De ridiculi doctrina rhetorica

61쪽

extra o Si tu oliaue apud Aristotelem non in Veni utituri 'eterum hae partitio non propria est O Strae rei eum a tantuni

Contineat, quae ad personant pertitioni us Quintil. III 6, 25

pei Sonam, in qua de ani INO, Orpore, X tra OSiti quaeratur'.

Gravior proxima est divisio 3T haec aut ostenduntur aut nurrantur aut dicto notantur, quae qua ratione e Ciceronis division se orta sit in quidem iudice facile X plicatur. Re miniscari quaeso a Cicerone distingui estivitntem perpetuam o dicacitatem, duo ergo genera festivitatem perpetuam in re

tantum positam duas habere species narrationem et imitationem depravatam. Quae duae Species coniunguntur

Quintiliano cum nitor Ciceronis genere ita ut apud ipsum Quintilian uni triti exsistant genera g). Cum tam fauilo X-plicari possit quo modo Quintiliani onera se Ciceronianis orta sint, equidem mihi non porsuadebo Quintilianum ex diverso quodem fonto quem ignoremus haurire. Quintili: nnum ens dona res signiscare ne Ciceronem demonstrare non difficile est. Primum est ostendero 383 rarum est, ut oculis subicere contingat ut fecit C. Iulius eqs. eXemplum i iod unum asser petitum est e Ciceronis 266 Dei nil de narratione git 39-44; Xempla o oratione a Cicerono pro Cluentio habita et ex M. Caelii oratione quadam Sumit a tertium addit, quod Ciceroni se debere ipse profitetur. Sub finem autona eius partis subnectit hae verba similis in apol0gis quoquo et quibusdam interim etiam historiis exponendi gratia consequi solet'; quae quin e Cicerone originem trahant non dubium est tu sibi: et ad hoc genus

ascribunati etiaui uni rationes apologorum trali itur tinni aliquid , historin'. Ad Mione italom araetandum i. e. tertium Genus Q Ai:

' Omnino albolitas minus sees do tota ro iudicat Die Prologo-m n περὶ κωμωδιας p. 56 adn. i infor Aristotolom se Quintilianum plur si criptoros in torcedunt. O qui doctrina Aristolicase offigia sua serebat. iii Cicerono potius istam ii ii infitiano qua orsero dehobat. t Sed voce imitatio d0pravata Quintilianus non utitur qui Omnino non Cicoronis 240 43 sod 264-66. ubi narratio repotiti iroi. imago iii nitur pro imitationi d0prava in rospicit

62쪽

- ny dicto notare' tuni aecedit seriptor 4bi 'sed aeutior est illa atque velocior in urbanitnte brevitast. Iterum duo generudistinguuntur: cuius quidem duplo forma os dicendi ac respondendi' se is . qua divi Sione tamen non utitur scriptor; in respond0ndo autem plus facultatis dari ad fae et di ondum

Antequam ad ipsam enumerationem Oeorum se vertat Seriptor, noli omni 'enera ridi euli conveni ro ratoribus onct 46 f. 29 idem ea dona occasione fusius exponit Cicero

Iam secuntur ipsi ovi atque verborum genera Seeundum traditum ordinem priore loe traetantur. Primum genus ut pud Ciceronem non minus quam iti Gra Heis libris os amphibolia repudiantur autem eae ambiguitates, quae aut nimi obscurae- Sunt aut nimis vulgares. Quin etiam Cicero reprehenditur, quod ei ambigua minus apta exciderint; sed Ciceronem pSum ambigua non magniaeStimare vidimus. Uterque porro ambiguum eum alio genere

ridiculi oniungendum osse praeeipit, ut facile intellegas, uintilianum pendere e Cicerone 254). De amphibolia fusius agit Quintilianus VII . ubi prima Specie eius homonymia est, a quo genere eatalogus Ois linianus indipit i. Praeterea illo capite dies Cernuntii plui QS div0rsi intello elus ut hic D50i Quintilianum igitur addere quaedam videmus ad ambiguitatem pertinentia quae mittebantur a Cicerone. Eidoni generi etiam aenigma bli et metalepsis 52 adiunguntur, quae vitia Quintiliano potius Sunt quam Virtutes orationis in at tam n ut frigida illa Aristo totis in rididulis locum habent. ΡΓOXimum genus quomodo appellandum sit m0n diu

63쪽

quaere inus, eum Seiamus apud Ciceronem equi paronomasian.

videamus apud Quintilianum idem schema deseribi: nominum ficti adiectis, detractis, mutatis litteris'. Voce ipsa uintilianus hoc loco uti noluisse Videtur, quod ei παοοι olic Gire figura verbi est cf. I 3, 66 sqq. ubi etiam iocorum ni minisciturὶ Minime autem probat hoc genuS, in quo ii iii prioribus vim rei desiderat, ac Domitii Afri dictum affort.

quod urbanum est. etiam si nulla subsit alterius vi bis imilitudo'. Frigida ei etiam ea videntur esse, quae fiunt adiectu et detracta adspiratione et diviSi coniunctisve verbis', qua utit paronomasine aut amphiboliae adnumerari possunt es. IX

Denique etiam nominis interpretationem quam dicit Cicero 2bi corti memorat bb eademque condicio est in iis . quae a nominibus trahuntur i). Afferuntur nonnullii Xemplae Ciceronis Verrinis petita, quae tamen minus probat Quiri- tilianus et an tantum ob causam tolerabilia osse Censet.

quod aliis adsignata sint a Cicerone es ). Quod iudieium ipsius Ciceronis est, qui se excusat, quod tam frigidos iocos pr0serat χ). Aliud utum dictum Ciceronis 56 etiam Quintiliano placet. Haec de generibus in solis verbis positis disputtit Quintilianus quae si comparantur eum Ciceroni disputatione. illum parum huius vestigia pressisse apparet. Multa enim desunt apud Quintilianuni, ut parodia et proverbia quae

tamen alio loco 96-98 commemorantur illud dein ii genus, qu0 Cicero tractat g 2b9l60. iam ab illo in alium

locum relegatur. Immutationem utem set translationem tinuerSionem nota sine Causa alio lo eo posuit Qui titilis iiii μ

68 69); verba relata contrarie mittit. Sed divorsae uiusdam doetrinae vestigi equidem fru-ti zi in his paragraphis quaero. Amphiboliae adiunguntur cognata quaedam gener n. Xempla nonnulla radduntur: praeter ineu

64쪽

novi nihil inest. Atque dicta pleraque Ciceroni Sunt, unum Afri 54ὶ unum praeterea ad Augusti aetatem pertinet 52 . Quae eum ita sint, apertum Ase puto Quintilianuiti longius abesso ab illi Graecis tractatibus quorum sestigiuapud Ciceronem reuoguo Scere nobis vis Sumu S.

Ad alteram partem transgreditur scriptor his vorbis: acriora igitur sunt et elegantiora quae trahuntur ex vi rerum', ac tum primo loco tractari similitudinem non mirum est quod narrationem in ne absolvita 39-44. Quod autem dicit maxime valere similitudinem, si ad aliquid inferius leviusque referatur', perte equitur Ciceronem 266): valde autom ridentur etiam imagine S, quae fere in deformitatemant in aliquod vitium orporis ducuntur eum similitudine

De similitudine plura disserit Quintilianus quam Cicero, velut repetit ea, quae libro V 11, 23, ubi agitur de similitudin se in exemplis dixit: non modo ab hominibus sed etiam ab animalibus due similitudines. Quod autem discernit similitudinem palam adhibitam se parabolae insertam b9 , rursus sequitur Ciceronem, qui β 265 dicit 'ost otiam ex similitudine, quae aut Oulationem habet aut tanquam imagiri ira i) Multis deitido Xeniplis haec pars disputationi illustratur.

ae minime dubium est, quin ex collectione quadam dictorum Sumpta sint. At non sine ordine proferuntur, sed disposita sunt Secundum argumentorum locos quod apparet comparata

10, 3 libri , ubi primus locus est ex similibuS, alter ex dissimilibus, tertius ex contrariis, quae hic exhibentur g 60Sqq. 63, 64. Uictio quae commemoratur il in illa de argumenti disputatione tractatur sqq. A similitudine genere

Ciceroniano profectus Quintilianus paene invitus ad argumentorum locos pervenisse videtur, ae non in ollectione qu9utitur dicta secundum argumenta disposita fuisse, Sed Scriptorem ipsum ita divisisse porsuasum habeo. Quintilianum ni in operam dedisse puto, ut demonstraret dicta ridicula, si paulum

adhibita ratione fingerentur' 16 ad exercitationem idonea

65쪽

erise. Quam ob causam non modo omnes illa divisiones eum s oisse, sed etiam dicta ratione adhibita disposuisse conicio. Nova de ridiculo praecepta etiam in hac parte frustra sua raS. Xemplorum autem tanta multitudo Scriptori praesto erat, ut ipse sibi nimis indulsisse videatur in iis afferendi As 65) onerabo librum exemplis similem quo iis, qui risus pratia Componuntur, effieiam, si persequi voluero singula

veterum .' inque coteros argumentorum loco non OmneSHxemplis illustrat vel potius cetero loco in dictis quaereredesiuit et affirmare satis habet ex omnibus eandem occuSionem HSSe quod poStquam demonstravit exemplo finitionis of V l0,bliet partitionis of l0 653, iotoros in umerat se V 10,6b). Duo dicta Augusti asseruntur in hae parte, quae etiam apud Macrobium leguntur, a cetera Augusti et Gabbae')diet ad eundem fontem redire apertum est; cuius libri indoles

etiam ea re finitur, quod nullum i oronis dictum affertur. Augusti tempora illo oollector maXimo respexisse videtur. Deinde etiam tropo omnes et figuras mentis ridicub adhiberi posse sexponit scriptor innumero troporum Comme moratur ironia motaphora μ allegoria, quas a Cicerone inter verborum genera asserri vidimus. Adduntur hyperbole, quae more Aristoteli eo eum similitudine oniungebatur apud Ciceronem et emphasis A tropis figurae mentis Separari non Ρ0SSunt, cum tropi illi quos attulit Quintilianus, etiam ligurae SSe possint. Si d eam ob causam tropos et figuras Secrevis Se Videtur scriptor a coteris generibus quod XSinbant collectiones di torum secundum figuras dispositae Di 03; Sane sui hac divisione usus sit nescimus, neque vero Quintiliano talis collo tio raesto fuisse videtur olim nullum Xemplum affernt.

i Dorioima non linis egit Bu0cheloius Mus Rhou. 54. p. 1 2 quod i noti tua fuit Curtio Hubert D Plutarchi Amatorio dii s. Berol. 1903 p. 85. 'i grogi conisecit iam lialdingius motaphora suo tu Cice lusit scribonilia in As pro n1-0t-abora' labora eqs. Mei Sterus, quilianc coniecturam recipit in indicom x Halmians olli 0 disseriptura . eam ne commoniora quido in apparatu critico.

66쪽

Proxima par I-83 se eundum eam divisionem disposita est, quae proferebatur g 23 aliena aut repeliendimus ili aut refutamus i 2 aut levamus ib aut repercutimus T 8 aut eludimus is . Quae genera hoc loco in plures species dividuntur, velut refutatio est in negando T2), redarguendo 73ὶ defendendo T4i similiter elevandi complures species distinguuntur sqq. Etiam repercutiendi multa

genera AS dicit, quoru in tamen unum tantum assert, atque eludsendi compluria genera commemorantur Di 9 80. Adiunguntur Similia quaedam genera confessionis simulatio set non negare quod obicitur' 81 . Hae genera omnia paucis exceptis stultitiae reprehensio280, confessionis simulatio 286 apud Ciceronem do sunt. Quid igitur Num ex diverso fonte Quintilianus hane doctrinam haurit At omnino ridiculi doctrina non est nam neque argumentorum loci neque refutationis genera ridiculi genera sunt quae omnia ideo enumerantur, quod se iis ridiculi occasio est. Ergo nova de ridiculo doctrina hic omnino non profertur, atque id unum quaeritur, utrum ipse Quintilianus dicta quae collecta reperiebat secundum refutationis genera disposuerit an disposita reppererit, quod mihi quidem non ita verisimile esse videtur; sed certo argumento neutrum comprobari potest. Tamen diei tali rati0n discreta fuisse in collectionibus concludat quispiam ex talibus verbis quati: a T6 hoc genus diuti consequens vocant quidam ' nam idem dictum ab altero Seriptore in argumentorum locis positum esse videtur conSequens in argumentis est 6, cf. V 0.T4 , ab altero in refutationis generibus similiter causarum relatio potest S Seelevandi genus, potest esse in argumentis. At quamquam non dubium est, quin etiam illis temporibus dictorum genera titulis signaverint i), tamen collectiones ita composita fuisse non comprobatur, ne non difficile est observare idem dictum et huic et illi generi adscribi posse. Secundum partitionem ς 23 Dune agendum est Me risu

, Ut apud nos ubi dicta ridicula piosoriantur cuiuS Oneriis sint titulo indicare solens volui Passen de Vergi0icti'. qui pariert'. laostiast alia.

67쪽

ex nobis potito quam rem transit Scriptor, quin Oratoris non

sit in se dicere o totidem modi quot in alios id fieri possit. Similiter indignum homino liberali id est, quod aut turpiter alit potenter dicitur' 83i. 84 ad ipsa ridiculi genera simulque ad Ciceronem redit scriptor: superest genus decipiendi opinionem aut dicta

aliter intollegendi, quae sunt in omni hac materia vel venustissima'. o genu maximum valebat in apud Aristotelem. idem neque in Xcerptis neque apud Demetrium deest. Ciceronis autem cum Quintiliano haec verba conferenda sunt 284 sed Ox his omnibus nihil magis ridetur quam quod praeter expectationem'. Repetitur ea partiti0, quae ob proposita est: inopinatum et a lacessente poni solet, et in occurrendo' Prioris specie alterum Xemplum o Cicerone 28 I petitum est. Cum decepta opinione coli iunguntur imulatio et dissimulatio quae neque fere differunt a decepta 'opinionis species 85 plurimus autem circa simulationem et lissimulationem risus est, quae Sunt Vicina et prope eadem, sed simulatio est certam opinionem animi sui imitantis, dissimulatio albena se parum intellegere fingentis'. Apud Ciceronem hae specie non discernuntur, sed unum tantum genus est quod dissimilatio sive dissimulantia vocatur. ramen utramque speciem invenin etiam apud ilium, priorem 269: urbana etiam dissimulatio est, quom alia dicuntur ne sentias' cui loco subiungitur illud 4T2 est ut finitunnim dissimulationi, quom honesto Verbo vitios res appellatur'. luod apud Quintilianum assertur T: sod averti intellectus et aliter solet eum ab asperioribus ad leniora deflectitur'. EXemphim quo uterque utitur, a Cicerone paulo insorius, sed tamen in eodem contextu stertur Alteram Quintiliani speciem id esto ius dissimulationem, apud Ciceronem invenimus 273 'neutuni etiam illud est quom ex alterius Oratione aliud X-eipias atque ille volt' a quo genere vi diversum est, quod

T subiungit non videri intellegere quod intellegas'. Ad simile genus transit Quintilianus 88: o confine est, quod dicitur per suspicionem' idem tractatur a Cicerone 278 salsa sunt otiam. quae laboni suspicionem ridiculi

68쪽

se juditam'. Quintilianus Ciceronis locuti ante oculos habuisse videtur, e quo etiam primum e Xemplii mutuatuS St. Divisionem autem deinde subnectit Scriptor, quae apud Ciceronem non invenitur, sed ruresu ad collectionem quandani dictorum referenda vel a Quintiliano inventa est 89): et horcule omnis salse dicendi ratio in eo St. ut aliter, quam est rectuna verumque, dicatur ): quod fit totum fingendis aut nostris aut alienis persuasionibus aut dicendo, quod fieri n0npotost'. Ad similem sontem X empla, quae hic asseruntur 90 91, redeunt atque Xempla 9-83, ae non eriti quadem ratione disposita sui Sse videntur, ut ad diversam rem

illustrandam idem dictum Ciceronis affertur 90 quod Diis

allatum St.

Quod autem dieit Quintilianus 92) vel optima At simulatio conirn simulantem nescio an spectet Ciceronis illiud grati: est bsellum illud quoque, ex quo is, qui dieit inridetur

in eo ipSo genere, quo dieit'. Superest iama 4 scriptor novam partem in 'ohavit; nuue ea genera adiunguntur une in prioribus omissa sunt, stoprimum quidem Oe lenes set boni stomaehi'. io quibus Domitius Afer praetor ceteros excelluit cf. ii, cuius dicta quaedam afferuntur Z). Stomachosa et quasi submorosa' Cicerone tractantur g 279, atque his opponuntur lenia: huiugeneri quasi contrarium est ridiculi genus patientis a lenis'. Ex collectione dictorum Afri etiam proximum genus provenit 943: est gratus iocus, qui minus Xprobrat quam p0teSt. Quod deinde pergit: interim de se dicere ridiculum ost certum quoddam dictum ante oculos habere videtur; nam totum genus repudiavit 2 proximum et quod in alium si absentem diceretur, urbanum non erat, quoniam pSi palam Xprobratur, movet risum' rursus ad collectionem dictorum Augusti rediro

videtur. Omissu erant versus proverbia Cicerone tori tra

cf. ridiculum dictum plorumque falsum est . , orba απὼ τὼ Ἀρθος apud Graecos loque invenio neque sati80xplicaro possum fortasso adioctivum quoddam in D r lato Volus ζπιος.

69쪽

traditu iii ,rditioni ' inter ver Ioruin genera positu. Quintilianum 96 haseo ober Cioeroni pertum est; orba ipsa similia sunt C. 2bi: nepe etiani veresus Q 96 adiuvandi urbani iacet interponitur, vel ut Si talem et VerSu Commodo vel paululum immutatus aut positi, seu toti ut sunt Seu aliqua par versus. si verbi e parte mutatis 258 in loc genus aeoni seu ficti notis versibu Similes, ei untur proverbia quae παρφdire dieitur, et proverbia opportune aptata. EXempla tamen aliunde petiit Quintilianus. Aliud praQ- terest . enus citandi ut ita dicam adiungit: ex historia etiam ducere urbanitatem ruditum est. Cicero idem otii memo int

26b, quom locum supra cum contuli.

Subia otitur onus 99 subabsurda illa constant stulti Simulatione, suae, nisi fingantur, stulta sunt'), quod a Cicerone coniungebatur eum dissimulatione simulationem, si accipimus

Spaldingit mendati0nem, otiam Quintilianus in hoo genere osse dicit se fingi talia debere etiam ieero dixit 2T4):

habo non nunquam aliquid etiam apud nos lovi, ut vel non stultus quasi stulto cum sale dicat aliquid'. His similia utit.' suae umquam sine ration dicta feruntur'. Levin quaeda in genera, quae ad Xidicanda dicta inventre sunt, adduntur 00 deprehensi interim pudorem Suuii iridi cub, liqui explicant alterum est alterum reStituere, cum teXtu eorruptus sit, frustra laboravi. Iam vero quod si e laudit enumerationem generum 101 : has aut eoopi species ut inveni frequentissimas', ipse id testatur, is uod per totam disputationem observavimus eum genera nee iii uiuari t Cicerone vel o dictorum collo otioni bus, ilia nil rQ ad xplicanda dicta. Sed infinitas esse tam salse diuondi tua in severo' - species dicit, quas praestet persona leti tempus casus'. Hae igitur Se non pertractaSSO. Sed attigisse, illa autem, quae do usu ipso it modo iocandi

70쪽

compleXus Sit, plane esse necessaria'. Satis apertum esse puto, quibus e fontibus hauserit Quintilianus Ea quase dousu et modo iocandi praecipit, Dan in Ciceroni Sunt, ipsa ridiculi genera similitor ex Cicerone petita. Quae praeterea proseruntur, ad dictorum collectiones redeunt. Non acili autem est diiudicare, quo modo scriptor hi collectionibus usu Sit, quae in iis invenerit quae ipso addiderit. Si dispo sitae erant secundum argumentorum locos vel refutationis genera, facili opera Xempla quaedam eligi poterant: si autem Secundum singulos homines dispositae erant, id quod veri Similius est, maiorem operam praestitit Scriptor Diversae autem de ridiculo doctrinae vestigia nuSquana reperire potui. a Graecum quendam fontem detegere frustra laboravi. Qu0dsi re vera Quintilianum in hoc capit Graecis libris usum

eSRe contenderit quiS, argumenia proferre eiu erit.