장음표시 사용
771쪽
Ac TENus ite ente reali, seu deprimis notionibus disputatum est: consequenter videndum de ente rationis. seu de secundis notionibus, in quibus logicus versari dicitur.
Tres sunt humani intellectus operationes. Prima est simplicium comprehensio : ut cum intelligimus hominem, vel aliam quamcumque rem. Secunda est compositio, vel diuisio: ut cum intelligimus hominem esse animal, homine non esse lapidem: sic enim quodammodo intellectus cum homi ne coniungit animal , SI ab co seiungit lapidem. Tertia est ratiocinatio,qua intellectus a notis ad ignota progreditu civicum probamus intcllectum esse immortalem, quia sine cor
Cum igitur voces sint instrumenta, quibus animi sensa significantur, earum similiter tres sunt gradus. In primo est simplex interpretatio,quae simplicem animi conceptum declarat,vt haec dictio,Homo. In secundo est interpretatio compostae quae affirmat,quod intellcctus componit, ut haec Ora tio, est vel negat,quod intellectus diuidit, ut haec oratio,homo non est is. In tertio est argumentatio, quae ratiocinationum continet, Veluti, tauo ne corpore operatur, siue corpore potes consistere. atqui intesiectas sime corpore opera ur ergo i relectus sine corpore potest con tere.
Notandum est, vocibus non significari res ipsas, sed animi conceptus, qui sint rerum simulachra siue imagines quaedam. quatenus ergo hi conceptus res repraesentant: eatenus voces,quae sunt illarum conceptuum notae ac symbolas
772쪽
bola,etiam res ipsas per consequentiam quanda significant. De i ter erat. v. I. parti 1.
Quocirca haec quatuor sub ordinata sunt: ac primo suntres: secundo earum rerum intelligentiae:tertio voces,quibus intelligentiae illae declarantur: quarto liter quasi vocum vita cariae M ministrae a. Res δί Voces sunt a natura, & ubique eae dem.voces ac literae apud alias gentes aliς sunt:& ex instit to significant id est, quatenus homines pro libitu eas aliquid significare volunt b.
a Dicra parti . 2. b Eo lan. . . VI.
Interpretatio igitur est vox ex instituto aliquem mentis conceptum significans. Et est vel simplex, id est, dictio: vel composita,id est, oratio.
A dictione separatur syncatcgorema. Nam dictio signisi
cat,Vt f mno syncategorema tantum cosignificat:Vt Cum,Per.
Sic tamen dictio significat, ut si veri & falsi expers a. nam veritas de falsitas est propria compositionis & diuisionis,quae
in mente,aut in voce cernitur b.
li X. Dictionis species duae sunt: nomen,& verbum. Nominis appellatione complectimur etiam pronomen. Verbi appellatione etiam participium,Sc gerundium. Praepositio,aduesebium,interiectio,co niunctio,iniat syncategoremata. X. I Quaedam, etsi ginmmaticis sunt nomina, quia nominum more inscctuntur,tamen logicis sunt syncategoremata, quia nullam rem significant,sed tantum consignificandi vim habent: ut Omnis,Nulgus. De interpret. IO. pari. I2.
Nomen est vox significans ex instituto, sine tempore, cuius nulla pars significat separatim.' vel breuius na est simplex interpretatio,quae non adsignificat tempus.' De interpret. p.2lVLI. Eeeee 3
773쪽
Nomen aut est simplex,ut Potens aut compositum,ut omni potens. illius pars,ut Po, nec significat nec consignificat. Huius aliqua pars, ut Potens in nomine Omnipotens non significat, ut cum cst nomen per se,sed consignificat.
Eoaec.2lart. 2. o cap. 6.8 L, XIII.
Haec enim tria differunt significatio,adsignificatio,& consignificatio. Significatio rem aliquam, seu mentis conceptum notat: Vt nomen, Homo, conceptum hominis significat. Accedit autem significationi adsignificatio:vt verbum rit,significat cursum,& adsignificat tempus praesens, quo ille cursus est. Consignificatio per se vim suam non exerit, sed in coniunctione cernitur. sic syncategoremata in oratione, de ut in thesi praecedenti dictum estὶ quaedam compositi nomini, partes,in eo nomine consignificant.
Rursus nomen vel est finitum , ut homo: vel infinitum, ut non-homo. Nam praepositum negandi adverbium,facit ex nomine nomen infinitum: quod minuis proprid dicitur nomen: quia non certam rem, seu certum conceptum, sed in certum nescio quid significat, ut non-homo significat quiduis praeter hominem. Denique verum nomen positive, nomen infinitum priuatiue significat a. Vtriusque autem una est s-gnificatio b licet alterius significatio sit certa & positiva, alterius incerta dc privativa. Dicto cap.2. part . b Eo lib. V. Iolari. I.
Cum nomini adiuncta est nota illa syncategorematica, Omnis, stas,diuidam,vel alia similis: vi nomen infinitum fiat, negandi adverbium non debet iungi cum syncategorcm te, veluti Non omnis homo: sed cum nomine, Veluti omnis
non homo. De interpret. cap.IOlari. I 2. XVI.
Praeterea aliud est nomen rectum , quod proprie diciturno mcn, ut Socrates: aliud est casus nominis, ut Socratis Socrati illud coniunctum cum verbo C aut Erat, aut Erit, significat verum vel falsum: hoc vero nequaquam.
774쪽
VErbum est vox significans ex instituto, quae adsignificat tempus, cuius nulla pars significat separatim, de est semper nota eorum,quae de altero dicuntur'. vel breuius,est interpretatio simplex, adsignificans tempus , dc connexionem attributi cum subiecto.' De interpretcvJ.part. I.
Triplex igitur est verbi ius. Primi, significat rem ali quam a se cunilo adsignificat tessi pus, quo ea res est b: tertibadsignificat seu consignificat nexum attributi cum subiecto c: haec enim tertia vis dici potest adsignificatio d, quat nus accedit significationi principali:& consignificatio, luatenus tum demum apparet, cum verbum nomini iunctum, cnunciationem facit e. a Eo cap. part6. b Eoae capparti cis .c Eo captari. I.9 3. d Dicia para.ε. e Dicta partic. 6.
Porri, aut est verbum proprie dictum, aut verbum infini tum, aut casus Verbi, aut copula Verbalis, aut casus copulae Verbalis. . x X.
Verbum proprie dicitur, quod rem indicat in tempore
praesenti,ut Curro, curru,curri currimus,curritis,currunt. XXI.
Verbum infinitum dicitur, quod ob praefixum negandi adverbium, rem incertam ac priuatiuὶ significat, quem ad modum supra diximus de nomine infinito: ut nom currit:
non- Iet. Dicto capθpart. . XXII.
Casus verbi ex inflexione verbi oritur , ut casus nominis ex inflexione nominis . nam praeter verbum, quod est lcmporis praesentis in modo indicativo, reliqua per inflexio nem deducta,casus verbi appellantur,ut curreba:, cucurrit, mo
775쪽
776쪽
Cuius proprium est,ut verbo,aut casu verbi constet. De interpret. cap. .part.2. X X I X. Multis autem modis diuidi potest. Primi, aut est vera, aut falsa. Vera est,quae cum re consentit:vi, homo est animal, homo non eis luci .Falia,quae a m dissentit: vi, no es lapis vomo non est animal. De interpretaeap. part .ct cap.6. pari,
Secundo aut affirmat aut negat a. Affirmatio cst enutiatio alicuius de aliquo b, id est, quae connectit attributum cum subiecto:vt, tanta eis animal. Negatio cst enunciatio alicuius ab aliquo , c id est,quae seiungit attributum a subiecto: vi, homo non ea lapis. a Dicto cap. I. pari. I. b Cap. 6. parLI. c Eoae cap. 6.
Tertio aut est una & simplex,quae unum de uno fgnificat,ut,homa ess animati aut multiplex vel compositione,ut Homerus cr Virgilii suntprincipes poetarum, vel propter homonymiam,
Vt, anu mouetur. Cap. lana. o cap. 8. ct cap. II lari. I. XXXII.
Quarto aut confertur in tempus praesens, ut sapiens dominatura fias: aut in praetcratum,ut sapiens dominatus astris: aut in sutu ruiri,ut sapiens dominabitur alaris.
Quinti, aut est secundi adiacentis,aut tertii adiacetis. Adi cens nihil aliud est, quam attributo ad lucta vis connectendi ipsum attributum non subiecto, Secundum adiacens, dc e nunciatio secundi adiacentis appellatur,cum vno dc eodem verbo simul attributum significatur, δί nexus adsignificatur,
Vt ,homo currit. etenim verbum cura i cursum cum homine cO iungit.Tertium adiacens,& enunciatio tertij adiacentis dicitur,cum alia voce attributum notatur, alia idem attribu tum cum subiecto connectitur et, homo eu albus. illa Verbalis quam vocant in copula est,album cum homine iungit. Dicto cap. Io.
777쪽
subtemina quam attributum finitum habet,ut, homo ect tuam. Infinita,cuius subiectum & attributum infinita sunt, ut non homo non ea mkZ-.Altera est, cum subicctum est finitum,attributum ,infinitum,ut,homo ea nou is fui vcl E contrario sub tectum infinitum, attributum finitum, ut non homo es tuum.
Septimi, alia est pura,quae modo dc hypothesi vacat, Vt, homo
curri homo non currite alia modificatam qua inest modus, Vt, contingit hominem currere, non contingit hominem currere. Hypothetica est, quae non simpliciter, sed sub hypothesi aliquid aia firmat,vcl negat,vi,Si sol est super terram, dies est.
Pura enunciatio vel est uniuersalis,vel quae subiccto uniuersali notam uniuersalem adiunctam habet,vt,omnis homo est animal, nullus homo cst animali vel particularis, cuius subiectum uniuersale adiecta nota particulari coanei statur, ut si quis homo eis iactus,auida homo no est tuum vel indefinita, in qua Iubicctum uniuersale ponitur sine nota, ut,homo est albus,homo non eis albus vel singularis,cuius subiectum est singulare,vi P
trus curri Petrus non currit. De interpretat cap.7. XXXVII.
Modi cnunciationum prςcipui,sunt quatuor,necesse,pos sibile,contingit imp ssibile.vnde oriuntur sedecim enunciationes modificatq,videlicet quatuor ex sngulis,veluti,necesi se cst hominem currere, no necesse est hominem currere,n Cesse cst hominem non currere. non necesse est hominem currere. similia exempla ex aliis modis afferri possunt..De interpretat. cap. I 2. XXXVIII.
Enunciatio hypothetica vel est coniunctiva cuiu partes copulantur, veluti,Si sol eis super terram, dies eis. vel disiunctiva cuius partes seiunguntur,veluti,Aut in Hes,aut nox.
778쪽
INDEX LIBRORUM CAPI T V M T O T I V
6 De quanto r. inori a s ura 477 De relatis is s De s logismis ex propositionibus puris a De qualitate,& quali in secund figura Gy Dc actione,& pastione, & reliquis catego. 6 De syllogismis ex puris propositionibus V ii in tertia figura
iii I Communia de tribus seuris12 De
Puta dc altera neces laria in secunda fi-
Deeminciationibus uniuersalibus, parti
nibus contingentibus in rima figura 'is De syllogismis ex alteri propostione pura dc altera contingenti in prima si ura . 2 De enunciatione una vel pluribus 3
Io De enunciatione secundi vel terti j adiacentis sultis aut infinitis cad. IIDe Cnunciationum coniunctione ac diui. 17 De syllogismis ex ambabus pro 'olim:o fiorve nibus contingentib in secoda figura sit lx in oppositione enunciationum modificatorum εο pura is De syllogismis ex altera protositionet recessaria altera contingente in prima
iim syllogismis ex altera propositione pura & altera coangere in secuda figura 6:
779쪽
De Rilotismi, ex altera propositione
aiecessaria Si altera contingente in sin- cum i ii rura cad.
contingentibus in tertia si pura ead. xa De lyllogismis ex alicia propositione pura de altera O tange te in tertia figura cad. 22 De i, licii linii, ex ait cra p polacione iacccslatia , bc altera cbntingente in tertia
tra laus heiari, de pertici per primam tiru-
I Tiactatus de potelia tibu syllo umorum ea d. v. i Eap Ue potestate plura concludendi Cad. 2 ἰ Uc putestate ci cludedi vcrii ex fati s 3 6 7 DC circulo
16 De problematis in quaque Qura adstruendis vel euertendis ead. II. Tractatus de imientiones De conuersione syllogismorum in prim9 De conii Mione syllupitinorum in secun- fistura ET MIo De conuellione syllogismorum in tertiassura cad.
ii De deductione ad in possibile in prima figura ead. ii De deductione ad ini possibile in secundassura sola De deductione ad impossibile in tertia s-
rura cad.iη Collatio probationis ducentis ad incommodum & ostensiue ead. a Cap. De inuenti Oue praecepta generalia II. 1 iactatus de vitiis & imbecillitatibus syllopis morum 98dis Specialia & singulorum pioblematum
6 Cap. Dc petitione quaesiti ea d. propita praece ta 72I7 Dereprchensione syllo itini, qua dicitur 29 Uc syllopisiius duc critibus ad incon odii, falsum propter hoc non accidere
ec de reliquis hypothctici : nccnon deco- iurataonibus utilibus ex hypothesi. 5. deis ne falia ratione ac o
I9 De impediendo cata syllogismo. id est. ne
attrii, trionibus modiheatis T contra noue syllogismo concludatur ea d.
uis arte seu disciplina dc de quacumquere extruendis 7sai De diuisione - 6Πl. Tractatus de resolutione eadu Cap. De accipiendis propositioniblis terni misi medio termino,& si pura cad. De terminoi um qualitate spcdiada et
DcΠD: ii Malbus cma cretis,ta abiti actis e ad. 3 Dc iis qui nomine care it 7s, Di nomine recto, ta Obliquis casib. c. d. Dc variis attributionum ycneribus Ciu.
3s De iteratione icu repetatione eiusdem termini 7 9
' De commutatione Orationum ti noliri. io De impedrendo elencho ea d. xi Dc deceptione ead. Ii I. De variis atrum Mationum generibus, qui ad syllogis nos reducuntur Ioleta Cap. ne qui biasdam convcisonum regu-tis 'ead. 2 ne inductionelia 124 De exemplo a qas De abductione Io 26 De oblectione, qzae vulgo instantia
i De resolutione syllogismorum compo
3 De reprehendenda desinitione ea d. De res blutione syllogismorum ducentium ad incommodum . ta cc rori in
qui sunt ex hypothesi ead De resolutione syllo istriorum via tu, si
. Lurae in aliam cad. α cx quibus contici oy i3 Resutatio errorum, in quos nonnuIli incise
dirunt,co quod principia de monstrationis sciri debent ia Quid sit de omni per se, εἰ uniuersale ira Quibus ex causis peccetur in kniu of li accipiendo, di qua latione error vitetur ι , ε ne monstrationem consta: e cxrtar cipias nccessariis εἰ per se ii 7 Prinei pia & conclusione demonstrationis non esse liet roseiaca, scd singenda ea d.
780쪽
ρ nemonstratione no esse ex communibus, scd ex propriis proinde ex indemonstr bilibus principias:ex quibus an quis sciat, non facile cognitu est iis Io Desinitio,&diuisio piincipiorum ead. ii ne principiis quibus dam omnium streniatiarum communibus iisu De interrogationibus, oc obiter de scien- , tiatum incremento ir7is nisserentiae demolistrationis ae scientiae quod sit .&cur siti ue figura syllogismi demonstrativiis de propositionibus immediatis ne
bus risuo immediatis negantiis ne ignotantia secundum prauam dispositionem in iis quae medio vocant Cad.
r7 De ignorantia secundum prauam dispositioncm in iis quibus medium aliquod est
interiectum a1218 De ignorantia secundum negationem rabi9 2o ii ii Principia de inonstrationis esse finita ead.
xi Corollaria cad. αε Vtrum uniuersalis an particularis dem5-
stratio sit praestantior 12 xs Demonstrationem assirmantem,esse me. Iiotem negante ead.
demolliationi ducenti ad incomodii i2s 27 Quae sit scientia certior de prior, vel minus ςerta & posterior cad. 13 Quid sit scientia,una vel plures cad. De pluribus demonstrationibus eiusdem rei i263o ne rebus sortuitis tad.;i Persensum non haberi scietiam demonstrativam cad. 3r De principiorum diuersitate irr33 Distinctio scientiae &opinionis cad. 34 Dc sagacitate ead.
Posteraorum Anabricorum Liber II. IasI De numero & ordine quaestionum cad. x Omnem quaestionem ad medium pertinere cad.
3 Quomodo probetur quid sit ir99 Quaenam quidditates Probentur, aut non
io Quid sit definitio, Ecquot uplex ead.
ii Per quae genera causam demoliretur ιν II De causis eorum quae sunt, vel fiunt,vel facta sunt,uel sutura sunt Inra ne inuestiganda definitione Iue1 I De inuentis ne problematum 13 11 Quatenus idem medium adproblemata demonstranda adhibeatur ead. De causa ex esse tu arguenda issi7 An unius cffectus plures sint causa ead. is utra ea in prior sit, proptarne, an magis
19 De cognitione primotu principioiu 1,6
i ne syllogismo oc eius speciebus ead.
x De utilitate huius tractationis rara De persecta dialecticae co it one ead. De quibus,& ex quibus diseratur ead.
7 Idem quot modis dicitur cassi Nec plura , nec pauciora esse attributa. quam quatuor supraposita e d. s De categoriis tqoro ne propositione diriectica Od. ii De problemate dialectico & thes isi: Despeciebus ratiocinationum i vis De instrumentis inuentionis ead. i De propostionibus sumendix ead. Is De iis quae multifariam dicuntur distinguendis 143is ne differentiis inueniendis iueri r ne similitudine consideranda ead. 18 De utilitate dictoru instrumentorum ead. Topicorum Liber II. 13si Protii coriae ead.
- α varia loci problematsi de accidente is 3 De locis pertinentibus ad ea quae multis modis dicuntur I o Varaj loci ead.s Loci a transsatione disputationis 1 r. 6 Alii loci ad.
7 Loci a contrariis I vs Loci ab oppositorum consecutione cad. 9 Ioci a con uratis, bc ab ortu, vel iiitcrii vel enicientc. I intcrimente i aio Loci i propol tiOnu ta ac ParationC cad. ii Loci ab adiectione Nab eo quod eii quoquo ita Dido ait id quod cit simplicitcr i
1 Loci,ex quibus probatur melius esse vel ci-piabilius ead. x Alii loci I s
Dc abGIute cIigendis aut rugiendis i νs De quorumcumque accidentium comparatione loci generales ead. 6 de problemate accidentis particulari ead. yiceriam Liber IV. lsri Loci pertinentes ad problema genera; ead 1 Alii loci mead