장음표시 사용
21쪽
q. II. Qui sui ipsus Medicus evadere cupit, sex dictas
res non naturales, cum suis circumstantiis sibi cognitas habere debet; hasque per se, quousque sint sa-iutares, an non, pertractare conabor. Et quidem
I:mo AEREM; sine quo nemo vivere potest, & qui
est caussa sanitatis morborumque procatarctica, pro ejusdem usu & abusu, tum ambiendo corpus nostrum afficiens. Frigidus superficies corporum et partes exteriores penetrat & contrahit, unde Tussis, Pleuritis,&c. oriuntur; partes interiores essam a frigore laeduntur; ideoque ad frigus in itineribus sustine dum, conducit praeter vestimenta, cibus copiosior, quod quotidiana experientia indicat. Mutatio Aeris mutationes corporum inducit. Humido aere impeditur transspiratio, vi per consequens circulatio sanguinis perturbatur, quia humiditas peregrina venas penetrat bibulas atque solida expandit humoresque vitiat, per inspirationem vero humidi, pulmones quasi muco inficiuntur, unde partes solidae eorum corripiuntur, hinc Haemoptyss, Phthiss. Si vero illa tempestas cum interveniente interdum calore solis continuatur, Febres criticae,
praesertim juxta loca paludosa, grassari incipiunt. Calidus auget sudorem, unde sanguis condensatur, & ad circulationem in minimis Vasis, minus aptus redditur; hinc facile obstructiones, Febrespi logisticae , Alvus tarda, quod tamen injectione Ol. Olivarum emendatur 9 Stranguria, &c. ac dixit Hipp. in Aph. Sest. V. 16. Calidum, eo frequenter utρntibus, has adfert noxas: carnis esseminationem, nervorum impotentiam, mentis torporem, sanguinis eruptiones , animi deliquis, haec quibus mors.
22쪽
ais stagnans putrefactus promovet miasma F brium contagiosarum; testis erat annus MDCCIX, Holmiae, dum sex hebdomadibus tranquilla tempestas duraret, sub Peste grassante. Rusmodi aeris tranquillitas & stagnationes avertuntur campanarum sonitu & aerem igne purificando, quo rarefactus evadat, ac purus in prioris ruat locum, ut i notum excitetur & purgetur. Picis deflagratio eundem praestat effectum, Oh particulas acidas ei Concessas, quae cum aere se communicant huneque corrigunt. Hisce temporibus, etiam ac nebulosis aliisque insalubribus atque contagiosis tempestatibus a diris Febribus exanthematicis, praeservatio matutinis horis, institui debet, ex gr. in Peste eum vino Rhenano vel aceto cum Ruta, aut Sulphure Scr. I. ad Ser. II, nec non Ambrosiacis Masticatoriisque, unde contagium declinabitur.
q. III. II:do INGESTA. Qualis es cibus talis eblur ἰqualis cuius tales humores, quales humores tales sunt
spiritus , quales sunt spiritus S humores talis es nutritio , motus X sensus, es per consequens vita S sanitas. H m. fund. med. Motus et cibus inter sese combinari debent, nam alter altero carere nequit. Victus est triplex: plenus, mediocris S tenuis. Plenus in durioribus Carnibus. salitis & insumatis, Vino fortiori, Cerevisia spirituosiori ac crassiori, & quae sunt reliqua ad digestionem minus apta ciborum genera, consistit; attamen hie victus laborantibus & majori motione utentibus prodest, utpote qui robusta ad ejusmodi ingesta digerenda habent corpora, ut cibus assumtus facile in chylum vertatur. Tenuis vero victus, ex Carnibus mollioribus recentibus, justulis, Vino & Cerevisa tenui, constat, & debilioribus ventriculis conUenit.
Si hi, nempe debiliores, in excessu peccent diaetae, Phthi.
23쪽
tenuis, nec nimis plenus victus sit, sed Mediocris qui vires in eodem conservat statu; hue pertinet illa regula: Modicus cibi, Medicus sbi; & medium tenuere beati. Α pleno victu motionem negligentibus, Plethora cita abundantia sanguinis nominatur , a tenui vero cacochymia, infertur. His crediderunt Medici antiqui, plerosque morbos Originem debere, &non sine caussa. Λ pleniori enim Plethora, Colica, Inflammationes, Febres Phlogisticae, Haemorrhagiae excitantur; his in malis venae sectio habet locum, ast in Febribus phlogisticis potissimum venaesectio cum nitro. Polysareia saepe Plethorae est assecla; ubi vero haec dominium habet, producit Asthma, Apoplexiam, Herniam, Hydropem, Nephritidem, Ery- spelas, Intertriginem &c. haecque mala ad avertenda, victus tenuis & motus ordinatus instituatur; quod essam Hipp. hisce verbis indicare vult: Sanitatis studium es, non satiari cibis N impigrum esse adlahcires. Polysarciae oppositum est Marasmus. Caunsae hujus essicientes sunt, Victus nimis tenuis, Potus aquae, cosseae, Labor mentis et corporis, nimiae Evacuationes, Frigus, Uigiliae, Acida &c. unde Melancholia, Ostocopus , Λrthritis, Leuco- phlegmatia, oedema, Cachexia, Obstipatio alvi, Scirrhi &c. oriri solent. Attamen Scorbuticis, Oe- dematosis, frigidis &c. medicamenta acria & orga-stiea inserviunt. Signa bonae digestionis sunt, corporis vigor &levitas, alVus aperta, nulla urinae retardatio, hilaris animus, nulla tormina vel spasmi ventris, neci appetitus prostratus, & salivae oris affuxus ad cibum, dum adest tempus edendi. Potus etiam iisdem fere modis valetudinem nostram insectatur. Aqua potus est naturalissimus ,
24쪽
& si parum vini infundatur, saluberrimus, attamen tenuis Cerevisia bene fermentata, etiam inter potiones optimas censetur. Majores nostri aquam ex fontibus suis hauriebant, diuque vixerunt, inde enim sanguis diluitur, & ad circulationem aptior redditur. Ex his largiori copia utendum est, non quidem simul & semel, sed parum & saepe. Tanis tum scilicet cibi & potionis adhibendum, ut refi- Ciantur vires, non reprimantur, & quantum cibi sorbilis opus est ad ingesta digerenda, atque diluenda; neque vero heic motus est negligendus, quod quoque Hipp. ostendit dicendo: in motu potu confisit sanitas. Parcior potus ingesta resolvere non valet, unde Obstructiones, Sanguinis crassities, Transspirationis, Urinae Salivaeque imminutio, nee non morbi Chronici suos referre solent natales. Potus spirituos inter epulandum, acre in sanguine excitant, digestione ac chylificatione vero facta, modice tamen sumti, prosunt. Frigidus sudantihus, Febribusve assectis nocet; experientia quippe docet, inflammationem ventriculi, & tandemGangraenam, hinc oriri, nee non Spasmum, Phthisn, Hydropem, Pleuritidem &c.; tali in casu motus quidem mox est adhibendus, ut corpus priOTem calorem retineat, ac potus eo citius suam refrigerandi perdat vim; venae sectio quoque Plethoricis commendatur; alias si quis in hanc regulam
impingat, infuso Millefolii & Melissae uti potest;
herba Thea eandem adfert efficaciam, ast vero abusus hujus .inducit Paralysin, testimonio Chi
III:o SOMNUS. Aptitudo ad sensus S motus
volantarios libree exercendos in sanis organis, vigilia vocatur: ineptitudo ad eosdem S quies omnium cum
25쪽
sanis organis Himi nomen fert. Hall. Piss cap. XX. Somnus pinguedinem accretionemque corporis effincit, fibras relaxat, viresque & ipiritus animales restaurat; in Tristitia & Melancholia plus facit,
quam Omnia medicamina, quia in somno respiratio habet aequalitatem, unde aura vitalis magis corpo-xi sub somno communicatur; attamen abusus somni, libidinem, laxitatem, torporem, debilitatem, stupiditatemque adfert In tergo cubare Nephriticis nocet, tunc enim renes in quiete versantur, omnisque crystallisatio sub quiete fit. Asthmatici, & qui Ephialte laborant, parciori coena a cibis flatulentis, & sarinaceis omni-hus , recenti Cerevisia fermentescente &c. abstineis se debent; in quo versus Schola Salernitana consentire videntur; Ex magna caena, somacho si maxima uena; ut m noιte levis, si tibi cana brevis. Infantibus licitnm est plus semni capere quam rueris, his vero plus quam Adolescentibus, & sic porro, adeo ut in Adulta & Vitili aetate, valeat trita illa regula: Septem horas domisse sat s. In Febribus vero magnam utilitatem praestat, & si abest, refectionis ergo, opto, summa tamen cum cautela ad gr.j vel gr. Us, seu Laudano liquido ad guttas XII. dato, excitari solet; Crocus ad tempora cum successu etiam applicatur &c. Alioquin omnia Medicamepta Graveolentia & Suaveolentia, huc
ngilia nimiae Marasmum inducunt Cerebrum que indurant, unde Memoriae debilitas, NervOrum retardatio & Virium prostratio; hinc sequitur: quod inter vigilias & somnum debeat esse analogia quaedam. Dixit Hipp. Somnus, vigilia, utraque mο
26쪽
naurat. In circulatione sanguinis consistit vita, illa autem a motu externo augetur, ea tran piratio promovetur. Tempore nocturno, Vel ante ortum vel post occasum solis, admittendus non est, quia maximae exhalationes terrarum aquarumque tunc. in atmosphaera existunt, eamque ob caussam nee juxta loca paludosa, nec in denso aere. Motus Uero una alterave hora ante prandium institutus, cuhorum digestione ad maximam partem absoluta, ut maxime proficuus, magnopere commendatur,
quod Celsus confirmare videtur, dum inquit: pN
tietatem nihil agendum, & Hipp. Labores cibum praecedant ; & alio in loco: fame urgente non est laborandum. Quod Sennertus his explicat verbis: ubi fames, vel tibi cibi adbue erudi sunt in corpore, non laborandum. Motus cibo proportionari debet; in pleno itaque victu major, in tenui vero minor erit. Laboranistes, motu robustiora Corpora, honamque Valetudinem sibi acquirunt, inde namque nerUorum Corroboratio ac plurium morborum cura: Magno cum
successu, in Cachexia, Glandularum tumoribus Acido ventriculi, Hypoch driasi, Torminibus Spasmis, Convulsionibus, Calculo , Podagra, AN thritide, Melancholia, Asthmate, Phthisi, Leucophlegmatia, Leucorrhaea, Menstruis stippressis instituitur, id quodam modo affirmat Hipp. Homo
non bene valet nis laboret. Fortior Vero motus noxius est, callositates inducit & tendines in cartilagines mutare Valet, ac Vires enervat, sed ad sudorem usque continuatus, Optimus censetur. Motionum diversia dantur genera, eundemque fere producentia effectum, attamen Equitatio cae.
27쪽
teris praesertur, in ea enim circulatio in omni-hus vasis vi impellitur, ac stagnantes humores hinc excitantur; gracilibus vero hominibus moderatior, robustioribus major erit; sanis autem omnibus, ad sanitatem conservandam , deambulatio et equitatio lassicit. Motus vero animi fortiores & Iahor mentis Continuus, senium accelerant, utpote qui cerebrum indurant, quare decantatus ille versus: Interpone tuis interdum gaudia curis, in regula quippe hacce diaetaetica, Variatio delectat, fundatus, observari meretur. Plura de his vide S. VII. Motus & quies inter se variare debent; a quiete stagnationes in minimis vasis existunt, unde oedema, Scorbutus, Cachexia, impedita transpiratio, Calculus &c. oriuntur. Medicamentis utentes vero quieti esse debent, quo medi-Camina suum eo melius praestare valeant essectum. Motus & quies se invicem curant, quod Hipp. hisce verbis confirmat: In omni corporis motu, inquit, quando dolere coeperit, inter quiescere, statim lassitudinem curat. Immodicus motus spiritus dissipat, vires
dejicit, corpus languidum reddit. q. VI. V:to. EXCRETIO. Si illa qua excerni debent,
eonvenienti tempore, loco S mensura excernantur, ma
gnum profecto corpori humano inde exsurgit praesidium, dicit Maloci . in sua Med. Rat. p. 43. Excretis respondeat ingestis, & est illa quidem duplex, Vel sensibilis vel infensibilis. Illa per superiora & inseriora, haec per totum corpus absolvitur, his vero viis consuetis obstructis, gravissimis morbis aperitur
janua, quales sunt: Asthma, Apoplexia, Hydrops,
28쪽
ransmodi casu, cibus erit tenuis, & Iongius intervallum temporis inter edendum instituetur, quo ventriculus adsumtos cibos melius digerat, & putredo hoc modo evitetur; heic quoque motio quam maxime est necessaria, & si alvus sit tarda, medicamentis eccoproticis, sale angi. unc. I. in aqua soluto; pitulis Rum, cet. utendum. Indicia suppressae transpirationis sunt Lassitudo, Appetitus prostratus & subtristis animus. Perspiratio infensibilis plus eliminat, quam ceterae excretiones, &augetur haec hono cum successu Assae foetidae, summe diaphoreticae, usu; quae etiam in Passione Hypochondriaca, a 'Nobiliss. D:no Archiatro atque Praeside, maxime commendatur, ac hilaris animus; ceteris omnibus praestat Motus.
f. VII. VI:o ANIMI pathemata. Verulamius horum effectus optime descripsit.
Varii dantur affectus animi, ut Ira, Metus. Tristitia, Invidia, &c. quorum immoderatus usus, sanguinis humorumque turbat mixtionem, ac spirituum inaequalem reddit motum, Obstructiones generat, unde caussa plurium morborum existere, vitamque abbreviare potest. Metus Syncopen, ilepsiam. Palpitationem cordis, Paralysin, Abo tum &c. essicere valet; Ira Erysipelas, Inflammationem ventriculi, Icterum, Arthritidem, Colliscam , &c. Triuitia Melancholiam, Hypochondria-iin, cum pluribus.
Cum vero accidat, ut affectus aliquis morbum inducat, contrario assectu curari potest, modo mox. racitetur, sin minus Anodynis affectum
29쪽
22 demulceat, Vini haustu nervos corroboret. In
usu est aquam frigidam bibere, sed magnum perbculum secum fert, morbi enim q. III. recensiti, inde oriri solent. Potus Theae tolerari quidem potest, ast in Tristitia & Maerore, Vino quodam generoso cum quibusdam guttulis Esr Ambrae &sale volatii. oleos Sylvii uti convenit, unde sanguis, utpote hisce animi affectibus perturbatus &retardatus, ad circulationem aptior redditur. Hilaris vero animus secretiones corporum, ut & vigorem sanitatemque promovet.
specialiter vero cirea corpora humana Observandum jam venit: Si quis sanitatem praeserUari cu- Pit, ante Omnia notitiam corporis sui, sibi acquiret & diligenter sex res dictas non naturales perscrutabitur, pro ut cuique salutares sint an secus ac mutationes corporis cum suis circumstantiis in
quocunque casu recordari, nec aliorum naturam ,
sed sui ipsius sequi & contemplari debet, consuetudo enim es quas altera natura ; semper itaque illius
Hipp. memor: corpus dissert a corpore, natura a natura S temperamentum a temperamento. Natura hoc
modo cognita, diaeta facile patet, qualis sit instituenda, ne subita mutatio deinde noxam adferat. Per naturam hoc in loco, vires corporum & oeconomia motuum intelliguntur; hanc ad exquirendam , sequentes necesse est scias circumstantias, bonam naturam & valetudinem indicantes, ut Irmo Constitutio parentum, nam sortes procreantur a fortibus, & omne parit sui simile. 2:do. Densae fibrae atque musculi. 3:O. Dentium albedo. 4:O. Somnus profundus, sed non stertorosus. S:O Respiratio levis. 6: o Tolerantia laborum. 7:O. Alvus siccior. 8:o. Nulli affectus animi vehemen. 1 tiores
30쪽
tiores &c. Mala vero dispositionis signa, sunt
his contraria. Hoc loco etiam caussae senectutem & mortem accelerantes enumerari debent, quae sunt, nimius labor, calor, acria, assectus vehementiores animi, potiones spirituosiores & libido. Omnibus ideoque haec χrvanda est lex, mediocritatem esse tutissimam, Vel cum Hipp. omne nimium naturae es inb
g. IX. Principiis obsta, sero medicina paratur , leum maIa per longas invaluere moras.
Iam ideoque pertractari debet, quomodo Unusquisque morbo quodam incipiente, vitam suam instituat, antequam radices egerit, ac medicus accersitus venerit I Inprimis itaque observetur, quod morbi snt aut Acuti aut Chronici: hi valde inter sese discrepant, quam ob rem diversam reo quirunt curam. Si vires aegri morbo acuto laboranti praesto sint, I:mo. Venaesectio in aeutissimis est instituenda, nitrumque ad sanguinem solVendum, in potione quadam calida & copiosori dari potest; spirituosa heic nocent. g:do Ad vias e cretionum est attendendum; quam scilicet viam natura in morbis eligere conatur ut sublevetur §etur; ex Ar. aut per transpirationem, sudorem, urinam, eXcrementa, aut alio quocunque modo convenienti. Transspiratio calida Theae potione augetur; Urina decocto foliorum Petroseis lini, & sic ulterius. Proinde dies critici, nempe VII. XI. & XIV. accurate adnotandi sunt, quomodo