Tractatus de natura substantiae energetica, seu de vita naturae, ejusque tribus primus facultatibus ... naturalibus

591쪽

Cap. XXXIV. De nianimo naturali.

divisas exigit, ab eo plane dissideo. istimo potitis, ad generalem fluidi rationem continuitatem, debilem licet, spectare.

Particulae enim actu divisae sunt integra corpuscula, non partes unius totius: ut nesciam quo jure corpuscula sic divis a no mine particularum veniant, clim nullius integri partes fiant. utcunque fluidum constituere nequeunt. Quia hoc supponitur continere particulas infinitae parvitatis. Aliter, angulis

infiniti acuminis accurate, hoc est, ut penitds eκcludatur vacuum, accommodari nequeunt. VeIdm particulae infinitae parvitatis eXtra continuum, in quo in Vicem communicantur, nul-

tibi divitim exii flere possunt. Nam quaelibet particula, hoc

supposito, erit corpusculum, & consequenter dividuum , ade-6que partes in quas dividetur minores erunt infinite parvis. Quod repugnat. Similiter infinitae particulae, supposita earum parvitate infinita, ad spatium elitensium implendum requirentur , dc cum omnes seorsim steterint, conficient numerum actu infinitum , qui impossibilis est. Veruntamen in continuo, infinitae particulae, eaeque infinitae parvitatis, acta

coeκsistere queunt. Etenim ad minimum naturale continuum, ut sit in infinitum divitibile, infinitae particulae expetuntur : & quod infinitae in tam eXili corpusculo in sint, necesse est sint quoque infinitae parvitatis. Nulla autem hinc absurditas sicquitur. Quanquam enim infinitae in continuo, actu exsistunt, non tamen sunt ibi actu divisae ; & propterea non aetu, sed potentia tant dira, numerum infinitum constituunt : ut supra fatis probavimus. Quod ad infinitam particularum parvitatem attinet, ea optime quoque in continuo admitti potest : quod omnes mutua communione inter se augeantur , & sic audiae perpetud divitibiles sint,

infinitarum particularum consortio nunquam destituantur. Infero. igitur, ad fluidum, quod omnibus corporum angulis se coaptare debet, requiri continuitatem. Insis per fluidum non componitur ex particulis terminatis, sed ex fluidi Verdat Cartesius videtur supponere materiam ante ejusdem ininutissimam divisionem fuisse terminatam, & consequenter particulas divisas mansisse terminatas. Imo necesse

est sic supponat: Ddd aliter non opus esset tali divisione ad eam reddendam fluidam praesertim cdm particulas ad fluidum constituendum absque vario motu sufficere non putet. Ra-

592쪽

De minimo naturali. Cap. XXXIV.

tum igitur esto, eum eX particulis terminatis fluidum componere. Quod mihi incongruum videtur. Particulae enim substratae, hoc dato, superstructas sustinebunt, & praepedient ne fluant. Exempli loco esse potest arena, quae in modernis clepsydris loco aquae substituitur. Siquidem non est proprie

fluida. Ouanquam enim ejus particulae commoventur, & esuperiore vitro in inferius per eκiguum foramen dilabuntur et non tamen proprie fluunt , quod in neutro vitro se ad aequorem colligant, ted in utroque accumulentur. Quare ad generalem rationem fluidi aliqualis continuitas requiritur.

2 . Non mihi dubium est quin Ingeniosiss. Vir probe intellexit, suas particulas indefinite parvas, ad formam fluidi com- ' plendam, solas non sufficere. Alioquin enim, praeter illas, ad

Glentia patri investig ituri hoc constituendum, varium earundem motum non postulasset.

Profecto ejus particulae, licet terminatae sint,& eatenus ineptae ad verum fluorem specificandum , eundem tamen sic commotae graphice simulant. Etenim pulveres subtiles, in pyxidula

aperta super mensam huc illuc rapide commota, modo ad deκ- iram, modo ad sinistram fluere, dc eadem leviter concussa, suam superficiem superiorem complanare, cernuntur, & genium fluidi haud inepte aemulari. Enimvero si absque motore eκ- terno hoc facerent, non facile a veris fluidis discernerentur. Sed Vir Eximius non fatis declarat a quo principio varius paIticularum motus sive Oritur, sive regitur. Certissimum est, in omnibus particulis fluidi inesse motum gravitatis, hoc est, nisum se movendi deorsum : sed unde alius motus varius veniat, non constat. ImO, ctim motus gravitatis omnes alios ab extra impressos paulatim compescat & sedet nulla ratio assignari potest, cur non tractu temporis hunc quoque motum varium corrigat, & ad suam legem descensus revocet. Fateor aquam in phiala varih agitari posse: sed permitte quiescere, motus gravitatis Omnes alios motus, ut sibi eκtraneos,

intra horae spatium sedat & expellit; interimque aqua, non minhs quam antea fuerat, fluida manet. Ergo motus illi varii nulla pars essentiae fluidi fuerant. At hinc recia deducimur ad veram rationem fluidi inveniendam: eam consistere in ipso motu gravitatis, quatenus is motu cohaerentiae fortior est. Etenim,ex eo quod hic motus omnes alios varios & extraneos,

salva fluiditate,coerceat di eπPellat, extum est,ipsam rationem

593쪽

Cap. XXXIV. De minimo naturali.

fluidi in hoc motu consistere , quando hic solus in fluido seno sit 8c dominetur. Sciendum est, duobus potissimdm modis mam fluidi nobis innotescere ; nempe, motu dissi uendi ab iti

tus orto, & motu reducendi superiorem suam stuperficiem ad aequorem. Verdm utrumque motus gravitatis eo cohaerentiae potentior fatis praestat. Motus enim hic vel directe vel obliquh, deorsium tendit. Per obliquum dissiuit, per directum superficiem suam librat. Cdm enim motus cohaerentiae obli quum descensium fluidi coercere nequeat , necesse est hoc niti ab extra retineatur, diffuere persistat: ut aqua in 'pelvi' aut alio vase terminato, si nisius cohaerentiae eum gravitatis' non possit cohibere, ad latera vasis necessario diiuuit. Nihil enim ab extra impedire intenditur , re ab intus praeter particularum cohaerentiam, quae impotens quoque in hoc casii est, quod minor esse seu debilior nisia gravitatis supponatur )nihil potest. Ex motu igitur gravitatis fortiore eo cohaerentiae, de motu dissiuendi satis prospectum est. Motum librationis, seu reductionis superficiei fluidi ad aequorem, an is quoque a gravitate, potentiore cohaerentia, proveniat, eκpendamus. Resiumamus pelvim aqua semiplenum, a latere ad latus eum leviter commoveamus. Aqua undulans modo ad deκ-

iram, modo ad sinistram volvitur , sed pelvi iterum quiescente, undulatio paulatim sedatur. Nisus enim gravitatis eκ utroque latere Pelvis aquam, ultra aequorem assurgentem nonnihil reprimit , ita ut unda undam subsequens subindhminor fit, donec aqua ad aequilibrium restituatur. Perinde enim hic contingit ac plumbo a funiculo pendente, &huc illuc impulso ; plumbi gravitas motum utrinque siu sum nonnihil coercet, & demum impetum eXtraneum frangit. Haec reductio fluidi ad aequorem adhuc clarilis cerni, tur in syphone vitreo aqua fere pleno, & inverso, nempe extremitatibus ejus elatis, & medio depresso, ita ut aqua

contenta e neutro crure essiuat. Dein elevetur crus modo

deAtrum, modb sinistrum, ut aqua contenta fluctuet, &per vices modo ea in dextro crure, modo ea in sinistro, altior sit. Sed quieti repone tubum: aquae ascensus ultra aequorem in alterutro crure paulatim minor fit, & demum siu- Perficies ejus in utroque ad aequalem centro terrae distantiam, motu gravitatis utrinque eandem librante , sistitur. y y Inferen,

594쪽

De minimo naturali. Cap. XXXIV.

Inferendum est, non motum varium, sed motum certum, vir. eum gravitatis motu cohaerentiae potentiorem, fluidi superficiem ad aequorem reducere.

Fluidita- α 5. Atqui respiciamus ad continuitatem δc cohaerentiam xζη ζηm particularum,& strictilis inquiramus an eae cum fluiditate con-

i'μi q/ς liste te queant. Sume igitur gutturnium sussicientem aquae

' quantitatem continens. Tenta unam guttulam, aut si lubeat ) unam post aliam, sensim effundere. Observa, primo, guttulam priusquam cadit, ut , labro gutturnii forma prope globosa pendet, nec decidit, donec, aucta mole aquae, ejus

gravitas vim cohaerentiae superet. Gutta enim primo elongatur, & pendula suam cum aqua reliqua, debilem licet, cohae tentiam clare demonstrat : sed hac demum a gravitate victa, guttae abrumpitur & cadit. Aut aliter, si malis) effunde guttulam super mensam siccam, sed cave ne ab alto cadat. Guttula dimidiam siphaeram refert. Partim enim cedit gravitati, partim reluctatur siccitati, & suam cohaerentiam, ad illam evitandum, fortificat. Sed plures subinde guttulas, sub eadem cautione, affunde : aucta jam mole ac Pondere aquae, . videbis cohaerentiam gravitati cedere, & sinere aquam se latilis diffundere. Sed aqua in margine, siccitatem adhuc eκ- horrescens, nonnihil tumet, & sua cohaerentia ob siiccitatem gravitati pluscultim resistit. Verlim, si mensa sit exacte horiχontalis, digito, quo velis, aquam dirigere potueris: sine κulla parte vel minimdm inclinet, aqua declivitatem percipiens, tuo gravitatis motu obliquo eo versds illico tenderit. His addo, in bullulis eκ aqua & aere compossitis, pelliculam aerem investientem ejus continuitatem evidentissimh declarare : sed in his, gravitas, ob paucitatem materiae deficiens,

non praevalet nec bullula aut spuma, eX earum minutularum multitudine conflata, ad planitiem necessario revocatur,

sed quandam corporis terminati speciem, cohaerentia superante pondus, prae se fert. Atque hisce ac similibus modis possumus nisum gravitatis & cohaerentiae inter se comparare,& uter, ac quousque, alter alteri praevaleat, aut succumbat,observare. Verdm si certissime scire velis,an continuitas & cohaerentia particularum cum fluiditate consistere possint, sume

fluida & simul viscida, ut liquores pendulos , hos e gutturnio tuo sensim effunde : non guttatim, ut aqua, sed silo continuo, a labro.

595쪽

Cap. XXXIV. De minimo naturali. s 3 I

a labro vasis ad receptaculum dependente, descendunt. Ne cessum est fatearis, eos esse tum fluidos, tum continuos & co haerentes. Hujusmodi liquores sunt vinum pendulum, sicci, dc decocta muccilaginea, ut althaeae, malvarum, & similium, terebinthina liquidior, piκ liquida, dcc. Ne dubitemus igitur dehinc, quin continuitas δc cohaerentia cum fluiditate optime cohabitare queant. Ratio e superioribus peti potest ; quod ad

rationem fluidi motus tantem Uravitatis fortior eo cohaerentiae requiratur : at cohaerentia, licet gravitate minor, non tamen nulla est, dc per consequens nisi in motu guttularum deorsum cadentium o continuitas non plane solvitur. Etenim ut aliquae particulae ab aliis oblique labuntur 1, ita cum aliis ejusdem massae suam continuitatem servant : imo in ipso fluκu, ut aliquae ab aliis recedunt, ita cum aliis ejusdem massae de novo re-uniuntur, & possunt inter se mutare situm, non interrupta totius continuitate. 26. Opportune jam devenimus ad re unionem fluidorum Re misaestimandam. Fluida, ut, ob debilitatem cohaerentiae, haud fluidoram difficulter dividuntur , ita facillime re uniuntur. Clim enim riseritη sint corpora quodammodo interminata, jugiter quaerunt alia corpora similia quibuscum coalescant. Simul ac igitur corpori suae naturae non plane averso Occurrant, ei illico uniuntur, δc ita uniuntur, ut nulla arte omnes ac solae partes prilis seorsim exsistentes iterum sejungi possint. Omnes prope liquores, succi, decocta, tincturae, hoc modo inter se committuntur : sed oleum dc aqua absque medio, ut sale tartari, aut alio lixiviali, Omnem unionem respuunt. Observatudignum est, aquam Omnibus prope solidis adhaerere, eaque madefacere , pinguibus vero non as ciari, neque suum madorem iis impertire. Ferunt aves aquatiles e glandibus prope uropygium rostro pinguem quandam materiam eZ trahere, qua leniter illiniunt plumas suas, & ita muniunt, ut quamvis aquis se, pro more suo, frequenter immergant, emergentes tamen liquorem iis viX adhaerentem facile eAcutiant. Argentum vivum vegetabilium 6c animalium corporibus viκ adhaeret 8, sed auro& aliis metallis se facile insinuat. Est corpus fluidum, sed in eAiguas particulas divisium, cohaerentia superante pondus, sphaeras solidas aut globulos refert, qui indeclivi positi rotando decurrunt. Veldm si duo globuli se

596쪽

s 32 minimo naturali. Cap. XXXIV.

mutuo forte tangant, continuo alter alterum in se absorbet, &juncti unum globulum proportionaliter majorem conficiunt unde constat quam prompte corpora fluida suis similibus re- uniuntur. Neque enim hanc esse veram unionem dubitari potest, clim eκ duabus sphaeris minoribus in unam majusculam, eXa die quoque rotundam, coeant. EX eo enim quod communem figuram sibi adsciscant, patet eas sibi invicem, ut partes ejusdem totius, communicari. Atque idem dicendum est de duabus aut pluribus minutulis aquae guttulis su verplanitiem sebaceam positis, si efficias ut se mutuo tangant in unum globulum majusculum illico colliguntur, & unam communem sibi figuram spnaericam sufficiens suae inter se communionis indicium ) nanciscuntur. Verditi ut minutulae aquae particulae facile re-uniuntur, ita etiam majores massae. Aquam in cisterna, quoties lubet, seca, fodica, contunde, continuo partes divisae non minlis quam in locis non divisis confluunt 8c continuantur. Chai ergo, ut supra probavi, aqua fit in se corpus continuum, & facta divisione suum vulnus tam subito confarciat, ut nullum vulneris vestigium aut nota fu- periit di, sequitur pristinam continuitatem restitutam csse. Navis sulcat mare, nullum post se signum sui transitus relinquit, tantum durante aquarum confluAu eX tumultu de loco conjectare licet ; sed brevi haec occasio praeterit, dc aqua perinde ac in aliis locis continua cernitur. uem in- 27. Sed adhuc argumentum supereti, quod apertius, si fieri

, isa: Vin l nstrationis obtinet. Corpora terminatafracta, partibus in eundem situm accuratissime reductis, nulla quiete, quantumvis diuturna, ad pristinam continuitatem restituuntur , sed colliquata in massam continuam illico con- exempli loco vitrum fractum, cujus partes eX- actissime in easdem sedes repositae deperditam continuitatem sola quiete nunquam resumunt , sed admota flamma, utriuere incipiant, continuo redintegrantur, perinde ac nun-

. quam fractae fuissent. Unde constat, fluorem veram ac genuinam continuitatem partibus liquatis seu fluidis conciliare. Hoc idem innumeris instantiis confirmari potest. Baculum cereum, quo literae sigillari solent, si casta diffringatur, eX tremitatibus ejus flamma lucernae tantillhm liquatis, iterum, ut

Prips, consolidatur. Metalla in pulverem derasa,& in crucibulo

597쪽

Cap. XXXIV. De minimo naturali. 333

bulo fusa, moX in unam masnam in omni puncto assignabili

pariter continuam re uniuntur, & omneS Particulae eorundem aeque firmiter ac aute divisionem inter se cohaerent, Mnon miniis in locis re-unionis, quam in mediis particularum nunquam divisis. Glacies in pulverem redacta non re-untiatur, nisi liquescere incipiat: sed in aquam liquata, in integram glaciem rursus congelari potest. Fruiira Oblicitur, par ticulas aquae frigore sedatas quiescere in sedibus suis , 8cquiete connecti. Nam pulvis glaciei quiescens non connectitur, ut nec put Vis metallorum. Sed haec omnia , fusta seu fabia fluida, suam continuitatem & communionem partium statim recuperant. Alimenta priusquam a u nutriunt, ad formam fluidam perducuntur, & sub hac forma in partes intime e Xcipiuntur, iisque uniuntur. Clim ergo fluiditas sit ipsa ratio qua corpora divisia intrinseco De Au iterum conjunguntur ; fieri nequit, ipse fluidorum ne κus inter se non iit intrinsecus, aut ut continuitas proprie diota non inde resultet. Idem igitur, quod corporibus terminatis di visis, fluidis non accidit.

Illa enim sub forma terminatorum re unionem spernunt: haec, simulac se mutuo tangunt, In mutuOS ample XuS ruunt. Dicunt chirurgi, partes spermaticas secunddin primam intentionem non re-uniri : scd ii re- uniantur, fieri id mediante cicatrice aut callo. Verum divisae fluidi partes secunddin primam intentionem, i md li fieri potest , modo intimiore, nempe ) per seipsas iterum junguntur, & immediate sibi invicem cohaerent. Statuendum igitur est, fluida non tantum vera & propria unione coalescere , sed δc corpora terminata, mediante aliquo fusionis gradu, & non aliter, immediate consolidari possc. et a

28. Quod diximus de fluidis, a fortiore de volatilibus veri- Volatilrum ficatur. Similiter enim interminata sunt, multo facilius dividuntur, & corporibus se versdS moVentibus cedunt, multo , a j mmiud; resistunt. Clim ergo maκime interminata lint, facit' senditur.

Iime quoque re-uniuntur. Nulla cortice, nulla cute aut cuticula, nulla super icie si Xa, aut partium terminatione,ab uni One cum atras oraepediuntur : sed ut perpetim fluunt, ita corporibus quibus occurrunt se unire dc communicare gestiunt. Quia oc eκhalationes aliorum corporum lube utillime in se eκ-cipiunt, imo congruitate naturae ad se quasi alliciunt di attra-

598쪽

De minimo naturali. Cap. XΣ XIV.

hunt. Versim quantumvis facith dividuntur, dc aliis coris

poribus cedunt : non tamen hoc ii ne omni resiisse uti a agunt, dc consequenter suam inter se cohaerentiam & continuitatem manifestant. Fateor eum qui tranquilla dein pestate, sedatis ventis, molliter ambulat, ae IIS resiliciat iam v1κ sensu disice mere , at si velociter currat, aut flabctio eundem ver-

heret, ejus resistentiam evidentissime sentiet, δc ex relissentia

ejus cohaerentiam, e X cohaerentia continuitatem, dignoscet. Volatus avium idem demonstrat. Pennis aerem verberant, 8c en eius renitentia in altum evehuntur. Fateor, adverSES,

quam secunddita, ventum facit id S se efferunt, quod ventus fortiorem pennis resistentiam, cui in altantur, ministi et . Uethm in aere sedato quoquo- verssim liberrime volant, nec opus habent ventis ut sustineantiar. Nativa enim aeris, abalis earum vapulantis, resistentia ad volatum suti t: unde constat aerem quoque esse corpus suo modo ruit stens es conti-Nuum. Qui Clar. Cartesium sectantur, classicam vim aeris'multlim praedicant. Attamen si aer sit corpus librrisum, e-juique fibrae calore excitatae sortilis intendantur. & majorem locum postulent, frigore autem constrictae infirmiores evadant, & compressioni plusculdm cedant , necesse est aer ipse sit corpus continuum, & e X fibris continuis & vigorosis concinnentur. Satis scio, laminam chalybeam, virgultum,& similia, quibus elater proprie tribuitur, si flectantur, vigorose resilire. Nemo autem dubitat quin haec lint corpora continua. Si enim frangantur, elater in loco fradio illico cessat. Q aare si aer vi elastica polleat, est corpus continuum, ti in particulas indefinitae parvitatis non manet divisius. Verlim, ut quod xes est fatear, huic argumento non plus attribuo, quam esse ad

hominem. Scio enim calorem non tant hin aerem, sed δc omnia alia corpora, rarefaciendo e Xpandere , 8c frigus e contra, condensando, in minorem locum ea cogere. Clim vero

fluiditas sit ipse modus quo divisa suae continuitati integre restituantur , cumque volatilia, ipsa fluida, sua ad dissi uendum aptitudine,superent , nulla ratio assignari potest, cur iis quoque vis, quoties eorum particulae sibi inVicem occurrunt, se re- uniendi non concedatur. Concludendum igitur, volatilia quoque

esse continua , &, si forth dividantur, partes divisas, simulac

confluunt, re-uniri,

PINI S.