Hunoldi Plettenbergi e Societate Jesu Introductio ad jus canonicum

21쪽

tanquam artem seu scientiam a suo fine; Cum enim Jus definiat hic Ulpianus ex Celta esse Artem aequi se boni, simitur in citata lege Ius pro scientia juris, seu Jurisprudentia. Scientiae vero. d. artes denominationem tape accipiunt a fine, quem sibi propositum habent, sic Grammatica dicitur ἀπφ των γραμμια is Rica α,ο τῆλογου M. pari ratione col

Ie hio praeceptorum, seu Ars illa aequi ct boni a Justitia, quam sibi propositam ha

het, recte denominari potest. Optime Aristoteles dc Isidorus ; Ille s. Eth. e. r lJus active sumptum deduxit a jussu seo jubendo ut nimirum sit hoc, quod vel. DEuS , vel natura , Vel Princeps, vel populus. Vel civitas, vel consiuetudo ju- het. Isidorus vero ι, EumoL r. a. pansive acceptum ab eo, quod justum est

derivaVit; Nam Jui es dictum per apo

copen, quisissumes. Dist. i. e. a. Porro sustum duplici sensia sumitur ;Primo late, pro eo quod rationi de legi sDivinae, vel humanae consorme est, ideoq; ab Aristotele s. Eibis ci I. justum legitimum . id est, quod a legum latricefacultate definitum es, appellatur, spe,ctatq; ad Justitiam legalem perquam quis,

22쪽

Acceptisnec 3

que reddit, quod debetur Reipublicae, cujus ipse membrum est, dc fundatur in oebita rectitudine actionum, quae sunt , ad alterum Hicet alier per hoc nullum sibi jus acquirat; Sic divites tenentur

dare Eleemosynam pauperibus, hi tamen , , , non habent jus vel actionem , qua eos cogere pomni ad eam elargiendam.

Deinde justum sumitur stricte pro eo quod est aequum & alteri debitum, scis . . que objectum est Justitiae particularis,

quae est virtus cardinalis, prout infra dicetur num. 3. Hoc sensu Justum seu Jus neceptum tres requiritconditiones a Prima est, ut sit ad alterum vel realiter vel tantum Graliter distinctum ς Quapropter licet inter Patrem dc Filium, M titum & Uxorem, Dominum servum iri sensu morali non detur jus proprie di- cum filius sit pars moralis Patris, Uxor Mariti, Sc Servus Domini, quatemus nimirum έubjacent vollantati Patris, Nariti ix Domini; Datur tamen inter illos jus de Justum simpliciter, ut sunt alii a se dc distincti realiter, si nimirum

comparentur inter se praecise , ut homines sunt absque subjectione unius ad alterum, ideoque si Pater filios, maritus 'Uxorem, aut Dominus servos immerentes infamaret, mutilaret,. aut oeci Λ Σ deret,

23쪽

cleret. injusth ageret. Secunda conditio est, ut sit debitum, adeoque illius violatione alteri fit injuria. Tertia est, ut sit aequale, vel saltem aequabile juri alterius, eam ob causam non datur justum stricte sumptum inter DEUM SCreaturas, quia cum Creatura reddere

non possit DEO aequivalens, non pote rit etiam jus suum juri DEI aequare. a. Jus active sumitur pro libera S legitima potestate aliquid agendi inducendo in alterum obligationem aliquam, quod proinde jus potestativum a Theologis appellatur; quo sensti dixit Juriscon- lsultus in Reg. sq. T. Nemo plus juris , id est potestatis, in alterum transferre

potest quam ipse habeat. Hac acceptione Jus bifariam dividitur zin Jusnis, quod felicitatem subditorum praecipue spectat, & quod utilitati subjecti, cui inest, primario servit. Jus Jurisdictionis vario sensit usiur- lpatur. I. Pro lege, sic Isidorus in c. 2. lDist. I. 'Ds generale nomen es, lex au-- li embris est species, ideoq; quae lege naturali aut positiva praecipiuntur, a ut prohibentur , dicuntur praecepta aut prohibita jurq naturali vel positivo. 1. Pro Judicis sententia, diciturque hoc siensiu

24쪽

Acceptiones. ' sJudex dictare jus, & Praetor jus reddere etiam cum inique decernit : Relatione

scilicet facta non ad id quod ita Praetor fecit, sed adisiud, quod Praetore acere

convenit L pen Me Just. γ' ur. 3 Prosicientia legum seu Juris prudentia ; Sic Ulpianus l. I. Me iust. er sur. ait: Juri, id est scientiae legum , operam daturum nosse oportet, unde nomen juris defendat, ct definitur ibidem: Ars boni o recti , quia licet in omnibus spectanda sit aequitas, in Jure tamen civili potissimum

haec requiritur. I. in omnibM quidemst. de re 'maxime in jure Canonico, quod a Sede Apostolica, Sacris Conciliis emanavit. lnde dicuntur Juris Studiosi, qui huic scientiae dant operam, JuriSconsulti vel periti. qui eandem callent. l. i. ' 's. de panis. l. q. f. devor. extraord. eun. 4. Pro loco in quo Jus redditur, appesiatione coagula ab eo, quod tin eo, ubisit. ι ρω. A. de iust. σ jur. Hine

illae loquendi formulae: In jus vocare, ambulare, in jure comparere; taciando ego te injure conficio, inquit Cicero pro Murena. Neque tantum pro loco simitur ubi Braetor aut Magistratus jus

25쪽

, 6 ' Varia acceptiones judicat. i. q. g. quod ait A. de interr. in Imr. Iar. s. Pro libris, quibus leges sunt comprehenis. 6. Demum nonnunquam jus etiam pro necem udine dicimus, veluties mihi jus cognationis vel ad nitatis. ι. in. f. de just. Eriur.3. Justitia , sic dicta quodjus sistat a C statuat varie quoque accipitur. I. Pro lege: Scitis quod docuerim vos praecept ais justitio. Deut. q. v. s. a. Pro Obser vantia legis, prout sumpsit I ullius leg. cum dixit, eam este obtemperatio nem legis. 3. Pro habitu gratiae sanctificantis, quo homo essicitur DEO gratus, de justus, prout sisepe sumitur in saeris literis dc Triclentino, quod Sess. 6. c. 7. ait. Unicam formalem causam --

έ scationis esse uintiam DEI, non qua ipse justus es, sed qua nos justos facit:

qua videlicet vere jusi nominamur es sumus Deilium in nobis recipientes. . Pro collactione omnium Virtutum, ut Philosephus s. Eth. e. ex Theocride dixit: δε tia in se virtutes continet omnes. Et Zacharias apud Lucam

Semiamus tali insaniaritate se justitia.

s. Pro cujuslibet virtutis habitu vel actu, ito quamlibet operationem honestam vo-

26쪽

eamus opus justum ; Et Christus ait

Matib. s. v. I. intendite no titiam ve--

iram faciatis coram hominibus. 6. Pro omni & sola virtute, quae est ad alterum aliquo modo distinctum sive realiter, si veburis fictione ab operante, ut ei suum quoddam jus tribuat. a ratione complectitur non solum quatuor species j stitiae stricte sumptae, sed etiam Miser, cordiam, Pietatem, Gratitudinem, Religionem , Liberalitatem , Munificentiam & Obedientiam. 7. Denique stricte sumitur pro Justitia particulari , seu

speciali virtute morali, quae tanquam virtus Cardinalis annumeratur Pruden tiae, Temperantiae & Fortitudini Ap. 8. , Sobrietatem, id est Temperantiam,

Prudentiam,docet se in iam se virtutem, id est & Fortitudinem. De hac in praesenti agimus, ct definitur ab Ulpiano l. IO. A. de just. iur. Confans operpetua voluntas jus suum cuique iri buendi. In qua definitione loco generis i sunt haec verba: Confans se perpetua

voluntas, i omnes enim virtutes volun

tatis sunt habitus vel actus ejusdem, pro quibus ibi voluntas sumitur, iique Uantes, id est firmi, virtutis enim est firmare voluntatem in bono honesto;

27쪽

8 Varia ac ceptionis l

ac perpetui, non ex parte actus, quodlactus Justitiae semper durare debeat, ne 'ex parte subjecti, ut inhaerere debeac 'subjectis, hoc est animae rationali perpetuo , sed ex parte objecti, ut velit omni tempore S in omni re indemnitatem alieni juris fir vare. Reliqua verba el

Jus suum cuique tribuendi , ponuntur l

loco dimetentiae desumptae ex proprio l. ejus objecto, quod est jus, ut est idem, squod justum ac debitum. 4. Justitiae modo definitae quatuor assignamus species: Legalem, distributivam, commutativam & vindicativam. Leg is sipectat conservationem vel augmentum istius communitatis vel Reipublicae, cujus quis pars seu membrum existit. S. rho m. a. a. a. s. ω in Eth. I. Dicitur quoque generalis , quia spectat bonum generale dc commune, propter quod leges conditae sunt ; ideoque est virtus sipecialis distincta a caeteris, cum habeat speciale objectum, nimirum bonum commune, S sipecialem honestatem, quae reperitur in hoc studio boni communis, quam nulla alia virtus sipecialis, neque etiam caeterarum collectio inten-issilit. Justria disribuuata est virtus , qua

Princeps aut Resip. distribuit commoda& onera communia intra membra com-

28쪽

munitatis servata proportione ad merita singulorum. Commutativa quae an- tonomastice est Justitia tribuit unicui que suum absque respectu ad merita, , sine comparatione unius ad alterum, cur atque solum , ut constituatur sequalitas inter datum S acceptum . inter lucrum dc clamnum. Differunt hae duae virtutes inter se specie S essentialiter.

S. Thom. 1. 2. 6o. a. I. per aliam enim

virtutem ordinatur totum ad partes suas secundum proportionem dignitatis sin- .gularum , dc per aliam ordinatur pars ad compartem, sive totum privatum ad

aliud totum privatum, quia jus quod habet pars ad compartem, est jus mere proprium ipsiq; debitum, ut sieorsim spe- 'ctatae; Jus autem, quod habet pars ad

totum, seu civis adversus communita-

tem est jus ad aliquid commune pollidendum cum proportione dignitatis, quam habet in ordine ad hona Communia, quae cum fundent diversam valde rationem debiti, erunt quoque jura valde diversa. Differunt ergo Justitia distributiva & commuta uva in eo, quod haec jus suum tribuat alteri tanquam toti privato, S metiatur aequalitatem debitam juri alterius secundum proportionem Arithmeticam,illa vero jus suum tribuat alteri

29쪽

teri tanquam parti communitatis forma- liter,& exigat aequalitatem secundum proportionem.Geometricam. c. Sisem .S.Tibo. c.Justitia demum umdicara est, quae inclinat ad puniendum delicta poenam condignam pro gravitate delicti infligendo. ne nimirum nimia temissione j libertas peccandi crescat, neque poenarum severitas culpae mensiuram excedat. Haec a caeteris Justitiae speciebus supra enumeratis adaequale distinguitur, prout inter caeteros more suo docte ostendie P. Martinus de Esiparga quaest. 22. de visi.

Justit. de qua pluribus Theologi cum Magistro in 7. Dist. 36. S. Thoma a. a. a 37. l, Philosopho s. Eth. Nobis ad intentum lnostrum haec pauca hic delibasse satis est.

De divisione Iuris proprietatis lin Re , dc ad Rem. i us in re seu Reale, se frem

seu Personale. uid mixtum. uid Dominium proprietatis es Jurisdictionis. Λuid Imperium merum se mixtum.

30쪽

in RectadRem.' II . sues. ρρζ. fruci. Jus in Re est facul- 'tas quam quis habet in Re jam sua ne

ab altero laedatur; adeoque adhaeret rei aut perisnae consideratae ut res , eamque immediate devinctam habet, ita ut ad quemCunque res, aut persbna ut res Considerata, devenerit, competat nobis

Illius vindicatio, ideoq; dicitur Jus reale incium p. de rei vindic. & par it actionem

realem, quae vocatur rei vindicatio rit. LL Ad hoc regulariter tria requiruntur ; Primo existentia rei, si ve illa litCorporalis dc tangibilis, ut domus, sive incorporalis & tangi nequeat, ut jus PatronatuS , quod consistit in denominatione quadam morali ; Nam res non existens nondum est obtenta nec juri devincta , ideoque ad fructus sequenti anno proventuros non habent Ecclesiastici Jus in Re, sed uolum ad Rem. Secundo sequiritur Titulus aliquis justus V g. emptionis, donationis vel similis, ut dominium rei comparetur; ideo fur dc usurarius defectu Tituli non habet Jus .

in re circa pecunias furto vel usura ac- quisitas. Tertio demum requiritur Traditio Traditionibus dc usi capioni- . bus dominia rerum non nudis pactis transferuntur i. ao. C. de adeoque