장음표시 사용
2쪽
IM P . CAESARI. FERDINANDO, AVSTRI O. PIO. FELICI
Caesar Auguste maiestas,& magnitudo , rerumqtie gestarii po- 'puli Romani gloria, Vt quamquam prope infiniti praecisis ingeniis praediti viri, tam nostra & auorum, i, quam prisca illa aetate fuerint, qui vel omnes
eius res gestas, vel earum partem monumetis litterarum consignare studuerint; pleraque t. Ninen leuiter perstrinxerint, aut Omnino praeterierint. Vnde mirari omnes desinant, si hoc saeculo, quo post antiquoru in moriam nul-.lum bonis artibus edendis feracius suit, multi in omni doctrinarum gcnere cxcellen res, de
iis ipsis rebus sibi ad scribendum proponant.' Quare & ego, quem cum his,vel propter reruignorationem, vel exiguam in dicendo facul-
3쪽
tatem, nulla ratione comparadum esse existimo,corum ipsorum hominum cxcmplo,cius
que imperi) praeclaris institutis accensus, mihi ipsi constitui commentari, more, bre bissime totu cius rei p. corpus perstringere; & qui bus ego discendis quattuordecim annos insudaui, aliis nullo negocio intclligenda aperire.
Atque quum primo libro urbem, id est aedificia, secudo ciuitatem, tuis auspiciis iam euulgauerim, tertio hoc libro populi Romani imperium , hoc est eius extra urbem per Italiam,& reliquas prouincias gesta describere dccrcui. In quo quanta breuitate fieri posse intelligam, Romanum illud imperium toto terraruorbe celebratum exponam; quo tempore, quibus ducibus,& bellis, quibusque bellorum eatissis Italia omnis primum, dcinde reliquae
orbis terrarum prouinciae,& regna in cius ditionem venerint, & Vnum quasi corpus constituerint; quibus magistratibus administraretur, quot municipia, quot Coloniae , quae praecipua eius imperij praesidia fuere, quae taintra quam extra Italiam deductae sunt ι quo tempore, di quibus occasionibus Italia omnis, incliquus orbis Romanus ciuitate donatus siti, atque cx Orbe urbs una facta fuerit, ut
Rutilius his versibus elegantissime scribit
4쪽
F cssi atriam diuersis gentibus nam . - 'Profuit u lis te dominante caps Dum te eri dictis pruri, confortia iuri Urbem fecisti,quodpr:us orbis erat
Postremo quo ctiam tempore, a quibus barbaris , S quas ob caussas pracstantissimus ille orbis terrarum consensus, in unum quasi corpus diu ante coalitus, iterti in plura membra, io tanto imperio exciso redactus ruerit,aperiam. Quae omnia non minus his quae supra dixi, cognitu digna sunt. Hunc vero librum ceterorum exemplo, in cuius potissimum nomine dignius publicare possem, quam Maiestatis tuae, neminem inueni, quae Caesaris, S Αugusti tanti imperij auciorum successor est, Scprobitate, doctina, animi magnitudine, excellentique in omni genere virtute reliquos om-aones Romanos principes longe post se reli- quit.
Venetiis Kal. Augustis Oo D L VIII
5쪽
IMPERIUM . R ΟΜ ANUM Qua ratione imperium Romanum ab exit in prin
cipiis ortum omnium maaimum euaserit
Io NYs Ius Halicarnasseus grauis inprimis certissimusque historiae Romanae scriptor,inter reliqua praeclara Romuli instituta, quibus Romana resp. fundata, ei ad certissimum exterarum omnium gentium ac populorum bello paceque principatum peruenire non dissicile fuit, omnium praestantissimum,& optimum esse 1o existimauit: Quod nec bello captas urbes funditus ex ciderit,uci eis in seruitute redactis, earum Pgrum pecori pascua reliquerit, scd deductis colonis cas colonias Romanas secerit, atque quasdam etiam ciuitate donatas, rei p. participes admiserit. Quibus institutis breui tempore magnam urbem ex parua reddidit. Naqui quum urbem condidit,vix tria peditum millia trecentosque equites habuit, idem moriens peditum scx& quadraginta millia, & mille equites reliquisse traditur. Cuius exemplum ceteri reges primum, deinde cos. sequuti , Romanum imperium Omnium maxi-3 mum ac potentissimum effecerunt. Quod libro ii.
6쪽
his verbis ipse exponit : His aece t tertium muli in
liuitum, 1uοἱ maxime a Graeci generis hominibus exerceri decuit,at omnium longe praestantissimN, C ri met feri vinis,libertatis Romana undam ciums mi mum, atque ad ' futurum imperium momentum non minimum;γο da elicet puberes omnes in bello captis Pi bibim necari detuli, auisub busta Penundari, sicut nec agros earum relinqui oluii compascuos Oed in partem a risorie diuidendi colonos Romanos mitti, nonnullas dero admit; i in ius curriatis etiam. Hi, ille atque eiusmodi aliis institutis. rbem ex parma m gnam reddidit ; id quod res j se indicat qua enim )na cum )rbe ha Io bitare coeperunt, non multo plures erant ter mille pediti;us, in pauciores trecentis esu:te : quando autem ex mortalium numero sublatus est, peditum reliquit X LVI .mι tu , in mi te ferme equites. . tque haec ipsius instituta quum regni successore eruauerunt, tum post illos masistratus annui, ab dentes in alia quaeda, ita di Romana ciuitaue nulligenti, γel populo, mae, numero hominum cederet. Q dibus i Graecorum mores conferam, non possum laudare 7 hebanos , em Lacedaemonios, themen esse opinione se retiae celebres , qui ob rei nendam nobilitatem generis, dei nullos, det raros in dio rus ciuitatis admittebant : ut interim taceam morem pellendi hospites,nec ipsorum ia Alanirae couenientem, damnosum
etiam in rebus plerasque. Spartani certe post accepiam ad Leu Ara cladem, amissosque Oz DCC. tros nunquam p
flea potuerunt ciuitatem Dam in integrum restituere sed turpiter ami erunt imperium. Itidem Thobans, atque Osthe menses )mco proelio austi ad Chaeroneam a Macedonibuου,
muli Sali sunt libertate mul, principatu Graeciae. et Id3o mani Hispanicis atque Italicis bellis implicii l. Siciliam cuSardiniasiubjὴam ditionem retrahentes , nec immnnes interim a belris Graecorum ac Macedonum, Carthagine rusus
7쪽
a fessante imperium, Italia non solum deficiente ad hostem, sed accersente .eIum, quod Hannibalis ductu gesum est. ποeodem que tempore tot periculis expositi, adeo non succubueritiis aduersis in eo ιello casibus, di ires illorum auctae,iκι
etiam, militia numero sussciente ad excipiendos impetus omnium,non di quidum opinantur,fortunae indulgentia. Nam
quod ad banc quissem altinet, elana Cannenyis clades eorώ opprimere poterat,quando e sex millibμε e uitum CCCL xx tantum supersi erunt reliqui, ex Lxxx OO copiis paulo plures quam ier mal, manserunt incolumes. Haec sunt quae Ioin hoc diro admiror, atque insuper quae mox dicturu/ sium,
dic. Eadem propemodum resert Ti. Claudius Caesiar Romanus princeps in oratione , quam quum censurigereret, in senatu habuit, de admittendis ad honores urbanos Gallis transalpinis,quae a Tacito libro xi .historiae Augustae resertur. Qui ita scribit: f.Vite io, L. Vi alvo cos. quum de pupplendo senatu agitaretur, primoresque Galliae quae Comata antratur foedera in ciuitate Romanam pridem assequuti us adipiscendorum in arbe honoria petere; militud easuper redariisque rumor, in diis di- uersis σαί principem certabatur, a seuerantium: Non adeo aegram Italiam, di sinatum seuppeditare drbr siu/e nequiret:
se fecise Olim indigenas consanguineis populis, nec paenitere
eteris re p. Quin anzc memorari exempla,quae prasitas moribus ad )irtutem C gloriam Romana indeles prodiderit. γ parum quod V eneti in Insubres curiam inr3 perint, ni, coetus alienigenarum δε elut captiuitas inferatur' Quem 'bra honorem rsiduis nobilium, auis quis passiore Iati enator foret oppleturos omnla diuites illos, ε orum aut 'reau vehes Illum nasionum duces exercitus nostros ferro ignisveo' ciderint,di ιum Iulium apud lexiam ebsederant. Recentia haec,quid si memoria eorum moriretur, qui Capitolio Cr
8쪽
mana,manibus eorumdem prostratis : fruerent ursane Πνο-cabuli riuitatis : insegnia patrum, decora magistratuum ne u arent. His atque talibus baudpermotus princeps, etiam statim contra disseruit, docatosenatu ita exosus est: Ma- rores mei quorum antiquisiimus Clausus oritiae Sabina p-mul in civitatem Romanam, in familias patriciorum ad inius eni) horiantur Πνtiparibus con siliis rem'. capessam, transfereri buc quod quam Urgium fuerit. Neque enim ignoro Iulios Alba, Coruncamos Camerio, Poraios Tusculo; ne )eteras rutemur,Etruria Lucaniaque,m omni Italia insenatum accitos: to remo ibam ad alpes promotam , tr o non modo singuli iniim, sed terrae gentesque in nomen na- rum coalescerent. Tunc olida domi Iules, Cr aduersus ex terna floruimus, suum Transpadani in riuitatem recepti, quumspecie deduciturum per orbem terrae legionum, additis
prouincialium Palidis imis , fesso imperio sui enium eIl.
Numpaenitet Falbos ex Hispania,nec minus ιnsignes )iros ex Gallia Narbonensi transisseZ Manent postera eorum, nec ηmore in hanc patriam nobis concedunt. QMd aliud exitio Lacedaemoniis, Atheniensebus fuit, quamquam armis pollerent, nise quod auctos pro alienigenis arcebant ρ . t con- 0 Aior nostri Romulus tantum sapientia )aluit , Pipleres ite populos eodem die hostes, dein ciues habuerit. Advenae in nos regnauerunt, liIertinorum flus magistratus mandati,
non dipleriquefalluntur,recens, sed priori populo με hiatum
est. At cum Senonibus pugnauimus. Scilicet Volsit c Aequi nunquam aduersam nobis aciem in ruxere. Capit a
Gallis sumus ,sed Tissicis obsides dedimus , m Samnitium iugumsebiuimus. Attamens cuncta bella recesseeus,3 o nultam breuiore spatio , quam aduersius Galus confestum. Continua inde ac Vapax. Iam moribus,artibus, oriatis
9쪽
bus nostris mixti,aurum Cr opessisas inferant potius, quam separari habeant. Omnia P.C. Pae nunc delusiisima credit
inur, noua fuere plebei magistratim post patricios, Iatini pos7
plebeios, ceterarum Italiae gentium p 7 Latinos. Inuetera fcet hoc pis3Pe. in dysod hodie exemplis tuemur, inter exempla erit. Orationem principissequuto patrum confulio , primi uisenatorum in drbe im adeptisunt:Liu i foederi antia quo, in tu ob Galgorum fraternit iis nomen cum populo mano )surpant. Iisdem diebus in numerum patriciorum adscivit Caesar vetustis imum quemnite enatu, aut 1uibus Io clari parentes fuerant: paucid iam reiptis familiarum , Pa.
mulus maiorum, in L.Frutus minorum tentium a pen-
nerant,exhaustis etiam 3DM H lator Caesar lege Csia, C princeps Augustus lege Saeniasubigere. cet. Ex his igitur Dionysii & Taciti testimoniis rei p. Romanae co- suetudo,& qualia eius instituta suerint, intelligere possimus, quibus nixa totius orbis terrarum imperio potita est. Quod quemadmodii acciderit singillatim
demonstraturus, ante omnia qua ratione Italiam omnem quingentorum annorum interuallo nimium adia a modum reluctantem imperata facere coegerit, aperiam , deinde quot colonias, municipia,& praesecturas,& quo tempore in ea fecerit, quae singulorum iura & leges fuerint, ad haec quomodo ceteras prouincias bello acquisierit, atque quot in eas colonias deduxerit, legionesque costituerit; postremo quo tempore , & a quibus barbaris tantum imperium excisum fuerit, ostendam. ita enim tertium hunc librum recte constitui posse iudicaui. Quod Romanum imperium subvii. regibu neris
10쪽
Cuius rei initium a Romulo rege primo, & tati imperij auctore sumendum est. Is enim urbe condita,parum agri Albani in Latio a Davo Numitore rege, qui primo populo Romano sufficeret, impetrauit. Transtiberim enim in Tuscia secundum Tiberim a monte Vaticano usque ad mare omnia sub Tuscorum Veie-tium ditione erat.Romuli ager in Latio,vi Strabo lib. v. docet, vix sc X millibus passuum ab urbe, qua longi Lsime aberat, se extendebat. Nam ab occidente Tiberi I O terminabatur;a septemtrione Aniene amne, urbibusque Fidenis, Crustumeria, Antemnis, & Caeninai ab Oriente Pedano, Tiburtino, Gabino, & Praenestino agris;a meridie mare versus Tellenis, Politorio,Ficanaque, earumque agris finem habebat. Cuius rei ita Strabo meminit:Intra alitin Iliam igitur sextum lapide, sic enim milliaria designabantur locus erat Festiane
latin , dbi Romani tunc terminus monstrabatur agri. Sasei
dotes C bic , CY alus in locis perinde ac in finibus eadem die facrificium absoluunt,quod mbarvale docant. Ficatum in
Q Latio via Ouiensi ad lapidem xi. olim sui se sic tradit Sex. Pompeius: saxa esse ad portum, qui siti secῆ dum
Tiberim,ait Fabius Pictoriquem locum putat Labeo dici, a bifuerit Ficana , ma Ostiense ad lapidem Pndecim; . RomuluVero agrum vaticanii usque ad mare de Veientibus cepisse, paulo post ex Dionysio ostendam. Is igitur primus fuit Romuli ager Que bello primo Sabino, Caenina,Antemnis, & Crustumeria,& post bello Latino. Cameria,& Fidenis captis, atq; in colonias Romanas deductis,agrique parte muletatis, quam suis diuisit in
30 Latio auxit, ut Dion sus tradit. Ceterum quum Veientes nobilissimi hi erant & potentissimi Etruriae