De lucis natura et proprietate

21쪽

1 DE NATu RA ET est eorum, qui haec legent, qui non aliquando viderit lumen per angustum foramen in cubiculum tenebrosum admissum, pleraque externa objecta suis coloribus in linteo aut pariete depingere. Infinitos radios ad idem decussationis punctum convenire plerique, ut puto,iatebuntur. Si quis tamen aliter senserit, ac, in uno puncto non admodum magnam decussationem fieri dixerit, is saltem non negabit in speculo parabolico omnes radios in unum confluere uinum, ac ex hoc denuo dilatari in ampliora spatia. Non est hujus loci quaerere, qui fieri possit, ut universa mundi essigies pictura cum omni

quod tamen manifestiun est verum illud' dixisse iussiciat, si radii deferentes lumen Mobjecta visibilia ex corpusculis constant,minime posse per punctum istud transire. Quantumvis enim minuta fingantur istaec Corpustula, & cujuscunque demum statuantur figurae, sive virgatae,sive sphaericae, sivestriatae, cum tamen corpora sint, tantum abest, ut infinito adeo agmine penetrare va

leant, ut ne singula quidem possint. Sint radii ABCD EFG deserentes objectum visibile in parabolam HI,

22쪽

manifeste omnes illi concurrent in puncto , S: inde denuo progredientur&spargentur in L MNO PQ Lat-giamur corpuscula istaec esse instar puncti Mathematiciti sigillatim posse punctum K pertransire Sedjam absurdum erit quam maxime arbitrari, per illud punctium K posse in instanti transire innumerabilia ista Corpuscula, e quibus componuntur radii qui actendunt versus

Quod siquis dixerit corpuscula aut globulo istos

non habere motum progressivum, sed tantum in se mo- Veri, ac eundem motum sequentibus imprimere corpusculis,non minor occurrit absurditas. Si enim globulus qui est in puncto Κ,locum servat,non potest eodem tempore nisi simplicem habere motum. At vero ut radii adfluentes ad punctam Κ propagentur in L MN O PQ, oporteret in uno corpusculo Dinfinita discrepantium motuum genera statuere. Hoc vero cum impossibilest, non video, quomodo subsistere possit textura illa corpusculorum absque axiculis, vectibus aliisve potentiisse moventium ac propagantium lucem Debuissent saltem illi, qui tale lucis systema divulgarunt, modo aliquo mechanico declarare, quo pacto talis motus fieri possit. Si in arenae sextariolo ostendissent, unius arenae rotatu Caeteris arenis eundem imprimi motum, jam saltem opinioni sitae aliquid coloris addere potuissent. Sive itaque hanc sive alteram de luminis natura, propagatione opinionem sequamur, clarum est neutram posse subsistere, cum nomine tenus diveris, re vero eaedem prorsus sint, utraque quippe lumen corpus esse supponit. Imprimis vero hoc absurdum, quod dum lumini transitum parant, ac in omnibus pellucidis Corporibus poros ac meatus aperiunt, illos ipsos tamen mox obstruunt, cum

lucem

23쪽

is Tlucer quae poros ingreditur ex corporeis compositam esse arbitrantur: Si sic sentiamus, dicendum fuerit particulas ius globulos lucem deserentes,&lapsbs esse poroses, aut admittenda est corporues pene tratio Hanc si coticedamus, frustra imaginarii isti potiinducuntur, cum etiam absque his detur corporum penetratio,ientia sine ratione non sint multiplicanda: Cum itaque corpora perspicua pleraque poris a reant,vi tante luci sint pervia sequitur lucem esse incorpoream. Frustra vero dicitur, motum non posse fieri, ubi nihil est quod movetur. Lumen etiam si incorpo reum est tamen aliquid, est ens physicum. Lumen mo, vetur etiam quoad sensum in corpore diaphano immobili. Falsum est itaque motum non posse fieri nisi in corpore quod movetur. Sed proptero quod duo corpora non possunt simul esse in eodem loco, manifestum noluismen corpuis non esse. corpora moveantur in tempore, lucis vero motus sitim

Lucu motus In vacuo.

V Erum quia necdum inter physicos convenit, utrum lux in instanti; an vero successive moveatur, qua vis hic multum a vulgari recedimus opinione, libens tamen nostram quoque exponam sententiam. Haec autem quo clarius accipiatur, ipsam lucis historiam trademus, ac indicabimus qualis ejus sitiscitus in vacuo,qualis item in iis corporibus, per quar huic patet transitus De vacuo primum agemus, cujus contemplatio quamvis ab

24쪽

PRopRIETATE LuCIs. 7 ab instituto nostro nonnullis aliena videbitur, siqui tamen rem penitius inspiciant, illi quaestionem hanc non oportunam tantum, sedac necessariam prorsus agnoscent.

OUamvis itaque complures, ac praecipue illi qui receptae adhaerent Philosephiae, negent dari vacuum, adeo tamen verum est dari hoc,quam verum sit dari corpora. Non desuere quidem omnibus seculis, qui aliqua ratione vacuum admisere, nempe putabant si vacuum tolleretur, necessario quoque tollendum esse motum, aut dicendum Corpora transire per Corpora, itaquemcum in quo corpora moventur, vacuum nominarunt. Sed vero illi ipsi cum statuunt omnia loca esse repletaeorporibus, in vocabulo luduntac vacuum e rerum tol--t natura. Tralativa, pueris nota sim argumenta quae vulgo adseruntur ad evertendum vacuum, nec nostri otii singulis aliquid reponere hoc fallem significamus levia esse 5c pleraque eodem tendere, nempe naturam abhorrere ab omni inanitate M vacuo. Verum incunque hoc concesserimus quod tamen minime concedendum est, cum natura potius fugiat nimiam corporum constipationem nihil tamen exinde Consequetur. In loco ubi vivimus, respiramus, propter circumsistentiam ambientium corporum, dissiculter admodum effici vacuum libenter fatemur. Verum quantumvis admittamus naturam fugere vacuum in hoc nostro orbe, fugam tamen istam in infinitum extendendam non esse, sed terminandam alicubi, ratiot experimenta Clastrissime evincunt. Faces-

25쪽

18 DENA Tu RA ET Facessant itaque trivialia ista commenta, qualia vulgo ad destruendum vacuum adducuntur, cujusmodi est hoc quod dicunt, ubi nullum est corpus ibi nullam esse dimensionemri ac si sublato corpore ex aliquo vase tam firmiter fabrefacto, ut latera non confluant ab externa, aeris pressione, non tamen idem quod prius laterum de parietum maneat intervallum. Sed quia negant in hoc nostro orbe, aut etiam alibi fieri posse vacuum, locum absque locato, ut loquuntur, aliquanto haec accuratius examinabinius.

Primus itaque, qui nostro seculo vacuum etiam in hoc nostio orbe dari posse conjecit, is fuit Galilaeus vir mirandae subtilitatis. Hic nimirum ex eo quod aqua intubis antliis supra octodecim cubitos attolli non possit, feliciter collegit, vim illam quae impedit ne inane fiat, non infinitam, sed modo, spatio certo esse determinatam. Hujus exemplum, doctrinam subsecuti

complures alii experimentum hoc in compendium redegere, tubosque construxere vitreos quatuor vel trium

duntaxat pedum, quos hydrargyro impletos ac postea

inversos demisere in vasculum de ipsum instructum hydrargyro deprehenderuntque hydrargyrum non totum manere neque totum emuere,sed in ahitudine duorum pedum A quadrantis suspensum haerere, superiore tubi parte facta vacua. Exercuere se in novo hoc spectaculo variorum ingenia, partim admittentium, partim vero impugnantium vacuum. Aliqui dum quidvis potius quam vacuum concedere vellent, dixerunt spatium quod supra hydrargyrum in tubo inane compareret, revera non esse inane,

sed plenum spiritu hydrargyri. Sed hoc si esset, jam pro ratione & copia egredientis ex hydrargyro spiritus, dila

taretur

26쪽

PRO FRIET A TE LuCIs Istaretur vel comprimeretur spatium inane quod minime fit. Alii credidere per vitri poros intrare aerem vel aetherem tenuissimum dc Iaboranti naturae succurrere. Sed ego aetherem non tantum hic apud nos, sed etiam incipi aethere ut vocant, frustra quaeri puto Vitrum praeterea nullos, ut diximus, habet poros. Fidelissime eo custodiuntur etiamsibtilissimi spiritus arte ciniflonum extram. Verum ut ut admiserimus acrem vel aetherem tenuissimum ingredi spatium ab hydrargyro relictum, non

tamen hoc, quod putant, posset contingere neq; enim suspensus tum haereret hydrargyrus illa qua diximus mensura, sed deflueret ad aequale libramentum cum hydrargyro in vasculo extra tubum contento. Praedictis argumentis quibus vacuum e rerum natura explodere Conantur, addamus quoque alterum multo

prioribus sortius. Nempe ex eo quod adplicita materia valde calida ad partem tubi vacua in hydrargyrus aliquantum descendat, applicita vero materia frigida hydrargyrus aliquantum adscendat, ex eo, inquam, Colligunt corpus aliquod esse in parte tubi vacua, quod calore dilatetur, frigore vero Constringatur, ac proinde hydrargyrum ascendere faciat. Vel una haec ratio suffecit, ut multiaveritate destiverint, novumque aliquod elementum introducere conati sint, quod corpus effetis tamen nullum haberet pondus. Hoc vero quis fieri posis existimeta Attamen quia argumento huic multum tribuunt, operae pretium est ut, huic quoque occur

ramus.

Dico igitur nullum esse corpus, sive sit aqua, sive hydrargyrus, sivo denique ipsum vitrum, quod calefactum aliquam saltem substantiam ex potentia suae materiae

27쪽

1 DENA Tu RA ET producere non valeat, quae vicem Corporis suppleat Consideremus thermoscopium putant unum eundemque aerem superne incumbentem aquae pro ratione Caloris aut frigoris ambientis dilatatum aut compressum

inclusam aquam vel adtollere, vel deprimere: Atqui id aliter sese habet. Aer in superiori parte thermoscopii conclusus, non idem semper est quantitate Calor enim ambiens, vitrum permeans, pro ratione suae intensionis, novos subinde producit 3c suscitat vapores Frigus vero, sive potius calor remissior, efficit ut illi eo unde, nerunt redeant. Idem in hydrargyre contingit tubo. Vacua est pars tubi quae est sine hydrargyro. Sed si huic parti admoveris materiam Miquam valde calidam jam quidem pars illa tubi non desinit esse vacua, aliquidia .men de spatio amputatur. Α calore quippe foris adfluente partes hydrargyri tenuiores dis ivuntur illae v ro solutaris separatae non totum pervadurit vacuum, sed, quia pondus habent, infra subsistunt, arctissimeque cohaerent hydrargyro, cujus superficiem eatenus disponunt deprimunt, donec idem sit pondus hydrargyricum incumbente vapore seu cssiuvio suo, atque antea erat solius hydrargyri. A T X.

Solvuntur argumenta vacuum oppugnantium.

Nunc videamus quaenam illa sit virtus quae essicit ut aquae ad pedes 3 1e in antliis adscendant, hydraris gyrus vero ad pedes duos de quadrantem, caeterique liquores pro ratione gravitatis suae, ita nempe, ut semper portio contenta tubis aequalem canalem habentibus, ejusdem semper sit ponderis Pedes

28쪽

Pedes quippe it aquae aequiponderane pedibus

a argenti vivi Hydrargyrus enim decima quarta sui parte aqua est gravior. Eadem est ratio olei, bituminis, omniumque liquorum. Semper haec sibi constat ratio ut quale sit pondus liquoris ad liquorem, talis quoque in tubo sit altitudo ad altitudinem. Hujus rei causa vulgo creditur, quod natura, ut dicunt, fugiat horreat vacuum. Sed ii vacuum non detur, stultum est diuere naturam fugere aliquid quod non sit. Ubi ratio & experientia ipsa demum natura loquuntur, illic nec Aristoteli, nec ulli mortali locus est. Recte judicarunt qui vim prementis aeris causam hujus phaenomeni esse dixere, quantum nempe est pomdus incumbentis foras aerei cylindri, seu potius coni coluri, tanti quoque est ponderis portio illa sive hydrargyri , sive aquae, sive alterius liquoris . quae intra tuburn suspensa est. Facile hoc ex eo colligitur, quod pro Milone altitudinis aereae, crescat quoque vel decrescat in tubo statura hydrargyri Altius surgit hydrargyrus in profundis sedinis quam in vallibus aut planitie altius hic quam in montibus. Qu'd siquis ad supremam aeris superficiem posset penetrare, ipsa docet ratio, hydrargyrum tubo contentum in eodem suturum libramento , in quo substiturus sit hydrargyrus tubum ambiens.

Haec cum ita sese habeant, tamen viri docti non ita pridem solido argumento visi sibi sunt demonstrasse vanitatem hujus opinionis Putant quippe, si aer pelvi aut catino incumbens aequilibraret hydrargyro in fistula suspenso, necessario eventurum ut in angusti oris fistulis altius adscendat hydrargyrus , ac in tubis latiori praeditis ostio, quod quia non fit, ideo alias hujus pluenome-

29쪽

11 DE NATu RA ET ni rationes reddere sunt conati. Sed staticae rationes ad quas provocant,longe aliud jubent. Tubus sive amplum sive angustum habuerit canalem, aequali semper libramento sustinet hydrargyrum. Pelvis similiter quae repleta est hydrargyro, sive ampla sive modica admodum

tuerit tantumdem essicit. Non enim universus aer incumbens universae pelvi siustinet cfindrum hydrargyreum, sed tantum illa aeris portio, quae tubum proxi-xime ambit. Qu' si etiamnum accuratius scire velis

quantillam partem hydrargyri in catino positi urgeat aer qui equilibrium facit, hoc sic poteris indagare ridiametro hydrargyre cylindri collige aream circuli.

Dein alium concipe circulum, qui eatenus distet ab exteriore tubi ambitu ut area comprehensa inter hos duos circulos aequalis sit praedicti cylindri areae Jam dico totam vim aeris prementis incumbere plano hujus annuli quo tuta exterior ambitus praecingitur, reliquum vero hydrargyrum, qui in pelvi continetur, nihil conferre momenti ad sustinendum hydrargyreum hunc cyli drum, Cum caeterae hydrargyri aerisque prementis partes, illa tantum urgeant puncta quibus perpendiculariter imminent. Quanto itaque major fuerit canalis , qui hydrargyrum admittit, tanto quoque majus erit spatium annularis plani. Adjungamus S alterum argumentum quo Vacuum pugnare conati fuere viri nonnulli eruditi. Dicunt

nempe, si quis accipiat vitrum calathoides ABCD illudque hydrargyro impletum invertatur ac mergatur in vastulo B C, hydrargyrum descenserum ad eandem legem, atque in cylindro BCF. Atqui tamen inquiunt osculum B C magis premi debebat a toto hydrargyro AB CD, quam a parte ejus E SCI. Hinc

30쪽

23 PROPRIETATE LuCI s.concludunt non esse aerem

foras prementem qui hydrargyrum in calathoide M lindro sustineat, si enim hoc esset, hydrargyrum in calathoide longe inferius

descensurum quam in cylindro. Sed valde errant qui sic ratiocinantur Osculum enim B C non magis Premitur a toto hydrargyro ABCD, quam a parte illa quae cylindro EB CF

continetur Hydrargyrus

quippe qui est ad ostiolum DC non premitur nisi ab illo hydrargyro qui ad perpendiculum huic imminet, quemadmodum etiam in aliis contigit corporibus. Pondus itaque AE B quod non est perpendiculare ostiolo premit latus AB de similiter Pondus PD C sustinetur a latere DC. Alterum quoque argumentum petunt a subsultatione hydrargyri, quando primum tubus invertitur; verum istud multo etiamnum prioribus est infirmius. Nam quod putant nullam huic reciprocationi causam posse adsignari, in eo omnimodo falluntur ratio enim hujus subsultationis haec est, quod hydrargyrus cum primum descendit, ipso lapsu gravitatem acquirat,vi quanto altius