De Apuleis fabularum scriptore et rhetore..

11쪽

DE PULEIO

I. - DE HUJUS OPUSCULI RATIONE. Duplex mihi in hoc opusculo propositum suit. Primo de genere hoc litterarum quod oblectatorium dixerim, apud Romanos inquirere in animo habui, specimine ligus Metamorphoseon libro. Deinde, libri hujus auctorem expendere, eumque, qualiS fuerit interrogare, per florida et Apologiam reSI'Ondentem. Du ergo quaesita sunt qualis liber fuerit et qualis auctor Utinam bona avit II. - Ε ΕΤΛMOBPROSEO NIMIA VARIETATE. Hoc primum MetamorphoSeclegenti in mentem occurrit, quam artus sit liber et discolor, quamque multiplici contextu et mutabili tenore Sexdecim fabellae, sine ullo inter Se nexu, praecipuae fabulae intermistae sunt haec tragicumsonat illa comicum crepat alia haec plu quam comicum, alia illa plus quam tragicum laeta, horrenda lepida, turpia ingeni0Sa, abSurda, miScentur Sexcentae perSonae festinant, quae sere, ubi apparuerunt, eVanescunt festinant et caSus, alius alium excipienS, Sine ordine causaque inter quae Lucium, in quo praecipua fabula VerSatur, aegre equimur, donec lota haec farrago in religi0sissimum subito eventum desinat . e magia quidem communi quodam uno-

12쪽

que vinculo tot parte inter se discrepantes, tot undique collata membra reVincit, qu0niam quae incepit, non ipsa persistit, et ami8Sam magici artibu humanam Speciem, non iisdem artibus, Sed divinae providentis miraculo Lucius recuperat Omnino excidiSSe mente Apuleii videntur sapientissima illa adligones

Qui variare cupit rem prodigialiter unam Delphinum sylvis adpingit, fluctibus aprum. Denique sit quodvis simplex duntaxat et unum.

Est tamen aliquid unum in toto in ri ten0re, idendi scilicet genus, Sed eo unum, quod nunquam implex, at ubique ornatissimum soridiSSimum, si cinnama fragrans et balsama rorans', Sed ea cinnama balSamaque quae ex rhetoris ossicina depromuntur, ea denique elegantia turgidum, quae et unoquoque Verbo rhetorem arguit, et interdum barbarum Subolet. Hoc unum est qu0d in Apuleii sabula

Hoc deinde lector animadvertat neceSSe St, quemadmodum unitate, ita personiciabulam carere. PerS0Ba autem dic0, de quibus Horatius

Dissicile est proprie communia dicere,

hoc est personas ingere quae Vitatu Suam, et eram, p0et datam, Vi Vant. Non personas formavit qui nomina pr0tulit, et ad nomina haed aeta quaedam, Vero pluSmiBUSVei , 108. - Notae nine ad excellentissimam Oudendorpii et B0sschiae editionem spectant. 5 ol. ln-40 Lugd. Batavorum 1786-1825. Numerus prior Volumen indicat posterior paginam. Quod ad Florida attinet, capitulum m0do indicavimus.

13쪽

similia retulit. Abi indat iStiu Smodi personis Apuleii fabula,

quae ante oculo n0Str0S, magn0 0ncursu trepidant et

praetereunt; sed illae, etSi plerumque moriantur occisores enim fere omnium suorum Apuleius , non ideo vixerunt;

Duae modo ex omnibus excipiendae Siant, Utp0 te quae Vere Vivunt Psyche, maximum forsan totius libri decus, et Lucius, qui fabulae pars multo maxima idemque narrator exsistit. PSyche, quam duo n0Stri poetae tanquam nostram fecerunt, amoris imaginem praeStat Simplici S ingenui, veri.

Simplex dicitur et animi tenella, et est quidem ad h00, curi0Sa leviS, praecepS, imp0tentiae muliebri non expers; Sed quam Semper et ubique amabilis quam constans in amore quam amori cauSa, fortis Hujus quidem 11011 auctor Apuleius; sed grates illi agendae sunt qu0d traditam antiquitus imaginem non deformavit omnis erga divam puellam peccati expers, nisi illam interdum nimi composite loqui coegiSSet.

Lucius egregie ad placendum consormatus est; et hoc primum quod unu Me multi eSt, id est unu em0bi S ingeni0, ind0le, virtutibus, vitiis, mediocris Qui autem mediocres, hoc est in medio et virtutum et vitiorum Sunt, horum multo major quam ceterorum numerus. Non indoctus, imo litteratus, ad hoc Satis ingeniosus, ne a Se quidem deridendo, ubi res ita sert, abstinens; UrbanuS, VerecundUS, probitatiS, vel quiani infelicissimus est, rigide tenax; ad haec Vitia proclivis, quibus facilius ignoscimus, libidinosus, nudita non ignotae rei curiosissimus utpote cui sons Si malorum omnium curiositas , maxime omnium considenS, praecep credulusque Deorum denique nunquam immemor et pOS infortunia Sua obServanti8Simus. Non paucis talis effigies ob Sui ips0rum similitudinem placere debet. Ceterae vix adumbratae, lepide quaedam, aliquot sortiter, leviu omnes nulla Summa in pictori diligentia exacta.

14쪽

N ipsam quidem Chariten excipiam, quae mira mutatione, tenella puella implacabilis amma sit. Et illa tamen propiu quam ceterae ad verae perS0nae laudem accedit. Verum hae grastiles et tenue umbrae, etSi non ViVant, par te tamen aliqua agenda a conditore Suo Apuleio acceperunt. Qua autem partes Duplex video hominum genus l0nge maximum in hac fabularum sarragine locum obtinere stultorum scilicet et Sceleratorum, vel ubi materia celeri deeSt, Veteratorum. Incredibile est quantam vim ineptiarum et Scelerum

in iis undecim libris sui Apuleiu congeSSerit; qu0t

fraudes, qu0 caedes. Si quatuor aut quinque exceperim, frustra in tanto numero hone Stum Unum hominem et probum sine Stultitia, quaeram. Longe omnium optimi, adulteri, qu0rum fraudeS, prae ceter0rum fastinoribus, videri p0ssunt honestiSSimae. Quod i litterae, praeSertimque ejuSmodi fabulae veram morum imaginem praestare S0lent, quam turpe fuit exemplar a quo talis imago ducta est Certe assi mare possumus Apuleium iis lectoribus maxime ScripsisSe qui nulla re aeque gauderent ac magicis ineptii et creberrimis caedibus Africanos ne illos dicemus, an Romanos Barbaro profecto et vere barbaroS, qui Oblectatoria subulas caedibus, tanquam amphitheatra, compleri

volebant et quibus i Sus, non ni Si eum eru0re multo placebat.

In libro qui unice ad delectandum Scriptu videtur, Omica SSe permulta debuerunt et fuerunt. Haud Scio an omnium maxima sit laus illa Apuleio Discernenda tamen inter haec omnia quae comica haberi poSSunt bona, medi0cria, pessima. Ut Horatii quidem judicio Lucilius , sic

et Apuleius semper liti lutulentus Lutum aulen hic abundat.

15쪽

Et primum, quid magis veriusque comicum quam prima Lucii metamorphosis Praeceps et implex adoleScen S, Unguento magico delibutus, pluma et ala cupide exspectat : fallacem hominum spem En pilos et corium et ungulas et pr0lixa aures induit Quid stupore et dolore non suffocabitur misellus cimo, satis suis et quam artist rege rvabitur, homo intus, Dras bestia. Sub hac hirsuta pelle et forma quadrupedi et praegrandi naso latebit homo frugi nec inficetus et satis litteratus habitabit proh Deos easque 0mnest animus immortalici uot et qualia inde secutura

Sint acile est augurari. Veram comoediam aget insuli Lucius, ad tanta genitus homo, ad tam turpia coactus RSi DUS. Frustra in arcere uoluctabitur indignans animus, et incula recusabit ire oportebit quo pedes asinini serent, veSciqu0d Venter asininus capiet vapulare quod dorsum asininum

tolerabit. Quicumque homines oderunt iis fabulam hanc haud displicere aestimo huic certe placere debuit qui ulli-

hoc pu Sillo superboque genere in Sinina pelle captivum contemplarii Libet infelicem Lucium per tot casu vicesque aliquantiS- per Sequi Vix stabulum, novum domicilium Suum ingreS-SuS, Omnibu aerumni consi clari coepit. Suus eum equuScalcibus petib et ab hordeo procul abigit quod ipse gratis-

Simo famulo suis manibus app0Suerat Suu eum SerVIS fuste tundit, et continuo arreptum latrone gra iSSimi Sarcinis nerant. Cum quibus per vicum frequentem iter facie DS, tentat genuino Sermone nomen augustum CaeSariSinvocare. uid inde intantum diserturi et validum clamitat reliquum nomen miSer enuntiare non poteSt, et ObabS0num clamorem vapulat. Ecce o cruciatum antalico

pejorem l 40Sa quibus in humanam larinam restitui poteSt, adSpicit, et abstinere eis cogitur, ne derepente factu h0mo, a latronibus trucidetur. Postea jamjam ibi mortem, praedeSperatione, 0Sis laurei comparaturuS, OVO fustium interventu deterretur, et ut Scyllam sugiat in Charybdim

16쪽

inci irreri S a canibu paene Sque ad extremum Suspirium dilaceratur. Jam in eo tandem e S ut optata morte fruatur,

quum Sperat e lupi et vulturiis praedam relictum iri mutat mentem, ubi infelicem commilitonem suum vidit,p0plitibus amputatis, in abrupta praecipitari, et e novis

miseriis reSerVat.

Quid multa Legendae Sunt 000880 narratiunculae, quae asinum exhibent litteratum, phil080phantem, bonae frugi, feminei sexus etsi sequiori. amatorem, impudicarum

mulierum proditorem honesti8Simun, gulae aliquantulum in Servientem, per omne aerumnaS, irriti tot egregiis et plus quam Sinini dotibuS, jactatum, donec pietate Sua erga Summatem eam et devotiSSimi precibus in priscae formae honorem restituatur. Comicus in his omnibus lepos abundat, Seu quum feminei sexus lexitatem acriter carpit, Se quum liberatione sua et triumpho Superbit', Sive etiam quUm SpurciSSim erratic0rum Sacerdotum gregi indignanS , exclamare tentat: Porro, quirites Quid quum Pistori adulterum conjugis pr0dit', aut quum apud dulciariOS, cru Stuli e USque Saginatur, ut et ipse n0bilis fiat, et

nobilem dominum Iahiat'

Hae omnia in t0t0 libro maxime comica e jucundissima commenta sunt. Sed neque omnes Lucii casibus immixtae fabellae omnino his lep0ribus carent. Ut quaedam ex his merae tragaediae, Si quaedam merae comoediae in alii Vero, mixta tragoediae comoedia. De Psyche alia dicem US. De ceteri perpauca dicenda sunt, quoniam antiquam libertatem, imo protervitatem, nimis arguunt. Quasdam ex iis Boccacius et FontaniuS, ambo non paganorum aemuli, Sed Vere et ipsi pagani jure Sibi reposcere potuerunt. Non modo Dolium Sed et Philesielertis, et Pistor, et Fullo nos occaeli Fontaniique admonent. Ambo nonum hunc Metamorph0Se0n librum debuerunt diligere quamquam et ambo africanum

17쪽

guet enim interdum et friget noSter, vel quum maxime lectores suos non ita h0neste hilarare cupit. Paene Salva tamen esset Apuleii memoria Si non amplius peccaSSet Solemne eSt antiquiS fere omnibu nec Senec lectore Suo magnopere interdum revereri. Recentiorum eSt propria laus et peculiaris in scribendo pudicitia. Sed quo vocabulo quaedam Apuleii commenta appellem Ipsa impudicitia prope casta sit, cum talibus collata. Vetus proverbium nos docet Vicina S Se quae extrema sunt : Sic in idem Saeptu Se0DVeniunt, apud Apuleium, et tragicum et comicum in S0rdidissimum scilicet et spurcissimum. Vae Scriptori qui neque judici0 adhibito neque pudore, legente nunc terrore,

u Interdum tamen et vocem comoedia tollit, ii aut p0tiuS, quod Semollectorem suum monitum voluit ApuleiuS, plus quam Semel monere potui SSet si dam, lector optime, Scito tetragoediam, non fabulam legere, et a Socco ad cothurnum RSeendere . v Etenim, ne quid libro suo deesse videreturqu0d ad comm0vendo in quamcumque partem animo Valeret, nonnulla tragoedias comicae fabulae tenori interp0Suit, atque etiam nonnihil tragici quibusdam comici narratiunculis immiscuit. Quae quidem licentia Apuleio dabatur, si Sumpta pudenter ii et cum judicio. Atqui tragoediam quomodo omnino arceaS, Si magiam admittas Et cur fabularum Scriptori non liceret, p0Stquam lect0rem suum hilaravit, eum in miSeri-00rdiam aut terrorem artibus suis compellere Sit et ipse

18쪽

- 10 magus, Si poteSi Modo dua re Sacro an elaS, Odum Sei- licet et judicium, reverenti8Sime ServaVerit, plaudemu et

quacumque Oluerit, Sequemur. Harum autem rerum reVerentiam non ita magnam in Apuleio reperimuS. Omnium quae Metamorphoseon libro insunt tragoediarum

optima profecto est illa de Thrasyllo et Charites', quae haud absimilis sis illi apud Plutarchum inclytae de Canima et Sinato In hac nihil inverecundum, nihil turpe, nihil non Melpomene dignum. ΙpS Verba quibu Sopitum Thrasyllum et jamjam m0riturum Charite, Ultioni Suae OmpOS, alloquitur, magni 0etae tragicum pia S, paululum emendata, non de de eorarent. 0 praeeipue tragoedia it a valet quod ergonam ostendit quae maxime laudabili asse situ in poenam scelestissimi hominis impellitur. Minus haec alia milii placet qua tres fratres a dixit quodam homine et sacti0go et violent crudelissime necati SSe narrantur . Multum quidem huic narratiunculae vigoris inest haud scio an nimium. Non jam enim terrorem animis admiratione mixtum, Sed merum horrorem injicit, et prae horrore, IIS tidium. uis ferre queat hominem gratuito seris canibus seriorem Talibus m0nstris non fabulae, Sed amphitheatra, palent; et quamquam

. Pictoribus atque poeti SQuidlibet audendi semper fuit aequa poteStaS,

nulli unquam poetae liquit tigridis animum humano Orpori infundere. Hoc tantum conspicua est ista fabella quod aliquid de Medii vi moribus redolet u Casulae par illae e0nterminos magnos et beatos agros possidebat vicinia p0ten S, et di VeS, et uVenis, et pr0sapiae majorum gl0ria male uten. p0llensque facti0nibus et cuncta facile faciens in ei vitate. Hostili modo vicini tenuis incursabat pauperiem, pecua trucidando, boves abigend0, fruges adhuc immaturaSobterendo. Iamque tota frugalitate spoliatum, ipsi etiam

19쪽

quam de Medi in v fabellam incipi crederes multa et

huic tragica insunt quae de novercae pri Vignum amantiS, Sceleribus narrantur : quamquam et haec magis sorsitan ad id quod proprie ram nuncupamia quam ad Veram tragae

diam referri debet; sed quid de novissima ad dicam t0t horrendis incredibilibusque venesidiis reserta 3 Haud indigna quidem re est famosis quibusdam et recens edilis sabulis

quorum nomen proferre, Si non pudor, certe peri lex,

vetat; sed quid haec ad 1108 aut ad veritatem aut ad similitudinem veri Num tragicum esse dixerim quod vix humanum Necesse est alia ad ignotum veteribus criti eis genu reserantur, quod horribile dicere aequum eSt. Ε usque delabantur oportet qui, dum terrorem quaerunt, neque modum Servare norunt, neque judicium adhibere . . Scio equidem multa, ubi magia intereSt, extra Solitum permitti debere non tamen ut similia iis singantur quae lati' de poena Charites et Lucii, poStquam effugere leni RVerunt, censet. De his facile est judicare uiuiae asinum , ait latro, jugulare craStin placeat, toti Sque Vacilefacto praecor hiS, per mediam alvum Virginem, quam praetulit nobis,

insuere ut Sola facie promineti te, ceterum Orpia puellae nexu ferino coerceat tunc Super aliquod Saxum Scrup0Sum, insuticium et sartilem Sinum exponere, et Soli ardentiS. vaporibu tradere. Si enim cuncta, quae recte Statui StiS, ambo u Stinebunt et mortem Sinu S, quam pridem meruit et illa morsu ferarum, quum verme membra lani R-bunt; et ignis stagrantiam, quum sol nimiis caloribus inflammari uterum; et patibuli cruciatum, quum cane et vulture inlima protrahent viscera. Sed et ceteras ejuSaerumna et tormenta numerate Mortuae bestiae ipsa vix en Sue utrum habitabit tum latore nimio nare aestuabit cinedia diutinae letali sum labescet, nec suis aliena liberiS

20쪽

Verum S esiam pejus aliquid. Iam c0ntra judicium et communem en Sum gravi SSime peccat qui lectoribus suis et horrorem et nauseam, his artibus injidit. Quid si quod turpe egi ridiculo, quod Scurrile horrendo miscuerit Dices sorsan magiam et currilem una et horrendam Sse. Sit magia quod libuerit ejusmodi permiStionem, Sive in Ver- Sibu S, Si, in pro Sa, ut a Sensu communi et judicio aeque alienam, VerSab0r. Hujus autem ut omittam cetera duo c0n Spicua Specimina osserunt, quas Aristomenes η et Telephron narrant, labellae in quibus sic intermixta sunt horrendo ridiculum et turpe currili ut credas Apuleium Secundum nova illas leges poeticas, quae in nobilissima Praelatione ad Cr0mWellum promulgatae Sunt, librum Suum

Plane Supervaduum primo videtur quid sit rhetoricum in rhetori opere quaerere rectius videretur quaerere quid 110n rhetoricum Rhetorica enim ita sese t0ti sabulae immiscuit ut nullam fere partem intactam et incontamin alam reliquerit. Non tantum rationes, Sed narratiun ulae, deScriptioneS, tragica, comica, omnia denique prorSUS, declamationes et auditorium redol0nt. Non perSonae, pro Sequaeque, Secundum conditionem Suam ut decet et aequum eSt, Verba adiunt; Sed per omnes illas semper idem rhet0r

Apuleius idem verborum artisex declamat. Etiamsi qu0det ussirmare et negare aeque arduum est iu toto peris