C. Cornelii Taciti Opera: cum indice rerum, ad optimorum liborum fidem ...

391쪽

domis traditurum, possinitus est. Addidit praemia, Pro cuiusque Ordine eerei familiaris copiis finivi que tempus, intra quod e reis domibus aut insutis adipisoersatur. Ruderi aeripiendo aliena GaIMaea destinabat, utique naves, quae frumentum Tiberi

inbvectassent, Ontistae rudere Meurrerent aedii ἐα.

que ipsa, erea sui parte, sine trabibus, a sabino Albanope solidarentur: quod is lapis ignibus inpervius eat. Iam aqua, privatorum4 entia interceptat, quo largior et pluribus laesa in publieumflueret, euato- dea et subsidia reprimenias ignibus in propatula gaei que haberet: se communiane parietum, sed propriis suaeque maria ambirentur. Ea ex utilitate accepta, decorem quoque novae urbi adtulere. Erant tamen, qui crederent, Ueterem illars formam salubritati m. gis eoaduxisse, quoniam MFualiae itinerum et avis do Detinum non perinde solis vapore perrumperentur: at nune patulam istitudinem, et nulla uiarade --m, gramore aestu ardeaeere.

XLIV. Et hae quidem humanis consiliis proxudebantur. Μox petita mi piacula, aditique Sibyl-Iae libri, ex quibus supplicatum uisano et Cereri

Proserpinaeque, a Propitiata Iuno Per matronas, primum ui capitolio, deinde apud Proximm Iaret unde hausta aqua templam et simulaeorum Deae pro-apersum est: et sellisternia ac pervigiliacelebravere feminae, quibus mariti erant. Sed non ope huma-aia, non Iargitionibus Principis, aut Deum Iac mentis, decedebat infamia, quin iusaum incendium exederetur. Ergo abolendo rumori Nero subdidit rEos, et quaesitissimis Poenia adfecit, quos perra

. gitia invisos, vulgus Christianos adpellabat. Auctor nominia eius Christus, Tiberio imperitante, per Procuratorem Pontium Pilatum supplicio adfectus

erat. Repreasaque in praesen exitiabilis supersti-ctio rursus erumpebat, non mod'Per Iudaeam, . OFi

392쪽

LIB. XV. CAP. 44. 45. LA. V. 818. A. C. 65. 375ginem eius mali, sed per urbem etiam, quo euncta undique atrocia aut pudenda confluunt celebrantum que. Igitur primo onrepti, qui fatebantur, deinde, indicio eorum, multitudo ingens, haud perinde in crimine incendii, quam odio humani generis, convicti sunt. Et pereuntibus addita Iudibria, ut fer rum tergis contecti, laniatu canum interirent, aut erucibus adfixi, aut flammandi, atque, ubi defecisse dies, in usum nocturni luminis urerentur. Homtos suos ei spectaculo ero obteserat, et circense ludicrum edebat, habiti aurigae permixtus plebi, vel curriculo insistens. Vnde, quamquam adVersus sontes et 'Vissim exempla meritos, miseratio oriebatur, tamquam non utilitate publica, sed in

saevitiam unius, absumerentur.

XLV. Interea conferendia pecuniis pervastata Italia, provinciae eversae, sociique populi et quae civitatum liberae vocantur. Inque eam praedam etiam Dii cessere, spoliatis in urbe templis, egestο-que auro, quod triumphis, quod votis, Omnia Populi Romani aetas prospere, aut in metu, Sacra Erat Enimvero, per Asiam atque Achaiam non dona tantum, sed simulacra uminum abripiebantur, missis in eas provincias Acrato ac Secundo Carinate.

In libertus, cuicumque flagitio promptus hic,

Graeca doctrina re tenus Xercitus, animum bonis artibus non induerat. Ferebatur Seneca, quo invι-diam saerilegi a semet averteret, longinqui ruris secessum oravisse, et, postquam non Oneedebatur, seta saletudine, quas aeger nervis, ubiculum non egressus. Tradidere quidam, venenum ei per libertum ipsius, eus nomen Cleonicus, paratum iussu eronia vitatumque a Seneca, proditione liberti, seu

propria formidine, dum impuri sietu et agrestibus pomis, ae εὐεiti admoneret, profluente aqua vitam

tolerat.

393쪽

XLVI. Per idem tempus gladiatores apud oppidum Ρraeneste, tentata eruptione, praesidio militis, qui custos aderat, coerciti sunt: san Spartaeum et vetera mala rumoribus ferente populo, ut eae novarum rerum cupiens pavidusque. e multo post clades rei navalis accipitur non bello quippe haud alias tam inmota pax sed certum ad diem in Campaniam redire classem ero iusserat, non exempli maris casibus. Ergo gubernatores, quamvis saeviente pelago, a Formiis movere et gravia ri- eo, dum promontorium Μiseni superare contendunt, Cunianis littoribus inpacti, triremium plaras. et minora navigia passim amiserunt. XLVII. Fine anni vulgantur prodigia, inminentium malorum nuntia. Vis fulgurum non alias cre-hrior, et sidus ometes, sanguine inlustri semper Neroni expiatum. Bicipites hominum aliorum Eanimalium partus abiecti in publicum, aut in sacruficiis, quibus gravidas hostias inmolare mos est, reperi, Et in agro macentino, iam Propter, tua vitesus, cui caput in crure esset. Secutaquis Haruspicum interpretatio parari rerum humanarum aliud caput sed non fore validum, neque occultumsquia in uter repressum, aut iter iuxta editum ait.

XLVIII. Ineunt deinde Consulatum Silius eriva et Atticus Vestinus, coepta simul et aucta coniuratione, in quam certatim nomina dederant, mnatores, Eques, miles, feminae etiam, cum odio Neronis, tum favore in .iisonem. Is Calpurnio genere ortus, ac multas insignesque familias patemna nobiΙitate complexus, clar apud vulgum rumore erat, Per Virtutem, aut species Virtutibus simile . Νamque facundiam tuendis civibus exercebat, Iam gitionem adversus ainteos, et ignotis quoque comisermone et congressu Aderant etiam fortuita,

coryus Procerum, decora laclea Sed procul MMD

394쪽

eas morum, ut voluptatum parsimonia lenitati as

magnificentiae et aliquando Iuxu indulgebat. Idque pluribus probab; ur; qui in tanta vitiorum

dulcedine, summum Imperium non restrictum nee Perseverum Volant.

XLIX. Initium eoniurationi non a cupidine ipsius

fuit nee tamen facii memoraverim, quis Primus auctor, cuius instinctu concitum sit, quod tam multi sumpserunt. Promptissimos Suhriuin FIavium, Tri- ninum Praetoriae cohortis, et Sulpicium Asprum

Centurionem exstitisse, constantia exitus docuit. Et Lucanus Annaeus Plautiusque Lateranus, Consul designatus, vida odia intulere Lucan Im Pr priae caussae aceendebant, quod famam carminum eius premebat ero, prohibueratque ostentare V nus aemulatione Lateranum, consulem desim tum, nulla iuiuria, sed amor Reipub1 sociavit. At

Flavius Scevinus et Afranius Quinctianus, uterque senatorii ordinis, contra famam sui, principium tanti facin.ris capessivere. Nam Scevino dissolutatim mens et proinde vita somno Ianguida Quinetianus mollitia corporis infamis, et a Nerone prο-hroso carmine diffamatus, contumelias vitum ibat. L. Ergo, dum feelisa Priseipis, et emade e Imperii, deligendumque, quifaria rebus auecurreret, inter se aut inter amicos iaciunt, adgregavere Tubtium Senecionem, Cervarium Proculum, Vulcatium Araricum, Iulium Tugurinum, unatium Gratum, Antonium,atviem,martium Festum, quites Romanos ex quibus Senecio, e praecipua familiaritate Neronis, speciem amicitiae etiam tum retinens re pluribus periculis connictabatur. Malis parti--Pa ad omne secretum Pisoni erat ceteris spe ex novis rebus petebatur. dacitae sunt, super Subrium et Sulpicium, de quibus retuli, militares m

ni Granius Siti anus et Statius Proximus, Tribuni

395쪽

eohortium praetoriarum,Maximus Scauri et en tua Paullus Centuriones. Sed summum ahue in Fonio Rufo Praesecto videbastur, quem, Ita famu-que laudatum, per saevitiam inpudicitiamquὐ Tigeu Iinus in animo Principis anteibat, fatigabatque cruminationibus, ac saep. in metum adduxerat, quasia verum Agrippinae et demderio eiu rectiom intemtiam. Igitur, ubi eoniuratis, mus tum quoquct Praetorii in partes descendisse, crebro x ius BD. mone facta fides promptiua iam de tempore ac loco caedia agitabant. Et e re inpetum Moerius m viva ferebatur, in cena canentem Neromem ady diendi aut eum ardente damope noctem Aue strue euriare taenaeossima. to e aio solitudinis; hi ipsa Dequentia, tanti decoris testis, pulinerrimum animum exstimuIaverant nisi inpunitatis eupido istinuisset, magnis semper conatibus a Man. L . Interim cunctantibus prolatantinuaque apem ac metum, Epicharis quaedam, incertum quonam modo sciscitata neque illi ante ulla rerum honest rum eura fuerat amendere et arguere eoniuratone ac postremo lentitudinis eorum pertaesu, et in Cum, pania agens, Primore es alariorem miseniensium labefacere, et eonscientia inligare connixa est tali initio. Erat miliarchus in ea classe Volatius Pr inius, occidendae matria Neronis inter ministros, non ex magnitudine scelaris provectus, ut rebatur. is inviteri olim omitus, ae recens oris amicati dum merita erga Neronem sua et Nam in inristum e ridissent, aperit, Miluitque questus et destinationem .indictae, si facultas oriretur, spem dedit, Posse impelli et Hurea eonciliare nec levo auxilium in clamae, crebras Oeensiones; quia Nero multo apud Puteo- Ioset Misenum maria usu laetabatur. Ergo Epicitaria plura et omnia scelera Principis orditur neque salaetare, quod inane esset; P --, suonam modoso

396쪽

na eversae Reipublieae daret acrin eretur modo navare operam et militum aererimo dueere in partes, ac digna pretia exapeetaret. omina tamen coni ratorum reticuit. Vnde Procul indicium inritum fuit, quamvis ea, quae audierat, ad eronem det Iisset. Accita quippe Epicharis, et cum indice com-Posita, nullis testibus innixum facile confutavit. Sed ipsa in custodia retenta est, auspeetante Νω ne haud falsa esse, etiam quae era non Prob

hantur.

LII. Coniuratis tamen metu proditionis Per-- eis, placitum maturare caedem apud Baias in villa Pisonis: cuius amoenitate captus Caesar creber eo ventitabat, balneasque et eputiis inibat, omissis excubiis et fortunae suae mole. Sed abnuit Ρiso, invidiam praetendens, a saera mensae, sique hospitala eaede qualiseumque Principis eruentarentur. mesius apud urbem, in illa invisa et aposita cistam -- strue a domo, et inpubneopatraturos, quodprone- publiea Maeepissent. Haec in commune ceterum timore occulto, ne L. Silanus, eximia nobilitate dusciplinaque C. Cassii, apud quom educatus erat, ad omnem claritudinem sublatus, imperium invaderet, Pro te daturis operam, quia coniuratione integri essent, quique miserarentur Νeronem, tamquam Per scelus interfectum. Plerique, Matini quoque Comaulia aere ingeniam vitavisse Pisonem crediderunt, ne ad libertatem moveretur, veι, deleet Imperatore alio, mi muneris Rempubsieam Deeret. Etenim expers coniurationis erat quamvis super eo criminctΝer vetus adversus insontem Odium expleverit. LIII. Tandem statuere, circensium ludorum die, qui Cereri celebratur, exsequi destinata: quia Caesar, Tarus egressu, domoque aut hortia clausus, ad

ludicra circi ventitabat, promptioresque aditus erant laetitia spectaculi. Ordinem insidii compo-

397쪽

auerant, ut Lateran , quasi a sidium rei famέι νἐ oraret, deprecabundus et genibus Principis aeci na, prosternere ineautum premeretque, animi vati res et

et Centuriones et ceterorum, ut quisque audentiae Ain huisset, currerent Trucidarentque Prima Sihi Partes expostulante Semino , qui pugionem templo S 1 is in Etruria , sive, ut aut tradidere, Fortunae Ferentino in oppido, detraxerat, gestabatque velut magno operi sacrum. Interim Pia apud aedem Cereris opperiretur, unde eum Praefeetus Fenius e ee ueri ueritum ferrent in aera eomitam Antonia,

Claudii Caesaris sita, id eliciendum vulgi favoram: quod C. Plinius memorat. mobis quoquo modo tr

ditum non occultare in animo fuit, quamvis absurdum videretur, aut inanem ad spem Antoniam nomen et perieulum commodavisse, ut risonem, notum m re uxoris, alii matrimonio so obsisinxisse: nisi si

cupido dominandi cunctis adfectibus flagrantior est. LIV. Sed mirum, quam inter digera generis, ordinis, aetatis, sexus, dites, Ruperes taciturnitate omnia cohibita sint: donec proditi coepit edomo Scevini qui pridie insidiarum vit sermone cum Antonio Natale, dein regressus domum, test mentum obsignavit; Iromptum Vagina Pugionem,

de quo supra retuli, vetustate obtusum increpans, asperari saxo et in mucronem ardeacere iussit, Ἀ--

quo curam liberto ilicho mandavit Simul adnuen. tius soΙito conrivium initum: servorum carissimi Ii- hortate et alii pecunia donati. atque ipse maestus et magnae cogitationis manifestus erat, quamvis laeti. tiam vagis sermonibus simulares. Ῥostremo vulneribus ligamenta, quia que latitur anguis, parare eundam ilichum monet rivo gnarum coniurationis et muc usque Mum, seu nescium et tunc primum

adreptis suspicionibus, ut Plerique tradidere de eum

398쪽

aequentibus. am, cum Secum semus animus praemia perfidiφe reputavit, simulque inmensa pecuniae potentia obversabantur, cessit fas et salus patroni et acceptae Iibertatis memoria. Etenim uxoris quoque consilium adsumpserat, muliebre ac deterius. quippe ultro metum intentabat, multosque adultisae Iibertos ae servos, qui eadem viderint: ita profuturum univi lentium a prae a penes unumsbre, qui indirio praevenisset.

LV. Igitur, coepta luee,mi ichus in hortos Sedi

vilianos pergit et, cum foribus arceretur, magnae atroeia adferre dictitans, deductusque ab ianitori-hus ad libertum eronis, Epaphroditum, mox ab eoud Neronem, urgens perieulum, graves coniurationes, et cetera, quae audierat coniectaVeratque docet Telum quoque in necem eius Paratum ostendit, uectraque reum iussit is raptus per miΙites et defensionem Orsus, Ferrum euius argueretur, olim religione patria eultum, et in cubi is habitaem aefraude si herii subreptum, respondit. Tabula testament aa siua a se, et isteuatodita dierum observatisne, signatas. Feeunias et Iioertate servia et ante dono datas, sed ideo tune largius, quia, tenui iam refamiliari et instantibus ereditoribus, testament di deret. Enimvero Iaerales emper epulas atruxis est vitam amoenam et duris iudiectu parum probatam. Fomenta vulneribus nulla iussu suo, sed, quia cetera palam vana obiecisset, adiungere erimen, ut eae pariter indiaeem et testem faceret. Adiicit dictis constantiam, Incusat uΙtro intestabilem et eonaeetinarum, tanta Dei ac vuItus securitate, ut labaret invicium, nisi milichum uxor admonuisset, Antonium Natalam viuua eum Semino a seeret nlaeulum, et eras utrosque C. Pisonis intimos.

LVI. Ergo accitur atatis et diversi interrogansetur, quionum is ermo, quid refuinet eum exorta

399쪽

aruspicio, quia non congruentia responderant inditaque vincta. Et tormentorum adspectum ac minas non tulere. Prior tamen Malis, totius conspirationis magis gnarus, simul arguendi peritior a P eone primum fatetur deinde adiicit Annaeum Senecam, sive internuntius inter eum Pisonemque iath,

sive utNeronis gratiam pararet,qui infensus Senecae, omnes ad eum opprimendum artes conquisebat. Tum, eognito Malis indicio, Scevinus quoque, pari inhe- ciuitate, an cuncta iam patefacta credens nec ulliam allentii emolumentum, didit ceteros ex quibus Lucanus Quinctianusque et Seneci diu abnuere. Post promissa inpunitate conrupti, quo tarditatem excusarent, Lucanus Atinam matrem suam, Quinctuanus Glitium Gallum, Senecio Annium Pollionem,

amicorum praecipuos, nominRVere.

LVII. Atque interim ero recordatus Volusi Proculi indicio Epicharin adtineri, ratusque mulie bre corpus inpax dolori, tormentia dilacerari iubet.

At illam non verbera, non ignea, non ira es acrius torquentium, ne a semia sPBrnerentur, pervieere,

quin obiecta donegaret Sic primus quaestionis dies contemptus. Ῥoseero, cum ad eosdem cruciatus retraheretur gestamine sellae, nam dissolutia membris insistere nequibat vincto fasciae, quam Pectori detraxerat in modum laques ad arcum aeuae Testricto, indidit eervicem, et corporis Pondere c-nisa, tenuem iam spiritum expressit clariore es emplo libertina mulier, in tanta necessitate, alieno auo Prope ignotos protegendo, eum ingenui et viri eqEquites Romani Senatoresque, intacti tormentia, carissima suorum quisque pignorum proderent. on Ie rim omittebantLucanus quoque et Senecio et in ,

etianus passim conscios edere, magis magisque a

rido Nerone, quamquam multiplicatis excalis semel '

400쪽

LVIII. Quin et urbem, per manipulos occupatis

moenibus, insesso etiam mari et amne, velut in custodiam dedit. Volitabautque per fora, per domos, rura quoque et proxima municipiorum pedites equutesque permixti Germanis, quibus fidebat Princeps, quasi externis. Continua hinc et iuncta agmina trahi ac foribus hortorum adiacere. Atque, ubi di-eendam ad caussam introissent, aetatum erga coniuratos, sedDrtuitu sermo et subiti Oeeuraua, si con- rivium, si aDeetaeulum simu inissent, pro crimine a cipi cum super Neronis ac Tigellini saevas percunctationes, Fenius quoque Rufus vicienter urgeret, nondum indicibus nominatus, sed, quo fidem inscitiae pararet, atrox adversus socios. Idem Subrio

Flavi adsistenti adnuentique, an inter ipsam cognitionem destringeret gladium, caedemque patraret, Tenuit infregitque inpetum iam manum ad capulum

referentis.

LIX. Fuere, qui prodita coniuratione, dum auditur Milichus, dum dubitat Scevinus, hortarentur

Pisonem, pergere in eastra, aut OMraegeendere, tindiaque militum et populi tentare Maeonatibus eius comarii adgra rentur,aeeuturos etiam integros magnam. summotae rei famam, quae prurimum tinmoris congiliis aleret. Nihil aduersum Me Neroni provisum e iam fortes visos Mitia terreri; nedum ille Oeenteus, Tigellis aevisee eum postiectus suis comitante, arma contra eieret. uua experiendo eonseri, quae eo bus ardua rideantur. Maestra aikntium et dem into eonaeiarum animi et mmori usuperari Cruriaeuaue praemi euneta pervia eme Venturos, qui ipsum

quoque vincirent, postremo indigna nee adWcerent. Quana Maedabilius peritvruis, dum amplaetitur Rempublieam, dum auxi KMibertati ἐπηοeat mules potius deesset et plabea desereret; dum ipse maioribus, dum posteris, si vita praeriperetur, mortem adprobaret