장음표시 사용
51쪽
nitur,quia vel assirmant, ut homo curri Vel negant, ut homo neu currit. Hinc apparet aliam esse simpli Cc in interpretationem. veri de falii expertem; aliam coniunctam, quae cit vera, aut falsa.
i N cui' nulla pars seorsum aliquid significat.vel breuius,
Nomen est interprctatio, sine adsignificatione temporis, cuius nulla pars separata significat. Nam vox significans cx instituto,nihil aliud est,quam intcrprctatio. Haec desinitio sumitura materi forma,& ciscientc. Nam interpretationis materia est vox . de gen cratione ani malium, cap. 7. significatio est cius forma: hominum institu tum est elliciens.
8 Notandum cst,proprie loquendo aliud csse significationem, aliud adtignificationem, aliud consignificationem. significatio est principalis:adsignificatio signincationi accedit consignificatio in oratione spectatur. Nomen significat aliquem conceptum,ut cursus. Verbii significat conceptum, Madtignificat tempus ut currit, significat cursum in ic porc prae- sciatui praeterea consignifica quatenus connectit partes o rationis;vt clam dico,homo curri connecto cursum cum liomine syn πῆoremata neque significant, neque adsignificant, sed tantum consignificant, ut praepolitiones , coniunctio nes proinde non sunt interpretationes.
9 Quod igitur in nominis definitione dictum est, siue
tempore, non ita debet accipi, quasi nullum nomen significet tempus haec elum nomina, emptu, mu ne is, ira, significant tempus sed nullum nonacia adsignificat tempus: quia ita rem aliquam lignificat, ut non adsignificet quando illa res sit. ut hoc nometa non significat quando currat:& te uae, Vclnox non significat, ibando tempus,vel nox sit. ao Pars nominis non significat separatim.nec refert, trum sit nomen simplex,an compotitum. vi sullaba ho,quo est pars si iplicis nominis homo per se niuit sigia i sicaa: δ mi, i ii Uci pars compositi nominis omnipotens, nihil per se signiscat. Prima
52쪽
Prima quidem facie vidcri potest pars nominis compositi aliquid per se significare t potens, quae est pars nominis omnia pote insed hoc falsum est: quia nome iue sit simplex,sive com postum,unam rem significat. quod si partcs nominis compositi significarent singulae per se,iam nomen compolitum plura significaret: immo non esset unum nomen ,sed plura. verbi gratia, non cilci Vnum nomen, omnipotenso sed duo, omni, M
v Nomen proprie dicitur, quod est finitum S rcchum, ut bomiam ines: hoc enim certam significationem habet: de Cum verbo et C iunctiam,veram aut falsam orationem citi cit. Huic si negadi adverbium praeponatur, infinitum nomen fiet, quod non tignificat certam rem,seu certum conceptum, sed quiduis praeter id quod negatur. Verbi gratia, non-homo quidlibet significat praeter hominem: siue illud iit, ut equus est non homo: iue non sit,ut chimaera cit non homo. Si ve ro nomen per casus instebatur, fient casus nominis , Ut Cato ovi qui coniti iacti cum verbo ess, nec verum nec falsis L ificant.
De VerbI. in Erbum est vox, tuae significat ex instituto, adligni- Cap. s. V ficat tempus,& constat ex partibus nihil per se signi scantibus,& consignificat nexum attributi cum subiecto. vel breui is, Verbum cst interpretatio simplex, quae adsigni ficat tempus, re vim habet ne sedi attributum cum subiecto. Tres igitur sunt vcrbi vires: significatio alicuius reis a conceptus adsignificatio temporis, de consignificatio illius nexus,qui est inter subiectum δί attributum prima est illi communis cu nomine: reliquae duae sunt eius propriae . sed
postre iris vis in oratione non apparet. ut in hac orationc, homo carris, Verbum currit, connectit cursum cum homine et sed hic nexus non apparet in solo verbo currit, urin Oratione,
i Quae differentia est inter nomen sinitum, Vt homo, ω nomen infinitum,ut non diomo: cadem cst intcr verbum . si 'irum t curri de verbum infinitum, Ut non curritai S Et ut ex nominis declinatione fit casus nominis , ita f. d 3
53쪽
verbi inflexione fit casas verbi. dicitur enim proprio Verbum, quod est indicatiui modi, ac pramentis temporis, non
habita ratione pcrsonae,aut numeri: Vt curro, rass, currat, 'ri mus,curritas,currunt. Casus autem Vcrbi appollantur, quicunque sunt in aliis temporibus,dc modis, Ut currebam, curre, curreret,
quam consignificandi,id est, nectendi partes c nunciationis, Ut Deus es iustus . quandoque oraeter cum nexum, significat te-Pus,ut Socrates est domin quandoque etiam significat esse in re rum natura,liue cile cias , Ut motus est Deus est , centaurus no est, Humera non est. Primo, aut secundo modo acceptum , non est
proprib verbum, scd copula verbalis: tertio modo sumptum, est vere dc proprie Verbum. C A P. IV.
significat separatim.vel breuius, est interprctatio cO posita,ut homo currit. i8 Partes orationis sunt dictiones, de syllabae ex quibus dictiones constant, A interdum orationes . nam cx xluribus orationibus una oratio componi potest cxempli causa, huius orationi saeuales μοι in republica principes, tales reliqui cistes esse solent, variae partes spectari possitiat. t puta haec pars, qualessu*t in republica prIncipes,in oratio: haec pars funi, cst verbum : haec parserincipes,cli nomen: haec pars, prin. est syllaba.Cum autem cst oratio sinapi cx,ut, principes suut honorandi, tanc eius parte Ssunt syllabae 5c dictiones,non orationes. i9 Commune igitur omni orationi est, habere aliquas partcs nital significantes,ncia e syllabas, de aliquas per se significantes,nempe diistiones. Σo Enunciationis species octo sunt. I. Enunciatilia: t, Deus ob is tac otia siecit. II. Vocativa: vi,o pater, o hominum, diuus , aeterna potestas. III. Imperativa,Vci postulativa:vt, 'fula mihi causas memorin V. Interrogatiua: 't, iis te Murri pedesZ V. Admirativa:vt,o sucula o mores: V l. Optatiua: ut, . mihi praeter tos re erat si Iuppiter aunos. V II. Comunctiva:vi,Sisi tura gregem suppleuerit. VIII. Infinitiva:Vt,tot voluere casus. Sed ceterIS intilis,de cnunciatiua,quae sola ad logicu pertinet, dice tu est. zi En--
54쪽
Σr Enunciatio est oratio, quae verum aut falsum significat: ut hom= es in Ahoma non est tubam. CAP. V.
11 Enunciationum tres sunt gradus. in primo ponitur simplex affirmatio:vi, homo es luctus. in secundo simplex negatio: vi, homo non est iustus.in tertio enunciatio composita: ut, qui
In omni enunciatione est: verbum , ut Socrates currit vel casus vcrbi,ut Socrates currebat. Ne dicas, in hac enuciatio Ia c,Socrates non currit, cisi: Verbum infinitum. quamuis enim il-L: d,non curri per se acceptum, vocetur verbum infinitum: t men in cnunciatione dicitur Verbum negatum.1 ι Enunciatio una dicitur vel signa ficatione, ut Soo a res est doctus volconiunctione, ut Socrates es doctus cse prudens. Similiter multae enunciationes dicuntur, vel ratione ignificati 'nis,ut catas, mouetur: ii qu i dena canis accipitur pro sydere, de quadrupede,& pisce vel ratione disiunctionis, ut citin au choros' adhibent figuram, quam vocant : QEM , commora ri n e in , veluti Cumquam debitum tibi soluam, numqu- tibisar se sciam emper tibi d ebo, semper tibi manebo ob cus.
a s Aliter enunciatio una dicitur, aliter dictio una nam Ii .aec unum simplicem conccntum significativi homor illa vero unum uni attribuit, ut homo currit. Omnis cnimcnua clationis partes duae sunt:subiectiam, ut homo: & attributum,
16 Simplex δί una cnunciatio duobus modis diuidi potest. I. Vel affirmat, ut volupta, est bona: Vel negat, ut volseptis, non est bona. II. vel refertur ad tempus praescias, ut Socra res ta et vel ad praeteritum,ut Socrates docuit vel ad futurum, ut Socrates docebit. CAP. VI. De matione,cse negatione,ct contradictione. Σ Nunciationis itaq; speci cs duae sunt:aisirmatio, dc ne Tatio.Affirmatio est enuciatio alicuius de aliquo: vi,ta
55쪽
m est in Zm. Negatio est enunciatio alicuius ab aliquo: AD
18 S Ciuia liceat assirmare de negare tam vero, quam sal si, patet, quodcumque assirmatur, posse negari: δ quicquid negatur,posse assirmari:adeo ut omni amrmationi negatio, omni negationi affirmatio opponatur. 29 Contradictio accipitur duobus modis. I. Pro assi matione, S negatione oppolitis. I l. Pro oppositione interam rinationem, S negationem. Intelligo opponi affirmatio nem J ncgationem, cum utrobique est idem attributum, S
idem stibiectum, sine homonyrma, line ambilogia, re linc omni fallacia
sim is, o frigular m. 3o 1 Iinditur citam enunciatio in uniuersalom particula rem,indcfinitam, de singularc m. quar quidem divisio sumitur a subiecto. Nam cnunciatio via mercalis est, quae ha bet subiectum via iuris ale, id est, quae est dc re uniuersali uniuersalitcr accepta: ut omnis laomo est iustus, nullus homo caiimus particularis est, luet habet subicctum particulare id cst, quae est de re uniuersali particulariter acceptarui, aliquis ho mo est iustus, aliquis homo non est iustus. In definita est, quae habet subiectum indefinitum; id est, quae cst de re uniuersali indefinite accepta: ut homo est iustus, homo non est iustus. Singularis cit, quae habet stibicctum singulare, id cst, quae est de aliquo indiuiduo: Vt, Socrates cst iustus, Socrates non est
31 Vniuersales allirmatio δί negatio sunt contrariae: quae quidem non possunt citos naul verae: sed in materia ne cessaria assirmatio est vera, negatio falsa, ut, omnis homo cst animai,nullus homo est animat: in materia impossibili assir matio est falsa, negatio vera,vt,vtomnis homo cst lapis,nullus homo est lapis: in materia contingenti Miraque cst falsa,vi,omni 'homo est albus,nullus homo est albiis. 32 Particulares assirmatio δί ncgatio vulgi, vocantur
subcontrariae,ab Aristotele contrariae,a.Prior.cap. 8. parti c. a. Verbo
56쪽
verbo tenus L. Prior. c. I . parti c. 2. nec possunt esse siniui falset: sed in nratoria necessaria, assirmatio cst vera,negatio falsa,vt. quidam hama est anDHal, quidam homo non eis an Hr in matcriali ossibili affirmatio est falsa,negatio vera,vi,quidam homo est lapis,quidam homo non es lapis in materia contingenti utraquecst ver Vt,auidam homo est Ebus,quidam hyma non es albus.
Indefinitae appellantur contradicentes: sed a quIpol lent particularibus: ideoque non possunt esse simul falsie: sed
in materia necessari assirmatio cst vera, negatio falsa, ut,ho mo est animal, homo non es animal in materia impossibili affr-matio est false,negatio vera,vi, homo eis lapis, homo non eis lapis in materia contingenti utraque est ucra, ut, homo est albus,homo non ea albus. 3 Via uersalis, id particularis,quarum altera affirmat, altera ne aGVocantur c5tradicentes: dc semper altera est vera, altera falsa.nam in materia necessaria, vera est affirmatio, falsa negatio: Vt, τ ιις homo eis anima Non om , homo est animalet tem , nudus hom' ea animal, aliquis homst eis auimal. i ta materia impossibili, falsa est assirmatio,vera negatio:ur, omnis homo es ius non omnis homo est lapis. item vitam homo ea lapἀ,aliquis homo est laps,.in materia contingenti, falsa est univcrsalis, vera particularis :vt,omnis homo est albus,no omris hamo est albus. item, nasius homo est Ebus,aliquis homo est albus. 3s Singulares nominantur contradicentes: & semper altera est ver altera falsa. nam in materia necessaria, vera cst assirmatio, falsa negatio:vi,Socrates est homo,Socrates no est homo in materia impossibili, falsa est assirmatio ,vera negatio: ut, Socrates est lapia,Socrates non est lapis. in materia Cotingenti mo- db est vera assirmatio, modo ne aic rivi Socrates currit, Socrates non currit. ad dignoscendum autem, utra sit vera, utra falsa,
culla certa regula dari potest. 36 Vni affrmationi una negatio contradicit.Plures tamen enunciationes uni opponi possunt diuersis oppositi num generibus .ut in sequenti exemplo,
omnis homo estiustus. l nisus homo est iactus. θροί homo est iustus. non omnis homo est iusius. 'sias M.
57쪽
Primae secunda opponitur contrarie, quarta contradictori P. similiter secundae prima opponitur contrarie, icrtia contra dictorie. item tertiae secunda contradicit,quarta est subcon traria. re quartae prima contradicit, tertia est sub contraria. Sunt enim prima x secunda,contrariae:tertia dc quarta, sub- contrariae:prima & quarta contradicentes: secunda A tertia, Contradicentcs: prima de tertia, sub alternae: itidem secunda& quarta,subalternae.Sed in subalternis nulla oppositio consideratur,quia vel ambae assirimat et ambae negat. Quae vero dixi,fortasse in sequenti descriptione facilius apparebunt. De enuntiarione una, vel pluribus.. Uamuis subiectum sit uniuersale, dummodo absit homo num in & amphibologia,una cnunciatio re cte dicitur: ut, nis homo est albus. 38 ' Si enunciationes sint ambiguae,non est necessc alteram partem contradictionis csse Veram, alteram falsam. Verbi grati ,omnis canis latrat non omnis canis latrat si canis accipiatur pro quadrupede sola affirmatio cst vera: si pro pisco, sola negatio est vera: si affirmatio sit de quadrupede, negatio de pisce,utraque est verae contra si affirmatio sit de pisce, nega tio de quadrupede utraque est falsa.
58쪽
C A p. IX. De enuntiationibus singularibus ita futurum cogntu.
39 Voniam futura contingentia aeque possulit esse,& Cap. 6 non esse: idcirco quae de his enunciantur,sic se habent, ut necesse quidem sit alteram parsem contradictionis csse veram,alteram falsam , quatenus nec ambae simul veraecise possunt,nec ambae falsae: sed utra sit vcra,vtra falsa, definiri non potest, priusquam res accidat. verbi gratia, harumcnun Ciati o num,criis erit bellam nauale, criis non erit bestam nauale utra vera sit, hodie definiri nequit: quia aeque potest con tingere, ut cras sit bellum nauale , & ut non sit. dicimus ta-mon alteram osse veram,alteram falsam: quia necesse est, ut alterutrum accidat, etsi non est necessarium ut alterum potius eueniat, iubm alterum. Si obiicias: Cum res est,uere dicitur esse,er o antea verὰ dicebatur sore, ergo necessario futura erat respo adebo hoc esse necessarimn cx hvpothesi, id est, quia supponimus rem clIc, non proprie δί simplicitor necessaritim. non solum autem contingentia, sed ollam falsa &impossibilia possunt dici necessaria ex hypothesi: veluti ne cesse est, si asinus volat, i habeat alas. C A P. X. De e uitionibu, sicundi vel tret I adiacentis nil se aut infinitis. o Nunciationum aliae dicuntur esse secundi adia- Φ
centis aliae terti j adiacentis. Secundi adiacentis c- δῖ I nunciatio dicitur, quae constat ex nomine subiecto, & solo Verbo attributo, vi homo currit. Terti j adiacentis enunciatio dicitur, quae constat ex nomine subiecto,& nomine vςl participio attributo, M copula verbali, quae vocatur tertium a iacens,ut homo es albus somo est currens. I Enunciationes secundi adiacentis vel constant ex nomine finito M verbo, vel ex nomine infinito dc verbo:
quarum illae priori, hae posteriori loco collocantur : siue sintcnunciationes indefinitae,veluti,
59쪽
homo currit. homo non currit non honis currit.
-- homo currit. -- non-homo currit no homo non currit. non omnὐ hymo currit. non omnis υν-homo curricis Enunciationes tertij adiacentis ves habent attributum finitum,vel infinitum: dc rursus vel subiectu finitum, vel infinitum.itaque diuiduntur in duas separatas classes: ita ut enunciationes prioris classis comparentur inter se eniuciationes posterioris classis inter se: enunciationes veri, posterioris classis non comparantur cum enuciationibus prioris classis. In priori classe collocantur,quae habent subiectum sinitum: in posteriori,quae habent subiectum infinitum n n traque autem prior locus iis tribuitur , quae habcnt attribu tum finitum posterior iis quae habent attributum infinitum. Vtraque classis vel ex indefinitis, vel ex definitis enunci tionibus describi potest,ut in subicctis excmpli . Prima classis ex enunciationibus indefinitis.
homo non es iussitas. homo non e vomis iussi homo est a iuuus.
60쪽
no homo est iustus. non-homo non estissius. namhomo non est non ustus. no homo es non usius
Secunda classis ex enunciationibus definitis. omnὼ non-homo est iustus. non omnis no homo est iustus. no omnia n--homo.se non iustus omns no homo est nomissius.
Vt hae classes intelligantur, notanda sent,quae sequuntur. I Eaurictationes prima & tertia affirmant: secunda & quarta neganti II. Prima M secunda sibi inuiccm contradicunt: item tertia & quarta sibi inuicem contradicunt. III. Qua ta sequitur primam & secunda tertiam: non e eontrario prima quartam,aut tertia secundam,id est, concessa prima neccilla est concedere quartam conccssa tertia necesse est co- cedere secundam. sed neque cocesia quarta necesse est concedere primam, neque concessa secunda necesse est conc dere tertiam. IV. Secunda M quarta possunt esse simul vetae. V. Prima & tertia indefinitae possunt esse simul verae VI. Prima & tertia definitae non possunt cile simul verae. 3 Cum fi biectum definitum constet ex nomine, Mnota, quam Graeci πιυς δορισς appellant,quantitatem cius; nominis definiente: istant autem notae,Vt Omnis,nullus, aliquis in si velis ex sebiecto finito tacere infinitum,debes negandi adverbium apponere nomini,non notae. Verbi gratia, fit oratio definita ac finita,omaeis homo currit: si vis eam redd re infinitam non debes dicere iis omnis homo currit, sed,omnis non homo currit. hoc enim mod, cst affirmatio infinitar illo. modo est negatio finita. . N Assiimatio & negatio ,.Quae subiecto non diffr runt.fi altera attributum finitum ha Ucat,altera infinitum, aequi pollent: ut uitas homo est iustas, & omnis homo est non iussus iam aliquis homo est istas,dc non oranu homo est non ω'Vel in e 3,