장음표시 사용
31쪽
tur:Π coruus intelligi potest tam albus, quam niger, lices inirerum natura non reperiatur coruus albus: item cycnus potest intelligi tam niger, tuam albus uis reucra nullus cst cycnus niger. II. Quod contingit cidem incis ex non inesse. Ne intelligas acci icias esse sinc subiecto, sed subiectum esse sine accidente, ut hominem sinc grammatica. Rursus ne intelligas re ipsa inesse,& non incisse, quia iam monui cilc qu dam accidentia re ipsa ins parabilia in sed per intellectum. III. Quod nequc est gcnus ncque differcntia, neque ise .cies,nequc proprium, semper autem in subiecto inhaeret. Dico semper in subiecto inhaerere: quia non potest consistere sine subiecto: ut pereunte niue perii ctiam eius albor, quia per se consistere nequit.
OGICAE partes tres sunt. I. Dc dictionibus. LI. De cnunciationibuo, quae ex dictionibus constant. III. De syllogismis,qui cx enunciationibus' componuntur. .. Σt Dictiones vocamus Vocabula rem aliquam lignin cantia ut horia o,cquus,sedet,currit Aliae sunt Noces nihil significantes, V blityri aliae tantum consignificantes, qui ' vocatur synca goremata,Vt quq a grammaticis co
iunctiones vel praepositioncs nominantur. Verbi grati haec praepositio, c per se nihil significat, sed in oratione vim tuam cxerit, nec in cae frustra ponitur. iC AP.
32쪽
ut synonyma, aut analoga, aut ab Vno,siue ad unum, aut heteronyma,aut disparata,aut paronyma. Homonyma sunt, quorum nomen solum est commi ne, definitio vero, quae ad nomcn illud accommodatur, cst diuersa. ut quadrupes Sc piscis Sc sudus homonymωs vocantur canes: quia nulla est cani, definitio,quae sit cis communis. Haec a scholasticis nominantur aequivoca aequivocata: illud
Vercaeommune nomen, ut canis, ab iisdcm vocatur aequiuo- cum aequivocans.s ' Synonyma sunt, quae & commune nomen,& communem desinitionem ei nomini accommodatam habent.Vt homo & equus synonyn s dicuntur animalia: quia definitio a ni malis,nempe corpus animatum sensu praeditum, quc conuenit equo,atque homini. Haec in scholis nominantur univoca viai uocata commune autem illud nomcn, ut animal, appellatur unitio cum Vni uocans.
6 Analoga sunt, quae ad diuersa candem rationem habent: ut os,spina, pitiin: quoniam candem rationem habent, sopiti in sepia, spina in aliis piscibus,& os in caeteris animalib. Ab uno,& ad unum dicuntur, quae ita se habent,Vt Co mune nomen viri primis attribua ur, deinde huius merito ad C lcra producatur. vi cns primis attribuitur substantiae, deinde accidentibus,quae non pcr se vocantur entia,sed quatenus sunt aliquid substatiae, id est,quaten' in ca insut,& ci accidui. 8 Polyonyma dicuntur vel caedem res diuersis nominibus significatae et ipsa diuersa nomina:vi vcstimentum,Mindumentum.
9 Heteronyma vocatur,quae re seu subiecto idem sunt, ratione disterunt, ut adscens. SI descensus. io 'I Disparata sunt,quae nomine S re omnino differtit: thQm0 planta. Hςc aGraecis appellantur insi, id est dilacria. at ' Paronyma dicuntur, quae ab aliquo appellationem accipiunt,non omnino candem,sed casu,id est,sine ac terminatione vocabuli disserentem. ut a grammatica dicitur gr 'maticusis iustitia iustus.
33쪽
cis , rix rocabulorum alia sunt coniuncta, id est orationes, ut V homo currit: alia simplici ut homo.
dentia.Substantiae non sunt in subiccto, sed per se subsistunt: ut homo,equus . Accidetia sunt in subiecto: ut albor in cycno,
ctis, ut animal de homine S cquo: alia particularia, quae de nullo dicuntur,ut Socrates. nam ctii indiuidua dicuntur ali ruando uni attribui,ut isagogos pari. 8. tamen id improprie icuntur,dc ex accidenti,ut Aristotcles docet Prior.Analyti
tur quatuor membra. I. Substantiae univcrsales; quae de siti, testo dicuntur,in subiccto autem no sunt: ut homo, & cquuscII. Subsistiae particularcs,quae nec dc subiccto dicuntur, nec .in subiecto sunt,ut Socratcs. III. Accidetia univcrsalia,quae de subiecto dicuntur,& in subiccto insunt,ut album, nigrum. IV. Accidentia particularia,quae de subiecto non dicuntur, in subiecto aut sunt,ut hoc album, hoc nigrum.
subicctum attributionis, aliud su bi ectum in quo, lirio in hae rentiae. illo modo particulare uniuersali: hoc modo substan tia accidciatibus subiicitur.
esse in subiecto: recte Aristoteles in subiecto esse inquit,quod ita in subiecto est,ut nec sit eius pars, nec positi cilc sitic co.ctenim accidens non est pars substantiae , quae cst cius stibic esum: nec potcst sine substantia consistero.
gnatum : quorum illud proprie Vocatur particulare: hoc, sin gulare.Particulare vagum est, quod nomine viuucrsali signi ficatur adiecta nota particulari, Ut aliquis homo. nam homo, est nomen uniuersale: aliquis,est nota particularis,id est,ostedit hominem hic no accipi Vnivcrsaliter,sed in parte.Singulare,seu signatu est,quod proprio nomine notatur, Ut Socrates vel
34쪽
tes: vel pronomine demonstrativo, aliave certa demostratio ne indicatur, ut filius Sophronisci, si solus Socrates sit Sophronisci filius.
Regula. ir VM alterum alteri attribuitur, ut homo Socrati: quae' Cap.3. cumque dicuntur de attributo,dicuntur etiam de sub- 'lecto. ut vivens animal, quae dicuntur de homine dicuntur etiam de Socrate. sicut enim Socrates verd dicitur homo, ita cream Vere dicitur animal,& vivens. Σo 'Diuersorum generum, quorum alteru sub altero non collocatur,ut animalis & scientiae,diuersae sunt disteretiς specificae .ut animal diuiditur terrestri,aquatili, dc volucri: scicii tia yerd diuiditur in theoricam, M practicam. 1i Sub alternorum generum . quorum unum sub altero, tamquam species sub genere collocatur,ut viventis S animali eaedem differentiae esse possunt: nempe differentiae constitutivae:vt corporeum dc animatu sunt differentiae constituti-uae,quae attribuuntur tam animali,quam viventi. C L p. IV. De calegorias.
ΣΣ Vicquid simplici vocabulo significatur, ad unam ex Cap. . adecem categoriis resertur 23 ' Categoria est generum specierum, Mindiuiduorum comprehensio,corumque apta dijpositio, ita ut indiuidua sub sua specie, species sub suo genere, dc omnia sub uno genere generalissimo contineantur. 2 Categoriae sunt decem,ut diruim fuit Isagoges β.I7. substantia ut homodaris:quantitas, ut decem: qualitas,Vt di bor: relat ut pater & filius:vbs, ut in foro: quando, ut heri si tus,Vt iacere . habere, ut vestitum esse:agere, ut secare: pati Vt
35쪽
significationem substatia dicitur,quod per se subsistit, ut homo:accidcins vero,quod in substantia laquam in sui uecto inhaeret,ut album. Cum autem per relationem ad alterum accipiuntur: substantia vocatur,quae ad rei clientiam pertinet: ut animal pertinet ad substantiam siue essentiam hominis, color ad substantiam siue essentiam albi:accidens vero appellatur, quod alteri praeter eius essentiam accidit, ut homo acci dit animali,& album colori, & color corpori. Itaque si homo per se spectetur,cst substantia: si cum animali conferatur, est accidens .contra color sit pcr se consideretur,est accidens: si ad album referatur,est substantia. III. Ad candem categoriam referri concretum N abstractu ut homo de humanitas sunt in categoria substatiae: albor S album in categoria qualitatis& qualis.vna est enim categoria qualitatis,& qualis: ite quantitatis quanti similiter relationis, dc relatorum. cadem cstia Tatio cςterarum catcgoriarum. IV. Haec, cum accipiuntur per se,nec assirmare,nec negare,ut homo, vel currit: sed horsicona potitione fieri affirmationem S nc gationem , Vt homo currit,homo non currit.Sed de affirmatione &negatione posterius disseremusmunc ipsae catcgoriς distinctius &cnucleatius sunt explicandae. C A P. V. De subitantia..s. 26 Vbstantia diuiditur in primam & secundam. Prima substantia hoc loco appcllatur, quae neque de subiccto dicitur,neque in subiecto cst, id est, substantia indaudita: ut
Socrates,Bucephalu .Secunda substantia vocatur ea, cui prima subiicitur: id est, species, ut homo, cquus: dc genus, Ut
, ' Prima substantia est omnium aliarum rcrum subicctum: sed respecto secundς est subiectum attributionis,respcini autem accidentis est subiectum inhaerentiae. nam secundae substantiae de subiectis primis dicuntur, ut animal & ho mo de Socrate: accidentia vero in subiectis primis substatiis insunt,ut albor in cycno. 18 Species est magis substantia, quam genus: cum quia est propinquior primae substantiae, & magis eius naturam dc essentiam declarat:tum etiam quia species generi, non genus
36쪽
speciei substat. ut homo magis declarat Socratis essentiam, quam animat:& homo animali subricitur,non animal homini,cu homo sit species animalis,& animal sit genus hominis. 19 Species specialissimae,ut homo,equus,bos, aeque sunt substantiae.
3o Primae quoque substantiae,ut Socrates de Plato, aequd sunt substantiae. I Praeter primas substantias, sola genera dc species vocamur substantiae : cum quia haec sola naturam &c gentiam primae substantiae declarant: tum etiam quia ceteris rebus,id cst,accidentibus substat. 3Σ ' Substantiae proprietates sunt sex. I. Non cst in sub tecto. Haec proprietas conuenit omni substantiae, no soli, quia similiter differentiac si entialis,ut rationale, non est in subic- o. etenim sola accidentia in subiecto esse dicuntur. Quod si obiicias differentiam esse substantiam : respondebo nos hic non loqui de omni substantia, sed tantum de categoria substintiae: catcgoria vero vi dcfiniui supra partic.23.ὶ tantum ex genera bus& speciebus S indiuiduis constat, no etiam ex dis ferentus . tuae cum sint substantiae sinplices, no ponuntur per se in categoria,sed ut loquuntur scholastici reductive, id est, quatenui sunt partes specierum. cxcmpli causa, cum animalta rationale costituant hominem:animal, quod est genus, est per se in categoria substantiae:rationale vero, quod cst differentia, non cst per se in categoria, sed quatenus est hominis pars essentialis ab eo in scparabilis. Rursu i obiicias partem substantiae esse in substitia, ut caput M crura sunt in homine: respondebo haec non cise in homine ut in subiecto,scd ut partes in toto. II. Substantia attribuitur synonymiωs:ut species indauiduis,genus speciebus & indiuiduis sibi subiectis:vi h mo Socrati de Platoni animal homini, equo,&. huic homini,& huic equo. Haec proprietas neque soli substantiae convcnit,sed etiam differentiae,ut rationale synonymωs attribuitur homini: neque omni substantiae,quia prima substantia sui dictum est partic. i . proprie nulli attribuitur. III. Substatia significat hoc aliquid. Haec proprietas conuenit tantum Pr inae substantiae. IV. Nihil est substantiae contrarium. Haec Proprietas conuenit omni substatiae, non tamen soli,quia c5uctat etiam quantis,ut duobus,tribus. V. Substantia nec in-
37쪽
teditur,nec remittitur,hoc excepto quod supra dixi, speciem csse magis substantia quam genus, bc minus osse substantiam quam individuum .Haec proprietas non conuenit soli substantiae,scd ctiam quantitatu non dicitur cnim magis vel minus tricubitum,ncc magis vel minus duo. V I. Substantia, cum una &eade numero sit,potest contraria fuscipere.ut idem homo modo est indoctus,modo doctus.Haec proprictas couenit omni de soli substatiae. Si obiicias hanc proprietatem tantum c5uenire primae substaliae,quae sela videtur dici posse una numero:respondebo,etiam secundam substantia unam numero, dici posse.ut homo,& animal rationale,sunt unum numero: item vestimentum,& indumentum. Posten lib. I .cap. I. parti c. S. M Topic.lib. I. QT. partic. 2. Rursus si obiicias, Orationem de opinionem,cum Vna dc cadcm numero mancat, cotraria reci
perea: modo esse vera, modo falsa: Vt haec opinio, vel oratio, Socratos Di eo sedete est vcra,co surgente fit falsa: respodebo orationem 3c Opinionem non recipere cotraria cum mutatio in i piis non fiat,sed in rc ipsa,id est, in Socrate: ideo namque opinio vel uratio dicitur modo vera, modo falsa,quia contraria recipiuntur a Socrate, alias stante,alias surgente.
Xposta est categoria substanti .ae: sequuntur accidentia: quorum alia priora, alia posteriora dici possunt. Priora
voco ca,quae ex lola Ll,statia oriuntur.posteriora autem, quae a substantia cum aliquo ex priorib.accidentibus coluncta Ortum ductit. Prioris generis sunt,qualitas,qualitas,relatio. cum enim substantia ex materia,& forma constet: ex materia nasiacitur quantitas,ex serma qualitas ex respectu materiae & so nix relata. Ad posterius genus reducuntur cςterae categoriae.
Naux substantia dc quantitate oriuntur duς categori ,Vbi δίQuadoniqui de Vbi tum itur ex loco,in quo est substatia Qua-dO,Cx tenipore,quo cst eadem substantia.Sed ex substantia de qualitate proficiscuntur actio dc pastio: quia substatia per qua-lhtatem agit,& patitur:vt per calorem calefacit,& calefit.nam quae actu est calida, calefacit:& quae est potestate calida, cale fit. Ex substati a Vero dc relatione oriuntur situs,& habcro: quia situs significat rutationcmi partium corporis inter se, Ut iacer sederciliaberumpem tignificat relationem corporis ad a-
38쪽
Lud corpus exicinum,ut habere vestimentum, vel annuluin. 3ι ' Quantum diuiditur. I. In discretum ,& continuum. I l. in id, cuius partes positionem inter se habent, Mcuius partes politionem non habent..;ue Quantum discretiam cst,cuius partes communi ter
mino non copulantur: ut numerus , dc oratio. Numerus cst discretus: quia nullus tcrminus partes citis copulat : ut inter
duo dc tria, quae conficiunt quinque, nihil est interiectum, quod ea coniungat. Oratio cst quanta; quoniam vim uictimur syllaba longa dc breui:& cst discreta, quia partes eius, id
cst, syllabae,nullo communi termino nectuntur. 36 ' Quantum continuum est, cuius partes communi te mino copulantur:vt linea, superficies, corpus,locus, tempus: quia puncta conjungunt partes lineς,linea partes superficiei, superficics partes corporis. Cum autem corpus locatum,continuum sit, ii cccsse est ut etiam eius locus sit continuus. Tempus quoque in continuis emouia partes cius sunt praeteritum de futurum, quae coniunguntur communi termino, hoc est, modiciato siue instanti,quod & praesens appellatur.37 Partes tum demum politionem inter se habere di cuntur,cum alicubi sitae sunt,& ibi permanent,atque inter se continentcr tumnae sunt:vt partes lineae, superficiei,corporis, loci. At neque numeri partes habent ciusmodi positionem, quia nullibi sitae sun triaeque partes icmporis, quia nec alicu bi uisi sitae , nec permanent; ii quidem tempus est in conti nuo motum eque parte orationis,cum quia non permanent, tum etiam quia non sunt continuae. 38 'Quanti proprietates sunt tres. I. Nihil contrarium liabct.H c proprietas conuenit omni quanto,non tamen soli quanto, sed etiam substantiae, ut supra docui parti c. 32. in Ct, . . Si obiicias magnu & paruaria, item multa & pauca cDic contraria:respondebo haec neque clIc quanta, nec contraria,sCd relata: quia magnum dicitur respectu parui,S partiumrcspo mi magni: Vnde montem paritum dicimus, dc milium magniam, 'quod cst longe minus monte, quem vocabamus Parci Ummimirum quia mons dicitur paruus respectu aliorum maiores in montium, L milium dicitur magnum respcctu aliorum citas dem generis granorum, quae sunt minora. Rursus si obiicias cotrarietatem esse in loco,ut inter supcru, bc inserit,
39쪽
qui maxinie inter se distalma contraria definititur, quae inter se maxim P distant: respondebo superum inferum non esse contruria, sed rclata: quia in dcfinitione contrariorum di stantia sumitur ratione citentiae, non ratione loci: praeterea non est maxima distantia inter superum de inserum, clim in ferum sit in centro mundi, proinde sit inter duo loca supera cxtrema, Vt inter duos polos mundi. quis enim non intelligit duplo maiorem ei se distantiam inter polum arcticum ocpolum antaristicum,quam intcr alterutrum polum & centru II. Nec intenditur, nec remittitur. Haec proprietas omni, nis ii quanto conuenit,quia supra etiam substantiς tributa fuit, partic. r. .memb. . III. Omnia dc sola quanta per se di cutur aequalia,vel inaequalia: ut duae hori; sunt tempora aequa lia: quatuor δί sc x sunt numeri aequalcS. .
39o Elata duobus modis accipiuntur: verbo tenus, sue sci cundum dici:& reipsassive secundum csse. o ' Verbo tenus relata sic describuntur, Quae id quod
sunt,aliorum esse dicuntur, vel quocumque alio modo ad aliud reseruntur.id est,que per se referuntur ad aliud vel in genituio,vel in alio,vel in nullo casu. In genitivo: ut scicntia cst rei scibilis scientia. In dativo ivt simile est simili simile. In ac Cusitivo ut Verberans verberatum verberat. In ablativo sine praepositione: ut scibile est scientia scibile. In ablativo cum
praepositione:vt verberatus a verberante verberatur. In nullo castavi magnum dicitur respectu parui, dc paruum respcctu magni, i Horum relatorum proprietates quatuor sunt. I. H bent contrarium : ut scientia est ignorantiae Contraria,& vi tus vitio. Haec proprietas non inest Omnibus relatis: quia non
conuenit patri de filio, duplo dc dimidio, Sc aliis permultis Rursus conuenit etiam qualitati, ut albo H nigro: δί actioni, i ut calcfacere dc restigerare: Z passioni,ut calcficri & restige rari. II. Contenduntur x remittuntur: ut simile dicitur in gis vel miniis simile:& inaequale, magis vel miniis inaequale. Haec proprietas no conuenit omnibus relatis:quia pater non. dicitur I
40쪽
dicitur magis vel minus pater: aec duplum, magis vel minus duplum. Nec aequale, si proprie accipiatur, dici potest magis
vel minus aequale. cum autem dicitur magis vel minus aequale,ut hic apud Aristotelem: tunc aequale sumitur e, ι, ita ut aequale dicatur,cuius inaequalitas sensu no percipitur.Rursus haec proprietas non couenit omnibus relatis, sed etiam MIiis categorii,,ut qualitati,& actioni,& passioni. dicitur enim magis vel minus album,vel calidum, vel stigidum : dc magis vel minus calefacere ,rcDigerare,calefieri, restigcrari. III. Referuntur ad ea quς reciprocantur:veluti cum scientia referatur ad scibile,ctiam mutuo scibile refertur ad scientia: non tamen semper in codem catu . nam scietia refertur ad scibile in genitivo, cum dicatur rei scibilis scientia discibile vero re fertur ad scientiam in ablativo , quia dicitur scientia scibile. FLec proprietas non convcnit cuicumque relato,nili apid relatio fiat verbi gratia,si seruus rcferatar ad homine, dicatur hominis seruus: reciprocationi no est locus: quia non dicitur serui homo. at ii seruus reseratur ad dominum, de dicatur domini seruus etiam reciproch dicetur serui dominus. Sunt e nim duo relationis termini: quorum primus, a quo incipit ac
denominatur relatio,vocatur fundamentum relationis,alter, in quem desinit relatio,appellatur correlatiuum, ut cimus cr-uus dicitur domini servus : tunc seruus est . damcntum relationis quae nominatur servitus:dominus autem est Corrct
titium ales dominus dicatur scrui dominus: tunc dominus cst
fundamentum relationis, quae vocatur dominium:scruus au tem est correlativum. Omne igitur relatum,ad suum correlativum referri debet. Sed correlativum inter tu habet nomen diuersum a fundameto relationis; ut pater refertur ad filium, dominus ad seruum scientia ad scibile: interdum habet idem nomen; ut cum socius refertur ad socium, frater ad statrem, aequale ad quale,simile ad simile:interdum nomine caret,Vt id, d quod refertur caput. Na si referatur caput ad homi ncm, dc dicatur hominis caput, nulla erit reciprocatio, nec dicetur
capitis homo.Hoc autem casu, tuo correlatiuum nomine Ca
ret,nomen fingendum est,sumpta appellatione ab ipso relationis Linda meto .ut a capite dicendum capitatu .sc recipro' cabitur,& dicetur caput osse capitati caput,& capitatum esse