De ridiculi doctrina rhetorica

31쪽

iii eodeni libro utrumque a atoriam tractatam fuisse vehitii Domiti Marsi do urbanitate libro '). Nun utrosque libros similitor dispositos fuisse ei edendum St. Sod iis quae de usu locorum diximus diungere liceat quae apud Plutarchum quaest con v. II l de oκo tu licito usu praecipiuntur. Ibi enim Xponitur inde n capite , quibus dictis uti possinius, uni ne dere um, in quoua dicimuS. nolimus, atque initio statim praecipitur: σκωρ licero di ro

λοιδορε α atque Xponitur il id saepe magis hie dero quam hanc. Non Diodo lineo comparatio statim emeti ii nos ad-ntonset, pii S li claudit his verbis: H δε μή, λεν Olιεθα re Ἀκώ)lilici re σπερ λοιδορirec, sed Theophrasti ipsius finitio ro lili reto ς assertur in . Verisimile igitur est otiam sua hiedo usu oei praecipiuntur ud Peripateticos referenda esse ). ne autem exponuntur: nullo it irrisionen ferunt qui revera non tanguntur hi librio o μακραι' Drε ιη dire 102 hic eup. 53 similiter si saeta honesta malediuto iuvantur, ii qui petuntur gaudent potius quam dolent cap. 6 ; venusta deinde etiam ea reprehen Sio St, qua re Vera gratiae aguntur μεli lucim reiim'σα χάριν, cap. ); Seiro obo is qui illud oro non in odore vult quomodo inter se disserunt OGqμα et ἐπιι ἐδενμα 'ap. ); proinde Sunt quaedam corporis vitia quae irrideri

cap. 10 11 ne minus nodimus, si quod in alios dicimus

etiam in nos ipsos cadit sua p. 12); paene gravissim uni autem hoc est die tum non dona assatum videri, Sed eo laeso QD19 Ore quo pronuntiatur fingi debet 0ap. 13: D 1 κισι di

' os cum his omnibus Aristoi rhoi. II 2, p. 37 a 29 sqq.

32쪽

αλλα μὴ πυρῆωγει', οἰον αρασκευῆς πεισοδιον Quae praecepta omnia Peripatetiuis tribuere minim dubito iam potissimum ob causam, quod Similia etiam apud te oronem illium libro seripat 'tico uti certum St, reperiemuS. Utrum praeter Peripateticos de ridie illo fusius egerit quis necne, QSCimuS, ne quamquam non verisimile est aeuteris haec prorsus neglecta SSe tamen diversae doctrinae vestigia in Graecis litteris vi inveniuntur. Ne in iis quid0m libris, qui a rhotoribus in Sum cholae Componebantur, risus tractabatur sed ad troporum libro haec materia relegatae St; nam ειρωνεi tropu est, cuius complures species distinguuntur. Apud illos rhetore autem ειρωνεire non SeuSuAristololieo' et Theophrasto usurpatur, sed eum allegoriae gnata est vel allegoriae id genus, quo Ontraria Ostenduntur ). Ironia plures discernuntur Species, Ut σαρκασμος li κιηριῆ ος λε/'ασμ0c σιεισ1 0ς χοιριενι ισμος aliae de quibusnc curati v agere non meum est. Hoe tantum moneo in illis generibus ir0niae n nonnullis enumerari etiam Irαροιμίαν )et εἰκασμιον vel iκασμα ' et fuisse qui etiam ti/9ον iis seriborent' . Haec doctrinae Peripateticae vestigia S SQ Videntur, quae ceterum eum traetatibus troporum non cohaeret quod

aperte domonstrat Quintili: anus, qui in ipsa de risu disputatione troporum mentionem quidem fauit, sed in afferendis

eXempli tantum, eum nutem tropos ruetat, riSu non meminit.

Quintil. VIII 6.54 Trypho Sp. II p. 205 sq. I rypho Sp. III 206. Quintil. VIII 6 5T.' Trypho l. e. p. 202, Cocondi ius p. 236. y Cocondi ius Sp. III 36.

33쪽

Cicero Romanis tradit Peripateticorum deridiculo detrinam.

Cidoronis do ridiculi disputatio, quae alteri de oratore libro inserta est, ut Demetrii περ χάριτο excerpta cum ceteris 1,artibus totius operis tam leviter conexa est i , ut iis neglectis tractari possit. Quod vel ea re efficitur, quod elim cetera ab Antonio et Crasso exponantur, in his Caesarem loquentem inducit scriptor. Apertum porro est e proprio quod ani fonte hane doctrinam haustam esse, et ideo potiSSimum uberius do his disserit scriptor, quod in artibus rhetoricis ridiculum non fusius traetabatur ). Peripateticam doctrinam

tiroferri a Cicerone Soeundum ea quae de Graecis diximus minime mirum est, ne quo ego primus hoc intellexi)i. Sed totam disputationem breviter percensente ne eum Graecae doctrinae reliquiis comparante accuratius id demonstrabimus. Antoniues reni tractandum proponit Caesari, qui prooemio satis longo exponit talia non arte tradi, sed naturae S Se propria. Vidisse se confitetur quosdam Graecos inscriptos libros deridiculis atque in v nisso ridicula et salsa multa Grae eorum' sed eos qui eius rei rationem quandam artonaque tradere conati sint', valde reprehendit: sic insulsi extiterunt, ut nil ill

34쪽

aliud oritui iii i ipsi insulsi in rideatur'. Quaeritur qui S libros spectet Cicero. Fieri sane potest, ut spectet Theophrastum se Demetrium Phalereum sod num verisimile est eum viro Adoctissimos et clarissimos appellare insulsos an putandum est praeter illos ab aliis scriptoribus artes de ea re compositas esse Facilius fortasse alio modo res explicatur puto enimiam in fonte Graeco huius disputationis idom dictum fuisso: insulsos esse eos hominus qui ridiculi rationem quendum artemque tradere vellent. Nam simile quid iam in illis verius inest, quibus Aristoteles eum partem artis rhetori eae incipit quae est de urbanitate, ubi non e docturum esse To Ποιίιι εο αστεῖα promittit, sed species se ostenturum i). Quibus ex rebus fortasse concludere licet etiam Thoophrastum vel Demetrium Phalereum idem paulo uberius Xposuisse in

prooemio hos Secutum esSe Ciceronem, quae Onieetur Sane incerta St.

Plurimis uinde orbis Cicero exponit. etsi praecepti Sin his nihil proficiatur, tamen rem non indignam e SSe quae tractetur. De divisi0n quae profertur l8 cavillati vel perpetua festivitas dieaeitas paulo inferius dicemus, de toto autem prooemio. unmquam nonnulla praecepta de Suridiculi continet δὶ, 0 loco accuratius agere non in animo eSt, quia proXimo capite, ubi de Quintiliano agemus haec

Comparare nece S Se est. En tantum monebo quae Graecam illam quam novimus doctrinam nobis in mentem re VOentit.

Velut si l0g0rimus 218: leve nomen habet utraque re Siquippe leve enim est totum hoc risum movere', statim ut opinor remini Seemur Demetrii, qui distinguebat venustatem graviorem et leviorem ε), ne simul videmus a Cicerone eam partem των χαρir ' de industria tractari, quae minus ponderiS habebat apud cili uni te Hronem rigitur libro περι γελοίον,' p. 410 f. upiat P. 4. t Uacotino opponuntur dicacitati oratoris' Si verba Graeca. sua his respondeant, frustra quaero. ' Qua omnia colloeta leguntur in irator; sal 88 89i.' Nimirum non multum pondoris tribuo tali similitudini. suam

35쪽

Dometrium libro rhoi χ ρι toc scripto usum esse verisimile est. Nonne praeterea in his Ciceroni verbis 219i: natura enim fingit homines ot orent imitatores et narratores facetos' Arist0tolis sententiam reo gnoscere tibi videris poet. 4 9 1448 τύ - γα μιμεῖσθαι GDμ φυτον tor ἀι 'γρω proic ἐκ

Comparandae sunt Ciceronis 244 - 24i ubi exponit quid

intersit inter oratorem et scurram, in primis autem haec 247 : temporis igitur rati et ipsius dicacitatis moderatio et temperantia et raritus dictorum distinguet oratorem n scurra, et quod OS eum estu Sa dicimuS, non ut ridiculi videamur, sed ut proseiamus aliquid, illi totum diem et sine causa. - risum quae SiVit, qui est mea sententia vel tonuissimus ingenii fruetus. Praetero alia e nos admonent Plutarcho illius capitis quod supra adscivi, ubi hominum et temporum rationem habendam ess didiei inu μ. 225 sqq. eum facetiis comparatur vi tragici sermoni S, ut appareat utrumque genus oratori utile esse ne talem quidem comparationen alienam esse a libris Peripatetieis do eo Demetri US. Inde u i 235 ipsam materiam tractare incipit Caesar, quam in iluinque partes dividit. Ad primum quae Stionem suid sit responesum non datur illi in neque reSPODSum id On limitiventum sit equo ad rhetoricam id portinent. Undo nute in sit ridiculum plano oeundum Aristotelis doctrinam Xponitur 236: locus autem et regio quasi ridiculi turpitudine et deformitate quadam continetur. Idaeo enim ridentur vel sola vel maXime quae notant et signant turpitudinem aliquam non turpiter. Eandem sententiam invenimus in Aristotelis ni tep, elicii cap. 5 p. 1449 a 32): a r o γελοῖον Gm c luctor lic

36쪽

re molius observari potest, quantopere Cicero pendeat ex Aristotelo vel ex Pori pateticis, qui inter utrumque Sunt nam si hae in re, de qua permulta Xcogitari et disseri possunt- , nillil profor nisi illorum definitionem v vissimum, ne in coloris quidem robus alium fontem adhibuiesse putandus est.

Tertio loco exponitur esse oratoris iovere riSum, Ru Saeasseruntur ne hoc quidem neglegi poterat in libris Peripateticorum neque neglectum est ab Aristotele . Deinde quaeritur, quatenus ridicula oratori traetanda sint, ae respondetur 238: ea facillime luduntur, quae neque

odio magno neque misericordia nXima digna sunt'. Etiam talos re ab Aristotele et eius discipulis tractuta esse supra vidimus. sed ut Cicero ad hae se reversurum S Se promittit, Si no quoque rem differremus δ). Tum enim ipsa ridiculo ruingenera tractantur. Initium autona fit ab ea division quam novimus uiuo Sunt enim genera facetiarum, quorum alterum re tractatur alterum dicto, re si quando eqs. Exspecte tum enumertiri omnia genera quae re contineantur ita ut 0rdo quem adhue observiivimus' invertatur Sed duo tantum genera.

Nimirum multi hanc similitudinem tot spoXorunt. f. Olkmnnn. Rhotorili p. 289. Mons in minime omnibus locis indicare posse, quis suidque primus invenerit ut in commontariis rhetoricorum libroruui Ciesronis in Spatilingit odition Quintiliani multa allata sunt, quae roseoto; quae colligere corrigor augere noStrum putu VimUS.' Quod domonstro gomplo Caroli Julii obori Demoliritos, odor hintortass0no Papiero inos achondon Philosophon.' At a Poripatoti eis non solum oratoris rationem habitam esse puto, sed omnium hominum: cf. ii 'et 0rcul omnia haec, quae amo do fucotiis disputati fur, non maiora Orsensium actionum tuam omnium Soranonum condimenta Sunt'. ' rhos. p. 419 2 περὶ M ων γελοίων ε πειδί. ιν δοκεῖ χρ σεν

' Cum Cicoronis orbis 2383 i sua in Ob roni atm ies Omnis vidiculorum os in iis vitiis qua sunt in vita hominum: 239 0st riuiti deformitatis et corporis vitiorum satis bella materio ad iocandum apto comparantur haec orba tractatus Coistiniani s 5 σκιοπτων ἐλέγχειν

37쪽

ut supra XpOSuimus, tractantur narrati et depravata init tutio. Quod ea ro explicatur quod Cicero alteram illam divisionem respicit quana D 2l induxit'), quum etiam in κ0tκao HXcerpto agnoscere nobi Videbamurri Ridiculorum generum alia magis in perpetua quae vocatur festivitate adliibsentur, alia magis in brevioribus dictis ac porpetua quidem festivitati talia tantum gener eonveniunt, quae in re posita Sunt et ne a Q luidem Dan in ut en qua usu Verborum Valent, ad dicacitatem referenda S SQ per Spi Uum St. Ut hie apud Cluseronem duo genera a ceteri rei generibu Sepnrantur, Sic duo genera separata loquntur 4 in κ0tZae8XCerpto, ne mihi is uidem παιην illam ab quo modo cum hae Iuli rutiora , s ut nut inendae iunctuli us porgenda est aut plane fingitur cogitatam videri supra exposui imitatio de pru- rata Cicoronis quin sit Graeca tioiωσα προ ιδ χειρον dubium non Ost 3. Apud Demoth ium, ubi γελ-omoticae naimica ut ita dicam neglogitur dispositio paulo distori , tamen Demetrii etiam in his admon latur Cicero 24l 'sive habeas vere quod narrare possis, sive ingus': Demetrius ibi 58 και ti Die oc toι , ,hiμελιο - πολλον es δε καλ προσπλώσσοριει II. . Mimi ea ut m lineo genera ipsi Ciceroni esse videntiti qui admonet oratorem, ne nimis imitationi indulgeat 242: mimorum est enim et thologorum, si nimia est imitatio, si eutobscenita S'.

Deinde ad die in transit Cicero 244 in dicto autem ridiculum est id, quod verbi aut sententiae quodam eum in emovetur'. adsem divisio inducebatur in fine g 239, repetitur β 248 0 252 nam sontentia hoc loco idem ost luod tibi

' Utraque si nostra Karthatur'. ' Mimicum fiam id onus narrationis ost, quod hoc loco tralatur f. 241 os autom huius senseris virtus ut ita facta demonstres, ut moro eius do quo narres, ut Sorino ut vultus Omnes exprimantur, ut iis qui audiunt uni utor illa tori quo vid0antur'.

38쪽

iraeeos διήιοι et πρώγμαια ). PriuSqua in autem ipsa genera die tot una enumerantur, Xponitur quid vitandum sit in usu dictorum, atque e parte quidem ne Sar ea repetit, quae Antonius dixerat g 229 30 vel quae ς 221 22 praemonuerat ipso iterium igitur Aristotelis Demetrii lutaret, reminisci

24 rursus ad ipsa genera accedit et repetit illani divisionem generalem: haec igitur sit prinia partitio, quod saeoto dicatur id alias in re habere alias in verbo facetias'. Additur maxime homines delectari, si quando risus coniunctere Verboque moventur'. Quam Sententiam non novam es Sedicere non puS St nam quamquam non plane idem dieitur in Dom0tri 33, ubi Irραγμ α λχὶν SS Ostendimu S, tum Pnsententia similis est, ae simile quid etiam in his Aristotelis

seil. ιὰ id' , o υτα ἁ ει υτερον ναiνεται, etSi de re Vel boque coniunetis illi non agitur. Sed iterum interrumpitur progres Sti di S Sortationis Damantequam genera enumerat, Scriptor monet ex iisdem locis. unde vidi illa ducantur, etiam graves sententia pOSSe uel Statim ut opinor reminiscimur divisionis Demetrianao 128): oii δε χαριτων αἱ μεν εἰσιν μείζονες καὶ σεμινό ερα κτλ, ne paene mirum est Ciceronem non loqui de venustate Severiore, sed omnino de gravioribus sententiis μ) tamen quin idem intellegat non dubito: sententia' enim hoc loco paene idem valet atque dictum', quod sine gratia quadam omnino Sse non potest, id quod vel exempla demonstrant. Ut apud Demetrium dicta severiora a ridiculis distinguuntur, sic apud Ciceronem Severiores sententiae non tractantur quidem, Sed in Omparationem vocantur. Eandem fere rationem inter libros Peripateticos περ χ ριιος et περ γελοior Seripto intere es Si S SQ puto. Altera observatio priori adne utitur bl 'atque hoc etiam animadvertendum est non esse omnia ridie ubi faeota'

cf. p. 8 adn. 2. tot f. 262 sunt etiam illa onusta ut in gravibus sententiis si in facetii eqS. cf. quae de duplici sensere iocandi Cicoro xponit domis. 1 29. 104.

39쪽

Detrahuntur a genera ridiculi, quae faceta non Sunt ideoque Oratorein non docent. Ac primum natura ridicula 'naorosum Superstitiosum suspieio Suni gloriosum tultum' i oratori vitanda

.e St. De altero genere, imitatione idem fore iam k 24 die tum est; sed hi hab0mus id vocabulum liberale), quod Aristololis nos admonset Ethio Nico m. IV 4 p. 1128 a T): OD 'ἐ Ω-

δ'ου; similia etiam a Peripateticis xposita fuisse didicimus ex Demetrio et Plutarcho. Secuntur apud Ciceronem nee tertium, ori depravatio, non digna nobis; quartum. Ob Scenita S. non Diodo non foro digna sed vix convivio liberorum'. Hoe oonvivium liberorum in. in quo paulo plus licentiae admittitur quam in foro, etiam

apud Demetrium invenimus li0).

Denique Xponitur accurate, quid intersit inter genera ridiculi in re et in verbo posita: nam quod, quibuSquomque verbi diXeris, neotum tamen est, re continetur; quod mutatis verbis salem amittit, in verbis habet leporem inuem'. Eodem igitur modo disserunt haec genera suo disserunt inter se figurso

sententiarum et Verborum.

Jam sequitur numeratio ipsorum generum, in tua noli mirari si ampliorem reperiemus materiam quam in XCerptis Coistinianis et apud Demetrium illa enim Xeerpta Sunt, Cicerone omnia fere genera describuntur. Tamen non multa a Cicerone adiecta sunt, immo dubium non est, quin plurima debeat Graecis, praesertim cum ipse id confit 1itur , ΘΗ 'colliguntur a Graecis alia nonnulla exsecratione admiratione Sminationes. Sed haec ipsa nimis mihi videor in multa genera discripsisse Exempla tantum sex Latinis litteris sumpta sunt.

40쪽

Ut in excerptis et apud Demetrium priore loco enumerantur ridicula in verbo posita, ne primum S ambiguum, quod deesse videtur in excerptis ot apud Demetrium nisi ambiguum dicat quis συνιοι ictu, de qua primo loco agit

Demoti ius o 38 quod iniuria ut mihi videtur facit tersius

Fleel eis unia. 188 p. 88). Tamen ambiguum non neglectum osse in veteribus de ridiculo disputationibus nos docuitti aetatus Coistinianus, ubi primo loco assertur homonymia, quae est species amphibolia φ . Ab Aristotele voeabutunire t φιβολια non Surpatur, tamen vim vocabuli significat ubi

οπιιι λεγει ἀλλ' αλλως, καὶ ρχὴν ου είπεν ποτθσει', αλλ' ἄλλως. Ceterum etiam alia verba Ciceronis similia sunt Aristotelis verbis eodem loco prolatis, ut inter Se comparari velim has utriusque sententias Cic. 254 ingeniosi enim videtur vim verbi in aliud, atque eteri accipiant, posso ducere' Aristot p. 412b i myorερως γαρ o si δεν λήθη τις ερεῖν.τουτ λψνιαι. Deinde iis quae de decepta Xspectationeadidit Cleor 255, aperte eandem Xprimi Sententiam atque Aristoteles eodem capite p. 1412a 18: σειν δε α ιὰ σνεῖα

Ceterum non de industria a Cicerone hic tractatur decepta opinio, qua Xemplo tantum utitur eius rei, quod ambiguum eum alio genere ridieuli coniunctum maiorem moveat risum. Id moneo, quia omnes editores salsa opinione decepto es Se video. Non a verbi quae genern pereurram equidem nova pars incipienda erat, sed haec et quae Secuntur omnia pertinent ad primum genus, id est ad ambiguum nova' Quintil. VII . Tryptio Sp. III p. 203. Anaxim senos Sp. I p. 212