De personis muliebribus apud Plautum...

21쪽

patre suum esse saepissime partus dissimulabatum infans exponebatur, aut tradebatur meretrici, ui sit in Truculento. Nonnunquam eum aegre mater educabat, tristis et infamata prointer vitium aut injuriam. Accidebat quoque ut casu quodam, exempli causa, bello silia amitteretur. Videmus in Cistellaria mulierem olim delusam, tandemque

a compre88ore receptam, quaerentem filiam permissu mariti. Nisi ut servum, cui ea cura mandata est, instimulet, aut ut sciat quid effecerit, non prodit Phanostrata. Ipsa quoque prior crepundia agnoscit e terra a Lampadisco sublata. In ea praecipuam vim habet maternus amor artificio igitur poeta docto et callido, ea crepundia, quae sint, perspicit. Una est mater, cujus oculi ita per ideant, ut elapsis tam multis annis, rem agno cat, quam uno tantum momento conspexit, quum a filia riui geretur, Sensu illo ceterum ejus animus ersatus est et mo litus. Non ei est plerarumque matronarum asperitas. Sive ad

habitum ejus respicias, sive ad paucissima Verba quae promit, lenis deprehenditur in ea gravitas, dignissima ad quam anima vertas. Sollicita fuit actu secundo uerti0, laetitia exsultat.

Di obsecro vostram fidem l Quid deos obsecras Servate nos. Quid est crepundi Haec sunt, quibuscum tu extulisti nostram filiolam ad necem. Sanan es' masto sunt prolecto. - Ρergin Hae sunt. - Si mihi Alia mulier istoc pacto dicat, dicam esse ebriam. Non ecaMO , cassa memoro : nam, obsecro, unde haec gentium Aut quis Deus obieci hanc ante ostium nostrum quasi Dedita opera in tempore ipso Spes mihi sancta subvenit. '

Se praebet erga Haliscam mitem et misericordem Cohibet servum miseram interrogantem et turbantem'

Sine dicat. - Si dieat quidem. - Age, loquere tu, quid ibi insuerit. Commoda loquelam tuam tibi nunc prodorit; confitemur Cistellam habere. Ne obloquere. Ea tum compressa parit huic puerum, sibi probrum Coeril. 26, ito Rib-hee k, Fragm. Comis Latin. Cisteιι. IV, i, xl. - Id. id 2 68, 5, 85.

22쪽

- η Excidunt ex ejus ore verba exquisitissima

Sed ego rem meam magnam confabulari Tecum volo et sociam te mihi adopto ad meam salutem .

Quum ipsa tacente Lampadisco, aliscam interrogat, quas tam prae se fert clementiam et sinceritatem

Ego sim illius mater Quae haec gestitavit. Mulier, perge dicere Ubi ea est quae gestitavit.

Quumque novit puellae aetatem, ut exclamat l

Videtur , illa inventa , ejus animus lenior factus esse, Verbaque edit, quae minime sunt usitata apud Romanum poetam de servo loquentem

AEquom postulas At hujus me miSeret.

De serva autem agitur Gradus recte servati sunt. Gaudio magis ac magis resolvitur ille animus, jam per se ipse mollissimus. Imago est persecte expressa et ad Veritatem adducta. ternum amorem nem0, ne Virgilium quidem excipio Euryali matre retum, melius reddidit et solertius. filia mulier vitiata est et filiam amisit, Philippa in Epidico Non in eodem statu est a Phanostrata in Cistellaria. Haec licet incognita compressori nupsit. At Periphanes nondum V sus Philippam aspexit filiam quaerit. Vultque eam redimere. Jussit etiam pidicum servum id agere, quumque arbitretur hunc paruisse, summa cura fidicinam custodit, a filio amatam et a SerV emptam pecunia, qua puellam vindicare in liber-

Cistet . IV, 2, 7. Cetera quae sequuntur ex eadem cena excerpta SuΠιή

23쪽

tatem debuisset Filiam Philippa bellum ademit, et victorem exercitum mulier subsequitur, ut illam saltem possit adhuc habere ante oculos Scit silio Periphanis eam esse enumdatam , ejusque domum petit. Mirabilis est illius introitus in scenam:

Si quid homini miseriarum, quod miserescat misere ex animo est, Id ego experior, quoi multa in unum locum confluunt, quae meum Pectus pulsant simul et multiplex aerumna me exercitam habet : paupertas, Pavor torrita mentem animi, neque ubi meas conlocem spes, Habeo usquam munitum locum ita gnata mea hostium'st potita Neque ea nunc ubi sit, nescio .

At primum sorte occurrit ei compressor. InVicemrae agnoscunt, et inter se astutia utuntur, sed brevi sit utrinque impetus. Recordatio transacti temporis subvenit, nec desunt exprobrationes

Hem istuc rectius Meministin Memini id. --In Epidauro Ahi guttula Pectus ardens mihi adspersisti. - Virgini pauperculae Tuaeque matri me levare paupertatem - Tun is es Qui per voluptatem tuam in me aerumnam obsevisti gravem'

Quis non animadvertat quam vehemens crimen in hac oce per voluptatem tuam insit ' Non autem miseriis obduruit animus. Si uerit acerbitate mixta prima ambulatio mox muliebris maternusque sensus superabit; neque quidquam acriorem adnotationem animumque assectus capaci 0rem arguit, quam haec Verba

Salva sum, quia te esse salvum Sentio. Cel manum. - Adcipe : aerumnosam ut miseriarum compotem Mulierem retines .

Tum de filia loquitur

Filiam quam ex te Suscepi Quid eam Eductam perdidi. Hostium est potita .

Iliam ait a se repertam esse Periphanes et mater animum recipit. At in quam breve tempus Vocatur Fidicina, et miratur

24쪽

- 40 Philippa quod ea sibi offeratur, et inter odii testimonia, quod movit impudens semina, sibi ignota, vere maternum Verbum prolatur :

Aliter catuli longe olent, aliter sues nego Eam gnovisse quae si

Compositio scenae contraria videbitur, si eam cum Cistellariae ratione conserre volueris . Ut Phanostrata prim aspectu crepundia nata agnovit, ita Philippa Periphanem docet quantum obcaecatus fuerit Filiam redimere in animo habuit nescit illam agnoscere id solae matres norunt;

Quid ob eam rem hane emisti, quia tuam gnatam ratus quibus De signis adgnoscebas Nullis. - Quare filiam credidisti nostram Servos Epidicus dixit mihi. Quid si servo aliter visum'st, non poteras gnovisse, obsecro 'Quid ego qui illam ut primum vidi, nunquam Vidi postea. Perii misera a

Brevis est locus, et sensus verissime et vivide expressi. Non persona Philippae multas scenas lauius implevit, at paucis verbis mirum in modum adumbravit partes illas inde tam saeperopetitas mulieris desertae, amatori ignoscentis, ab eoque natam reposcentis. Sunt apud Terentium, optimorum affectuum quaesitorem et effictorem, matronae nobilissimae et ingenii mansuetissimi. Quid gratius quam illa socrus metuens ne ipsa nurui dio sit, et domum relinquere parata, ne illam offendat ' 'Iec sola, ut prudens benignaque et modest , ostentata est. Quid vero ' Num imperiosiores tantum seminae, num intractabiles uxores apparebunt apud Plautum an, quo mitiores sensus demonstret, calamitate fractas et mitigatas inducet ' Et ipse mitissimas e sonas habet, et recti Observantissimas figuratas callidissime. Primam omnium laudabo sacerdotem sani Veneris quae est in Rudente. Omnia conveniunt quo dignior Veneratione videatur, aeta8 Sacrum munus, misericordia. Essingitur statim illa

25쪽

ran : Equius vos erat Candidatas venire, hostiatasque ad hoc Fanum ad istuno modum non veniri solet .

Mox vero benigne excipiens benignas supplices, illasque etsi pauper ipsa, mans omni ope

vanus mihi date, exsurgite a genibus ambae Miserieordior nulla me est feminarum . Quidquid est, Comiter siet a me, quo nostra copia Valebit 3.

Nec ea vana sunt verba. Quod si metues, verum audies ex ore Ampeliscae:

Ut lepide, ut liberaliter, ut honeste atque haud gravate Timidas, egenteis, uvidas, Hestias,exanimatas Adcepit ad sesel Haud secus quam si ex se simus natae .

Una res additur ingenuitatem rrantis, quae clarius etiam pers nam ante oculos proponit

Ut eapse sic subcincta aquam calefactat, ut lavemus l

Hospitale ossicium quod animi sacilitatem praecipue declarat, quoque absolvitur beneficae sacerdotis effigies, quam sere chri tianam et christianis sensibus animatam credas. Species quoque singularis est illius anus quippe quae sola inter honestas mulieres omnino sui juris esse videatur. Nulla semina, mariti vel absentia, vel morte, vel divortio emancipabatur. Vidua sub tutelam patris aut ejus qui genere proximus erat veniebant , ideoque ut virgines in instriore parte domus permanebant. Alia erat sacerdotum alicui templo addi tarum conditio Bonorum dominio Vestales, exempli gratia,

26쪽

fruebantur prodibant in publicum locum etiam habebant in

Ludis, et sere utebantur Virorum jure . Quamobrem persona illa misericordis mulieris, fugitivas excipientis, sacerdoti tantum attribui potuit, ne res fidem excederet. Licet viduis non is esset locus in antiquo proscent0, quem in nostro habuere, unam viduae personam proponit Plautus in Λulularia, Eunomiam scilicet '. Proba mulier est, benigna in fratrem , filii amantissima sexus sui vitiorum haud ignara Prosecto velim eam minus aperte e ceterasque mulieres incusare. Loquentem in illis Versibus poetam ipsum nimis agnosco ridiculum ille intendit ultra veri modum. Sunt vero in ejus partibus quae immerito respua8. Non sincera et ingeniosa notatione caret illa nuptialis neg0tiationis tentatio Anus saepe versat illa cupiditas. Jam ha trem , jam amicam mulierem sponsi0ne destinavit unomia,SIV otio, sive utilitatis alienae gratia . At, ut bona, ita mobilis ingenii est Vix Euclionis filiam se petiturum esse Megadorus dixit, quum de pr0posito cedit Eunomia, probatque quod frater sacere instituit. Tque inconstantem se testatur, quum precanti sili Lyconidae nihil objicit, significatque se impetraturam e8Sea Megadoro ut mutet sententiam. Verum sortiores indoles adeamus. Licet. Quid enim certius

quid sidelius, quid laude dignius , quam Pinacii ' inge

nium in Sticho. Ea est casta et tenax propositi materfamilias romana , cujus fidem nihil per incit. 4bsunt jamdudum mariti,

i liat. Num is I. Iulut IV, 10, 53. Meus sui pater Antimachus e it Vocor Lyconides. Mater est Eunomia. Ρrocul dubio est ea mulier mediae aetatis Iul. II, 3, 37 vidua unomiae ad instar Megadorus hoc in loco controversiam dirimit saepe a comicis propositam tra sit conlitio pensior virginemne an viduam liaberet Stichus I, 2, t. Vide quoque verba haec aevi Utrum est melius virginemne an viduam uxorem ducere Virginem si musta est Otto Bibbeck, Frag. Comis Latin. Νεev Gymnastici 53). Vide in proteromenis Ritschelii ad Stichum perquam probabilem conjectR-ram de mutandis nominibus inasium, Panegyris in alia, Philumena, Pamphita, quae profert Ambrosianus codex.

. . Genus enim est uxor ejus duae formae, una matrumfamilias, earum quae in manum convenerunt altera earum quae tantummodo uxores habentur Cic.

27쪽

et lege non prohibitum est quin alteras nuptias sibi paret urget pater, ut id faciat videtur soror, in eo esse ut pareat patri manet illa nihilominus in sententia stabilis. Mirabilis est utriusque sororis disputatio. Ut fieri solet in talibus poetarum inventis, non aeque ambae sirmae sunt. Pinacium Panegyris debiliorem animum confirmat. Fere Lucretia digna sunt haecce verba

Nostrum olfficium nos sacere aequom'St . An id doles, soror, quia illi suum opsicium Non colunt, quom tuum facis . Me animo omneis sapienteis Suum opsicium aequom'st, Olere, et sacere . Etsi illi inprobi sint, atque aliter Nos faciant, quam aequom'St, tamen, Pol, Ne quid magis simus omnibus obnoxiae opibus, Nostrum opsicium meminisse decet

At necesse est consocietur et pietas erga patrem, et amor in iros.

Quid aciendum sit, si pater nimius sit in instando , docet

Pinacium

Adversari sine dedecore, et sc0lere summo haud possumus. Neque ego sum factura neque tu ut lacias, consilium dabo

Vertim ut exoremus.

Et rursus

Pudicitia est Eos magnificare , qui nos socias sumserunt sibi '.

Romana verba sunt et quaereserant in mentem illud Virgilianum:

Casta pudicitiam Servat domus . Topici, 3. Meyer Etud sur a Mned. atine, p. 67. Dubies, valia fuerit romana famiιi tempore Plauti, 859. Stieh. Ι, , 6, p. audet cujus retine lectionem, ut quam Bitsehelius in Ambrosiano codice legi fateatur et in alatinis. - Stish. I, 1 38, audet. Quom tu tuum meis Bitschol. 36, ex Ambrosiano et uno Palatino, iambieosystemate versuum. - Stich. I, , 38 Naudet. Stieh. I, i, 38 Naudet cujus retine lectionem, sere concordantem eum Ambrosiano codiee. - Sticha 2, 24, retineo Naudeti lectionem, licet Riiselle lius ex Fleiekesenti conjectura, propter scripturae turbas in Ambrosiano, id ante sum adjiciat. - Stich. I, 2, 43. - Geom. II, 523.

28쪽

- Omitto cavillationes Plautinas ad summam a eam spectantes. Sed poetam exemplum matronae imitandum, et imaginem unde probi desumantur mores proponentem non sesellit musa sua, et illam personam, quanquam teis est reliquae fabulae argume tum , lacile dixerim unam ex his esse quae artem eximiam inpingendis muliebribus ingeniis maxime commendent. Est tamen aliquid praestantius Olcumenam dic Amphitruonis Virtutem in luce splendidiori ponit, quum detecta est, iniqua criminatio. Et graviora et vibrantiora verba commodat innocentiae salso insimulatae conscientia Plenior est, clariorque et ipsa, ut ita dicam, magis est. Non contendo ob eam causam sabulam suam a Plauto structam esse ; quum vero ita se daret argumentum,

eo sic usus est, ut, si quis diligentius attendat, liceat ei praecipuam actionis partem dignoscere in Alcumenae morum expositione. Quid enim ' Praetereamus Sosiae et Mercurii ocosam similitudinem, Amphitruonis errorem et iram, quae potius acce soria ornamenta sunt, quam rei ipsius undamentum. Quid praecipue movet animum, ut primum dictum est Alcumenae nomen Ad cujus sortem, lacta, dicta praesertim animadvertimus,

nisi mulieris Quanta sollicitudine et in prologo id curavit poeta

ut a principio noverimus eam esse deceptam, ne vel minimum

de eius integritate animi sit dubium

Nunc de Alcumena ut rem teneatis rectius, Utrimque est gravida, et viro, et summo Ioves. Sed ita assimulavit se, quasi Amphitruo siet'. At illa illum censet virum

Suum esse, quae cum moecho est a.

Commoratur pluribus in verbis, iterumque iterumque rem denuntians

riter curavit uno ut foetu fieret, Uno ut labore absolvat aerumnas duas, Et ne in suspicione ponatur stupri, Et clandestina ut elatur suspicio ε.

Nemo id probro Ρrofecto dues Alcumenae'. Amph. Prol. 1 0. - ' M. id. 115. - M. id. 134. - M. I, 2, 25. Id id id 30.

29쪽

Considera nunc Iovis et Alcumenae confabulationem: nonne ea vera estissigies absolutae matrissamilias ' Audis enim blandas illas de viri absentia querelas, quarum tamen nulla pudicitiae, quae matronam decet, obli*ionem arguit Amat Alcumena, nec minus casta est. Sive in verborum delectu, sive in affectuum signiscatione, nihil est quod reprehendas in maritum diligit, ita rem communem curat, et id nimis assidue facit, ut quam imparcere sibi jubeat sedulus coniux. Adde erga servos illam clementiam , probae indolis certum indicium , quod agnosceresacile est in omnibus a Plauto personis muliebribus emctis quae supra Vulgus se attollunt ut est Rhanostrata in Cistellaria. Prohibet enim nec modo semel Jovem Mercurio minantem Partia ceps est Λlcumena omnium mariti commodorum absintiam ejus gloriae quam sibi parit cogitatione solatur.

Sed hoc me beat saltem, quod perduelleis vicit et domum Laudis compos revenit id solatio 'st. Absit; dummodo Laude parta domum recipiat se seram et perseram usque itum ejus animo forti atque obfirmato, id modo si mercedis Datur mihi, ut meus victor vir belli clueat satis Mihi esse ducam

At nunc postquam indoles optima Alcumena in tranquillis rebus se totam explicuit, superest ut videamus quae sutura sit in tu bidis Incipit igitur continuo contentio propter inexspectatum Amphitruonis reditum orta. Dissicile erat et irae sensim crescentis vim exprimere, et servare matronale decus. In quo tamen non cecidit Plautus. Vide primum quanta ingenuitate, quod irrisi0nem esse credit, queratur ut serat aegre objurgati0nes Viri quae fiunt semper asperiores, nec subito ad indignationem Veniat. Verum supra cetera est illa lepida narrati , in qua p0test qu0dque verbum in obscenitatem incidere, quae tamen nusquam pudici sermonis, qui inter coniuges haberi possit m dum excessit. Ne unam quidem vocem in 1lcumenae ore reprehensione dignam inveneris. Animadverte simul, ut materfami-

Majestatem et nominis matronas sanctitudinem Adiau. 316. Fram comic. lat. Otto Ribbeck. - Amph. II, 2, 12.

30쪽

- lias nunc insimulata dignitatis suae studiosa sit. Quae modo x niam servo nimium ocanti virum rogabat, jam illius dicacitatem non patitur.

Verum tu magnum malum habebis, si hic suum officium facit. Iterum jam in me inclementer dicit, atque id sine maloi'

Νon tamen statim amor abit nondum irascitur Alcumena et Amphitruoni pudicitiae vitium objicienti respondet:

Obsecro ecastor, cur istuc, mi vir, ex ted audio ' Quid ego tibi deliqui, si, cui nupta sum, tecum fui

Sensim vero sit jurgium gravius innocentia laeta ardescit Alcumena

Istuc facinus, quod insimulas, nostro generi non decet: Tu si me impudicitiae captaS, non potes capere).

dam ad sacramentum venit; quod quidem dignum est qu0d hic reseram;

Supremi regis regnum juro, et matremfamilias Iunonem, quam me Vereri et metuere si par maxume, Ut mi extra unum te, mortalis nemo corpus corpore Contigit, quo me inpudicam faceret ε.

Jam illa ecta proseri, quibus non gratius aut generosius qui quam reppereris

Non ego illam mihi dotem duco esse, quae dos dicitur; Sed pudicitiam, et pudorem, et sedatum cupidinem, Deum metum,iarentum amorem, et cognatum concordiam Tibi morigera atque ut munifica sim bonis, prosim probis .

Exagitant Amphitruonis probra teneram mulieris mentem. Magnanima est, non dedecus lacile tolerat, et rementem in Scenam poeta eam inducit

Ita me probri, Stupri, dedecoris a viro argutam meo 'l Amph. II 8 et 110. - Id. 180 et 185. - Id. id. 2, 188. - Id. d. id. 201. - Id. d. iii 200. - Id. III, 2, 1.