Synopsis evangelica

11쪽

0uum bibliopolis ui eis ornatissimis visum osset oditionern Syn0psis liuius evangelica repetere, ipso qui dena lil)ri teXtu non naut3t0, Sed minuto

Jana vero mecum reputantem ciuid il)ro post triennium repetit praesarer, non latuit quantopere passiua a te differret eoruni sententia qui recentimentoria de vita ClimSti e evangelus concinnanda Imaximeque de chro nologicis eius rationibus exposuerunt. Attanaen nihil tanta cum probabi litate propositum novi ut Sententiana mutarena non Iri qui e Ita id quoVi Sloco sive ah aliis doctus sive singulari Studio niXu probavi unice Verum iussi arsena, sed nihil aliter definitum vidi quin et ipsuui vel D agnani vel certo aliquam hibuati0nern 13beret. Qu3navi auteri musta et gravia uius imodi sint ut vix unquaui non fluctuatur Videantur, athen etiani atque etiann e commendanda sunt tum quil)u fovendi hic liber editus est. Is ut facile apparet, n0n una sineret hahi et Ut definiat an leui quo anno, quo niense ChriStu n3tu Sit, qua nil sugerit J0Sephii curia Maria et

insante aut quid temporis in Aegypto tranSegerint, vel alia eiusdem difficultatis chron0logicae, o mibus quae prae cotem Sana et probabilia

videbantur Secutus Sum Sed multo ua agi cmuna in uniVerSo Singulari inarerum a Christo geStaruim ordine indagando, turn in eo erSatur ut S tendat quo modo Iohannis narratione inserendae sint in Semen Synopli cor uim . emo Vero niSi operam dederit ut e Varietate narrationuria,quermadmodun in quatuor evangelistaruna libri leguntur, perveniat ad constituendum ordinen quo Singula Se Xceperint, Vitaui Christi bono discere aut recte mento sibi informare poterit. Hoc auten non tantuna doctrinae Sed etiana pietatis est. Magno enimvero per illi saliuntur quibus ipsa fide periclitam videtur, Si non uinitan a Singulis relatoriani una ac persecta consensio inveniri possit. Qua in investiganda circuiti Specti caute nanibus utina cuique an iudici vindicare haud dubio praestat quam contortis conclusiunculi artificio Sana efficere unitatena. Nuper reprehensum AES quod a prinio 3Schate, quod e Suna Hiero S0lyniae il)iSse Johanne narrat. usque ad illud Judaeoruim festum ,

12쪽

quod Estheris suisse cum alii dixi, perpauca, contra ab eo inde euipore per aliquot hebdomades plum uia ab evangelistis memoriae tradita significaverim. tvero mini in nostrum S ΓStrimuere Singula quemad nno duui3ptum nobis Videatur, sed religiose ob Servare teniporum indicia at ipsis sanctis scriptoribus facta. tuae illa J Laidern Iae est de tempore primum paScha Subsecuto reprehenSi non in me sed in ipsos evangelistas Valet , qu0rum priore tre quicquid doctor livinus ante captivitatem Johannis egisset tantum non Silentio praetemSSe Imanifestuu est. Qu3m

in retia conseratur insignis Eusebii locus hist. ccl. I, 24 vide infra p. XXIV, g 25 , ubi ex veteri quiderii traditione rectissiime docentur attemporis inter baptistituti Christi et captivitaten Johannis intercessisse cuius de teniporis spatio quia ui Sia optici praeter ieiuniuim et tentationeni nihil rotulissent, pauca certe referre placuit Iohanni. Reliquum S ut, quilua libruri priuiunt edituim animi fide et dilectionuconiunctissimi testandi cauSSa ad vii uni iniserim de ecclesia evangelica merentiSSim in , G. C. Α ΗΑRI ESs, eide ui hac occasione oblata deditissiniuina Venerabundunt aniuiuui denuo testificer. Lipsiae pridie Sole uinia Sacrorum in Staui 3t0ruΠ 3. 4853.

13쪽

Ex quo iii lema Scenti eccleSiae tempore quatuor evangelia Sum in loco taberi publicaque donari auctoritate coepta Sunt, O II desuere qui horaim evangelio rum varietatem ad Unitatem quandam evangelicam revocarent, qURSi unum quod dam ex quatuor faciente S. Quae re tantum ab e S ut ipSius ecclesiae menti re pugnaverit, ut OnVenerit Π13Xinae neque enim illa recepisse iamluam evangelia

quatuor nisi in ista varietate ipSam inesse Unitatem perSuasi Iin habUisset. Sed non una omne Via duxit. I pSi sere primi qui eiusmodi opus susceperunt dissere bant eo quod alter, areanun dico S unm circa a. 70. , id ipsun aggressus est ut unum On Scriberet e quatuor, etsi parum de eius ratione constat ), alier vero, Immonius aleaeandrinus ante med. Sisec tert. , satis habuit uni Matthaeo pro Ornia delecto inum reliquorum locos vel sensus prout Stimilitudo erret adnexere Quae disserentia non modo ad sorimam instituti sed etiam ration enipertinebat. Idem enim Studium quum longo multorum saeculorun intervallo post illorum exeimplum in ecclesia invalesceret, hoc inprimis intererat quod alteri conSen Sum Singulorum evangeliStarunt Urgebant et si quid unus vel alter aliquomodo propriuu halberet id alterum complere ponebant, unde Servatis Imnilbus uniani fieret alteri ver in Xinata quadan omni una quatuor On Sen Sione Pro ea ΦIae Singulorum esset libertate non deesse quod disseri et dicebant. tque alte roruni quidem princeps quidam exstitit Osiander a. 537. , qui taleui contexuit historiae evangelicae harnioniati ut nun Ouinium Ordinem saceret et anten nullius ordineu turbaret Quod ut fieri OSSe crederet, quun revera SSet

eaecepto uno tantuin Matthaei loco vide lenelium libri primi cap. 4 et 8.), in

Sermer'inb ita anmen ut nihilo ni nει ubi revera eaden scribunt concurrant ibi e ubisitus ad ahimussir consentiant. Id quod duplici ratione consequutus si 'u una quod cicatrices, ubi a Singulis aliquid consulto est uiissum et quasi Xectunι, diliginter investigatas alio su verbis coninio de inserendis iterum diduaei altera quod ea quas superiorum eratioraιu theologi satis πιperite confιιderant et pro risdem accep6r ut, item si distinae eaque diversa esse idoneis ars ianentis edocui.

14쪽

VIII

ultra posse, perverSa quaedam de divina Vangelistariim inspiratione opinio fecit. Nihilominus Osiandri exemplum illius aetati hominibus tantopere placuit ut multifideliter eius vestigiis insisterent quid quod noci pSum InagiStrum Superarunt, quian quas duas ille historia eaSque Solas, alteram de evulsi spicis, alteram de

sanata manu arida, apud MatthReum Xtr conleXtum posita concessisset, eas triginta fere annis post Molinaeus et domanus, persectae conStantiae caussa,

pro diverso Matthaei et Lucae Marcique ordine ipsa re diversas proptereaque bis diversis qui deni locis in harmonia exhibendas esse duxerunt. Quorum aratione antiquitatem Satis dissensisse, testis est Augustinus, qui in libris iis qua tuor quos de On SenSti evangeliStarum Scripsit multo maiorem singulorum liber tatem in tradendis Christi rebus suisse statuit, neque, ut exemplo Utar ad Si3I1drimio dum novem ' Petri abnegationes recensuit sed tres i. Quam Augustini rationem post mille sere anno recepit Gerson, Vir InagnUS pSMIue aetate qua Vixit maior, qui in VangeliStas, quippe non mutua conspiratione sed divina inspiratione locutos, concordissimam quandam dissonantiam emcere ingeniose dixit, distincto triplici narrationis Ordine. rei gestae, anticipationiS, rememorationiS. POStea trom1 Iue ratio, quum Gersoni sana et docta tum standri assectata et PerVerSa, propagata atque Xevita Si a pluribus. Quortim in numero emi nent Calvinus, Chemnitius, Bengelius, a Gersoni illi quidem partibus stantes. Fue

runt etiam qui, ut ansenius, utramvae Viana commiscerent. Tamen vero tot

pericula, in quibus saepe instituli quam perficiendi ratio praestabat, non alium eVentum habuerunt quam ut, quo tempore non solum iudicandi sed etiam dubitandi licentia viros octis Christiani doctos Occupabat nec sere nisi qui libros sacros ad omniunem legem humanan exigendos dicebat sapere videbatur, de harmonia evangeliorum plerique deSperandum putarent, atque satis haberent si cornparationis instituendae caussa exegeticae atque eriticae trium prioriam evangeliorum loci gemini cum Iollanneis paucis iuxta positi ederentur. Ad quod evangelicarum Synopsitan genus etiain illa vim habebant Iae de trium monim evangeliorum Origine mutuaque ratione ab OdeII sere inde tenapore, i. e. OSt medium saeculum decin1uIn Octavum, apud theologos diSputari solebant. Iam quid secit aetas nostra, tot laborum tantaeque omnium Saeculorum doctrinae heres' u de harmonia evangelioriani, Sed de ipsis evangeliis desperatiani Si me nimium dican - a nulliS Qua in re terribilis quaedam coni in .mamnon evang. Busit. 4364. Ol. 427. VerSO. Augustinus multus est in tractanda trina Petri negatione . . III, 22 - 26. - concordia evangelisturum sive ID OnOleSSBro in Opp. Ona. IV. P. 90 Sq. 3g3e Corniturn 2 28 ubi est uis enim nesciat spiritun Christi potuiss sub uno eodem os penitus verbor m Sententiarm msitu conteaeti tradidisse stestor m uorrem verbo Cumque salutarem historiam Sed cum magno sacramenti ammterio sibi placuit sub quada' concordissinna si ita dici possit dissonantia mentes bdelium commovere adhunmiliorem vistantioremque nec non inultiplιcioremn investigationem eruatis, palan ι-que fleret 41ιatuor evangelistas non nutu conspirat in sed i divina inspira i01ὶs fuisse uomitOS.

15쪽

stantia vel potius progreSSi est, quod quae liversa atque inter Se inconvenientia duduni visa sunt, ea tandem, quum aut Unum aut nullum S Se Ulberentur,

a vero aliena iudicarunt. Sed, ut sere sit, ex tanta fidei clade nova ulei vis novusque studii evangelici vigor prodiit. Hoc quum multi inuliorum alboribus, tum eo nuper est probatum quod plure harmoniae evangelicae pus spretum atque abiectum revocaiunt nec mediocriter promoverunt. Prae ceteri Carolus Vieselerit viam eiusmodi iniit quae ad Vero eventUS ad maioren omnibus priorum studiis probabilitatem duceret. Quod etsi plane Sentio, tarnen haud pauca sunt quibus ab eo mihi HS cedendunt videbatur. Quia ut et ipsi et aliis, qui nec pietatem assectant sine Severo studio nec doctrinae laudem Sine pietate appetunt, non prorsu improbentur Vehementer opto. Ad liuius autem Operi studium ut me conseriem, una in cauSSa erat quod persuasum halbebam, ordinem Onanium pos Se inVeniri eiusmodi qui nec singulis auctoribus Vim laceret et unitatem efficeret tantam quanta ad salvam evangelii fidem satis S Set, unde multum proficerent vitam ΙeSi diligenter perceptum; una Vero quae locorum gensinoruni ex critici Imei legibu ratio Sset, ante oculos ponere cupiebam id quod etiam de evangeliorum Origine et nece SSitudine quae

Scriptores potiores qui in conscribenda evangeliorum harmonia vel Synopsi i peram motio camini sere hi sunt. Jratianus Syrus Opus Io Scripsit, o δια τεσσύρων dudum periit. CLSUpra pag. VII.

Item Theophilus antiochenus, attani aequaliS, harmoniana evangelicam composuisse videtur. Ab ieronymo enim ep. 35s adolgaS. quaeSt. 5. si quatuor evangelistarum in unum opus dicta compingens ingenii sui noninienta reliquisse s dicitur. Praeterea Vero nihil de eo opere posteritati traditum est. De Immonii aleaeandrini Synops evangelica expOSitum S supra pag. VII. pSaperiit J; sed consorinavit ad eam Eusebius caesariensis' decem canone SUOS, qui pariter atque Ammonii Sectiones in codice plerosque et graecos et latinos tran Sierunt. y Curiosiores scripta huius generis longe plura discere possiunt ex Fabricii bissilio uineca I Reen est. HarleS, On1. IV. p. 80 qq. tem plura asser atque paucis tu strat Ebrard Wissens chasiliche ritii de evang. Geschichie. 4850. p. 49 - 65. y Frustra est quod vim docti Anauloni vel etiam aliani harmoniam evangelic3in inlatinis codicibus, ut sungallens et fuldensi, invenisse sibi visi sunt. Qua de re vide quae recte iam du in in editione opp. Gersoni Hagana IV. p. 87 adnotaVit Reuics Liaeli manni . . 4842 p. XXVIII sq. Hanc evangeliorum harimoniam latinam Hieronymo posteriorem iam pridem publicatam nuper adiecta tranStatione veteristancica didit . . climellei Viennae 4844. ' Idem ab HieronYmo in catalogo scriptoruu eccles cap. 4 librum περὶ της ωvευαγγελίω διαφω, ας scripsisse perhibetur. Pertinet tu etiam Hesychii Herosoly- initani συμφωvία ευαγγελtκη, cuius epitomen Otelerius exhibuit in Monum eccleS.

16쪽

guqtιstini libri V de consensu evangelistat iam sere toti Sunt in constitu eiulaquaeiam evangeliorum haru1Onia. Nec praetereundus est Epiphanitus, qui hae resium libro II. plura de chronologia evangelioriim et narrationum evangeli

carum ordine ScripSit.

Gerson Concordia evangeliStarum sive Mono tessaron. Vide Opp. Gersoni di tionis aganae Om. IV. Osiander marmoniae evangelicae libri IV graece et latine, Basileae 537 etc. Iansenes Concoris evang. LOVan. 549. recentissime repetua Mechl. 3 825.

is continuavit,' hic persecit. manib. 704. Ismi ΗΙ Tomus prinius ipsius Cheinnitu studiis deibetur ac primum prodiit citrante P. Lysero Francos. 593. Caliaet Maatuor evangelicoriam Scriptorum concordia matbersi. 3624. ex eius dictatis ipso invito edita St. Cartio, hi Hannonia evang. 111stelo d. 627. LightDot maritiony, chronicie an Order of the . . I, Ond. 655. Hannonia ordo et chronicon . . Ultrad. 699. Item iam antea, L Ond. 644.

cum apparatu chi nologico et geographico in harmoniani etc. Par. 4699. Clericus Harmonia evangelistarum, cui subiecta Si historia Climsi ex itiatuor evang. concinnata. Icce SSermn cisSSertatione etc. Liugd. Batav. 700. In his dita est diss. de potioribu harmoniarunt Vangelicarunt ScriptoribuS. ΑΠistet. 699. Rius marmonia evangelistarunt ita ad Ornata ut inveStigata Sedulo textus coliae rentia nullus VerSus Sive traiiciatur Sive praetereatur Sine brevi ac Succincta

Griesbach Synopsi evangeliorum Mati Jhaei, Marci et Liucae, Una cum iis Ioannis pericopis quae hiStoriana passionis et reSurrectioni. I. Chr. coimplectiuntur. Italis Saxon. 776 etc.

17쪽

De Vette et Lucke Synopsis evangelioruin Malitia ei, 3IC et Liticae uin parallelis Ioannis pericopis. Berol. 38 8 3842. Matthaei Synops de vier Evangelien Gottingen 826. M. oediger Synopsis evangeliorum Matthaei, Marci et LUcae cum Ιοann peri

copis parallelis. malis Saxon. 829. 3839.

18쪽

Prope siem prodibunt: Inger SynopSis evangeliorum Matthaei Marci Lucae cum locis qui supersunt parallelis literarum et trassitionum evangelicarum Irenaeo antiquiorunt. Ad G mesbachii ordinem concinnaVit, protegomena Selecimn Scripturae arietatem, notas, indices adiecit. UpSiae. IV. Stroud o ne vareel harmon Os the Mur OspelS. Lond. Bagster an Sons.

quavis pagina Se columna habet quatuor Xtremi textu quatuor evangelistaruin, quemadmodum alter alteri reSpondet OSRus est prima vero textus tiarnionisticus, si ita dici licet, Sive textu ab pSo auctore ex quatuor evangelistarum locis paralleli coimpositus. Quod ita facit ut ea potissimum verba eligat quae uniVerSOS repraesentare videantur. Quae quidem unde desumta sint, indicatur SecUnda columna. Haec harnioniae rati a quodam Osian

drasmo pendere Videtur id quod etiam ex specimine apparet inserto libro eiusdem auctori doctissimi Vtreatis on the physica cause s ille deau os Christ Lond. 847. pag. 46 46s. Quo loco quum negatione Petri per

tractat, distinguit Septem, quatuor tuapersectas, re persectas. Quam ad renies. Supra pag. ΙΙΙ. Ota . Iam breviter licendum est de legibus qua in constituendo rerum evangelicarum Ordine ob Servanda. duximus. Quatuor apostoli non Sine divini Spiritus auxilio quatuor composuere evangelia, quiuia ΙeSum SS ClariStum X pSius ita probarent. Hoc ratum est, etiamSi non praeSumitur Singula eo clarOnologico ordine conscripsisSe. Quid enim si ex re viSum uerit Similia quae*1 componere quo maiorem coniuncta vim haberent, vel Si aliud in caussa fuerit ut ratio temporis aut ordinis rerum gestarum non unam loco poneretur Ac tamen Si sitis alicuius vitam descripsit, per Se non Si quod eum Singula aliter atoae ex quo gesta sunt ordine tradidisse putemUS. Quae quum ita sint, videndum Si num evangelistae aliquid eiusmodi prae ceperint ex quo libros SUOS penSari Vellent Sin minus, an ex ipsis evangeliis manifestum fiat utrum auctore ex Ordine omnin Scribere Voluerint nec ne.

Atii illud quidem in neminem quadrat nisi in Lincam. Is enimvero initio evangelii sui propositum ibi SS dixit παρηκολουθηκότι νωθεν πασιν κριβῶς καθεζης γράψαι. Quibus de Vecti stuStra esse Videtur quod nuper in varias partes disputam1nt quippe enim alium sensum aptum non habent nisi quo

Significant, Lucam cordine l. e. X e quo gesta sunt Ordine narraturum Se

omnia professum eSSe. Quod quum ex καθεζης adverbi significatu tum ex loci contextu OImprobatur. Καθεζης enim, compositum ex κατά et ἐξης, idem quod

19쪽

XIII

κατα το ξης maod ipsum apud Diodorum 3, 4. et alibi legitur ac non ita

diversum a simplici ἐξης, secundum Seriem, deinceps Significare, nemo negat. Dici autem et de tempore et de loco j, satis docent exempla in Thesauro linguae graecae Stephaniano Parisiis 829 sqq. sub εξης et a Θεξης et in aliis libris allata. Dicitur etiam sensu translato Vel logico, quemadmodum o ζης grammaticis est vectorum ordo Sive continua SemeS. s. ibidein Eminere vero temporis notionem quum apud alio tum apud Lucam, apud quem ex sacris scriptoribus solum εξης et καθεξης advectia leguntur, perspicuum fit inde quod ἐξης de die sequenti usurpatum plane in communem USUm absit. Cf. Luc. 7, 3. Λct. 23, 3. 25, T. 27, 38. Quo ex genere etiam St εν ω καθεξης Luc. 8, 3. Iamvero loco evangelii , .' , ubi Lucas de narratione enim in ipsis gestarum agit ἀνατάξασθαι διηγησιν περὶ των πεπληροφορημενων ν ημῖν πραγμάτων , miam tandem Seriem is ad qUem liber missus est intelligere poterat nisi earundem rerum gestarum Aliud esset si de philosopho ageretur καθ εξης locuturum se proseSSo. Accedit quod vecta apposita παρηκολουθηκότι νωθεν πασινακριβῶς explicationem nostram Omnino confirmant. Eo enim magi Ordo Observatur enim Si ab ipso earum initio exorditur narratio. Quae quidem adverbii καθεξης explicatio ut gravis est in adornando rerum eVangelicarum ordine, ita obliviscendum non est, 1Od ex ipsius vectis liscimus, L.Ucam non intersuisse rebus 1as tradit, Sed ut cum Storica accuratione eas traderet Operam dedisse. Quaeritur autem in hanc de consilio Lucae sententiam evangelii ratio con firmet. Confirmat primum e quod Lucas isque solus accurate dicit in quod eius quo vivebat aevi tempUS res vitae Iesu graVissimae inciderint. I. 3 3 s. 3, 23. Nimirum quod istae Lucae definitiones nobis non satis planae sunt, id non ad evangelistae pertinet diligentiam, cui sine disio videbantur planissimae. Porro tota narrationis series apud Lucam in certo PIOSdam temporis terminoS, pleriamque - 1od plane ex usu est Iudaeorum, in hebdo

mades σάββατα descripta est. Qua de re singulatim post videbimuS. Inprimis quidem magnam gravitatem habet σάββαzo δευτερόπρωτον , . Denique quanta Lucae fides Sit in rebus Christi gestis ex ordine conscribendis, inde intelligitur quod passim id ipsum haud obscure significat, ordinem e neScire.

λ Ita etiam et 18, 23. IIuic loco io usum advecti καθεξῆς attinet locum ut 44,4. ἐξετίθετο αυ- τοῖς καθεξης λέγωv consimilem esse vult brardus Vissens hastlicho Ditit derevang. GeSchichte p. 46. Quod non nego; sed locus non cum Ebrardo explicandus St, negante καθεξῆς ἐκτ έ αι tum dicatur Petrus, apte opponi OSSeρXpositionem non chrotiologicam Mavult ille abruptam , breVem Opponi, quum Petru ex professo et Secundum seriem exponat quomodo ad sententium PerVenerit suam. At id ipsum quod dicit Petrum secundum seriem exponere, quo Bndem Imodo actum est nisi IO Petriis exponendo ordinem rerum actarum accurBte Stsecutus' a in re notio ordinis chronologici etsi non pariter eminet atque ubi dehiStoria lonUOre gitur, tamen non prorsus periit. Similiter Act. 3, 24. ubi Stτω καθεξῆς σοι ἐλάλησαy, ο καθεξης prophetae dicuntur 1emadmodum tempore

Sese exceperunt.

20쪽

Atque liae quidem de Luca Ad hunc autem Marcus propius Matthaeo

accedit, tum totus sere sit in On Signanda rerum geStarum serie, posthabitis sermonibus ad IIIo tradendo in certamque formani redigendos haud exigua Matthaei cura pertinebat. Praeterea in utroii Ut multa laxiore vinculo con noxa et tempore non definito tradita sunt, ita Saepe eiusmodi inveniuntur quae ordinis rationem miniui neglectam denaonstrent j. Quae Si recte a nobis dicta sunt, multo maiorem illa quidem perspicuitatem 1 nura uia de singulis visum suerit, consequitur inveniri in omnibus tribus prioribu evangelistis Iae ad constituendum historicum evangelii ordinem faciant, dissentientibus vero singulis Luedim reliqDi anteponendum videri. Quamquam hoc non eam vim habet ut non singulis locis iis ubi unus vel alter disseri omni sit cura circumspiciendunt in maxime probabile R. Restat ut de Iohanne dicamus. Is nihil quidem eiusmodi de evangeli Suo profitetur quale de suo professum Vidimus Lucam sed tantopere Iae resertomnia ad temporis rationem constituit ordinavitque ut se certissimum historiae evangelicae ducem praebeat. amVer quum quae tempora Iohannis evangelium O'plectitur non prorSu cum iis convenire videantur in quibus describendi pariter Versantur priora tria, inprimis id agendum erit ut Iohannem inter

Quid vero dicemus Si non singula omnia inter se tantum concordant ut omnes videri possint recte narrasse, errasse nullus Vindicanda utique apostolis ea est libertas qua quae Vel comperta maxime hileret quisque vel ex re esse Sua iudicaret, ea perscriberet maxime. Ut Ver diligentia maxima munia que religione ac pietate conspicui Sunt Sanctissimi apostoli, ita quae humanum in modum Scripta reliqueriint ad humanam iudicanda sunt normam nisi laod summo studio cavendum est ne plus quam illi nobis ipsi sapere Videamur, neve si mii parum inteli igimus id apostolicae potius negligentiae iam nostrae tribuamus ignorantiae. Interpretis enimvero verecundia Saepe fit ut propior erisit quam docta scientia. Evangelistarum autem nullum prius quam elapsis ali-