De ridiculi doctrina rhetorica

51쪽

sciamus ij. Qua in vis igitur doleam, quod alium Scriptorem Marsi loco substituere non possum, tamen illum abicere non dubito. quoniam certi nihil effieitur. Non imitos autem libros iraesto fuisse Quintiliano ScimuS, unde peteret Xempla; nam ferebantur tres libri dictorum

Cieeronis, quae Tiro aut alius quisquis fuit' Quint. collegerat, editi erant libri dictorum Domitii Afri fi), quibus satis saepe utitur Quintilianus Sed minimo dubium est, quin plures collectiones diutorum illa aetate in manibus

Romanorun fuerint, quarum nos ne titulo quidem novimuS

cf. Quintil. 65.

Talibus igitur colle etionibus praeter Ciceronem Quintilianu usus est; nam Graecis libris hoc quidem in capite

eum Sum S Se equidem nego. Commemorantur Graeci, Sed neque ullius Scriptoris nomen affertur neque quidquam iuvenio, quod e Graecorum libris sumptum esse crediderim. Ciceronis disputation om non negleXisso Quintilianum cum ei agendum esset do ridiculo, ut per A verisimile i stita Satis notum. Tamen ne euratius une ratio intercederet inter utrumque quantum solo notiti, disquisivit quod nos iacquidem in parte fauere cogimur. A doleo, quod non totum Quintilianum uni tot Cicerone Omparare OSSuna, quae e Sot huius dissertationis nos longe supervadit neque brevi tempori Spatio absolvi potest. Tum enaum certum iudicium de ratione, quae inter eo intercedit proferri poterit, eum omnes partos libri Quintiliano ita disquisita erunt ut tu, shanc unam ni te disquiremus. Facile autem neglectis iis quae Scriptor ipse addidit tota disputatio in tres partes dividi

appendi est Quae divisio sano neque orta neque distincta

3 Etiam minus probabit os olim ulla obscena dicta Augusto et ipsa Iulia viventibus publici iuris fecisse. Non aliorum dicta a Domitio Afro collecta continobantur his libris sod ipsius Di dicta, id quod o Quintiliani orbis 42 apparet. Id moneo, quia compluros viros doctos in errorem incidisse vid0o.' ς 32, 54 68. l. 4. 85. 32. 3. 4.

52쪽

est eam potissimum ob reni, hi od per totam disputationem exempla addidit Aeriptor. Sod Ciceronianis detractis supererunt ea uste aliunde Sumpta Sunt, quae tum melius aestimari poteruiit. Ac facillime

se loci absolvuntur, quibus Ciuoronis nomen addit Quintilianus: habo enim, ut Cicero dicit sedem in dosormitate aliqua et turpitudine spectat ad libri secundi de oratore ς 236. nam et Cicor omne, quod Salsum sit, ait S Se Atticorum cogitat de Oratoris loco ipsa OS, quae Ο-ti Ssima est commemoratur otium de orat. II li.

in narrando autem Cicero onsistere fauetia putat. dieaeitatem in iaciotido Quintiliano ante oculo versatur orn- toris T; eadem res divorsis quodammodo verbis tractatur de orat. 2l8; cuius loci Quintilianus rationem non habuit. Exempla deinde Donnulla n Cicerone e mutuare proh

totur Quintilianus 43 44 id ofert, quod de L. Crasso contra Brutum Cicero in secundo de orator libro et aliis quibusdam oeis narrat' quod refertur a Cicerone j 223 24 et in oratione pro Cluentio habita 40 41. Quintilianus autem non X-seribit Cloeronis verba, sed sui verbis rem narrat totoque loe, in brevius contracto explicationem addit. 9 6T: an non plurima per hyli orbolen - dicuntur quale refert ieero de homine praelongo, caput eum ad fornicem Fabium frendisse'. Non dubium qui spectet iceroni A 26i 'etiam illa, quae minuendi aut augendi nus ad ineredibilem admirationem ecferuntur velut tu, CraSSe in contione, ita sibi ipsuro tiguum videri Memmium, ut in forum de Seendens eaput ad 0rnicem Fabianum demitteret'. Quid intersit inter Xempla allata Xponere vi opus est apparet ui utilianum tam loviter inspexisse Ciceronis librum, ut dicti eum etin OH Uno modo perderet; nam primum pro ambiguo illo Crassi

gi Nisi plenius Ioeum uilico intoliouo alteium de orator libi uni.' Sic sonsum rect restituit NouiuS.

53쪽

magnu es posuit praelongus', deiii de Quin, sui sibi ita videbit turmagnu S, ut caput demitteret. re vera aput issendisse fingit. Etiam magis miror de ProXimo exemplo; nam Quintilianus sic porgit: o quod P. Oppius dixit de gonore Lentulorum eum adsidue minore parentibus liberi essent, nascendo interiturum' simile Xemplum apud Ciceronem sequitur: e quo genore etiam illud est, quod Scipio apud Numantiana, suom Stomaehnretur uni C. Motollo, dixisse dicitur: si quintum pareret maior eius, sinum fuisse parituram'. Quae congruentia, sivo revis dicere disserentiam, ita sortasse Oxplicatur ut diens Quintilianum utrumque exemplum sum pSiSSe libro aliquo, in quo cum Ciceronis exemplo Simile alterum

coniunctum fuerit, quod auctor illius libri die ferit; Quintilianum deinde priore misso iterum XSeripsisse. Intercedere igitur videtur aliquis inter ieeronem et Quintilianum ac re Vera utrumque Xemplum assertur in ea parte quam ad Ciceronem non referendam SS dixinius.

Illud autum exemplum quod Quintilianus assert 84 quod rufert Cicero quid huic bos nisi res et virtus γ' a

Cicer0 ne to eo paulo divorso assertur 2813 tamen similes e Sab utroque illustrantur, t 'dis repantia' Ciceronis subiungi potest decepta opinioni'. Ad nndum rem illusti nudam exemplo Ciceroniano 278 utitur Quintilianus 8 sed rursus verba non XScrip Sit. Ex ipsius te seronis orationibus i set epistulis i pauca dicta sibi legisse, n0n Liguum vero numerum dictoriana Oseetioni Tironis' vel aliis eo neutionibus debere videtur quae

omnia afferre non Pu St. Longe autem gravissima ea Sunt, quae auctore non linto

Cicerone sumpsit Quintilianus; sed priusquam ad doctrinam ipSam accedo, de Xempli nonnulli agam quae nomino Ciceronis non allato X ius libro deprompsit Quod do Helvio Mancia refert 38, narratur a Cicerone 266. me te oro asesarem ipsum hanc rem narrantem in-

54쪽

ducit. Leuintiliatius sic incipit 'ut fecit C. Iulius'. tum paene iisdem verbis rem narrat ita ut Ciceronem inspexisse videatur. Dictum eronianum de servo, quod Cicero asserta 248, ut demonstret ex iisdem logis et ridi uias et Severa Sententia due posse, apud Quintilianum exemplum amphiboliaevo allogoria est 50 ne hoc quidem iisdem verbis redditur. Etiam DS Quintilianus exsemplo utitur ad genus ridiculi illustriindum n0n negare quod obicitur' . quo Cicero utitur. ut demonstret ab arte hominem facetum non adiuvari r 220); sod idem dictum ab ipso Ciceron iterum commemoratur 25b; ubi similem sententiam invenimus atque apud Quintili nnum faueta nitereatione uterque loquitur.

lianus niseri uterque simulationem illustrat. Ex iis quae collegi apparet Quintilianum bene novisse disputationem Ciceronianam ita ut sexempla maxime idola eae ante oculos Versarentur. Cum ipse de risu ageret: nam uno quoque loco eum inspexisse Ciceronis librum Don verisimile est, ne non ita pendet ex Cicerone, ut vel eius verba exseribat vel ordinem sententiarum servet. Idem videbimus tota disputatione perti aetata. une quo 1 od O QOmpoSita Sit

Seriptor incipit a dii iacultate materiae quam hoc capite traetandam Sibi proposuerit ouius tamen non diffleuitatem modo, Sed etiam vim et pondus explicare studet - 16 . Hoc argumentum non novum esse docet Cicero euius Verba statim eum Quintilianeis comparabo sed Xemplo Ciceronis Demosthenisque Quintilianus rem illustrat. Quorum Virorum comparationem usitatissimam fuisse neque propriam diSputationis de risu institutae notum est ij. Demosthenem autem minus facetum fuisse saepe dictum est id quod testatur Cicero in irator 90 μ); at ieeronem suum. qui nimiu ri Susadsectator habitus ist'. M0fendit Quintilianus A rgumenta

55쪽

autem, quibus rein dissicillimam simulque gravissimam esse lemonstrat, fere omnia etiam a Cicerone stilata sunt idemque dixit risum non arte contiueri, Sed in natura positum e SSQ. Quam faeillime autem ad oculos demonstrabo nec originem trahere e Cieerone, eum utriuSque verba assorum

Cieero de r. l. 23b at tu illi id pri ira uni. quid sit ΡSe riSu S, quo Paeto conuitetur ubi Sit, quo modo

eXi Stat . . . Viderit Democritus. neque enim ad hunc Sermonem ho pertinet, et, Si pertineret, neSCir me tamen

id non puderet, quod ne illi quid uni scirent qui polliceron-

218 leve nomen habet utraque est quippe leve enim

est totum hoc risum mi Vere. Verum tamen, ut dicis Antoni, multum in causis ea Saepe lepore et fauetiis profici vidi. 23b . . . atque it repente erumpat, ut ei Dia eupiente Stenore nequeamVS, et quomodo simul latera os vena Soeulos vultum mecupet 236 . . . vel quod frangit

adverSarium . . . mn X inaequeo quod tristi tinni ne Severitate ui mitigat ac rela at odiosa Squere Saepe, qua arguntenti S lihi non fauilo sest, o eo riSilque dissolvit. 216 iluae, etiani si alia omnia tradi arto POSSunt.

quintilianus I a.

i neque enim ab ullo satis explicari puto, licet multi temptaVerint, unde riSuS qui non solum facto aliquo dictove, sed interdum quodam etiam

eorpori tae tu ne essitur. 8 cum videatur nuteni res levis et quae a curriS mimi S,

insipiontibus denique Saepemo Ventur tamen habet vim nescio an impet iosissimani et Qui repugnari minime lote St. 9: rumpit etiam invitis Saepe, ne vultus modo aevocis Xprimit confeSSionem sed totum corpus vi suae neutit rerum nutem Saepe . ut dixi, in aximarum monum in vertit, ut cum odium iramque frequentissime frangat.11 erunt hoc, quidquid

QSt ut non ausim dicere carere

56쪽

itaturae sunt propria certe omnino inrte, quia nonnullam

neque ullam artor desiderant obseruntionem labet sunt luse idem 22 i). - 2li, itaque ad id pertinentia et a Graecis

eum quosdam Graeco inscrip et in Latinis composita pra0tos libros isse vidissem de cepta, ita plane adfirmo, praeei ridiculis eqs. - 229 ac tamen, pu 90Situm esse in natura et inquit Antonius, quom artem in Oeensione. esse facetiarum, Iuli, negare S, aperuisti quiddam, quod praecipiendum videretur laborio uim dixisti rationem Oporterelio minum rei temporis, ne quid iocus de gravitate decerperet quod quidem in primis a Cras Soobservari solet 230 omnino probabiliora 13 sunt enim longe Venu- Sunt, uno lacessiti dicimus stiora omnia in respondendo quam quae priore S nam quam in provocando. ingonii celeritas maior St, quae apparet in respondendo

222 nam ea dicta appellan 16 diota sunt ae Oeantur. tur proprio inna nomine.

Apparet ut mihi vid0tur. Quintilianum debere a sed Cieeroni tamen non exseribit verba Ciceronis, sed easdem Sententias suis verbis reddit. Nihil autem inesse in hae parte Contendo, quo alterum quendum a Quintiliano adhibori fontem efficiatur: nam quamquam nova quaedam inSunt, Vel ut 6 dieit rididulum letum plerumque falsum esSe cf. 89 varia esse hominum iudicia in eo, orporis tacturi Sum inuessi etiam ira eundo et timide die in ne faeta rideri. Vehit iuvones Tarsentinos testes inducit aut ob sua tot. ut materia idonea ad Xoreitationem componantur, talia OVI quidem sed minime in nudita sunt. Idem dicendum os de proxima parte li-21), qua devocabulis, quibus significantur facetiarum genera, agit quae

57쪽

nam in his latere non liceat suspicari Ae iniuria Volt mannia A Rhetori L p. 291 eum his ronia specios Graeca oonfert;

quam quani enim σιειον urbanum est, urbanitas minime μt rhetorum σι ει Quoc rectius χαριεντισlio eum venustate comparatur cetera omnino non Oneinunt. Ergo ne haec

quidem Quintiliano detrahet quisquam. Definitionem sexcipiat oporto divisio 22 27 . Iuinitio autem huius partis Quintilianus monet hanc totam disputationem inscribi a Grae eis περι ελolom quod si videtur Osse illos libros Graecos se quibus Supra egimuS, equidem nounegaverim eum inspexisse eos; at in componenda ne parte institutionis una Suni esse Graecis libri vix qui Aquarii coni- probaverit. Prima livisio 22 eadem est, quum apud DHi 'S Criptore invenimus 30rborum et rerum.

Secuntur tria genera, quae in usu testinguenda esse docet scriptor i 23 usus autoni maximo triplex aut enimo aliis risum petimus aut e nobis aut e robus mediis'. Quae divisio Quintiliani est, qui 24 profitetur ' suae neu tram ei Sonam eontingunt ideoque a me media dicuntur' ut eadem genera etiam a Ciceron distinguebantur of 289 . Primum genus in complures specios dividitur 23): ali sena aut repreli 'ndimus aut ros utamus aut elevamus ut repercutimuμ aut ludimus; quae partitio eam ob causam hic inducitur

Deinde is uod pergit vostra ridicule indieamus'. etiambae verba e i icerone mutuatur 289 ipsorum ridicule indicandis' i pra iteroa non solum vocabuluin subabsurda e Cicerone Sumptum est, sed etiam explicatio sei debetur C. iis valde haec riden Q 23 ianitique endem, tur et hercule omnia, quae a quaestiniprudentibuSQXeidaut, i rudentibus suas subal, urib stulta sunt, si si inulana HS

salsi quo dictuntur. V nu Sta reduntur.

58쪽

squilo equitur divisio 25 item ridicula aut facimus aut dicimus' parum ui loco convenit: nam divisionem generale niafferri post partitionem Specialem non decet ut priores illae partitiones ad dicta tantum Spectabant, non nil facta. Ceterum praeeipitur saeto risum conciliari oportet se admixta gravitate non ine QSpectu pudori S. Ν0 do vultu quidem et gestu Quintilianus novum profert praeceptum; nam eadem fere a Cicerone dicta sunt, ut modum ilhibendum AS apud eum Saepius legimus, ne dicentis severitatem gratiam adferre exponitur 289. Dietorum quattuor genera distinguuntur T laseiv viii et hilare contumelio Sum asperum lene quae illustrantur exemplo virorum, qui a Quintiliani temporibus non longe

absunt.

Qua de indes usque ad gQ de usu risus praecipiuntur. ita sapiunt Ciceronem, ut multa verba de hae parte facere non opus sit. Sufficit eomponere utriusque Seriptoris Verba, ut facile unusquisque perspiciat, quo vinculo cognationis inter

SQ oneri sint

Cicero. 221 quod si hominibus facetis ot die adibus disse illii

mum habere hominum rationem et temporum et ea quae Oe urrant, quom salsissime diei possunt, tenere. Orator 89 parcet et amicitiis' sit dignitatibus, vitabit insanabilis contumelias, tantummodo adversarios figet nec

eo tamen Semper ne omnis ne omni modo.

239 vitandum est oratori utrumque, ne aut scurrilis

iocus sit aut mimicus es. 251).

quintilialiuS. 28 longequo absit illud

propoSitum potius amicum quam dictum perdidi . . . . primum itaque considerandum est, et quis et in qua causa et apud quena et in quem

et quid dicat.

59쪽

- 44 si is ut in illo supe dicacita etiam currili triores genere vel ini rationis Scaenica huic persona in ali0vo imitationi. vitanda est et ni SSimn SV Ob Scenitas vero mimorum et elliologorum imi non verbi A tantum abessolitudo ), si ii hoc scurrilis debet, sed etiam significa oratori dieacitas magnopere tione. fugienda St. 252 quartum, obsceni in S, non modo non foro digna sed vix convivio liberorum es

244 hoe opinor primum, 30 quapropter diuot ne, qu0tien Squ0mque potuerit quidem SalSe, quotiens poterii. dictum dici noces o habeamus et dictum totius aliquando licere perdet quam minuet auctori

tatem.

237 nam Deo insignis im- ne aecuSatorem autem probitas et scelere iuncta nec atro C in causa nee patronum rui Su miseria insignis agitata tu miserabili oeantem serot

24b omnis est risus in iudicem converSuS, Visum Sttotum eurrile ridiculum ergo qui Squalm .

32 solo interim euidere ut id, quod in adversarium dicimus, aut in iudicem On- haec, quae adore possunt in Veniat aut in nostrum quoque quo nolis, quamvis sint bella, litigat0rem. sunt tamen ip So genere Seur- ilia. Plura afferre possum e Ciceronis disputatione, quae similiter apud Quintilianum leguntur; sed praefero Oratoris locum adScribere, qui non solum cum ea paragrapho Quintiliani. quam adpon0, comparanduS St, sed omnia fere continet, quae in libi o de oratore dispersa inveniuntur.

60쪽

Orator μου illud admone Q. 33 vitandunt otiatia, ritus tamen ridiculo te usurum ne petulanS, ne Superbum, DC oratorem ut meo nimis fre loco, ne tempore alienum, se luenti, me currile Sit nec praeparatum et domi adla- sub Obesceno, ne limi eum ne 'una Videatur uod dicimu- petulanti ne improbum, ne ira malim adversuS miseroS Sicut calamitatem. nes inhumati una, Supra dixeram, inhumanus nec in facinues, ne odii locunt est iocus sed quidam ita risus occupet, neque aut Sua Sunt receptae auctoritatis inepersona aut iudicum aut tem notae vere eundiae, ut nocitura poroe alienum. haseo enim ad sit in eos dicendi lotulantia illud indocorum P0 feruntur nam de amicti cinna praecei, vitabit etiam quaesita nee X tum St. tempore seta sed ostio allata' , quae plerumque Sunt frigida. parcet et mi uitiis et dignita libus, vitabit e S. His no unum quidem verbum addere opus St, cui lx iceroni praecepta retractare Quintilianum appareat.

Ad 0dos ridiculi transit Quintilianus ς 3b, atque in initi de omnibus generibus idem pronuntiat quod Cicero degeneribus e re petitis diuit 289): numerum locorum infinitum

esse. Comparantur loci eum figuris Sententiarum et verbor m. quorum oui non minus numerOSi Sunt.

In proxima divisione s 3T: risus igitur oriuntur nute corpore eiuS, in quem diei muS aut X animo, qui facti Sab eo dictis luse colligitur aut ex his, quae sunt extra posita' Knibellus recognoscere sibi visus os divisionem illam Aristo teli S, quam Supra attulimus rhet. II p. 3T IJ, 3b ἀνάγκη καὶ oc γελοῖα ἐδεα δε αι, rei νθρωzro De rei orotia rei eras. Mihi qui dona Aristotelis et Quintiliani divisiouos diversissimae

QSSe videntur: num apud illii haec tria distinguuntur: νθ oω- Οι-λογοι - ργα. pud hune corpuS-animus-0Xtra OS ita. Atque licet bicias mihi ἄνθρωπον esse corpus, quod tamen non Semper reuthim est; immo ad mores hominum Aristoteles spectare videtur animum colligi saetis dictisque'. tanton restant