De lucis natura et proprietate

2쪽

SERERISSIMO PRINCIPI,

CAROLO LUDOVICO,

DEI GRATIA COMITI PALA- IN AD RHENUM, S ROM.

. . . .

nihil in oculis luce clarius, ita nihil causis natura ejus intellectui obscurius esse apud omnes in conses est, Princeps Sereniss1me. Cum enim caeter objecta quae sensus movent, brevi admodum intervallo, paucis duntaxat distent millibus, solum lumen ab infinitis, ut sic disiam, extra orbem spatiis ad visum adpellit,

3쪽

imperceptibili tempore, di quod magis mira dum modo rectis, modo curyis, aliquando fi ctis, aliquando repercussis, nonnunquam etiam incisis, duplicatis radiis Movit tam insolitum spectaculum multorum ingenia, ut in lucis naturamin proprietates diligentius inquirerent; sed quod papilionibus dum flammasse

stantur, idem fere curiosis istis naturae scrutatoribus evenit, si enim non periere, saltem de iis vere dici possit eos non lucis claritatem, sed tantum ingenii sui tenebras prodidisse semet ipsis excaecas dum solem atramento suo inficere fuere conati. Idemne nos mahcat fatum dum nonnullas lucis facultates explicare con mur, eorum esto judicium, quorum mentes

benigniore caelestis lampadis fulgore illustrantur. Si non ubique scopum simus adsecuti, si

alicubi erraverimus, culpam non deprecamur, imo etiam laudem, gratiam speramus, dum modo in caeteris propius a veritate absimus,

quam plerique ii, qui stylum, ingenium ante

nos in eodem poster argumento. Quamvis Vero, Princeps magne, pro insigni tua erga me benevolentia, exile, minutum possit videri quod reddimus munusculum, vel selus tamen lucis titulus non promittit tantum, sed etiam spon-

4쪽

spondet aditum facilem, nec metuimus ut re

rum pulcherrima, jucundissima, sine qua ne mundus quidem constare potest, morolibanitoris repulsam patiatur. Cum omnia bona de praeclara admittas, diligas, abest quam longissime ut lucem velis excludere. Quod si somsan fallimur, & pro die noctem, pro luce --bram obtrudere videamur, ipse mihi silentium lubens imperabo, nec sequar illorum exemplum qui culpae quaerere patronum, quam culpa Vacare maluerunt, quasi non sufficiant errores in quibus vulgo vertamur, nisi in cumulum acce-aant etiam illi qui indies committuntur, ac si vitae interesset ut sit aliqua errorum domina scientia. At vero si non decipimur, & non inepte videmur ista quae offerimus conscripsisse, utique non est ut censuram metuamuS, aut ut cunctemur illa ipsi, qualiacunque demum sint, Tibi maxime Principum, consecrare, cujus fulgidum nomen non nobis tantum , sed, ipsi quoque luci lucem possit foenerare.Benigna itaque fronte novellum hunc ingenii nostri foetum suscipe,

magne literarum Patrone , si illum manu obstetricia contigeris, nec dentem, nec aspectum semidabit malignum. Qu'd si etiam in cruditis tuis oculis gratiam de favorem invenerit,

3 non

5쪽

non est quod diem atrum aut oblivionis aquas pertimes at Tua luce perfusiis, amictus adeo nitens, splendidus sibi videbitur, ac si lavacro Aurorie aut fonte solis lotus emersisset Deus, Serenissime Princeps, in gloriam aevi praesentis exemplum secuturi incolumem Te quam diutissime semet.

Serenissimae Cels V .

devotissimus Is AACus VOS SIus.

6쪽

BENEVOLO LECTORI.

Um multi ingenio m doctrina praeclari, ri diluenter, fuse admodumscripserint de eo quod bis exhibemus argumento , ar H o jejuni forsan videbimur , quod brevia teris ursim adeo stringamus rem omnium nobi8 L-m, qua nuta in rerum natura latius patet, cum lucis plena sint omnia, solaquepropemodum sit quae totam rerum laturam amplecta ur. Sed cum ea saltemipertractare proposiverim, quae alii praetermiserunt , aut nonsatis accurate tradidere; stero me nultam incumsurum reprehensionem , si non omnia simul exhaustero;

nec brevitatem, ut puto, carpes, LECTOR C ANDIDE, dummodo in ea aliqua inveni, vel necdum

dicta, mel clarius demonstrata quam ab aliis factum fit hactenus. Nulla est fere veritas aut cognitio, quaerata simul assu eat. Videt haec aetas quod non id runt majores nostri, sed multo plura cognoscent is, qui post nos futuri sunt, praesertim si honor habeatur artata in ingenia excitentur. Nos etiam, si vita otium suppetat, non pauca uis ero, disiemus, quaenuise nescimus, forsan de his ipsis plura, certiora aliquando exponemus, si aliae curae permiserint, ut quae in busicis exossumus , ad umbilicum detur perduc re. Interim non dis Lituros librio do , quos bis μ

7쪽

des conatus, quisi non ob aliud, at salum novitate placebunt. De ortu in natura ignis in caloris, de numero elementorum, aliaque quae leviter his attigimu uberius agemus in Meteorologicis nostris. Ne autem releniat quod radiorum nonnunquam utar vocabulo

ex communi consuetudine, cum non ex lineis aulpa

ticulis compositum sit luminis profiorum, sed unum cI continuum constituati ema. Si vel hoe velabia quidpiam sit quod dis liceat, Tu, mi Lector, benigna interpretatione succurrit , quod si difficilis sis o stactarius, pleniorem a nobis explisationem es

8쪽

E NATURA ET PROPRIE ΤΑ ΤΕ

Causam ct subjectum lucu esse ignem.

luce dicturi expedit ortumi causam ejus ostendere. Causa de subjectum luminis cst ignis. Ab hoc itaque incipiendum. Licet vero hic multas modis fiat, omnes tamen isti modi ad unum reducuntur , ad constipationem nempe dc adtritionem materiae selidae. Nam si dixerimus ignem etiam generari ex propagatione, ut cum igne ignem paramus & accendimus, aut ex collectione radiorum, ut fit speculis comburentibus, jam ignis natalem non explicamus , sed saltem modum ostendimus quo ignis seu calor am existens multiplicarii propagari possit. Altius itaque repetendus est ignis ortus, Mindicanda ratio quo pacto ignis nascatur ubi nullus vel ignis vel calor, vel lux praeexistit. Hoc autem aliter non contingit, quam sola compressione seu attritione. Cum enim non possint duo corpora esse in eodem loco, necessario evenit, ut quando illa comprimuntur se mutuo penetrare conantur oriatur calor S dein ignis Minor compressio exficit calorem, vehementior vero collisio de attritio ignem suscitat. Is vero est velut actus inanicias S evacuans nimiam constipationem, & hoc quidem pacto ipsa sibi succurrit natura. .

Vulgo

9쪽

h DENA Tu RAETVulgo credunt ignem, qui ex attritione seu silicum seu alterius materiae inflammabilis compressione provenit, fieri ab attenuat me aeris. Sed Vero aer quantumvis attenuetur Sesrarefiat, nunquam tamen incalescet, quin potius hac ratione stigefiet. At vero si acriim hunc comsumentem dc succurrentem naturae laboranti, non ex rarefactione aeris, sed ex nimia constipatione, condensatione corporum fieri statuamus, jam&oculis, sensibus satisficta

Quamvis autem ignis etiam in fluido corpore possit existere, vix tamen illic nasci aut oriri potest. Ut enim Mida corpora motu incalascunt , ita fluida quanto magis moveantur, se mutuo penetrare Conentur, tanto

magis stigessimi. Non enim probo quod vulgo dicitur, ex collisione corporam fluidorum, cujusmodi sunt nubes, ignem gigni posse. Fulminis flamma non fit a collisione nubium , sed consumto, depasto ab igne , illis qui intercedit aere, tum demum fit coIlisio, stagox. Ignis ergo origo necessario praesupponit materiam solidam, non fluidam vel raram, quae vi propria ignem comcipere non potest, nec alliinde conceptum diu nutrirci Cum vero primaria ignis sedes sit Sol, valde fit veriss-mile substantiam Solis esse solidissimam, quidem tanto terrestri materia solidiorem, quanto ignes ejus m gis sunt vehementes, diuturni, ita ut non immerito Democritus Solem masta ferri candentis olim compa

rarit.

10쪽

PROPRIETATE Luc I S. 3α inflammabilis, non recte sentiunt illi, qui ignem corpus esse putant ignem nempe vocant compositumi quod ex materia ac flamma depastente conisut sed hoc

perinde est ac si animam corpoream vocaremus, quod corpori inserta sit ac permixta Seorsim itaque considerandus est ignis,&separandus a materia cui inhaeret , id si fecerimus, cognoscemus ignem per se non subsistere,

perit enim sublato subjecto, a quo abstrahi non potest

nisi sola cogitatione. Non est ergo Corpus. Aliter colligunt qui ignem elementum vocant. Nempe id ex eo evenisse eredibile est, quod cum Solem non consumi nec minui censerent, perennem ejus secerint materiam. Hac persuasione credo adductos fuisse eos, qui ignem simplicibus corporibus annumerarunt, ac quartum inter elementa locum dedere. Sed vexo crebra

phaenomena evincunt, ne coeli quidem orbes esse mutationis expertes, ac aeque Corruptibili constare materia, atque haec nostra tellus. Complures in Solis disco maculae, aliae aliis lucidiores, quaedam nascentes, quaedam pereuntes, clare satis ostendunt, etiam hujus flammas

egere pabulo , sive illud seris accedat, sive e visceribus prorumpat. Ut itaque elementum fiat ignis, necesse est ostendere ignem aliquem, qui alimento non egeat, qui

non adurat nec Calefaciat, quique non sit in aliquo subjecto. At vero talis nec in nostro, nec in altis coeli orbibus reperitur, ut opinor Frustra itaque dicitur ignem

esse vel corpus, vel elementum.

Non recte quoque ex levitate ignis sive flammae argumentum colligunt, quia nempe omne quod leve sit, idem quoque sit corporeum. Ignis nequc levis est, neque gravis, cum sit actus di Dens eorpora. Quia vero corpora cum di lvuntur c dilatantur fiunt leviora,