De personis muliebribus apud Plautum...

11쪽

AD GRADUM DOCTORIS PROMOvENDUS

I EADEM FACULTATU LICENTIATUS OLIM SCEOLAE NORMALIS ALUMNUS NUNC IN LYCE MASSILIENSI PROFESSOR AGGREGATUS

MASSILII

13쪽

I SCRIPTIONUM AET HUMANIORUM TITTERARUM ACADEMlκ SOCIOI FACULTAT LITTERARUM PARISIENSILITTERARUM GRECARUM PROFESSORi ET IN SCHOLA ORMAL GRAMMATlC E DISCIPLINAE REPOSITO

Opusculum hoc dedicatum voluit memor et gratus

15쪽

PROOEMIUM.

Nemo non latetur Plautum actuosissimum esse, motibus illustribus et jucundis abundare, sermonibus uti audientem rapientibus , et palmam, pro Varronis verbo , poscentibus. Quamvis dixerit Horatius :

At vestri proavi Plautinos et numeros, et Laudavere sales, nimium patienter utrumque,

Sarsinatis fama nunc stat fulta satis et ab injuria tuta, quod ad

vim comicam auiuet.

Quam sincera quamque eleganti elocutione niteat, idem secerunt ex suomet ipsorum et veterum grammaticorum judicio Quintilianus et Gellius . Ne quis vero censeat illis tantum meritis eum praestare, et orationem illius, etsi sapore vernaculo perfusam , Verbis modo ad summam caVeam spectantibus resertam esse. Docilior et flexibilior est ingenii Plautini serma, quam ut ille non ceteras comicae artis partes tractaverit, et diligenter inspicienti facile apparebit venustas rerum ac Verborum prudentissima et subtilissima digna que quae urbanitatis studioso homines moveat et detineat. Quod ut approbem, qu0 argumentum p0tius eligam quam muliebres personas, quae res est sane poetis omnis generis dissicillima, et in qua se maxime prodit cujusque exquisitissima facultas Est enim praestantissimae mentis in multiplices et reco ditos muliebris animi recessus penetrare, materiamque adeo ab

16쪽

- 2 trusam scrutari, excutere, atque in lucem promere. Ea pars

non minima est laudis poetarum illustrissimorum, in eaque requicumque p0esim attigerunt sese exercuere. Illa igitur quasi coticula utamur , quo altius quam Varium quamque secundum

fuerit ingenium Plauti perspiciamus. Nunc vero de pusculi hujusce dispositione dicendum est aliquid. Si sabulas singulas inspicerem, a qua sacerem initium ordo vulgo usitatus pro ratione tantum prima litterae titulorum habitus est, neque facile quisquam alium ordinem

excogitaret, qu comoedias omnes disponeret . Placet ergo, sabularum omnium c0mpage dissoluta, quamque mulieris la mam pro conditione sua in classes redigere, quae ceterum ad paucas species redibunt, matronarum scilicet, puellarum ingenuarum, meretricum et ancillarum. Inde quid nos doceat de mulieribus aetatis suae Plautus, quamque artem in personis emi gendis adhibuerit, considerabimus.

Inter cetera per80na comicas, quae omni temp0re actae sunt in scenis, magnas partes uxor habet. Matrimonium usque comoediae materiam uberrimam praebuit. Quicumque suerint mores Variarum gentium, diversis aetatibus, societas illa iri et mulieris , parum inter se n0torum , saepe utilitatis respectu, aut alias ob causas, quae ad mutuum am0rem non pertinent,

capessita, contenti0nes parit, propter quas ingenia mediocria brevi in ridiculum decidunt, ideoque comoediae dant ansas Praecipue mulieribus objiciuntur, inter alia vitia, sumptus effusi, cultusque nimia cura, garrulitas, jurgiorum cupido, suspicio

nes assiduae.

Vid disputationem Bitschelii de ordine comoediarum Plautinarum, Parem I, 30 et Ρroleg ad Trinummum XXXIX et XL.Certum est ex ipso Plauti testimonio Epidicum Bacchidibus fuisse aetate prioram, Bacch. II, 2, 36. Cf. quoque disputationem audeti, Durna des Sananιs, uin, uillet, 1838.

17쪽

Antequam singulas indoles examinandas suscipiamus, refert noscere qua specie matr0narum omne genus essinxerit Plautus Inaulularia dicet quam molestae sint uxores dotatae

Istas magnas actiones, animos, doteis dapsileis, Clamores, inperia, eburata Vehicula, pallas, Purpuram, Nil moror, quae in servitutem sumtibus redigunt viros.

Alias enumerat servos circa eas occupato , artisicesque u rum opera in mundum muliebrem insumitur, neque brevissima

ea series est.

Periplectomenes in Milite Glorioso ait cur uxorem non duxerit:

Nolo mihi oblatratricem tu edeis intromittere. Nam bona uxor, si ea deducta est usquam gentium, Ubi eam possim invenire verum egone eam ducam domum, Quae mihi nunquam hoc dicat eme, mi vir, lanam, unde tibi pallium ualacum et calidum conficiatur, tunicaeque hibernae bonae, Nor algeas hac hieme hoe nunquam verbum ex uxore audias); Verum priusquam galli cantent, quae, somno suscitet,

Dicat da mihi vir, Calendis meam quod matrem juverit: Da qui farciat, da qui condiat da quod dem Quinquatribus Praecantatrici, conjectrici hariolae atque aruspicae; Flagitium'st, si nihil mittetur quo supercilio specillTum piatricem clementer non potest quin munerem, eae .

Non desunt apud Plautum oblatratrices personatae. Quo Verores ridiculo majori persundatur, addit suspiciones quibus varias formae sunt, pro statu mulieris, aetate mariti, et genere injuri rum ab eo admissarum. Omnium acersima est Artemona in fisinaria quae dote copiosa instructa, dotali servo laeta manu firma domum suam regit.

II, 1, 45. Tres contextus habui ante oculos, audeti, in Biblioth Lematre, Bitschesii, Whisii odit in-8'. Praetuli plerumque lectionem audeti, ut magis circumspecti in emendando Hauto, et quod nostratibus facilius in promptu est. III, 1, 84, et sqq. PASSO. Nonne hae Periplectomenis insectatione revocatur in mentem Catonianum verbum Scito dominum pro tota familiarem divinam facere. De Re Rustic. 143. Hic Periplectomenes negligi votus praeceptum queritur Cato usitata apud veteres praecepta vivendi testatur. l. quoque illa eum questibus Stropsiadis, Aristoph. Nub. 40-εο.

18쪽

At scelesta ego, praeter alios meum virum sui rata Siccum, frugi, continentem, amantem uxoris maxume .

Itaque nihil eius irae par est quum se salsam n0xit. Dictitabat Demaenetus se ire ad amicos, ad curiam lassitudinem prae se serens uxorem arcebat Arbitratur denique filium ab eo corrumpi, quae alia est suae potestatis imminutio ultionem igitur pollicetur:

Nae illum ecastor, miserum habebo s.

Quod audit, id animum exacuit subripit enim iste ornamenta uxoria rae laetore halitus ipsius loquitur. Tum procellae instar UX0 proripit:

Surge, amator i domum ,

quater jubet nec desuntii urgationes , dicteria, contumeliae. Artemona exemplar est traginis coram qua cetera trepidant, ii , liberi, ancillae

Ancillas meas Suspicabar, atque insonteis miseras cruciabam .

Zelotypa minus est forsan quam imperiosa ex Verbo quoque consuetudinem imperandi et incendi percipias. Ipsa se ulcisci tur potest enim propter dotem et ingenii virtute. Aliae, eadem in0ccasione, aliter suos torquebunt iros. Aspice ut in Rudente Daemonem uxor obserVet, ut ille clamores ejus metuat:

Sed uxor scelesta me omnibus servat modis, Ne qui significem quidpiam mulierculis. Iam meas obplebit aureis sua loquentia. Metuo propter vos ne uxor mea me extrudat aedibus, Qua me pollices adduxisse dicet ante oculos suos .

In Casina, Cle0strata rationem lepidiorem excogitat Artemona

19쪽

imperiosa est, querula uxor Daemonis, Calliclis diligentissima rei cujusque exploratrix Cleostrata astuta est, et u antibus ancillis, quidquid suadeat timida Myrrhina, parere sueta et divortii metuens, Stalinonem sallit et vexat. Omnibus modis quo rum potentes sunt seminae , sexcentis molestiis , quae tamen divortii libellum non eliciant, ulciscitur

.... g illum fame, ego illum Siti, maledictis, malefactis, amatorem Ulciscar ego . pol illum probe incommodis Dictis angam

Praeterea rem omnem Vicini narrat, et facile est conjectura assequi quid passurus sit propter famigeratricium illarum loquacitatem miser Stalino.

Meas fortunas eo questum ad vicinas a.

Et idem servat; nam continuo Myrrhinae occurrit, quae obdormiscit, quum 80la est, quaeque dum linguae indulgeat, igilat. Specta quoque ut maritum habeat. Quidquid miser agit scrutatur. Omnia fiunt materia controversiarum et jurgi0rum et infelix ad id cogitur ut xeniam poscat, et ipse X0ri pr0 clementia gratias agat:

Lepidiorem uxorem nemo quisquam, quam ego habeo hanc habet'.

Non miles tamen auctoritatem eamdem , quam Artemona exercent, aut ut Cleostrata callidae sunt Dorippa , suspicax et urgiosa, propter indicium vel minimum marito non obtemperat . 0ntenti0nem movet, et apud patrem queritur, de dote imprimis l0cuta. At pater non usque praesto est ut interVeniat.

Cf. haec : Si rus eum scorto constituit ire, elavis illico Abstrudi jubeo: rusticae toga ne sit copia. Diu, 3 ει Fras comis latin Otto Bibbeck. Casin lI, t 8. - Id. II, 1, 3. Casin. V. ε, s. - . Mercator. Dorippa, rediens rure, familiae gnatoque precatur, mariti nomen omittit Mer ιι. IV, I, 13, H, 15.

20쪽

Dorippae evenit ut res palam fiat, maritique innocentia manifesta sit. Illa tamen, quanquam clamosa, non accedit ad uxorem Menaechmi Certe Menaechmus haud immerito reus est uxorem autem si audies, eum sere excusatum Voles

Nam quotiens soras ire volo, me retines, revoca i rogitas Quo ego eam, quam rem agam, quid negoti geram,

Quid petam, quid seram, quid foris egerim .

Nonne, quamVis maritus culpae conscius sit ultra modum ipsa eum persequitur, impellitque ut locum quaerat, ubi sibi sit melius ' Pater mulieris videtur filiae naturam incusare

Ita istaec solent, quae viros subservire sibi postulant, dote fretae, serocei t. Quotiens edixi tandem tibi, Ut caveres, neuter ad me iretis eum querimonia δ' serviri tibi Postulas viros dare illi una opera pensumtostuleS, Inter ancillas sedere jubeas, lanam garere .

Dissicile excogites mulierem magis ira deditam molestiorem, jure suo magis abutentem. luxante tandem patre, ut Menaechmum conviciis, pr0bris, maledictis exagitati uis obduret, etiamsi non , ut Sosiclem , eum improvisum aggrediatur

ille impetus '

At non iracundam modo et suspicacem uxorem estinxit Plautus sunt aliae personae matronales quibus alia species est.

Notissimum est quid saepe acciderit in illis vigiliis, apud

antiquas religiones usitatissimis, quae flagitia in eis admissa sint. Adde quid actum suerit de semina, ea aetate qua Vi lentia virorum inulta maxime pollebat. Post illatam im aut stuprum pollicitationibus impetratum , nascebatur puer, negante

Menoechm. I, 2, 5. Secundum Palat Codd. a Bitschelio laudatos. Menoeta. V. 2,lo. Id. V. 2, 34. Id. V. 2. 44. Serviri pro servire habent tres manuscripti codices antiquissimi, laudati a Bitschelio. Eruditissimi viri leotionem usurpavi, quotiescumque congrua est cum antiquissimis et optimis codicibus. Quanquam de eo sentiendum esse fateor quod dixit de Bothio Naudetus in praelatione lautinae suae editionis, Bibl. Lematre.