id obstat, quia praedicta Iura prohibendo , ne quisquam pretio ad illa

munera assu ira atur; expres e uel tacite significant in im petratione illorum id non esse tacendum, sicut L 3x. de episse aud statuens, ne crimen pluries quam semel remittatur , tacite uidetur exprimere, ut in impetratione remissionis secundae, prima A primatur, quae est uera, Sanemine hactenus, quod sciam, reddua ratio illius dicti Guili et iii recepi. a Bald. 3 ahi sibi, alibi communiter, scit cet invia remissio secunda panc homicidii no ualet, non fac a mentione de remissione alterius prae habita Naratio, quae a B lid. ab aliis redditur, quod Princeps difficiliti, concesssi et secunda expressa prima, nihil valet, perre soli: tionem supra dici im, quam late probat Felyn. ubi supra, eo praesertim, quod collatio facta a Principemustis criminibus irretito valet, si illa crimina non inducata irregularitatem, mi inhabilitatem ipso iure ad ben

139쪽

ficia, S tamen certum est Principem difficilius eam facturum fuisse, si id sciuisset. Quae illatio non solum uide-

tur procedere interris, in quibus praedicta iura seruan- tur,sed etiam in quibus Principes,&Reges eiusmodi offi- lauendunt, seu incompensam aliorum obsequiorum,Sc

obligationum conferunt: Nam licet in illis licite vendan tura Principe pretio sibi noto no tamen licite vendunturm alio maior sibi ignoto, Quia etiam ipsi nequeunt iustem vendere, nisi seruatis duobus a Thoma requisitis,quorumta Alterum est, ut pretium pro eis datum sine gravamine populi recuperari possit et ita iniuste uenderetur pretio maioris bi ignoto, quod dissicilius,quam ipsi putant,recuperari posset sine populi gravamine: proinde grandia peccata peccare, qui pro intercesssione ad huiusmodi ossicia impetranda grandia pretia, ignorante id Principe, contra

legem inanimatam, et animatam capiunt, meritoque tet-neri ad restitutionem, licet censuras non currant.

6 III. Principaliter dico, in iod non possunt etiam cc pere circa secularia,et de se uendibilia, pro ossiciis malis, uel male praestitis , uel praestandis , ad corrumpendum vel decipiendum Iudicem, uel gratiae Auchorean: Iudicem quidem, quo ferat sententiam in ictu a uel nullam, abit, abnuat, aut distera ferre aequam Gratiae uero authorem,

Reipub. uel priuato praeiudicet, uel quae sit scandalosa, uel uetita lure naturali,uel diuino,uel humano, cui non potes ipse derogare, uel non subest causa id faciendi, Quia nemo ex iniquitate sua debet reportare commodum l. Itaque fullo ff. de furt.c. Sede Apostolica de rescrip.neque ob turpem causam quaererest prima, et per tot tit. U. et

140쪽

C. Ob tui p. caus, Non autem possunt accipere alj qua pro officiis, quae non praestiterunt, xmentiuntur se praestitisse, quod haec Extrauag. in uerbo assingunt grauiter significauit,ut supra not.19.dlximus Iden facit illa paroenala fumos uendere quae pro re apparenti, non existenti, aliquid accipientes damnat, ut etiam Budaeus lib.tertio de Aste annotauit,& probatur l. prima. st de condic. sine calas. Nec etiam pos uni aliqua accipere pro ossiciis etiam iustis praestandis, quae tamen non intendunt praestare Et si

acceperunt iuste pro iustis praestandis,qui intendunt pra stare S postea non praestant, tenentur accepta restituere, quia in priori casu,accipitur sane uera causa, Scum fallacia, ac naendacio pern1cioso, ut sine iusta, uel cum tur picausa. Posteriori uero, qua nauis acciperetur ob iustam causam, ea tamen non praest sta , redit ad non causam, ut habet d. l. primast. de cond. sine catis Non etiam post tantaliquid accipere pro ossiciis quae tenentur facere, factis, uel faciendis eo modo Stempore, quibus ad id tenentur, quia, ut praedictum est, turpiter accipit, qui pro eo quod tenetur facere,accipit.

IIII. Principaliter dico , quod circa secularia pecunia restimabilia,s ideo uendibilia, clocabilia, possunt praedio Lin quaestione contenti, accipere, quantum Ilia uere Valent, non solum tanquam donatum mer liberaliter,

tanquan debitum obligatione antidorali, siue in gratiarii actionem, sed & tanquam debitum lege proprjae iustitiae pro ossiciis,obsequiis, uel operis iustis praestitis, uel praestandis, Fae non tenentur praestare,uel praestitis, aut praestandis modo long utiliori eo quo tenentur praestare, pro interesse niaxime damni emergentis: Nam quibustiabet