De lucis natura et proprietate

51쪽

DENA Tu RAETvisibilis C adparebit in puncto E. Aufer spatium AF C. aut obstrue tabella FG, nihilominus visibile C adpar

bit in puncto E. Idem contingit in siphone aut tubo inflexo qui luc lentum fatis praebet exemplum quo pacto non se tantum Idera sedi montes maria insta horizontem latentia denuo a nobis videri possint. Quamvis hoc alibi monuerimus, quia tamen nonnulli non satis hoc a nobis demonstratum existimarunt, clarius aliquanto id ipsum hic proponemus. Sit siphon curvus AB C man festum est hunc non esse oculis pervium si in aere teneatur. Idem vero si aquae immergatur usque ad superficiem D statim fiet pervius cum revera curvus sit, tunc rectus videbitur. Crus enim interius DC refringitur in EF. Crus exterius DB refringitur in GD Foramen vero B C refractum comparebit in GI mutata rotunda figura in ellipsin Totus itaque tubus ab oculo

inspectus pervius ne & propemodum rectus videbi

tura Dissilia ' Corale

52쪽

tur, idque tanto magis, quanto obliquius immergatur. Non vero satis adtendunt ad refractionum naturam, qui punctum B per lineam rectam in Edicunt refringi, ac sic per aliam rectam ad visum pervenire res enim rhfracta semper adparet perpendicularis rei refringenti,ac unumquodque punctum linearum adparentium exacte imminet illis punctis a quibus species restinguntur T XIX. Refractis in luna, es mensera montium lunarium. TRanseamus nunc ad lunam,& ostendamus quod hic in terris idem quoque istic contingere, nec naturam adeo sui dissimilem esse, ut in sphaera quae quadragies hac nostra tellure minor sit, tam immane exstruxerit montes, ut iis comparati terrestres propemodum colles videantur. Primus qui illos conspexit Galilaeus, idem etiam mensuram illorum prodidit, quam tali ratione indagare est conatus. In

53쪽

In parte obscura lunae vertices altiorum montium a sole illustrati manifeste cernuntur ad distantiarii vicesimae partis diametri lunaris remoti a confinio lucis &4enebrarum. Cum vero diameter lunae sit zoco milliarium, qualium terrae diametet est Ooo, jam quoque habetur montium lunarium altitudo, idque hoc pacto. Esto pars obscura lunae AB C. Solis radius veniens a D tan-

gens terram in A, verticem montis in . A vicesima pars diametri est millium Io o. Semidiameter vero x milia lium ioco. Cum vero tria gulum E AF sit rectangulum, erunt quadrata laterum A

AF, aequalia quadrato basis E F. Iunge itaque quadrata laterum de habebis aggregatum oro ooo. Hujus radix quadrata major est quam Io DA, minor quam Io os. Ablato itaque FB milliarium Io oo, remanet altitudo montis B E millium fere quinque Iam vero cum Galilaeus nullum in hoc nostro orbe montem plus unius milliaris perpendiculum habere existimet, lunaribus vero montibus tribuat perpendiculum quinque sere millium pass clarum est illum montibus tu naribus centuplo majorem attribuere molem, quam terrestribus. Tantum pondus in tam exili corpore,si telluris vast1-tatem respiciamus, cum nullam prorsus rationem habere videatur, non immerito multos permovit, ut dubitarent de hoc phaenomeno Dictentiendi non levis causa fuit ista, quod lunae rota in plenilunio non dentata,

54쪽

Pκ op RIETAT 'Lirca s. sed plena undique adpareret, quod utique non fieret, si vastis adeo turgeret montibus. Non defuere etiam visi praeclari, qui accuratioribus instrumentis adjuti,spatium quod illuriatos verticesi confinium lucis ac tenebrarum intercedit, acciderint, deque mensura montium multum abraserint efficere tamen non potuerunt,

quin immensa, incredibilis prorsiis maneret altitudo. Complures quidem plurima dixere, nemo tamen veritatem quod sciam attigit, a qua utique non aberrassent, si refractionis habuissent rationem. Haec sola vincit

eandem esse proportionem montium lunarium ad corpus lunaro, ac sit terrestrium ad hanc nostram terram.

Ostendimus jam olim,nullum esse montem in hoc nostro orbe, qui ad tria passuum millia adsurgat Ostendimus

etiam montes, quorum vertices instatiorizontem subsi dent,refractos denuo videri, ori que speciem ad sexaginta ac nonnunquam ad septuaginta leucas Germani-Cas porrigi. Componamus nunc inter se haec intervalla. Montes lunae secundum accuratissimam Hevelii mensuram videntur cum absunt vicesima sexta parte diametri lunaris. Diameter lunaris est leucarum Germanicarum Oo. Apparent ergo illustrati montium lunarium vertices a leucis Germanicis I9. . Sumamus jam 26 partem diametri terrestris. Illa vero est leucarum Germanicarum. III 8 Hujus vicesima sexta pars conficit leucas o. Ad tantum igitur intervallum adparent montes terrestres. Quaeramus etiam altitudinem montium lunarium.

Illa sic haberi potest. Ponamus in hac nostra tellure

summam montium altitudinem trium circiter millium

passuum Iam sic pergamus Distantiar leucarum in terris dat altitudinem 3 mill passi seu stadiorii a. .

55쪽

8 DENA Tu RA ET quantum dabit in luna distantiacis leucarum Manish-ste fient stadia 6 . Tanta igitur est summa montium luis

narium altitudo perpendicularis: Hinc quoque colligitur, quanta sit molia montium lunarium ad montes terrestres. Ex perpendiculari lunae fac solidum cubicum, erit illud stadiorum circiter 26o. Iam vero cum ex hypothesi nostra summa montium altitudo sit minor tribus pass. mill sive stadiis 24, sumamus1 a Solidum cubicum hinc fiet stadiorum Io 648. Divideturic numerum per priorem,nimirum 26 o. Efficies 4o Moles itaque montium terrestrium quadragies major est mole montium lunarium. Quanta igitur differentia est totius telluris ad totam lunam, tanta quoque est differentia inter montes terrestres lunares.

Satis ex his colligi potest, nisi fallor, quantum errent illi qui putant lunae globum siccum esse corpus, neC quidquam habere similitudinis cum hoc nostro orbe:

itaque nec aquam, nec nubes, nec aerem istic esse, nec pluvias descendere, nec quidquam eorum ibi contingere

quae apud nos fieri selent. Sed si nullus hanc sphaeram

ambri aer, unde ergo tanta refracti, Quod si aerem fateantur, utique etiam, maria&paludes& flumina admittant necesse est, Cum absque his nec aer nec vapor

ullus possit subsistere. Non itaque probo argumentumviri magni, qui in dialogis de mundi systemate, ex eo quod constans, similis semper sit lunae adspectus, nec ullam unquam nubium aut aliam in stiperficie ejus mutationem telescopio deprehendere potuerit, conatus est adstruere nullas illic provenire pluvias idem quippe in hac nostra tellure contingit Siquis enim ex sublimi montis vortice nubes infra se positas prospectet, quantumvis eae condensatae suerint.& vehementes profuderint

56쪽

PROPRIETATE LuCIs. 49rint imbres, eadem tamen manet nubium facies, nec quidquam eorum quae inserius fiunt,spectabitur ab iis qui in superiori versantur loco. Quemadmodum vero illi, etiam cum delacatissimus est aer, terram non nisi obsture&tanquam per nebulam cernunt, ita neque nos solidum lunae corpus videmus, sed tantum atmosphati amejus. Cum enim major claritas ossiciat minori fieri aliter vix potest, quinVapores lunam tegentes trans aerem spectati dissiculter a nobis penetrentur. Praeter itaque vertices montium, obscuram lunae imaginem solas cernimus nubes. Nec alia ut puto caeterorum siderum est ratio, non Iovis non Saturni, nec ipsius annuli Saturnii

Praeter nubes, vapores singulos globos, annulum

istum ambientes, nihil omnino videmus. Sed neque argumenta probo, quibus adstruere conatur nulla in luna vivere posse animalia. Nam siquis recte Calculum ponat, inveniet lunam non minus benigno sb-lis adspectu frui, severi, qu*η haec nostra tellus. At

vero si in luna eadem dierum nomiumque esset ratio, atque hic apud nos, tum sane frigore esset inhabitabilis. In minores sphaeras imbecillius agere solis radios sensus& experientia docent. Hinc factum ut remotiora a sole sidera majora, viciniora vero longe sint minora.

Quyd si ea non semper sibi constet proportio, id aliis

compensatur rationibus. Ut itaq aequa, Convenienti mensura luna calefiat, ita disposuit naturae archite-Etiis, ut quia diurna, citata circumrotatio officiat ad Concipiendum calorem, totis quindecim diebus inserius hemisphaerium a sole illustretur ac totidem aliis superius. Praeterea ne hyemis rigor partes habitabiles nimium hederet, tristic annum ordinavit rerum conditor, cum apud nos inter maximam minimamque solis alti-

57쪽

altitudinem discrepantia sit quadraginta septeni circiter graduum in luna ea disserentia decem circiter sit gra

duum.

Huic accedit quoque tertium, illud scilicet, quo sortius luna imbibat, diutius retineat impressum calorem, passim montes ita formavit Deus, ut ambitu suo profundas efficiant valles,, adeo quidem, ut nisi umbrae fallant, depressiores sint non modo reliqua tellure, sed, ipsa maris superficie. Haec cum etiam oculis beneficio elescopi manifeste pateant, non video quamnam suae opinioni causam possint praetexere, qui sentiunt lunam corpus esse otiosum, maturam quamvis omnia ad gignendum alendumque ibi disposuerit, nullo tamen id feci e fine. Verum haec extra institutum. Revertamur ad propositum, ac causam res actionis doceamus. C T XX. Hera res actionu causa explicatur. DIximus superius lumen incidens in quodcunque corpus pellucidum pro ratione densitatis corporis quod ingreditur magis vel minus pati. In vitro aut crystallo radium incidentem tertia, in aqua vero quarta sui parte breviorem videri. In reliquis corporibus pellucidis naturam eandem semper servare legem, ut quanto illa magis sint solida, tanto magis patiatur lume quod incidit, tantoque altius res spectata adsurgat. Radios vero ideo breviores fieri diximus, quia retunduntur pro ratione resistentis corporis ac quanto altius Corpus pellucidum ingrediuntur, tanto magis dilatantur partes ejus inferiores. Idem nempe contingit luci licet incorporeae, quod clavo e ligno aut alia cedente materia. quem

58쪽

PROPRIETATE Luc Is si quem si in aliud aliquanto mollius corpus impellas, adigas retundituri dilatatur ejus mucro, idque tanto magis, quanto altius penetrat. Vel oculo judice id ipsem clarum fiet, si baculum aut cylindrum quae immerseris, manifeste enim partes hujus quanto profundius quam ingrediuntur, tanto magis restingentur ac dilatabuntur,&quod longitudini adimitur, id latitudini addi videbitatur. Iam vero sive quis perpendiculariter species visibi les sub aqua aut alio pellucido corpore sitas contempletur, sive oblique, eadem semper erit ratio radii veri ad adparentem, i pro ratione corporis pellucidi radius persendicularis adparens tertia aut quarta parte sit brevior radio vero, tanto quoque brevior erit radius adparens dc oblique incidens, quam sit radius verus Mipse quoque incidens oblique Res itaque in aqua aut alio medio denso visae,qualicunque situ collocentur,eandem semper servant legem Sc si punctum aliquod quarta parte vicinius adpareat oblique spectatum, adparebit quoque quarta parte vicinius in perpendiculari. Verum longe dispar est ratio siquis species visibiles in diversis medio collocatas non, μκ sed Q πλάτ' consideret cum enim quodlibet punctum in perpendiculari spectatum in eadem semper adpareat linea, in iis radiis quae obliq; feruntur, longe secus contingit, quanto enim punctum aliquod visibile obliquius videatur, tanto longius a perpendiculari recedit. Ut hujus rei causam exploremus, necessarium est prius explicare naturam a diorum, in simile, homogeneum mediti incidentium. Ponamus ergo planum aliquod opacum A B, in quod allabantur radii CA, CD, CE Etiam illi qui parum in Physicis versiti sunt, norunt radium perpendicularem in omnium fortissime incidere in planum a. AB.

59쪽

imbecillem CE. Iam vero quemadmodum radii incidentiae quanto obliquius incidunt, tanto minus habent roboris, ita vicissim illi in ratione reflexa tanto fortiores sunt, quanto longius a perpendiculari recedunt. Itaque radius C A omnium sortissimus in ratione recta, omnium

imbecillimus est in actione reflexa. Fortius resilit ori fortissime vero EG,&sic porro. Hinc est quod glandes e stlopetis explosae si κατ χ i ad angulos rectos incidant, non tamen laedant, quando redeunt. At vero eaedem tanto magis laedunt, quanto acutiores incidentiae& repercussionis angulos describunt. Ipsium hoc evincit rati, cum enim motus qui sit in recta linea omnium sit sortissimus , lineae vero incidentiae, reflexionis quanto obliquius incidunti repercutiuntur, tanto propius ad rectam accedant, sequitur quoque ut ille motus sit sortior.

Cum vero refraetio aliud non sit quam reflexio interna, seu rcpercussio Lucis in ipso corpore pellucido, minime mihi dissicilis videtur causa quamobrem radii Corpus pellucidum penetrantes quanto obliquius incidunt,

tanto quoque altius adsurgere videantur. Sit vas aqua

plenum ABCD. Oculus constitutus in O videat nummum aut aliud visibile in perpendicularim B. Manifestum

60쪽

PROPRIETATE Luc I S. stonifestum est, secundum ea quae diximus, quod punctum Bion adparebit in suo loco, sed vero una quarta parte superficiei quae vicinius nempe in L. Ponatur res visibilis in F, adparebit in aper lineam OG. Promoveatur eadem res visibilis in H, tum videbitur H in I per radium I. Eadem ratione punctum K spectabitur in L, MD in M. Itaque quanto obliquius res aliqua sub aqua sita spectetur, tanto altius adstendent puncta adparitionis. In hoc solo est differentia, quod in reflexione simplici radii ulterius progrediuntur,vi angulos incidentiae repercussionis aequales efficiant. At vero in refractione imago objecti visibilis semper ad perpendiculum imminet ipsi objecto visibili. Hinc porro colligi potest falli eos qui putant radios

visus& lucis in ingressu corporis pellucidi curvari Massia directione divergere. Si enim proprie loquamur, non divergunt nec inclinantur radii qui fracti dicuntur, sed in eadem semper manent directione. Dd enim objecta F, H, Κ, QD, per lineam non rectam perveniant ad oculum O, id ex illo non contingit, quod radii insu-- per-