De lucis natura et proprietate

71쪽

teria combustibili, talis quoque est color flammae. Qualis vero est flamma, tale quoque est lumen quod aflamma spargitur. Cum vero flamma omnes contineat, comprehendat colores, idem lumini eveniat necessum est. Insiint itaque Sc lumini omnes colores, licet non semper visibiliter. Nempe ut flamma intensa alba, unicolor adparet, eadem si per nebulam aut aliud. densum corpus spectetur, varios induit colores pari quoque ratione lux ILcet invisibilis aut alba, ut sic dicam, si per prisma vitreum, aut per aerem roridum transeat, similiter varios induit colores. Qv d igitur in luce pura nulli compareant colores, id minime obstat quominus illi revera insint lumini. Nempe ut Mor lux officit minori, ita quoque lumen purum impedimento est ut videatur lumen suscatum. mnem tamen lucem secum colores deserre ex eo colligi potest, quod ii per lentem vitream, aut etiam perforamen, lumen in obscurum admittatur cubiculum, in muro aut linteo remotiore manifeste omnes videantur colores, cum tamen in punctis decussationis radiorum locis nimium lenti vicinis, nullus Color, sed pu

rum tantum Compareat lumen.

Jam vero ut lumen est forma N imago ignis, extra ignem quaquaversum radians , ita quoque Colores quia lumine deferuntur, sunt formae de imagines colorum qui vere materialiter insunt in illo igne a quo lumen spargitur.

Ut flamma, ignis quanto est debilior tanto debilius spargit lumen, similiter ad legem, proportionem veri materiati coloris, qui est inflamma crescunt&

72쪽

PROPRIETATE Lu CT S. 6s decrescunt etiam colores adparentes in lumine. Quemadmodum deficiente flamma debilitatur lumen, ita etiam deficiente colore Vero, evanescit quoque color adparens Noctu itaque aut in tenui lumine nullia prismate vitreo sparguntur colores, nulla phaenomena colorata, irides lunares pallidae, nihil rutilum aut alio colore conspicuo tinctum uspiam comparet.

Item uti flamma nulla vel nigra vel alba est penitus, ita quoque nulli colores adparentes albi sunt vel nigri, sed ut in flammis, ita quoque indumine pallidus,

caeruleus colores terminos Constituunt.' Satis, nisi fallor, hinc patet quid sit color verus sermanens seu fixus, quid item color fluidus seu instabilis,

quem, adparentem nominant. Color nempe erus est gradus de modus combustionis in corpore aliquo; color vero adparens est imago veri coloris extra locum vis a Qu'modocunque vero componantur dc conserantur veri colores cum adparentibus, semper ut causa ad

causam, sic quoque erunt esses iis ad effectus, & quod coloribus fixis, idem quoque imaginibus, quae ab his sormantur, eveniet. Qu'd si aliquanto haec non sibi conassat ratio, id contingit propter situm, figuram corporum per quae imagines feruntur, propagantur. T XXVIII. Cartesii de coloribus opinio rejicitur Hrprimatum

vitreorum ratio ostenditur.

Equeo vero satis mirari quid animi fuerit Cartesio ac nonnullis aliis, ut negarent colorum alios esseveros alios autem adparentes Ratio quamobrem sic sentiant, ham est, quod cum genuina ct sola colorum na- tura

73쪽

c DENA Tu RA ET iura sit adparere , contradictio esse videatur, illos adparen tes ψ tamen falsos esse dicere. Verum haec opinio consistere non potest , nisi velimus aut absurda dicere, aut in vocabulo ludere, M pertendere equo veros esse colores, qui in speculis videntur , ac sint in illis sub jectis , unde istae imagines procedunt. Si nulli colores essent veri, utique nulli essent adparentes. Rei non existentis nulla potest existere imago. Intellectui vero adversatur ut omnes colores sint apparentes Ad rem non facit quod colores qui a prismate crystallino projiciuntur, adpareant quoque in speculis, ostendimus enim colores istos non enihilo in prismate generari, sed esse adventitios propagari a luce cui invisibiliter insunt. Nihil itaque confici potest hoc argumento, nisi istud, dari

etiam imagines imaginum. Ipsam vero colorum generationem quod adtinet, ea talis est apud Cartesium, ut quamvis multa supponat

quae non sunt feri nequcunt, incertiorem tamen de magis indeterminatam colorum relinquat naturam,

quam feccrint ii qui ignorantiam suam hac in parte palam sunt professi. Isti globuli Nesiste globulorum motus, Mista vitri porositas, gratis finguntur, nec vel ratione vel oculis, experientia firmari aut adstrui possunt. Tot globuli non superne tantum, sed S dextra, sinistra, dc undique se mutuo contingentes, vitrum permeantes

consistere simul non possunt, nisi ubique sint pori quod

si sit, jam vitrum non verum, sed imaginarium erit .corpus nam si ubique sunt pori, ergo nusquam est vitrum.

Quod si singuli globuli disingula corpuscula singulos imgrediantur poros, corruit latera lis iste globulorum con- tactus, cui tamen soli naturam Moriginem colorum adscribit. Ut itaque transitus pateat imaginariis corpusculis

74쪽

PROPRIETATE LuCIs. γsculis quae vitrum penetrare dicuntur, aut ditatuendus est iste globulorum nexus, aut statuendum vitrum non

esse corpus.

Sed neque recte philosophatur cum causam utriusque iridis reddere conatur ex prismate crystallir . Quare

enim color rubeus per tenuiores prismatis partes transire videatur, quando radii selis in charta excipiuntur, contrarium vero contingat si loco chartae oculos crystallo opponamus, hujus quidem rei quamvis rationem adserre conetur, nullam tamen adfert. Primo in eo errat quod putet radios colorem transivitientes decussari antequam trigonum contingant. Siqui enim radii ante contactum trigoni decussantur,illi non penetrant aut saltem ad oculos non perveniunt. Decussatio illa fieri deberet in ipso demum vitro. Status vero quaestionis aliter est concipiendus, quaeritur nempe unde fiat quod cum radii vel ad solis, vel ad candelae lumen per prisima transimissi charta aut linteo

turpe tenuiores prismatis partes promanate, Coeruleus vero per partes basi viciniores, Cum tamen Contrarium eveniat si oculum chartae loco vitro opposueris, tunc enim coeruleus color adparebit ad partes vitri tenuiores, rubeus vero ad crassiores.

Nimirum hujus rei causa eadem est, atque se illa quae

efficit ut in cubiculo clauso per angustum soramen omnes imagines decussatae in pariete adpareant , cum oculus omnia videat erecta. Item quod is per rubum opticum in chartam immitas adpareat eversias, cum tamen oculus eum videat erectum. iuppe quod chartae id ipsum' loque contingit retinae eum species visibiles inve ordine ab oculo excipiuntur, quae tamen asensu judicante in vero adprehenduntur situ.

75쪽

manantem semper spectari ad partem prismatis tenuiorem, nec id quoque semper verum est. Teneas chartam aut digitum sic, ut pars una a sele illustretur, altera vero portio in imbroso sit loco. Si prisina oculis adplices,ac chartam aut digissim contemplere, videbis contrarium colorum situm. Si enim pars illustrata silperne rubeat, tunc pars in umbra delitescens coeruleum superne induet colorem. Et contra si haec coeruleo, illa rubro colore tincta spectabitur. Sciendum enim quod cum radii lucis sive visius ex majori luce ad lucem minorem per prismiseriintur, tum rubeus color transit per partes angulo prismatis viciniores. Quando vero radii a minori luce ad majorem vergunt, tum Color coeruleus est acumini prisinatis vicinior, rubeus vero remotior. Teneas digitum seu aliud objectum visibile in loco ubi a radiis solis illustretur. Si per prium crystallinum digitum contempleris, coeruleus color fluet a parte vicina angulo, basi vero propior adparebit color rubeus. At vero si digitum in obscurum S

umbrosum locum transferas, aut eum contra solem st tuas allum sic obscuratum e lucidiore loco intueare, iam colores contrario procedent ordine. .

Atque haec quidem sola ratio sufficit ad omnes fere prismatis crystallina proprietates explicandas. Sediratio physica in promtu est quamobrem pro ratione majoris vel minoris luminis sibi invicem permisceantur permutentur colores per prisma spectati Quamvis enim lucidi, obscuri colores per singula puncta, aeque per partes acumini quam basi prismatis vicinas propagentur, semper tamen id ea, quam explicuimus, ratione contingit. Iam vero siqvis vitrum tenue soli aut luci

76쪽

PROPRIETATE luc I s. o obvertat, nullus fere splendor in eo adparebit, propterea quod radii propter materiae resistentis paucitatem facile eluctantur. At vero si crassius vitrum soli opponatur, minus quidem lucis ad oculos remittetur, plus tamen lucis in ipso comparebit vitro, quia propter materiae densitatem radii detinentur, 'lura puncta illustrant. Eadem est ratio prismatum. Lux quia facilius penetrat tenuiores vitri partes, majus lumen seu lucidum magis colorem per tenuiores vitri partes remittit. Contra vero oculus minus lucis, ia lucidum minus colorem cernitin parte pismatis tenuiore, plus vero lucis vividos magis colores conspicit ubi densius est vitri

corpus.

Si quis vero quaerat unde fiat quod in cubiculo clauseper soramen species inverta in chartam deserantur, cum oculus loco chartae positus omnia videat erecta, sciat is licet aliter eadem tamen hoc ratione contingere. Radii enim decussat eoque imbecillis illi sunt qui colorem advehunt. At vero radii qui ab oculis lucem versus feruntur, illi recta, propemodum paralleli procedunt. Quamvis vero etiam istis insunt species coloratae, eae tamen d majori luce obruuntur, invisibiles fiunt Lux colores exstinguit Major lux obruitis tollit minorem Radii recti, perpendiculares , cum sortiores , sint, vincuntvi invisibiles faciunt radios obliquos de decussatos.

77쪽

Gem ratio coronarum circa lucernas improbesura vera ostenditur.

Quae 'porro promit argumenta idem Cartesius ad

probandam suam de productione colorum sententiam, eodem omnino reeidunt , nempe ad rotationem materiae subtilis, e cujus motu totam colorum origianem explicari posse existimat.Utcunque vero hunc motum admittere velimus, qui tamen nulla vel ratione, vel experimento nititur, aeque nihilominus incerta indeterminata manet colorum natura. Et quidem maxime miror , quod cum similes adparitiones similes requirant causes, diverses tamen rationes reddere conatus sit collarum qui iniride halone& coronis circa lucernas cernuntur. De aliis agemus in meteorologicis nostris, hic saltem de lucernarum coronis nonnihil dicemus. Quod eaque putat colores istos flammam ambientes provenire in ipsis o sto, id omnino a ratione alienissimum est. 1 hoc Verum esset, jam sempervi ubique oculo similiter affecto tales apparerent coronae a qui tamen illae non videnrer, nisi in aere valde humido, unde fit ut a navigantibus potissimum conspiciantur, aut quando amari fiant venti, item in balneis. Dd autem rationem quam reddit, attinet, quare non semper videantur coronae istae lucernariae, cur non omnia objecta coloribus picta adpareant, ex ea nihil aliud confici potest, nisi hoc tantum, non videri semper, quia non semper videantur. Sed vero quae Irides aliaque colorata in aere phaenomena essicit causa, illa ipsa quoque lucernarios istos producit

78쪽

PROPRIETATE LuCIS. Iducit annulos. Cum nusquam nisi in humido cernantur aere, utique ex hujus constitutione horum petenda est ratio vera esse quae scribo vel inde liceat experiri, quod si vel simplex aliquod vitrum halitu

mectes, .lucernae a quocunque intervallo opponas, protinus lucerna annulo coronetur. Quod si priusquam halitu oris inficias vitrum aquae fiigidae immerseris , multo etiamnum coloratiores conspicies co

ronas.

Sed, e sphaeris vitreis quando antliae pneumaticae beneficio aer exhauritur, si quis ex opposito sphaerae lucernam tenuerit, illo ipso temporis puncto quo aer in antliam delabitur corona circumcirca lucernam Cominparebit Aer enim vi magna decidens de latera vitri toto sito pondere vehementer adspergens idem quod oris halitus, & quidem essicacius efficit. Qu' vero nonnunquam duplex adpareat corona, id non alias contingit quai uter oculus imbeciblior est altero. Esto lucerna in oculi vero in O. Si aer non multo humore sit infectus, tunc nullae quidem

circa lucernas comparent coronae, aliquanto tamen majores, propiores visuntur lucernarum flammae, cum nullus aer tam sit tenuis, ut non aliquam saltem causet

79쪽

hiscere.

At vero si densiori aquosior fuerit aer, major necessario fit refractio, ac tum species major propiorque adparebit, nempe in DE videbiturque quolibet ocu- Io constituto in O per radios DO, O Quod si

alter oculus, aut incubatu, aut alio modo laesius vel luxatus fuerit, tum lumen A propius etiamnum majus spectabitur, scilicet in FG, contingetque oculum Oper radios FOQGO.' Catua vero quamobrem majores hae Coronae in medio sint pellucidari nullo colore tinctae, datis est manifesta ex iis quae paulo ante diximus. Cum enim major lux tollat, perimat minorem, fieri aliter non potest, quin radii qui recta ab oculis ad lucem tendunt, tollant Colorem per quem solum species sunt visibiles. At vero si operiaturin lucernat oculus transseratur in H, jam contraria omnia evenient. Integra enim lucerna in densissimo illo aere , tanquam speculo obscuro, comparebit in DEI aut in F GK quidem media

80쪽

pROPRIETATE LuCIs. 73 pars adparentis flammae DE aut FG erit lucidissima, exterior vero limbus obsturior, coloresque, si qui videri possint, contrario ordine exhibebit. Qu'd autem colorum ratio contraria sit in coronis atque in iride, dc hujus quoque rei causa, ut puto, jam patet. Cum iridem in coelo spectamus tum radii lucis de visus in aversim a sele partem tendunt, a majori luce ad minorem feruntur. At vero cum a minori luce ad majorem radii tendunt, uti fit in coronis, tum, ut diximus, invertitur colorum ordo.

Stabilitur opticorum sententia,eum dicunt corporum adparentium magnitudines eist angulo visionuproportionales,

o nolantur errores Cartesi.

Non minus errat idem Cartesius in caeteris lucis, visiis proprietatibus explicandis, dum in im oculo quaerit ea quae certis documentis foris contingere ostendi potest, ac cum negat veram esse opticorum regulam, cum diuunt adparentes corporum magnitudines angulo visionis esse proportionales. Hoc optices statutum exinde destruere conatur, quod sol, luna majores videantur horizonti propinqui, quam ab eo Nisoti. Atqui tamen inquit astronomi quando instrumentis horum siderum magnitudinem metiuntur, sub eodem semper adparent angulo, sive horrionii incumbant, sive vertici immineant. Sed profecto graviter errat. Ponamus enim latitudinem Solis humilis, seblimis sub aequali fere angulo, mensura colligi si quis instrumentis utum, longe tamen alia hujus rei est rario, quam ipse cxistimet. Quyd Soli luna horizonti vicini majores adpareant, non