장음표시 사용
51쪽
nata prydulci sapore linguam assiciens. Hoc germe in speciei
conservationem adolescit, & a fide alienum non est aliorum quoque fruetiniin nucleis a natura id datum esse. Ut jiue a Plinio majori Trogus laxetur his verbis. Nam folia Palinarii apud Batalonios seri atque ita arborem provenire Trogum credidisse demiror. Uno tame insigni nostrum prς valet,quod in gemmam lapillis aut margaritis nitore silo & laevore aemulam subinde transfiguratur. Sed Naturae seu decreto, seu invidiae tribuendum est, e decem millibus fructuum vix unam tam fausti puerperii & faecunditatis participem esse. Eadem vero in Maldivensi Medicausii venire posse judicio non abes rante dicere licet. ueque a ratione ab num est,quum in fructu Pinan g, Arecca, Palma-Ἀno & consimilibus experientia. magistra veritatem adepti simus. Scholion. Lapillus ilic vel gemma ipsssimum & purum putum germen est,quod partibus internis sapertum nimirum quamdiu adhaeret, spiritibus atque alimento communi miliatur, donec ad justam magnitudinem perlatum, naturae decreto noli casu aliquo, aut aperturae vitio extra litum locum subinde movetur. In cavitatem vero nucis receptum germen
sitis se igniculis sustentat , quos Natura formatrix ad fomentum illi indidit, veluti tus humanus exacto noni mensis spatio ad lucis useram extra uteri receptaculum amandatur . sci-- licet adminicula vitae, at adolescat,ad picnum nactus. Quae hic prolixius recensere alieni muneris fore Iudico. In duritiam vero nativam non Disorti ambitu concrescit, squis enim in latebris nuclei occultus esse queat λὶ sed feminio interno, quod illi a matris velut utero remansit, ut VI efformatrice in accie suam, quae oculis obvia est, & virtutes illi dobitas, quae occultae sunt,estigietur. Quod rationi consentire sanguinis extra venas effusio evincit, qui ex quo assimilationem aut ut
. Medici unt appositionem AEugit destitutus somentis solitis coagulatur, vel in putredinem degenerat. Nostrum verti germen
52쪽
germen architectonem internum secum serens, magis magis. que ad persectionem adolescit: velut foetus nuper editus ad 1tatus rui complementum perducitur. Quocirca neque germinationi ineptum esse, etiam in aliquo duritiei rigore una hac ratione deduci potest. Neque est ut ab hacsententia recedamus ob duritiae aliqualem habitum, postquam occultis naturae spiraculis, quidquid humanis sensibus abditum aut ii possibile videtur, in actum experientiis suis comitandum deduci solet, no sine miraculo&Judicii humani stupore. An vero arboris primitivae unde ortum est speciem edere queat multae dubitandi rationes affirmare vetant; quas hic superfluorrum serie comprehensas praeterire libet, etsi in Scholio ad Aphorumum secundum bona earum portio inveniatur. Ad lapillos nostros seu ingemmatas gemmas revertamur, quarum numerum aliquem habeo in loculamentis meis, eas
dico prae laxitate aperturae quod aliquando fieri consilevit in exsiccatis & neglectis,aut e natali loco transatis coccis intro redactas & coactas, atque ita cum non sit magna germinis diutumitas,esse in lapillos conversas, quod auctoritate clarorum virorum variε docebo & non absimilibus exemplis. Lapillum habeo singularem articuli majoris digiti magnitudine& sorina, pondere dragmarum trium cum vulgarium Coccoram dramae dimidiae pondus non superent in laevore & nitore splendentem, & in summa parte acuminatiore, transparentia
unionis dotatum mirum in modum oculos oblectantem. Hic
sua quadam gratia foliolorum primitivorum idaeam quandam oblique contortorum s sicuti in gemmis pluribus grandium plantarum videre est I promittit . quare mihi delicatioris
sensus viris acceptior est. Illud interim non praetereundum
hanc soliolorum divisionem acta radice spargi, & lateraliter
asparagis aut turionibus adhaerescere,& e terra exsurgere aliquamdiu, tandemque, ut inutilia decidere alimeto destituta. Omne sabacemi dc Phaseolorem genus nec non Indicarum C a Stim
53쪽
Stissium aut arborum grandiores fructata me diortulo commissi, vivum exemplum afferunt. Faba ex Uingantaco ,
. Cola alba,rubraque& ejus generis plura; quarum Thesaurus noster utriusque Indiae plantarum aliquando fidem faciet. Apbori'. UI. Uerum in quibusdam Coccis, coaguIat iiii, quod 1 caseatione remansit, Mamulam dixeris ceu pomulum exiguum leve & spongiosum, & masculae Palmae proprium esse dicitur dulcedine excellens, nivemque albidine adaequans in medii iquoribus fluctuans. V o etiam germinis nomine insignitur, esu perquam aptum. Cujus in Maldivensi
forte similitudinem nunquam videris. Scholion. H. rata arbitratur liquorem tantummodo in germen abire & verti, medullamque germinationi in solum fomitem adaptatam esse, quod ex plantationis modo videtur probare, verum rationem suam infirmam facit, cum paulla infra in tra statu peculiari de commodis nucis Indicae vulgaris, maturam & siccam nucem terrae mandandam diciti & ε maestu quadam interna ex succulentia aut liquore' concreta nempe figura pomuli,extrorsum sublutea,introrsum cana datenella atque ore detenta selubilis veram Coccorum propaginem seu gemmam ipsam esse affirmat,cum ipsissimam ignoret quod antopsia propria & ex ralatu Clarorum virorum Generalium habui, qui ad plantationem nucum decem mille in- acervos cumularunt, E quibus trium hebdomadarum circiter spatio et pso seligere. eas jubebant , quae germen jam
ante numeris auis absolutum, & nunc in promptu ut exer tur & exertum gererent, terrae gremio committerent, re
reliquas huic fini ineptas ad alios ulus relegarent. Quo verborum sensu facile germinis aperturae inlidentis praesentiam non frustra a Natura fabricatam, docet Castanea marina nostra ipsamet domestica. Omnis gemma solitarias in terram deprimatur, radicum fibras tantum non maioris creat.
54쪽
Egregie Doctiss.ThobiasMoelsus in Epistola ad Clusium hi,
verbis germinis naturam explicat.
Habui hujus Palmae nuces aliquot integras intelligit vulgaris) cum suis vi sis corticibus, quae in itinere vali incluta,
germinare coeperunt. Harum tibi binas mitto. Alterius nucis corticem sustuli, ut germinis exortum & ejusdem radicati nem possem videre commodius : tertiam cum germine nucem penes me servaveram, cujus praedurum & ligne v uta- men internum aperiens ex hujus medulla germen traxisse inutium observari : Nucleus sive Medulla conclusam in se non habebat aquam squae nucibus Indicis recent1bus & non germinantibus inest scinper) sed aqueum illud in materiam sun-gosam excreverit,dum sorte in germinis alimentum conve ii coepit. Germen exit E nucum harum foramine tertio, &mox extra foramen statim ab exortu per corticem exteriorem crassiam ac villosiam ciuinas senilue radicum fibras dimittit in terram, per quas alimentum suae naturae conveniens attrahat. Germen quod per foramen emergit unicum, similiter perforat villosiim corticem, atque in unius nucis stolone
vestigia foliorum arundineorum conspiciuntur,quq bifida vel hina sunt, & vix aliquam videntur habere latitumnem, quod quinque vel sex plicis commissa sint: folia primum in vagina latuisse videntur e qua prodierunt necdum expansa, sed sicis
commissa, utiinet ipse haeciomnia in altera hac quam mitto nuce contemplari potes, cujus germen in longum excessisse videbis trium palmarum mensuram. In hoc argumento prolixior sum praeter morem: quod autem spectat ad sexum paumarum, Cl. R E A L I U s asscribit maribus germiyationem esse propriam. Palmae perdite sese amant, quod & riaticis ipsis notum est. & constat rebus surdis & sensu caretibus odia & amucitias inesse, sicuti etia errores in animalibus &plantis insunt. Aphorism. VII. Spiracula autem illa duo in vulgari nuce, inservientia sorte exhalationi recrementorum, sede paulo
55쪽
inseriore locata Aperturae germinis astant. Ea habent in Medica nuce etiam locum; non insimiliter ejus germen quod ve-rδ in gemmam seu pretiosissimum lapillum verti potest , cum diutius ab alvo natali magnς matris 1emota, & coelo soleque patre frustrata in lucem semire. Seholion. Apparet ex facili in quem usum illa foramina Nuci indita sint, scilicet ut alimentum suum & spiritum opificis naturae vehiculum ex nuclei ubere & substantia in se reciperet. Ubi autem fastigium incrementi sui naista gemma aut germen a nucleo aliquomodo desertum, vestigia tantum soraminum quae sensim obturata sunt, praetendit; non jam alieno nutricatu opus habens , sed intra se claudensinuo in propriae
substancis specimen & formam mutari potest. QDd aliorum quoque fructuum exemplis stabiliri facilε est, qui nucleis inter se clausis,prignantes sunt,ut hoc velut parente arboris congeneris species aliquando nascatur. Etsi non omnes seu fhus nuclei necessitate ad propag dum opus habent . quod in Scaligeri exercitationibus iure probatum invenitur. hor. VIII. Coronidis loco addam Lapillos praecipue hos e germinibus utriusque nucis ortum ducentes,uti & E PLnari &c, seu stu, Panacaeam sententia Indorum in se habere. quocirca praeter internum usiim ndi eos annulis etiam aureis Et argentόis includunt,soramine relictoo , per quod Lapillus Carnem humanam contiugat,quod pro amuleto adversus in- Carnamenta non absque superstitione seu humanae mentis ludibrio asseruant. Pronum enim Natuis ad vanitatem genus Barbaricum l .
Seholion. Opinio cum in Idiotas cadit indelebilis est , dicente CL. V. C. Bartholino, horum autem gratia non explodenda sunt,quae a priscis aut neotericis accepta,seu de occultis naturae viribus sive inauditis, licet fidem superare videantiu ,a me in medium afferuntur: sicuti & sententus advers riornm occurrere probabilitatemque fulcire levidensis operis
56쪽
, ris erit. Redeo ad gemmarum quarumlibet & plantarum,inio seminum praecipite exoticorum historiam. Senna Alexam dripa Lithospermon, Lachryma Jobi sata, vertuntur in lapiulas dentibus examinandos, amicis proposita pluries in horto meo, licet pars horum excreverit. Certe mira in visceribus
terrae efformantur quorum causa ignoratur, teste eodem Bartholvo , in opusculo de unucornu ejusque assinibus &siccedaneas, qui diserte omnia enarrat huc sis stantia. inare in selidissimae compaginis gemmam Cocci Maldivensis, ut &. vulgarium, germen verti posse, naturae privilegiis ad eam formam concipiendam dotatum, assimo. Atque haec de utriusque Nucis germinibus in lapillos vetasdulta sunto. CAPUT V ΙΙ.ALteram non vulgare aestimationis exemplum reddetur qua Clarissimus SpEcoUs institutum nostrum decorare
dignatus est. Epistola enim propria manu exarata in publicum proseri non insignia tantum, sed de utilitates rarissimae nucis, quae aegritudines humanum corpus affigere selitas velut Averruncus depellere consileverunt. Ita de Medicinae hac parte optimus & excellens vir benemereri voluit , Quadringentis insuper ad splendorem Facultatis attinentibus Thesautis orbem ditaturus,qui nondum usu comperti, aut ab
aliis neglecti & mala descripti hactenus infuscantur. Quos petitioni illius obsecundans in ordinem digerere aggreNar ubi otium animi mei gaudio allubescere volet. Epistota vertatenorem non de veria ad verbum,sed quantumlatinitas pe mittit, sensu ill si explanare levitas laboris est, sed ea cura, necubi fides interpretis vacillet, vel legentium studio titubae fiant. Apographum verti in sequentium serie proferre non piget. Cl. v. D. C L U Tl. Instinctum tuum boni & magni Zeli
57쪽
expertus suin, post nuperum ex India reditum iteratis tecum colloquiis, non tantum humanae salutis curiosis, sed etiam de honore pa triae sellicitis. Quocirca velut aculeo me proeulsasti,ut memoriae meae arculas eventilarem, indagaturus quatum in iis superesset, quo Cocci de Maldiva, atque aliarum minoris pretii nucum genus elucidari posset. Quod etsi ejus
monetae ant valoris non reperio ut appetitui tuo acriter flagranti satisfieri queat, ne quid tamen officio meo deestem, sermonis breviario quicquid memoriae meae velut posth mum remansit, tibi consecrare aggressus sum, in quo te pro- Inuni condum esse jubeo, eorum quae materiae tuae & propositi terminos ampliare queant. Et in prima quidem serie. An tesignani partes occupat, Legitimum de Maldiva Coccum, qui in aulis Indorum Principum, atque inter Nobilioris gradus viros, obrara insignia, &Medicinae essicaciam tanto honoris pretio attollit solet, peculiaris arboris sobolem & se ctum esse longo dissipio a vulgarium Coccorum atque nuciferarum arborum indole remotum. Quemadmodum experientia duce, Anno millesimo suprasexcentesimum & vum in littore & maritimis Indie locis addidici,occasione n vigii ex Insulis Maldivensibus adventantis, ut Veterum Coc-
Corum proventu ferax, Calecuticam terram aut aliam co
terminam sublegeret . quod praetoriae nostrae curse interceptum, & nautica gens explorata, intelligendi ansam praebueriint scapham eam cum omni armamentorum genere penes mehcimoniorum congeriem, atque ipsum cibi & potus penu, totam ex ligno, soliis, cortice fructibus Coccorboris constare, pauculo tantum oriatae adjuncto. Popellus vero hic assir mando ratescere jubebat,negotiationem suam hoc fructu ciscumscribi, atque ejus vecturam certis aluti temporibus in continentem se facere vestium atque aliorum necessariorum Versura eam commutantes, quorum penuria Insulanos suos
torquet. Quo occasionis ductu ad studium tam appretiati Cocci
58쪽
Cocci de Maldiva excitatus sim, quem plebecula illa in paucis Insulis & numero contracto reperiri, & diligenti custodia a territorii proceribus ad possessionem suam rapi asserebati ut raro non ivsi, aut titulo munificenti, ad Malabarenses, aliosque Principes, aut furti astutia in peregrinas regiones
transferatur. Adeo ut mirari se dicerent nostros tam Ndilemnem Cocci Maldivensis proventum in pauperculo rerum suarum statu inter proletarios &rurestres coccos indagare, aut antithesn aliquam comparandi instituere velle. Horum omnium persuasu penes ea quae experimentis propriis in praenominato & genuino cocco adhausi, adducor ut credam & sententia a me feratur, sui generis arborem & fructum esse, longe a semitariis coccis recedentem: eo magis quod nunquam nisi interSummates magna pretii Aunatione asservari intellexerim, in quorum fism memoria mihi suggerit me Anno millesimo sexcentesimo decimo quarto mense m o a Moluccis ad Bantamenses reversum, jussu Archithalassi P. M. Cum jam deiuneto comis eo tempore praesidis munus adepto aucto; atum esse, ut quaedam secietatis negotia ibidem procurantes senem Pangoranum Arsam Maga, jam tum Regis sceptro Bantamensibus imperantem comaeniremus. Eum vero in Regiae secessu instrumentis ad tornum paratis & administiorum frequentia circa magnae molis Coccum Maldivensem adeo desudantem offendimus, ut longo temporis dispendio curas nostras suspendere coacti simus, atque in vicem, de praedicto cocco colloquii textum ordiri ι .quem manibus Pangorani versatum memoria astipulante magnitudinis rarae&magis in longitudinem extensae quam rotunditatem convolutae esse pronuncio, sed subtilis substantiae testam incisiira aut fragmentis atram, caeterum vulgaris Cocci tam externe quam intemh non absimilem colore. Is in
fiusta varia distersus erat, ut sciendi apud nos dissicultas remanseriti caru inaugurato an studio humano in eam sermam' D redactus
59쪽
reda stus esset. Ea tamen Principis administratio fuit, ut non minori cura minutas particulas, quam magnas custodiret,
postquam eas speciatim ad usum suum proprio digestu di-1 penraret, ne quid a particolis imo ipse ramento & bracteolisa torno relustiS, deperiret. Animaavertendo delineabam mi nora fragmenta, ab eo appropriari caliculis, scyphulis & cochlearium atque ejus generis aliis formis, quibus siccus, humudus, & siccosus cibatus depromi posset, maximam ejus portionem, quae nucis pene dimidium accomplebat, intactam sitinens. Quae omnia in arbitrio oculorum & conspectu nostro facta facile evincunt, neque Principem operis sui circa Coccum Maldivensem puduisse, neque nos veritatem obtorto collio trahere. Ea tam curiose instituta administratib praesidis Coatiis linguam dissibulabat ut Principis mentem modo variegato pertentaret, cujus s s energiaenux ea fo ret, in qua tantae sublimitat1ς gόr inis &Princeps se districtum tenebat,omnia propriae custodiae tradens. Ad quae responsum dedit, eam nucem legitimi & pretiosissmi Cocci de Maldiva progeniem esse, quam Codiacti aliquot Mercatores,
nempe Mauritani, ante longum temporis spatium parenti suo magni muneris instar advexerant, eamque inter Iavanenses, Malayenses, Malabares , nec non alios Indici natalis populos praesentissimς Medicinae laude censeri, ad omnem toxici hau
stum, & morbos divinos, febresque magni discriminis. Ita praesidi coenis minim videri non debere spostquam simitati nullus Thesaurus praevalet) si ipse manu propria versaret &
pervigili cura omnia illi inservientia custodiret. Intra hun C. responsi tenorem, tornando se occupabat, tam studiose omnia designans , ut legationis nostrae propositum exequi nulla ratione liceret. Qia auia Praesidem coemim instigabat, ut dum ille sermonis filo insisteret, frusta quaedam nucis oculari inspectione usurparet, & manibus suis insereret, velut mihi quoque spectaculi commoditas non deerat. Atque in hoC
60쪽
sermonis curriculo Genius petere institit, num frustulenta quaedam in usum Generalis Both, corradere illi liceret, quod aulico ritu ac complete praestabat,quo audito in habitum ridiculi furoris versus Pangoranus, fragmina ea ex manibus Coenii eruebat: responsum interim bucca sollicante supplens, supercilio nubilo & in rugas caperata fronte, foelicitatis & Ω-voris affatim eme,tantam majestatem Cocci, oculis peragrari posse. Ab mim insuper videri mendicando inde aliquid extorquere velle. Ad quae Cl. Coeuius verbis bene digestis reponebat non proprii commodi se oratorem emo, sed petitionis sitae cardinem inco versari, ut Generali Bothio doni gratiam faceret, qui vir praecellentia celebris, & velut ipse Princeps fama accepit, jam in praecinctu est in patriam reversurus, &proinde doni istius magnum meritum illi fore. Quae omnia Pangoranum adeo non ad liberaliorem habitum perducebant, ut responsi vicem praeberet, in procaciam verbis adaptatis, Coccum Maldivensem ejus pretii, apud Reges & Principes, non minorum gentium Generales diverti debere. Qin responso mirifice genio suo litabat, postquam intra Belgarum &Anglorum apud Bantamenses moram, oraculi instar sanci verat, ne quis generales aut alterius ordinis Rectores utriusque nationis, inter Principes & Aulicos administros numeraret: quod Mercurio vota facerent & lucri cupiditate turgerent,cosque viliori respectu&spretu majori semper dignatus est, quam territorii sui Dynastas & Inquilinos, quorum curae circa Principum & Regni negotia limitarentur. Quibus ita decu sis Pangoranus ritus suos in aliam faciem mutare occaepit, Cocci Mald. frusta seponens, nosque ad auditorium suum expeditionis ergd admittens, nulla ratione se induci passus, ut tantillum Cocci Mald. Generali B OTH admetiretur. QUUOmnia domum reduci comio,recensendi occasionem prritabant, ut de dignitate Cocci Maldivensis & aviditate Pangorani colloquium texens in cachinnos genas laxaret. Tam ra-D a ram