장음표시 사용
521쪽
83. Corollar. Illi qui motus naturales stimulis physicis tantum tribuunt, iro majori vel minor fibrarum nervearum divulsione vel Duccussione, animam ad vividius vel debilius agendam determinari putant, videntur ignorare, quod si molli digito sine ullo stimulo dolorifico, cani cujus clausa sunt labra, nares obturentur aliquandiu conatus miserrimi ad agonem usque edantur, quibus se a digitis obturantibus canis expediat, qui si patulum fueritis, nulli pro
84. Propositio Anima sanitati Z tutelae corporis invigilat
quamdiu sanitatem vitam inter bona numerat. Si eas animae commotiones aut alienationes Xcipiamus, quibus famam dc opes vitae esse anteponendas quidam arbitrantur,
ut illas legitimam religiosas syndereses, quibus ad corpus plectendum.
Ec supremum bonum vi rapiendtim probi viri Xcitantur, nemo ce te negaturus est animam voluptati litare vitam maxime sanaminindefinite longam, tacite saltem exoptare
Ast si causa vel morale vel physicae his desideriis adversae,
sive proximae sint sive remotae, accesserint, animam pro virili has causas fugare, vel effugere, vim vi, prece, Vel pretio repellere, deoque 1anitati servandae non solum invigilare sed pro viribus allaborare, certis imum est. Adde quod prout vitae aut sanitati ardentius 1nhiat anima, eo pariter acrius cum majori cura ac anxietate, conatibus periculo proportione respondentibus suum corpus sanitatis causas tum prorimas tum remotas tueatur. Quae qui non intellexerit adeat tracto. D. La Chambre, P malebrancho c. de passonibi is animae. 83. Propositio. Anima de gravi pericul per sensus monita, tranquilla remanere nequit, debetque omnes corporis machinas ad
86. Praecipuum vulgo periculum 44 in quod impendere potest, a causis sanitatem laedentibus ortum habet, illae vero at sae moraic sunt ut hostis minae, memorias vel physicae ut stimi ius integritatem partium bluens vel obς respirationi aut circula- ioni oppositus Si primi generis accedant nocumenta, conatuSSs 3 animae
522쪽
animae pathema vulgo dicitur, si secundi, pathema corporis, morbus, audit ille conatuy, 87. Atque cuilibet est cognitum quod in primo casu, Natura corpori suo duplici consulat industria, scilicet conatibus validis ultra consuetudinem adauctis, quoties vim vi repellendam fore spes est, pensatis hinc cinde viribus aut sigi is externis adstantium chosiis plius commiserationem Mauxilium advocando, quotieS, precibus non ero viribus, Ypedire se convenit. 88. Sic imbelles pueri, mulieres, convalescentes, si a causa morali vel etiam physica laesi fuerint, aut periculum quodvis maxime ab animatis causis impendere sibi perceperint, vultu supplici, pallido, demissis oculis, lachrymis obortis, artuum laXatione, tremulo Ota c. suae tutelae consulunt; consuetudine ducti etiamsi causa nocens inanimata sitin nulli sint adstantes, julatu maiori licet inani, auYilium advocant. 89. As qui sui roboris sunt conscii, quod robur relatiVUm dies ab anima solum percipitur majus vel minus, illi conatus, cordis potissimum majores exerunt, ut sanguis motui musculari 11 cessarius ad lacertos contrahendos fortius ineat, meningibus fortius contra stis fluidum nerveum simul in organa tutelae suae destinata ammittit velocius, ain majus robur conciliatur corpori, minor tamen solito fluidi in certa organa fit appulsus, utpote fini mem rato inutilis hinc musculorum tensito, artuum vis, imul gna hostem perterritura, ut oculo in fulgura, truculenta acies, spuma oris, stridor dentium, murmur pectoris c. excitantur. Sed idem de aliis pathematis dici debit Patet ergo propositio. 9O Corollarium. In animi pathematis explicandis nullam animae actionem arcessere, suam in mechanicis ignorantiam est propalare quae chimque fingi possi machina humano corpori similis& hydraulica, ut ejus cor solito vehementius contrahatur iit in ira x9- , necessum est vim motricem cordi applicatam pluribus librarum millibus aequalem esse ut in proposit. 6. libr. a. orelli, i cin hujus dissertationis prima parte domoni tratum est. Verum X idea mera quandoque extra ullam externam imprestionem ira con citatur, aut ex solito minori objectorum actione accenditur; Ut ab
523쪽
obmissa salutatione, silentio, injurio, contumeliosa vocis icctus
imitatione c. Ergo nisi animam pro causa motrice vidi neris vel in cor velocius immissi advocemus, dabitur effectus sua causa major, vel sine causa quod est absurdum ex primo axiomate. Simili
ratiocinio evincemus, solam animam alio artuum musculos in majorem motum agere posse, cum Vires totius corporis indefinite majores evadant, nullaque compar sit potentia motrix praeter animam, qua a causis illis moralibus possit excitari, ad eam necessa- Tio confugiendum est.
91 corollar. Patet ex lemmatis 74 ad 4. ex eo non munus animam agere, laod se velle, se operari non advertat, aut ex eo quod inconcinnos it quibusdam videtur ridiculos, noxiosque
92. ιholium. Ab anima seu potentia motrice S miciligente deglutitionem, loquelam, oculorum motum pendere nemo inficiaturus est, sed ea nequeunt fieri nisi certi, certo ordine, determinata vi musculi contrahantur, nec musculi contrahi possunt, nisi, juxta innes fere medicos, in illos certa velocitate suidum ne
vemimper tubulos Xiles. immittatur. Ast qurcumque anatomiam ignorant, se&musculos, nervos, fluidi in nerveum habere nesciunt, qui sciunt eos ignarta non inde aptius contrahunt, imo plures se anima praeditos esse non advertunt c. adeoque X eo quod haec omnia prorsus ignoremur, H non minus verum est has operationes ad animam esse referendas.
93. Propositio Anima sanitate corporis delectatur, ejusque aegritudine sympathice afficitur. Haec potissimum a diro morbo convalescentibus persentitur Voluptas, quam a debita machinae dispositione Xperitur anima psympathiam ulterius commonstrat gravis quo ipsa afficitur in ei inteaegritudinc maeror, ea voluptas assuetudine refrigescit, ut maeror
longo delinitur tempore; errant itaque illi qui nullam in morbis animae mentionem injiciunt; quid enim optius est ad morbi dignotionem 3 praesagium, ipsis animae conturbationibus, quas fideli. ter Xpressas in oculis facie aegrotantium delinea vi Hipocrates3 nonne pro diversa ipsius animae indole diversa sunt haec phaen O
524쪽
mena in meticulosis iusillani milius frequentiora deliria, no-
mala magis naturae molimina, in fortibus Manimo virili praeditis, conatus magis uniformes, paroXysmi Iaragis regulares observantur, unde in uiorbis mente constare, bonum, protulit medicarum legumlator. in prout vividior c acrior est animus, aut ex adverso languidiori magis pacatus, morbis vel acutis d fervidis vel chronicis de tardigradis homo obnoxius est, ut notavit summus vir Statilius. 9 i. Notatu dignum existimo diversas esse in diversis morbis
maeroris vel doloris species, quas distinctis nominibus referre non sinit linguae penuria, de quas theoris vix animadvertunt, qui ΠΟΠnisi dolorem acutum c nervorum distraction oriundum memorant. Vertiginosi, hypochondriaci, hystericae, terrore magis provsternuntur, quam a dolore pleuritici, colici, c. a cardialgia syncope minitante aegrius habet anima quam a saevis arthrisidis cruciatibus. Sensationes Tenesmi, dyfuriae, sorae, Nauseae, ita a se invicem dc ab aliis sunt distinctae, ut quiesque morbus fere sibi propriam inferre videatur. 93. Propositio. Ad materia morbificias corrigendas aut X-
pellendas conatus plures exerit anima. Si recte ad nervos per viscera di emi1iatos, ad musculosas 1-scerum membranas c Xcretoria eorum incilia attendamu S, pr num erit perspicere ea organa non ad alium mei esse abricata, quam ut sensu quodam cognitas causas noxias, apta involucrorum visceris contractione veluti concoquere, matUrare, c per come a 4nientia loca eliminare valeamus. Frustra sentiendi privilegium a- animalibus fuistet concessum nisi summus rerum autora contervator, vires irgana noxis quadamtenus avertendis coxrigendis apta concestisIet. In consservationis scopum cunctae veluti diriguntur facultates animae, corporisque machinae, causas morborum tum moralestum physicas adesse nos docent sensus multiplices, imminere nos monent visus, odor, ipsam et ratio, memoria c. Illis avertendis aut repellendis voluntas, athemata, vires artuum continuo inVigilanis ast si interiora acris hostis invadat, nullumne reliquum erit
525쪽
erit praesidium huc artuum vires voluntariae raro pertingunt, quae ab externis malis ferme solum praecavent huc itaque vires: praesidium Naturae advocari debuerunt. 6. Conatus itaque animae, ad sanitatis tutelam instituti possunt ad duo revocari capita, ad voluntarios scilicet M ad naturales, quibus latos addere per me licet. Voluntimi quidem in animi pathematis luce meridiana evidentiores simi. Naturales in febre, convulsiono, crisi quavis, parOXysin quovis, in evacuationibus activus c. Observantur, mixti demum in nausea, Tussi, pandiculatione, Tenesmo, dysuria, dystodia, imo parturitione quavis c. apparent. 97. Propos Natura morborum medicatrix est Hippocr. libr.epid sto. Sc sanitatis utrix optima, Latura es iis quae corpori inhabitat, illud regit ejusque munia exercet Galen. l. a. de Sympi causiis Natura est ea vis, quae judicii in iperio non subjacens ciet motus in corpore necessarios, Cicero dc ut verbo dicam Natura est vis animae seu facultas animae
ut in hac saluberrinia academia hucusque fere locuti sunt antistites. Vide Rivorii institui de facultatiles. Effectuum milium eaedem sunt causae , juxta postulat.
NeWtoni, et entia citra necessitatem non sim multiplicandari ast motus musculorum viscera ambientium, cordisque motu est, a Itorum musculorum pathematis subditorum motuum milis , animae vis istis contrahendis destinata, cordi contrahendo sufficit ut vidimus in prima parte ac consequante anima in utroque casa pro motrice potentia debet habere. Ideo machinam ut homuncionem buxeum, qualem puerulis ostentant hystriones , nullos motus animales edere pronunciamus, quia illud sigillum a causis physicis sussicientibus, ut ut ab-clitis, motum habere certo scimus e a causis moralibus, ut nun- cio pravo vel bono, aspecti torvo aut amicabili, c. nulla alia causa externa intercedente, nequaquam allici moveri, novimus Ast contrariorum ratione motum cordis a potentia animata
pendere ex eo deducimus quod instissicientes sint vires mechanicae, sicuti superius comprobatum est, dc quod a causis moralibus ut
526쪽
silentio injurio, tenebrarum idea c. motus ille mirum in motum mutetur, tane hesistentia physica debilior, aut sine potentia motrice mechanica major evadat. Illud est causa dati effectus quo solo posito, ponitur, & qUo solo ablato tollitur effectus; ast posita antina in corpore bene constituto, dantur motus vitales, seu circulatio in fluidis, pulsatio invasis hac ablata su flaminatur uterque, utcumque nihil antea mutetur in machina ut patet ex illis qui, notante Bellino, ex phlebotomiae metu moriuntur; si itaque anima eordis potentia motrix. In praxi vero eas causas no1se debemus, quas moderari, vel corrigere nobis datum est; ast, obseivante celebr. BOerhavi aphor. O3, magnos animae assectus ac morbos inde Oriundos, racio cinio, excitamento contrarii affectus, vel divertendo opimus, adversus imaginarias Impatbtile leges nulla valet ars medica, satius itaque est animae tacultatem incusare.
In lottidis rimam blandissimi lactis vel fluidi cujusvis illabatur guttula, motus validissimus expiratorios musculos, certo ordine, alterni vicibus, proportione data ad guttulae resistentiam Cuires potentiatos hominis, statim contrahit, salubris exurgit expiratio, guttulam excusiura, viam aeri paratura liberam; effectus au
tem ille mussi, scilicet solus est qui ad propositum finem sit utilis,
organa tamen e se ad infinitos numero alios motus Xerendos, ut ad loquelam omnimodam cantum omnis generis Risum, suspirium, singultum, oscedinem, sternutamentum c. apta nata sunt portentia itaque e millenis aeque obviis unicum utilem motum, quem aliunde voluntario Xerimus, in hoc casu producens eligen-26di, adeoque intelligendi facultate est praedita seu anima est.
a Qui naturae reluctantur medici, est eas sympathiae leges cum cartesianis eaque invita inlotus vitales mechani m riuum legibus, quas falsiitatis evicit ut junt, explanare, contendunt, experientia, b satis apte contonare illi, dum occultas qualitates derident b I e grandisinsartes a rendi cele mulio abs irdiores advocant; nam s=mia res le loimo mom ement parde erreurstatbilam ouae apud ianos Physicos oui es tombe enues traitans Fontenebranimi passionem tantum significat, a te hist de ' cad. 37o6. s. 2s istutes pud ipsos est vox energetica, vel ido. stola detestartes fur e mouetemeatium quod leges sibi proprias obtinet, Ionisa 's. Parent. Recher et I pag. quibus prolatis silent ipsa physices, s. c. mechanices axiomata: fatendum tamen,
527쪽
98. Guttula aceti octilum attingat, illachrymatio oborta ac re eluit, constrictio palpebrarum everrit. Infixa sit tendini acicula ex puro chalybe, jam vero quiescat ei nullam ferme vim obtinet; ast inde tendinis vibratio, musculi violenta agitatio, convulsio huic aciculae Xcutiendae gratia exoriuntur, quae sedat animae sensu sedantur.
99. , hi quam sensere semet elusos, qui subtilitate freti
. acutistima, sperabant causam vitalis humorum reciprocationis in- vestigare in sola partium fabrica, alii in solis humoribus igno- rabant siquidem hominem constare mentei corpore, ignor se bant huic inelle ex parte mentis intelligentiam, Voluntatem, a LM iactus, actuosam immensae imaginationis vim, mirum illudis Hippocraticum, impetum faciens in vita de sanitate, natura per se omnia agit simul, semel inchoatos motus ex se assiduo regene-
ICO. In sanandis pariter morbis principatum obtinet a se tura, haec vulnera consolidat ossa fracta, quae in situ minia rae Naturae reposuerit. Quid sanat inflammata sola Natura, se febre reselvens, suppurans aut separans nates tumores vitalium M Umorum circuitu, si sanabiles, discutit aut digerit. Febrim se laudamus instrumentum foeticissimum quo natura perficit mille se morborum alias in curabilium sanationem Medicus Naturaeri succurrit suscitata febre per artem quam ciere ipsa impos erat in se aliis pariter ca1ibus imitando alitiam ars sanat, nec aliter. R- se lem agnoVerunt Naturam qui in praxi laudantur, Genitricem iii is moliminum queis se tentat expedire a sit sceptis noxiis, imprimisi Hippocrates, Sydentiamus c. Boe=baavitis, ratione VIIL