장음표시 사용
171쪽
tinum minus, quam perniciosum. Omnes denique camini, in quibus per longum tempus ignis nouaccensus fuit, foedum pariter nidorem edunt. Neque nunc loquar de sumo, quem supposito igne spargunt mineralia, ut arsenicum , plumbum hydrargyrium & antimonium.
: PUTREDO & ACESCENTIA sunt duo illa
veluti subsidia, quibus natura omnia dissolvit destruitque corpora. In primis heic effcax est putredo, quae in athali volatile cadavera permutat, sublata particularum cohaesione. Haec omne Visci dum disjungit. Est autem omne nutriens viscidum ἔnam gluten aut ichthyocolla soluta, simulac putrescere occoepit, vi postea ad conglutinandum destituitur, & ipse Sphacelus nihil aliud est quam putrescentia carnis in animali vivo, ut Gangraena est rancestentia pinguedinis. Omne putridum est septi cum & corrosivum, ipsi veluti naturae horrendum. Saluberrimum quod erat ovum, putredine maximum fit venenum. Λqua e cadavere putrido exstillans est corrosiva & fere Sphaceto exulcerans, teste Meadio. Ubi solemne est in templis mortuos sepelire, aestate foetor oritur, quo haud paucos correpto, in morbum incidisse, immo & mortuos esse, satis
Oppida clausa obsidione, ubi homines & anumalia fame intereunt, & insepulta non raro jacent cadavera, febres mortiferae invadunt. In navibus, quae Indiam alterutram petunt, sicubi stagnans aqua computruit, saepissime Febres putridae & Dysenteriae aggrediuntur. 'a Qui
172쪽
: Qui ad litora habitant, in quibus sucus.
medusae & alia recrementa maris ejecta talore ae
natis putrescunt, facie luridi, tristes, hypochon-driaci , & morbidi Obveniunt.
E majoribus urbibus eductae sordes extra Val, Ium Vulgo projiciuntur; ex quo fit, ut proxime habentes domos, faetore urgente, corripiantur febribus, quae ibi primam originem ducunt. In locis tali foetore vitiatis, ipsa vasa argentea, stan- mea, aenea, immo lintea denique, arctissimis licet Clausa repositoriis, nigritia imbuuntur, quae ViXablui possit, teste Dralao.
Dentibus, nisi idemtidem laventur, squalor inhaerescit, qui tandem eorreptus putredine, ea daverosium dat halitum & ipsos dentes aggredi,tur. . Nempe in scorbulo , quia sedema essam gingivarum nascitur, & gingivae laxae generationem viscidi in dentibus admittunt, ex hac putredine oris forte petatur causia, cur scorbutici fa8cie tristi minimeque nitenti utantur, haud aliter ac OZaena qui laborant, & per nares semper stetΟ- rem horrendum exspirant, luridi & hi istiores conspiciuntur. Nam lux faciei, quam Veteres dic bant, aut splendor cutis, recte valentes indicat, in morbidis sensim evanescit. In urbibus edam, quae civium abundant st
quentia, quibus proinde mu'a' sunt cloacae, per aestatem horrendus saetor circumvagatur, ex quo febres plurimae, cessantes maximam partem, simulae pluvia aerem purgaverit atque sordes veluti abluerit.
De Iudicibus in Anglia memorat Verulamius, squidem muneris tenebantur ratione, Ut semel quotannis captivos saetidis in ergastulis inviserent,
173쪽
saepe aecidisse, ut pessimis ac rentur morbis, de
mortem inde interdum Oecumberent.
omnes Artifices, qui in rebus versantur putri. dis, ut Coriarii, Candelarii, Vespillones, Fori- earii , 6 o deeolores. Iuridi & cachectici sunt, teste Ramazzino F quotidiana experientia custodes Nooemiorum lapissime morbis anficiuntur.
daei, sordidi ut plurimum & inculti victu
quae familiari, colore produnt vitiatam Valetudinem. Moniales, angustis prohibitae cellularum clau-sris, saepissime a laetore pallent, nigrae & emar cidae. Tota natura ab his, quae scelent, abhorret. Equus longe in latus divergens rapitur, fie- ubi, juxta viam, putridum cadaver subolis fecerit. Viserra Putorius a se seras hostesque alios dispellit, foetore tantum illo, quem emittit, terri-hili , ut primum hostes appropinquaverint.
Ex his satia superque elucet, quantopere malus aer noceat, quamque sit necessarium, ut qui sanum se alacremq a servare velit, haud minus accuratum ac continuum purioris respirandae aurae delectum, quam ingestorum , adhibeat. Quare et-jam Moses jussit, ut milites in castris ligonem secum portarent. quo eXcrementa obtegerent, ne morbi castrenses, Febres malignae & Dysenteriae eXcitarentur, ut saepe accidere hodie compertum est. Nec minus prudentest Imperator Theodosius Iege sancivit, ut cloacae Romae mundarentur, ne suetor
174쪽
Retor inficeret. Tempore autumnali & verno, dum vegetabilia, folia & ramenta herbarum putrescunt, plurimae febres solent infestare. f. n. Purum aEra, quo rura sere gaudent , praesettim editioribus in locis, ubi exhalationes ventis disperguntur, inprimis salubrem sentiunt, qui sub illo habitant; quin & frigus ipsum tum aera, tum aquam, purificat. Itaque sanitatem qui servare student, aerem purum ubique deligant; cibum non sumant, nisi ubi purus & salubris aer & saliva possit commisceri & pulmonibus attrahi; in cameris, quibus depressius tectum, non dormiant; A nee obambulent, ubi stagnans aqua foeteat; nebulas denique, densis plerumque exhalationibus gravidas, fugiant. Sed vero e camera, quam inhabitant , progressi idoneo etjam corpus exercere motu conentur, haud continue detinendi metis aedi- eulis; tum lintea diligenter mutent, ne, postquam haec perspiratione ejectum sudorem imbiberint, malo contaminentur saetore. In templis fornicatis, ubi aer una eum sociis exhalationibus detinetur, multi, praesertim Verect autumno, sebribus intermittentibus pertem tantur. In ades nuper exstructas lapidibus, quae per duos & tres annos e muris vaporem aquosum exhalant, ut charta in mensa forte posita inscribendas litteras vix admittat, si qui citius immigrant, in mortiferos morbos ineidunt; uti norunt omnes, Stockholmiae, ante aliquot annos, accidisse, quum sumtuosae domus, post incendium aquilonalis suburbii, eastructae, perplures viros haud sane do
175쪽
plebe, nimium properantes, ut inhabitarent' praematurae morti tradebant. g. XII.
k ALTIUS SITAE regiones, quae minori attin
guntur eXhalationum vi & sccae sunt febres imiermittentes fere ignorant, contra positae hum lioribus locis, ubi tellus potissimum est argillacea, aquae tenacior, multis talibus febribus assiciuntur. Pulcra & opipara Hollandia, quae tota depressa situ est, uti nobis heic Upsaliae pratum dictum Regium, peregrinis fatalis accidit; qui illuc advenerint , raro nostalgiam & febres criticas effugiunt.
Aeoptus salubris est incolis, per hiemem, quo tempore non pluit, & saluberrima circa Pyramides, ubi caelo numquam pluvia demittitur. Chinae & Tataria deserta, ab omnibus sere immunia exhalationibus, faciunt quidem, ut incolis fibrae rigeant, at in causia sunt quoque, cur hi
Helvetii & Sueci, nati regionibus montosis &editioribus, si quando peregrinantur, recte Valent, donec per loca depressa ferri non necesse sit. Qui tempore autumnali, inter Romam & Neapolin itinera faciunt, raro devitant, quin febre mortifera laborent, quod Quercetanus in dipet eticis dudum notavit, ct anno proxime decurso Generosissimus Baro de Baltimore suo ipsius funesto exemplo confirmaVit. Scania, qua silvis distinguitur, lapidosa & silvatica est, hinc agilia cljam in incolis & laeta nutrit corpora. Contra campestris , quia argillosa est
176쪽
& arenosa, ex quibus duabus caussis fit, ut aqua diu moretur, . nec di uat, & habitacula passim sus: focante aere oppleantur, corpora quoque incolia debilitat, ut his omnino sint dissimilia, quae in
SERENUS AER proprius fere est altioribus
locis, quare & majores nostri aedificia in collisbus exstruebant. Nunc necessitas copiosioris aquae coegit, ut plurimae urbes depressiora loca teneanti. Arae Regia nostrae Upsaliae optimo situ fruitur τmane altum collem huncce serenus affr collustrat, cum ejusdem sub radicibus tota urbs densa exhala tionum nebula submergitur. Creta omni aevo in saluberrimis locis fuit habita. Athenae sereno, quo circumfunduntur, aeri, ipsusque adeo caeli beneficio, debere haud dubie credebantur olim tot, qui eas nobilitarunt, doctos & λlertiores cuves. Insulae S. Helena, & Bermuris, ab omnibus fere liberae exhalationibus, in numero maxime fa Iubrium regionum merito ponuntur, & aegrotam tes nautae, in alterutram qui descendunt, nisi moribus longius sit progressus, statim curantu Romani quondam Phthisicos & Asthmaticos ad Stabias prope Vesuvium siccum amandabant. NEBULOSUS AER , semper noxius, pluVia,
aut Vento, aut tonitru purgatur, at periculosissimus idem, sicubi admixta spurcities sit quaedam, uti fere est in urbibus, & calidiore sub aestate; quare OPulentiores, quibus occaso non deest, per aliquot hebdomadas, dum dies fervent caniculares, ex urbibus solent emigrare. Pestis, qua Cairo haud raro affigitur, post pluviam cessat, uti febres, ob eandem caussam per aestatem, Amstelodami. Tonitrua maxime ae-
177쪽
rem emundant & omnia humida multa vicissitudine afficiunt. Uina inde turbantur, aqua lacuum tepescit, corpora nostra exaestuant. QUIESCENS AER, tanquam aqua stagnans , fere putrescit; ergo incolae villarum, quae densis silvis circumdantur, vulgo minus hilares animo. minusque incolumes valetudine cernuntur. Omnes Lappones Alpini, sub aere aperto, agiles alacremque vivunt; in densis silvis qui habitant, timidi, tristesque degunt. Nautici ad Indias proficiscentes , dum vento χrtiori aguntur, commode valent; sed si acciderit, ut per aliquot hebdomadas tranquillitas maris teneat, multis contra morbis indovexari occipiunt. In insula S. Thoma, ubi du-xante solstitio brumali, venti per duos menses quiescunt, in morbos solent quam plurimi incide-Te. Immo in universum, ubi ventus movetur, incolae sanitate gaudent, haud sere aliter ac pisces in rapidis potissimum amnibus & fluminibus firmiores & sapidiores fiunt; nam venti aerem movent, purgant, removent, dissipant, verrunt. Salubrior itaque vita in apricis, venti enim si eant terram, ut lintea.
178쪽
non solum in Suecia nostra, inde ab Alpubus Lapponieis ad australia iScaniae Campestria, sed & per totam Europam, per Asiam etiam, Africam & Americam crescunt. Adeoque Fragaria plantis annumeratur iis, quae omnes quatuor mundi partes incolunt, uti Portuisca, Vitis, paucissimaeque aliae. Quod Naturae hunc fructum ubique serere placuerit, neque sine Numine factum, quum eumdem forte praecipuo usui Generia Humani destinaVerit.
179쪽
17o ' FRAGA VESCA. et g. II.sZNTICOSAE constituunt ordinem Naturalem
XU. in Generibus Plant. D. Praesidia. Hie ordo sequentia sienera sub se comprehendit: Alehemilla Tormentilla Geum Aphanes Potentilla - D asAgrhi. onia Fragaria Rubus Sohaidia . Comarum Rosa Radix his perennis, excepta Aphane, fibrosa. Caulis plerisque annuus, eXceptis Rubis quibusdam, & Rosis facile plerisque, quibus suffruticosus;
Alia omnibus alterna, petiolata, in foliatione plicata, plerisque composita, pubescentia. Stipulae, omnibus binae. Flores sparsi, ex alis prodeundes, plerumque pedunculati. Fructus, qui ex Pericarpio, Semina includente, constare solet, in his, proprie dictus, certe nubius est. - Rofa vulgo dicitur Pericarpia seu Poma producere , sed Pericarpio plane orbatur, & Calyx tubulosus, collo coarctatus, lando semina continens, demum ipse, baccae modo, matust rescit, coloratur, emollescit, solis laciniis arefactis. Rubus, fructu suo singularis admodum est: Receptaculum enim seminum quasi duplici epidermide obducitur, intra quam succus &semina latent, adeoque decidit haec Bacca concava instar pilei. Agri-
180쪽
Agrimoniae fructus constat solo calyce hispido, vestibus obambulantium & velleribus anim Iium adhaerente, nec quae vulgo Seminum nomine veniunt, alia sunt quam Calyces. Qualitate hujus ordinis plantae multum conveniunt. Sapore styptico & sicco sunt omnes , radice quidem magis, quam caule, unde Radix Tormem tillae & Alchemillae certat cum Bistorta. Odore minus valent ipsae Herbae, paucissimae tantum, uti tamaria, quae fragrantes; Odore grato Flores excellunt Roste; Fructibus Rubus arctieus & Fragaria vesta; Radicibus autem solum
CHARACΤΕR botanicus pro hoc ordine cominbinando est ι LXX Perianthium monophyllum: laciniis duplicatis, exceptis Aphane, Rubo COROLLA polypetata regularis, exceptis Alchem illa & Aphane apetesis, Tormentilla tetrapetata, Dryade OAopetata. STAMINA Calyci non Receptaculo b insemia, circiter Viginti, rarius plurima; at 4 Alehemillae, Aphani; s Sibbaldiae; Iet Agrimoniae ; multa Rosis.
PIST LA plurima, Solis solitariis; sed INehemillae, Aphani, et Agrimoniae, xsibbaldiae. PERICARPIUM nullum, quamvis Rosia Calyce mentiatur Ρomum, & Ruhus Epidermide Baccam. SEMINA nuda, plurima, pro numero scilicet Pistillorum; sunt haec aristata Geo; cau