장음표시 사용
22쪽
24쪽
O G i C A est ars ratiocinandi, ut disiccrnatur verum a falso.
Σ Logicae sinis est scientia,quaepcr r/tiocinatio pena a quiritur.3 ' Eius subiectum cst ratiocina tio, quae Graeco vocabulo vocatur svllogismus. ' Quoniam igitur syllogi sinus, in quo logica versatur, est instrusti scripti continentur, organum aspellatur. montuna latendi: merito Volumen, quo libri logici ab Aristotcle con-C A P. I. ATT intelligantur ea, quae ab Aristotcle in organo Iogi- DV co traduntur,necbsic est cognos cre quid sit genus di p φ
ει Enus accipitiir tribus modis. I. Pro principima quo quis Gip , I originem ducit, id es proi parcnte, vel patria .vd Cum dia
25쪽
cimus Oretan a Tantalo genus ducere,de Pin darum esse genere Thebanum. II. Pro multitudine ab codem principio originem ducente: ut Heraclidarum genus eos Omnes cona plectitur, qui sunt Hercule prognati. III. Pro eo, tui subiicitur species: ut animal in genus hominis. Haec tertia signi sic tio ex duabus prioribus quodammodo ria Vidctur. nam niis in hac significatione sumptum,cst principium quoddam multarum specierum , quas sub se continct. quatcnus igitur est principium, si ite cst generi in prima significatione ium-pto. quatenus autem sub sc continet multas species,simile est secundae scia cris significationi. In hac tertia sigii sicatione genus alogico consideratur, atque ita dcliuitur, quod multis specie differentibus attribuitur in quaestionc quid cst. 8 Eorum enim,quae attribuuntur: alia de uno dicuntur, alia de multis.De uno dicitur individuum: de multis dicuntur genus, disscrentia,spcci cs, proprium, δί accidens. In diui duum cst,ut Socrates: genus,ut animal dili rentia, ut ration te: species,uthonab: proprii inh ut aptum ad ridendum: acci
dens ut album.' Itaque ver hi, attribu ,r, cxcludit vocabula nihil significantia i blityri. Verbum multu, separat genus ab indi uiduo.Verbium,dysserenti ust me,sciungit gonus tam a specie, quam a proprio. nam species attribuitur multis diffcrentibus numero, non spocie, id est indiuiduis sub se contentis: vi ho mo Socrati,& Platoni, D lingulis aliis hominibus. proprium cro attribuitur uni speciei,dc india iduis sub ea contentis: ut aptitudo ad ridendum attribuitur homini, & Socrati, & Pla toni. V crbum,in quaectione quid ιγ' distinguit genus a disterenti accidente,quae attribuuntur in quaestione quale cst, vel quomodo se habet. Io ' Vt ea quae dixi,intelligantur, duo sunt notanda. I. Alia differre genere alia stricie,allia numero, Ge nere disserunt, quae ad diuersa gonera referuntur: Vt homo Sc pyriis: nam io minis genus est animal, pyri arbor. Specie differunt, quae ad diuersas spccies resertatur:vt Socrates,& Bucephalus: nam ille ad humanam,hic ad cquinam speciem rcscrtur. Quin otia diuersς species ut homo id c quus dictitur specie disicrre. Ni pe io tantum distetuat,quet sub eadevccie continutur,ut Oceates M
26쪽
tes & Plato. I LNotandum ea attribui in quaestione quid est, quae apte respondcntur ad quaestioncm quid cEn cavero attribui in quaestione quale clxvcl quomodo se habet, quae in die ad huiusmodi interrogationes respondentur. Vcluti, quidost Socrates homo quid est homo animal. qualis os ocrates albus. quale animal est homo rationale. quomodo se habct crates bene valet est autem homo, species:animal, genus: rationale differentia: album,dc bene Valere,accidentia. ii Species sumitur duob'modis. I Pro Orma. II. Pro ut Cap J- resertur ad genus ut cum homo dicitur species animalinqui a. animal est genus hominis:& albor,species coloris,quia colorcst genus alboris. Haec posterior significatio ad hunc lacum
iΣ in hac fgnificatione mccies definituriquet sub gene re ponitur, Vel cui gcnus attribuitur in quaestione quidlcst. Genus intcllige logicE acceptum, id est, in tertia significa
is, Genus diuiditur in generalissimum & subalternunt: species iter' diuiditur iii specialissimam & subalternami sed idem diuerib respectu dicitur genus subalternuinin species
subalterna. quatenus enim resertur ad anseriores species, macatur genus: quatenus autem rcfertur ad superius genus, pcllat species. etenim gcnus & species ita a philosophis MLogicis naturam ducem sequentibus collocantur, ut suprc moloco ponatur genus generalissimum, infimo species specialis lima,medio uibalterna, quae simul genera x specics no
27쪽
.tissima unum respectum habet,quo Vocatur species,stuc constratur cum suferioribus generibus a quibus continetur,si ecum indiuidim quae sub se continet.
Ioi Genus generalissimum definitur, quod est tantum
genus,non species Nel, Quo no est aliud superius genus.Spe cies specialistima definitur,Quae tanium cst specics, non g nus. eLQυς cum sit spcci cs,in species diuidi nequit.vel, Quem ultis nil lucro differentib'attribuitur in qu stione quid est. 16. Gencrum specierumque scrics est genealogiae simi lis: genus cnim est,quas pater: species,quasi filius. Sc quemadmodum est aliquis tantum paten, alij tantum filii quia nullos liberos habent; alij sunt parentum suorum si iij, de filiorum suorum parcntcs: ita ctiam alia sunt tantum genera id cst se nora gcneralissim Malia tantum species, id est species speci lissim ilia sunt genera de species, id est subalterna
rum, specierum, & indiuiduorum scri es appellatur) S sc
nealogias : quoniam omnes Cn logiae referuntur ad unum Cona munem patrcm,qui σφελλη- δε υ cst Iupitcr, Gi 4λ incisis est Adamus: categoria: ver ation. refcruntur ad unum commune genus, sed addeccm genera gen alissima : unde oriturtur decem categoriae de quibus posterius i diccndum c-rii. Ne dicas cns esse horum commune genus: quoniam Aristoteles docet ens non esse genus.
i8 'Generalissim igituc iunt Iccu: subal torna,mnith plara: specialissima, nam pli lima indiuiduarium ro4nfinita i9 Idcirco in scientii ς progred enisi inissecundu Platone in Sophista a generalissimis ad si lxii terna,& a subalthrnis ad
specialissima,omissis indiuiduis,qua sub scientia non cadunt. zo 'Descende do in categoria progredimur ab uno ad mul- ista: adscendedo tendimus , multis ad vitii: quia multa indiuidua sub una specie,&multe species sub uno gen e cotinctur. .l Etsuperiora quidem inferioribus omnibus attribuuntur,vi substantia corpori viventi,animali, homini: inferio-m vero superioribus non attribuuntur. a11 S Io diuiduum est, quod constat in multis proprietati
bus,quae in nullo alio simul reperiuntur. 13 'indix duu continetur iaspectrisIpecies a genere.&in diuiduv qqjdem habet ratione partis: sonus vero Tati onc.to S s. tius sed
28쪽
tius: sed species respectu generis habet rationcm partis, rC- spectu indiuidui, ratis iacin totius. Intellige totum attributi uum,S partem subiectivam. et I Triplex enim est totum,& triplex pars. I. Totum integratum, Sc partes integrantes. Sic animal est totum: caput, Veiarc crura,pedes, sunt partes. II. Totum cssentiale,& par tes essentiales. sic animal est totum:anima,& corpus,sunt pa tes. III. Totum attributivum,S partes subiectivae . sic animal in totum: homo, equus, bos,sunt partcs.
1; τ , Isserentiae vocabulum tribus modis accipitur: com- Cap. .
1 muniter proprie,& maxinad proprie. In prima signi
scatione differentia nihil aliud est, quam accidens separabile: in secunda cst accidens inseparabile in tertia ostentiamrci significat. Primo modo differt exempli gratia) sedens ab ambulantc. . oc hoc modo idcina semet iplo differre potest: ut quia intcrdum sedet, interdum ambulat. Secundo modo cycnus differt a coruo : quatenus hic est niger , ille albus. Tertio modo rationale differt ab irrationali, ut homo ab
omni differentiae commune ἴst,ciscere ut res inicisse variae unimam quaecumque dissetunt,varia sunt. 27 ' Proprietates , quibus differentia maxime proprie accepta, ab aliis distinguitur, quatuor sunt. I. Non tantum rem diuersain cssicit,sed etiam planc aliam: ut rationale non tantum hominem diuersum ossicit a bruto,sed citam facit esse aliud animal. I I. Haec differentia vocatur specifica quia speci cm cssicit:vt rationale additum animali , constituit humanam speciem:qitandoquidem homo nihil aliud est, quam animal rationale aliae vcrό solum vocantur differentiae, sine ἀ- illa adiectioncse Dae. I II. Ponitur in definitionc speciei, ut homo definitur animal rationale: alias vero differenti si definitio respuit. I V. Ponitur in diuisione gcncris, Ut animal diuiditur in rationale S: irrationale: per aliaet vero dicto resulas non fit cssentialis diuisio miteris: tuti siquis d. car inimalvi alia cita alba, alia nigra,rua me dij. seu in laeti coloris.
29쪽
18 Rursus alia est disterentia i parabilis, alia insepara bilis. illa est omnino aςcidcia tali aiaec, partim cssentialis &per se,partim per accidens. Disterentia ic arabilis nihil aliud cst,quam accides separabile, ut sedere inseparabilis disti retia Per ρccidens, nihil aliud. cst, quam accidens inseparabile, ut nigror corvi: ius cparabilis differentia per se est essentia rei, ut rationale est essentia hominis. Quare disserentia separabilis, cst differentia communiter dicta: in separabili, aut cm acci dentalis,est proprie dicta:inseparabilis vero per se, siue citan
tialis,cst maxime proprie dicta. 29 Inter differentja porse de per accidens tria sunt di ncrimina. I. Disterclia perse,ponitur in definitione,ut rati nate in definitione hominis: differentia vero per accidens,' non ingreditur definitionem,ut album,vel nauticum. U. Di Drentia per se, facit aliud, ut rationale facit vi homo sit aliud animal, quam brutum: disterentia per accides,non facit aliud, sed tantum diuersum,ut albua nigro diuersum est. II I. Di Dωwntia per se, non intenditur,nec remittitur,ut homo no est mygis vel minus rationalis: sed disterentia per accidens, in teditur,&rcinittitur,ut homo dicitur magis vel minus albus. 3o' Distere utia per se, si conscratur cum superiori genere vocatur diuisma: si cum in seriori specio, dicitur constituti ua: luia diuidit genus, SI constituit speciem : ut rationale dc irrationale diuidunt animes: illud autem, constituit ho 1
31 Quo iam nulla est differentia diuisiva generis, quae non sit etiam constitutiva spccier: idcirco omnis differentia
31 Haec differentia variis modis definitur I. Qua species superat genus: luia species actii habet in se differentias, quas 1 nus tantum. habet potestate,non actu, Vt animal non est ctu rationale α ire ronale quia opposita non possunt simincise in eodem subiectos sed potestate est utrumque: ita ut si a ctu recipias rationale, fiat homo si irrationale, fiat brutum. II. Ouae
30쪽
II. Quae pluribus specie differentibus attribuitur in quae stione quale est. Vt enim genus attribuitur in qui stione quid est, ita disterentia in quaestione quale est: propterea qubd genus habet rationem materiae: listerentia vcro, rinae: de ut aes ac figura constituunt statuam, ita animal ac rationale constituunt hominem. III. Quae vim naturalem habet separandi subaudi, essentialiter ea quae sub codcm genere collocati tur. ut rationale 5c irrationale sciungunt hominem & brutu. I V. Id, quo quaelibet differunt. hic quoque subaudi ,essentialiter. V. Quod separat ea,qnae sunt sub eodem geirere,& ad cisentiam rei pertinci,quia cit rei pars essentialis, id est, Orma. ut rationale separat hominem a bruto, de est cisentialis
pars,id est, serina hominis. . it 'R ia .
33 o oprium dicitur quatuor modis. I. Quod alicui spe
1 cici accidit soli,non omnHut homini grammatica. I l. Quod accidit omni, non soli: ut homini esse bipedem. I ll. Quod accidit omni, Sc sol non sena per , ut homini canities. I V. Quod accidit omni,soli,& semper:vt homini aptitudo ad ridendum. Quod cst hoc modo proprium, recipro Catur cum c o,cuius est Proprium .ut omnis homo est aptus adridendum: S quicquid est aptum ad riden d m, est homo. C A P. V.
'Vin aliud sit acciden s commune, quod inest diuersis speciebus,ut albor,niu cycnosarinae;aliud proprium, quod attribuitur uni speciei, de indiuiduis sub ca contentis- ut aptitudo ad ridendum homini, & Socrati: ae de proprio iam da mi si unc de communi diccndum. 34 Hoc describitur tribus modis . I. Quod adest de abest sine subiecti interitu, id est, cum quo de sine quo subicinum intelligi potest. nam adessc de abcsse, hic accipitur per in te Iccium, non re ipse: quandoquidem qu tam accidentia re psa sunt inseparabilia, quae tamen per intellectum separa