장음표시 사용
21쪽
Quamvis nonnulli Interpretes putent, hoc remedium non , tinere si Diviso sorte esset nites; iamen contiariorum sententia mihi magis arridci: I. Quia sors non impedit laesionem , ideo. nue etiam per nostram legem est cor igenda. ui lcgis ratio et seneralis, in ipse generaliter loquitur. Conceditur etiam istutilio ex capite aetatis, non obstante sorte, atque eadem vis
potestas omni iam causarum manet, quippe LX quibus partur ac ex capite artati, rellitutio datur. Neque hanc sentcntiam oppugnat L 1. C. de Pactis L. i. C. de gransact. nam leges ut loquitiatur de laesione, quae peracto nessotio venitur hic veroinaeuualitas tempore divisionis adest ibi enim eventus a casu est, hic autem ex facto contingit, uti statim cmonstravi. Porro di senticntcs nihil juvat, quod dicunt, sortem Dei albitrio cadere;
quoniam aequalitas non ex forte est, sed ex laeto hominum, maequalitc dividentium nequc sors ad aestimatioinem, sed tantum adat innationem portionis spectar Nem mcminx, o lue dubitare crudo,
quin omnia Dei arbitrio fiant; sed dispositioncs hominum non excitiduntur. Arbitrium Dei pollunius dividere in jubens. 4e mittens atque de posteriore hic sermo est, quod minime cparatiorum juris excludit Sed Militentio sortis est, ut mites essent aequales, Mui quisque justam habeat portionem : si jam partes
non sunt aequales res orti commissa non videtur. Nec quidquam in contrarium movet, quod qui errore hesus cst id ibi im- Iutare debcat: nam si illud admittemus, omnes Exceptione erroris Calculi, et de /Rind. Vend. fierent nanc : Ut Ver error potius illi imputatur qui de lucro a tam: certat, pr Pic regulam, quae st: nimo cum alterius detrimento locupletior fieri debet, Loo6. d. visi furis que hic quae
ritur de culpa, quae alicui imputari potest, seu tantum de more, qui impedit consensum quoniain alter ignotans, parte esse naequ/les, consensisse videtur sub conditione, si pari sint aequales qui, nam ignorat, non conseruit mae vel crrorc sibi im-
22쪽
committatur, quia partes seiant sic infati,i ' n e videntur sup e C inaequalitate illud AV -''
s dicamus, quod intentio Lrtis sit uti,f hc- atvrs
Explicata Lege . omissis adhuc pluribus rationibu , -- argumentis, hanc nostram sententiam paulo ait, k-; β' stabilire pro viribus meis iuvenilibu tari, u.
transactione, ut pulcre ratiocinatus est Aren Ian an er
o Mn rescindenda sed Ulpianu, hae rit tione tantum indicare voluit, quod scut Dolu, - 'requirat isonem ultra dimidium t quia Dolui - . . 'φ'
iii, sed qualitate facti aestimatu . Le γα et zR P
nimam laesonem remedium competit ut inrit
ngitur di in melius reformaturi medio com
23쪽
Alii vero Interpretes uiant L. in C. Commis utriusque d. cum L. 2. I de Rescind. Vend. cohaerere, Mex L esse explicandam. Hunc in finem provocant ad Veiba finalia nostra legis, At in omnibus bona Mel udiens. Ex quibus tamen nihil minus
colligi potest. In initio hujus Cap. jam ostendi, quod aequalitas
duplicem habeat significationem, Latam 'trictam in empti rebus atque venditionibus, de quibus . . C. de Rescind. endit. nulla inaequalitas inicit igitur, nisi excedat dimidium male enim Venditor petit, Venditionem rescindi ob hoc solum, quod minori
pretio rem suam vendiderit, ut ait L . Iς. C. de Rescind. Vend. . cum in emptionibus& venditionibus naturaliter auctore Pomponio, liceat se invicem circumscribere. Quomodo autem vox naturaliter sit accipienda, varian Doctores Minime sane illam explicare debemus pro Iure natura, quod a Cicerone definitur, Rario summa, a natura insita, qua jubet ea , quae facienda sunt, ro1ibetque contraria, Lib. I. de L L. Cap. 6. mi mo autem mi mare potest, eo jure naturae deceptionem in pretio esse permissam,
quia illud omnem injustitiam atque inaequalitatem in contractibus vetat. Neque cum Accursio aliisque vocem illam ad Jus Naturalesie-Cundarium restringere possumus. Facile quidem concedo, quod Jus Naturale primaevum a Jure Naturali secundario in multis recedat; nemo tamen assii mare audebit, Ius Gentium, sive Jus Naturale .secundarium ess contrarium Iuri Naturae primaevo . Wrationi Naturali.Ergo dicchum illud Pomponi intelligendum mihi videtur de inclinatione d assec tu, vel usu communi, quem vulgus hominum in statu naturali seu libero habet in contractu emtionis,& venditionis .Propter defectum alicujus Legis, si pretium per se non poterat determinari non vero poterat, nisi ex aliqua ege lata: haae autem Messat in . statu naturali, ideoque nulla datur determinatio, quaenam sit Laesio magna, quae parva. Seneca testatur. Lib. 6. De
Beneficu plerumque res veniunt, non suo, sed emptoris pretis. Emptor viliori pretio emendi Uenditor vero cariori pretio distrahen-
ravu emere' carius vendere res suas volunt, in dicitur in L. 4.
24쪽
C. de contrah. Empi Hoc enim hisce contractibus naturale est,
ut non per dolum aut machination in sc per mutuamis tacitam contrahentium indulgentiam sele invicem decipiant. Idcoque prudenter a Diocletiano MMaximiano constitutum est in L. 2. C. de Remnd. Vendit ut quoties Laelio non si ultra dimidium laeso non succurratur latiusque illi tollunt astutias . ne ex levi inaequali. late lites erumpant, non tantum in Emptionibus & Vendition thus, sed etiam in omnibus altis bonae fidei negotiis, in quibus de aestimatione justi prcti agitur, quoniam res a natura nullam habet aestimationem ncque pretium cst. lubitantia vel bonitate neque a digni. tate rei multa enim ciui n.itura,& conditione pretiosa, plerumque
vilis sunt pretii. Res apud omnes ex assictuin indigentia definitur, L. 63 ad Senat. Cons. Trebell Exempli Gr. Ferrum est necessarium, utile vitae humanae; Aurum non itari immo aurum in luxus instrumentum, ferrum tamen vile est d aurum contra
pretiolum Diocletianus vero dc Mixi imperatores prudentissimi, illud favore Commerciorum introduxe iunt Nam si in Em pDombus atque Ucnditionibus omnia ad amussim deberent esse aequalia , commercia frigerent sed tamen, quia nemo cum alterius detrimento locupletior fieri cibo, secundum L ao6. de R. f. mptionem rescindi voluerunt ob laesionem ultra dimidium. iacuis ergo non videt, aliam esse Legis nostrae . rationem Nomne expedit Reipublicae, ut ultimae hominum voluntates habeant exitum Non aliter citatoris intentio est, qui duos pluresveheredes ad successionem vocavit, quam ut quisque justam habeat portionem Quod si ab intcstato veniunt, tunc lex pos ad justam tuam portionem vocavit. Denique nemo ex parte posteriore Legis nostrae, ut in Ommbus bona fide negotiis, argumentum satis firmum petere potest, quare Lex . X L. . de Rescind. Vendit sit explicanda quoniam Lex illa 2 ad omnia bonae fide judicia non pertinet Non ad negotiolum gestioncm nec ad mandatum: neque ad Depositum : neque ad Tutelam neque ad Petitioncm
hereditatis sed in illis quaelibet laesio est corrigenda. Ergo verba illa posteriora uti in omnibus bona fide judiciis nossumus referre ad bonae fidei judicia, hic enumerata, non vero ad illa, in quibus I. L locum habet. Ultimo magnum est discrimen inter ro C 3 me.
25쪽
medium L 2. inter remedium I. Primo quod remedium illius Legis datur advertus Judicis sententiam, ut Iam uera ostendimus remedium verol. 3. non datur: contra Iudicis enim dignitatem foret, ob quamlibet laesionem sententiam Judicis reformari. Secundo L. et tantam obtinc in laesione enormi l. 3. ero in quacunque etiam minima laesione. Tertio Ratio restitutionis l. 3. fundatur in inaequali rerum divisione inarto Disterunt etiam ratione probationis. Ille qui provocat ad remedium l. 2. verum& justum rei pretiit probare debet secundum l. 2. 8. C. de Rescind. Vend. at si verum rei pretium probare nequit, iuccumbit; quoniam rerum pretia pro temporum varietate mutantur igitur tempus Contractus inspicitur, non vero quando dicta l. 2. remedium instituitur. Si vero de rescindenda rerum divisione agatur. laesio tantum probatur ex inaequalitate portionum&ex qualitate de Condictione bonorum, licet nihil de justa illorum aestimatione probetur vi Faber Deead 8. Err. 6. Magnum adhuc nostraesententiae praesidium adfert I. I. C. de Error calculi, quia quaelibet inaequalitas ob errorem calculi retractari potest, quod is veritati praejudicium non adserici jam vero quaecunque laesio, in dividenda haereditate contingens aut errore calculi, vel dolo vel utroque coi tingit. Vulgo quidem dicitur, quod Error noceat eris ranti verum hoc restringi debet ad illos qui de lucro captando Certant, cujus conditio deterior est conditione illorum, qui de damno vitando certant. Quis enim inficias ibit, quin ille, qui aequalitatem postulat, inaequalitalcm corrigi petit , de damno
Vitando certat praeterea hic adest error facti. qui prudentissimos fallere potest ut ait Neratius in I. a. D. de jur Ofact ignori immatur etiam nostia sententia ex clausula generali Restitutionis in integrum in L . . Ex quiboeaus maj ubi Praetor promittit, se integrum restituturum: si qua susta ausa videbitur in integrum
rest tuam, quod us yer leges, lebiscita, senatu consulta, edicta P rorum licebit Quamquam enim non nescius sum, clausulam hanc Potissimum pertinere ad casum absentiae, ut argumentum totius Ti. tuli ostendit nulla vero est causa, quare hoc non extendere possimu 'dalias ustas causas petendae restitutionis, qualis hic est laesio intra dimidium ita ut haec verba: Si qua mihi usta causa videri
26쪽
. significent, quod Praetor laesionem, etiamsi non exormem. hac in causa ratam nori habere, cu corrigere vclit Praetori enim impossibile erat, omnes causas exprinstare ob quas cstitutior i locus esset maxima vero laetio haec ulta st causa, quoniam ortinia hic ad amussim d bi ni esse aequalia. Vid. ι. 3. C. de Muib. ex caus
VII. Superest nunc, videamus, quibus rationibus Reformatio inaequalitatis petatur. Et quidem i Dolus ex re vindicatui percon- dichonem ex lege, secundum . . . de Condidi ex tete ubi dicitur, quotidi, Lex novam aliquam obligationem inducit sinet peociali actione quod laetius locus sit Condietioni x leges haec autem x . novam intio luxit obl gationem, neque constituit, qua actione usici agendum. Ergo agendum est condictione ex lege. 2 per ex eptionem doli mali, si a aer ex contractu vel negotio, d lum X re habiste, a re velit, repollitur, licet ab initio dolus nullus adhibitus si tamen tunc . cum inaequalitatem sciverit, illaque non obstantes, ctit dolo facere vi latur, neque tunc ne cessaria est rcstitutio in integrum, secundum tit. D. de Doli mau met excepi. G. 3. . de Minor ubi denegatur restitutio in integrum, nimirum, si alia actio vel exceptio competat 3 per restitutionem in integrum quae tamen non donota rem restitui. neque totum contractum sive negotium revocat, sed stat, uti est Wiussicit. Iaeso Mnnum resarcira atque praestari id, quod illi deest hoc enim totum est in actione, et monein condemnati ne Aliqumdo .imen haec regula fallit v. gr. Si minor restitutus resciis contractu ad rem restituendam agit, quae per ipsum contractum illi ancrati. I 2. g. . . de Iure οι nisi tamen malit damnum atque intcresh consequi , rato manente contractu, uuoni im contiactus, cum pupillo vel minore sine Tutoris vel Cura loti, audio mate mitus vocatur contractus claudicans id est, ab uno lata restan una obligans quoniam ille qui cum pupillo sine auctoritate illius, in cujus administratione eli contraxit, obligatu pupillo, te pupillus non obligatur, uti dicitur in L a . .
27쪽
i9. D. de Actio . empl. Sequitur itaque illud relinquendum esse
minoris albitrio an velit totum negotium nullum esse, an vero
accipere, quod illi Gil Altera cro exceptio est, si laesio in
totum sit tunc enim iacccsse cit, totum negotium reformari v. gr. in indebito, in non uinciata pecunia. Muc pertinet rursus d. I. I 2. . . D. de Pur Dot. In qua casus proponitur, quod mulier dicit, se esse circumventam, quod minoris rem dotis nomine datam, aestimaverat. Mittinxit itaque Ulpianus, an circumventa sit,
quod servum dedit, sive in aestimatione ervi. Priori casu servum ipsum a marito vult restitu posteriori casu, mariti arbitrio relinquit, an velit servum restituere, an justam aestimationem praestare. Extra has lane exceptiones, re quacunque actione convento. non datur cicisi: o, utrum velit a contractu discedere, an actori
illud, quod oest, praestare quoniam non facile a Divisione d bemus disiccdere; sed lassicit illud, quod deest supplere. Frustra
Dissentientes provocant ad i. I. C. Comm. tr. sed ubi Imperator Antoninus dicit, Divisionem vicem emtionis obtineres verum lex illa nullum praesidium illis tribuat quoniam specialis L 3 pr hibuit rescissionem contractus, sed tantum inaequalitatem in Glius corrigi jussit rato manente contractu. Clarius hoc exl. 7. D. de . dii. dicto apparet, ubi vox Reformare etiam pro Cν rigere accipitur. in liter obtinet in I. 2. C. de Rescind. Vendit cujus remedium directe tendit ad rcscissionem contractus, ut tamen reo detur electionem , an velit a contractu discedere, an supplementum praestare, ita ut alternativa sit in praestatione, non vero in actione isti aperte ex dictu et verbis apparet. me restituente preti m emptoribus, vel si emptor elegerit, id quod rest justo pretio recipiat. Alternativa dictio igitur a parte rei, non vero a parte actoris est. Quomodo enim actor actione empti vel vendit agere possit adiretu supplementum, quod non cfini: um est in Conventione; sed Iudicis arbitrio liter statutum ex de pretio enim,ue quo O conventum est, agi non potest , sed id ultro actori Praeitati poteli. Gane quod remedium dicta l. et tantum ad re
qu Bus intentio Mactis in eo, uod in il rem, moris vel
28쪽
vel majoris pretii, eoque deceptus sit, ideoque non consentit ex
hac autem intentione atque allegatione sequitur, rescindendum esse negotium, quoniam consensus deficit, si deceptio contigerit.
Propter defeetum enim consensus, propter eri orc vel circum Ventionem totum rescinditur negotium, quod solum est in actione non vero petitio novi pretii, quae ex consensu est, non autem ex defectu consensus, vel circumvCntione.
Actor tantum reum convenire potest, ut praestet illud, quod est in obligationesti in illa l. et lactio atque facultas reo datur supplendi quod deest quod tamen non est in obligatione; neque jus adstoris, scd tantum us rei ; atque in obligatione alternativa non tantum jus rei est, scd etiam jus actoris V. G. Si quis stipulatus sit centum, vel domum, atque reus promittat, non solum jus reo competit, sed obligatio atque actio ex ipsa actori nascitur Ratio etiam naturalis satis demonstrat, hanc facultatem ex beneficio legis reo esse permissam, ut hac ratione possit actionem evitare; illud reo datum est in solutione, non vero in actione secundum . . . . D. de Re jud. 4 8. novali Adl. Nonnulli vero dissentiunt uti Gallisb. I. Obsini Mensing. Cent. 2. Obstrv. 2. um . . Objiciunt, o quod si actor simpliciter petat Iudicem non posse alternativam serre lententiam, quoniam Judex secundum petita judicare debet; sed facile haec obsectio enervatur: nam licct judex secundum petita sententiam ferre debeat, tamen non eXCluduntur ea, quae ex
juris necessitate sequuntur alioquin judex de expensis judicare non posset, nisi essent petitae; quod tamen facit. Nonnunquam Electio reo adimitur , illudque praestare cogitur, quod ab actore petitum sit. U. r. Si ille, qui convenitur ex dolo, alterum laederet, quoniam nemo ex dolo lucrum accipere debet, ait Paulusinu. Σ. . de Dolo malo. Vid. CarpZ. Part. 2. Const. ψ. x Si emptor rem alteri vcndiderit, recusans id, quod deest, supplere objiciensque te dominum non esse, neque prohibere, ut primus venditor a secundo cmptore rem vindicet, omnino cogitur in supplementum praestet nemo enim in necem tertii Bonae fidei possessoris sacere potest ut venditio rescindatur eumque per indirectum cogere, ut invitus rem suam vendat iniquum enim M. ret, in res suas vendat sine justa causa, quae hic non adest Con- tu. Diqilige by Ooste
29쪽
tumacia in ira rei non est iussiciens immo cro cxpresse prohibitum clion l. 7 . . de R. I. ut alier altera iniquam conuitionem inserat minime sine sentcntiae refragatur l. 3. f. h. D. de μι- mrib. l. q. st e. Od. ii: enim non videt, illas leges tantum ad specialcs aetatis favores pertinere, ut i cscisi contractu, Minorin tua restituatur a quocunque possesbre.
Adversariorum effugia refellit, s Leges o
s I. Haec cum sussiciant ad explicationem nostrie legi d ad probationem, illam ecl. . D. de Rescind. vend. non esse explicandam disiciatientium piaesidia & cffugia enervare decrevi. Et primo quidem nonnulli sibi ei suadcnt , ut Celeberrimus oet de Fam. ercisc. cap. 4. . . cum Bronch. Enantioph. Cent 2 assert. 2.quod nulla divisionis reformatio locum habeat, nisi ob laesionem ultra dimidium verum illis jam me satisfecisse credo Cap. I. f. 6.
Alii vero, ut Cel van Ech cum Q. NOOT de Formula emendandi dolum malum&Boehel m. ad Tit famil. refc distinguunt, an dolus malus adsit, an non. Priore casu Divisionem, ob quam-hbet laesionem rescindi admittunt Posteriore vero illud negant: huncque in finem provocant ad Codicem Gregorianum , cujus Verba el Uoetius retulit ad Tit Fam. Ercise S. 3ς. An Divi Pq,4 mI- factam esse proponis, conmem deisat, Rector provis
30쪽
eis, praesente parte diversa diligenter examinabit, fraudibus eam
non carus per pexerit , o mi etiam Is cs, perperam facti divias ovibus, soleat pubvem i, quod improbum atque in squaliter fallum esse constiterat, in melius reformabit. Itaque noli ram L .gem restringunt ad divisioncm dolo factam quia exis,lti cx cocid sumpta. Ucrum licci l. 3. ex Codice Graegoriano sit csumpta inde minime sequitur in illa tantum de Dolo agi debere. Nonne enim Tribonianus in mandatis habebat, ut leges obscuras atque vitiosas in cliorem titum redigerct, dc ad jus sui siculi referret Secundum scripta ergo veterum Jurisconsultorum, Legem illam de divissiones, Dolo facta , scriptam exicndit ad quamlibet ina qualitatem, ex errore natam is quod in Clausula Codicis Gr goriani dicitur, quod in ruum , qualiter gestum sit, c. Tribonianus decit. tantum occinina quaseter retinuit, hac men te ut haec ad laesionem, ei rore contingentcna, minime sane per tineat. Cum nonnullis Tribonianum hac piopter acculare dcbemus,
quali legem illam interpolaverat quoniam nihil aliud iacit, quam quod facere debebat, implevitque tantum ostiatum suum. Quid enim si ex illa 3. de Dolo malo tantum esset accipi cnd.i, nihil linsulare haberet. Superfluum etiam suill ct ut Codici nostro in.
scriberetur, quoniam omnia negotia, sive Bonae fidei, sive stricli juris, propter dolum probatum reformanda sunt quod latius ostendi in Cap. I. hujus , sputationis. Aliud praesidium qu eriint in verbis per fraudem per doυι- , vel perperam, quae pro Synon imis accipiunt. Verum lubenter lateor, quod Dolusifri synonimiace accipi possint, Z ILepissime conjunguntur, uti in l. e.
D. de Pro socιο in I. 8 de Reg. uris in . . C. de Rescind. end ubi elegantc dicitur: vitaquid non venit ex botra lide, est d D ct fraus Nemo tamen tam lolidus erit ni fallor ut vocem perperam synonimice accipere velit pinu sertim, quia semper accipitur pro eo, quod imprudcnteret per errorem sit fictum, uti in I. 26. f. i. D, de Pact. Dotal. l. o. D. de Condici indeb. I. o. D. de Constit pecvn. l. penui. g. h. pro uol. 8α. D. de Furt. N apud Paulum lib. . Sentent Tit. 6. Ulpian in Insilui. t. l. 6. Si .uo factus Nunquam vero pro dolo accipitur neque verisimile est, quod Ulpianus hi lce trib s