Descriptio pestis quae anno MDCCLXX in Jassia, et MDCCLXXI in Mosca grassata est

241쪽

pari possunt; quod etiam de cucumere citi ullo φ , baccis va civit vitis ideae, ribesiorum, herberis, & aliis nequaquam immaturis assi male Possum, quapropter attentione semper utendum erit, ne in delectu, quo-od maturitatem error ab incau is obrepat, ct tam in qualitate quam quantitate peccetur. Patet ergo, qualis successus exspectandus sit, quando uti in febribus malignis ita quoque in piste, fructus varii R eorum sue chindiscriminatim, tum etiam saccharata, mellita & emulsiones, quantitate saepe exorbitante, ex praeiudicio illo fatali, ut acrimonia putrida co efficacius debelletur, ingeruntur μ' . Sane, nec mos ille laudandus videtur, quod communiter aegrotis talibus, potus ordinarius, ex de- coelo hordei, auenae vel oryzae paratur , ct pro alimento, praesertim in statu conualescentiae , lac recens, oua sorbilia semicocta ''' , pultes Dum aestate anni MDCCLXIX. in exercitu sic di Eio secundo, per nouam Rullitam eonfinia turri ea petente, tum quoque inter incolas ipsos, febres malignae ct dylenteriae populariter grassarentur: promptissima medela versus sinem in ensis Julii, a citrullis tunc jam maturescentibus allata fuit: nam quam primum militibus ct indigenis copia eorum fiebat, morbi hi breui cessarunt. Nulla vero a reliquis fructibus, e. g. cerysis, fia-gariis, rubis idaeis, cucumeribus vulgaribus die. qu MDuis antea largitor prostantibus utilitas animaduersa fuit, quin morbi praedicti semper in peius ruebant. ι''b Non pauca exempla lugubria recordor, quatenus, doctrinae vulgri, de summa acidorum qualiumcunque in febribus, praestamia, nimis fidentes aegroti inorosiores ire sibi sapientes, ea ingenti quantitate ingurgita-ruiit, te saepe ex febribus leui densibus, victi naae mortis propria culpa euaserunt. Praeter reliqua syinpto in ta exasperata, obstructio alui pertinax ; intumescentia abdominis , ct ex antlic mala urticaria vel pu Pura rea, t quam sequelae, abusus huius, acescentium', sbstruata

fuerunt.

OO sorbilia semico fla, communiter pro alimento facillimae concoctionis habentne; hinc inter prima cistulenta conualescentilius concedi GO-lent: Sed multiplici experientia edoctus, usuui eorum , iri tanta ventriculi dobilitate, quae mox post castationem sobris in dubie obtinet , neutiquam suadere possum. Vitellum oui recens, crudum, innocentissimum certe est, ct non istinet cum vino meraci quassatuin, Optimum cordiale

242쪽

CONfECTARIA. tes sar nageae non fermentatae, vel placentae tales, juscula herbacea,v l alia cruda, tanquam leui illinae digestionis concedantur; quae omnia a ventrisulo debili vix subigenda, sed serna entationem ct eius sequelas

producentia, morbum exasperare, aut vulgares illas recidi ras procreare,

apta nata sunt. E contra esculenta & potulenta sub experientiis XXV. ct XXX. in digitata, seni per optim' conducere mihi visa sunt, & hoc ipso successu conflantissimo, assertiouena hanc, de summe momentoso discrimine inter adida perfecina ct acesteutia cruda, faciendo, plusquam probabilem reddiderunt.

Pestis boum, cum humana magnam similitudinem habet: remedia quoque salina & adstringentia, aeque conducere visa sunt.

Mense Julii anni MDCCLXIX. dum exere itus sic dictus secuti.

dus, juxta forta 'itium St. Elisabethae castra faceret, lues inter borrcs, quibus commeatus I iiDpedinaenta, maximam quoad parti m prouehzbantur, subito irrepsit; adeo ut vix dum innotesceret, jam plurimi eo rum , in locis distinctis, exstinguerentur. Multum omnino intererat,

se mihi praestitit; ast, quam primum ex calore ign7s, motus intestinus in

particulis oleosis excitatur, aliter omnino se res habet, ct aerimoniam aci dam tune induit. Nam, toties non siclum in me ipso, sed etiam aliis debilitate ventriculi laborantibus obsierit aui, post pauca talia ova sorbilia ingesta, sodam Sc acrimoniam acid hin insecutam fuisse. Noui tales, qui ex vitellis o uorti in Ham cereuisa, in vase aeneo, stanno haud obducto, coctis, symptomata mortalia passi sunt. E contra, oua usque ad duritiem costa, nullum amplius acorem procreant; ct a magno quondam belli Duce relatum mihi ivit, illum, in itineribus, semper oua dura, prae sorbilibus saniora inuenisse; quam obseruationem ipse quoque postea confirmaui. Navi laxitas ventriculi, ad queimiis motum fortiorem, murmura edentis; obstructio alui; soda; satulentia, Se reliqua incommoda, quae antea ex usu ouoruin sorbilium in peregrinationibus expertus fui, d hinc renitas exularunt.

243쪽

ne bestiae hae tam necessariae, pestilentia absumerentur; jussit ergo imo rogauit, magnus noster Archistrategus, ut pro viribus suppetias se rem, vel ad minimum, quid bona niens ingereret, periclitarer Q βψ illius vitrioli, in febribus illis malignis, quae hoc re praecedentibus mensibus, tam la e vagabantur, euidentissima se commendaret utilitate: incidit mihi in mentem, loco huius medicamenti, quod militibua jam vix suppetebat, & tamen iudicatum credidi, vitriolum de Cypro tentare. Statim itaque , in Pharmacopolio castre risi, aliquot centenas do-ses, sequentis formulae parandas curaui: R Cretri . tari, via c. si vitr. dec pro gr. VI. camphorae pulueris. gr. II. Pulveres hi per cilctra ea cum praescriptione distribuebantur, ut aegris bubus, ter quaterue de die, se opo vero praeseruatiuo mane & vesperi tantum, cum mica panis in bolum coacti, intruderentur. In exspectata certe lactitia affundor, dum post paucos praeterlapsos dies, a belli Ducibus & Praefectis, successus curationis huius simplicis exoptatissimus significaretur; ita qu dem, Utc X aegris pauciores jam enecarentur, ct reliquis, quibus praecautioni3 gratia ingerorentur, vix aliqui inficerentur. Usu tunc puluerum horum enerali faelo, lues spatio XIV. dierum in exercitu penitus euanuit, quam vis in prouincia multo diutius saeuiret. Iterato contigit, ut, anno MDCCLXXX. mense Junii, dum pessis haec boum llic Petropoli & in vicinia erumperet, ab Imperii Senatore S tunc temporis Gubernatora Wolhom, in eundem finem requirerer. Loco cremoris ta tari, pro excipiente salem ebsoniensem, & in aliis pulveribus simplicem culinarem sumsi, c: naphora nunc omissa ;omnem fiduciam in vitriolo de cypro collocans. Nec prae concepta spe S, me in totum fefellit, quin iidem effectus salutares, a multis, qui in ciuitate hac, pulueres hosce, debite in usum vocarunt, nunciarentur. Ita pago vicino, qui S molenshaia jemshaia vocatur, ex X UIlI. vaccis ludassectis, qua 'um plurimae jam ad incitas redactae erant, XVI l. perfecte conualuerunt; reliqui quoque, quibua scopo praeseruatiuo propitiarentur,

saluis

244쪽

saluis rem tantibus. In alio vero pago, Wolkoma nominato, ob sum. iriat 1 obstinationem & incuriam rusticorum, curatio haec fore neglecta, minus quidem se liciter cessit. Quia instituti ratio haud permittit, totam seriem symptomatu nil is bovinae percurrere: non nisi pauciora, sed constantissima R euiden tissima, ad analogiam cum peste humana probandam, recensere, mihi proposui. o Miasmatis eadem subtilitas, acrimonia, ct maior fere ac in pecto humana sese exsinuandi facubas, animaduertitur; adeo ut contapium in habitationem quandam admissum, pzrbreui temporis spatio. omnes facile hques c vaccas adoriatur, dum strages hominum, non nisi siue e siue fieri solet. Quod ad pem aeque appetat, corrumpat, inmugina viscosum resoluat, ct tandem sit lues in longum protrahatur, fere eonsumat, consi milia, ac in pesse humana, phaenomena, innuunt. Etiam eadem diuisio, in lue boum obtinere videtur; nam alii, plusculis diebus, per sgna leuiora , se male habere ostendunt, & tandem post horrores forti si mos, morbo lentiore, saepe vita X. dies, pro tracto, assidiuntur; dum alii e contra, mox febrem violentiorem , R deeu: sumvix vltra IV. vel V. dies, durantem, patiuntur; Vti quoque pauciores, multo adhuc vehementius correpti, eadem vel altera die em imuntur;& sie, periodum infectionis, pestem lentam, acutam ct acutissimam exacte referunt. P; tu ita crassa, e naribus copiose propendens, signi legslui ex initio, in diarrhoeam semper terminata; excrementa subviridia; intumescentia mollis abdominis; horripilationes frequesves ct anxietates, quarum vehementiam per varias jactationes & impetus violentissimos, sat luculenter produnt: aerimoniam acidam vel potius rancidam , ct deri

vationem humorum ex contextu celluloso eX terno, versu S internum, clare, ut puto, indigitant. Loco bubonum, carbulaculorum & ex an

thematum, in multis, pustulae breui exsiccatae, ct in crustas quasi la Eleas permutatae, inter scapulas ct spinam dorsit, quam maxime vero in manam is, ct quidem cum euphoria pr0deunti ita ut communiter,

245쪽

CousECTARIA. post hasce eruptiones, omnia mitiora sant. Stomachum, sedem morbi primariam esse, praeter symptotoniata luculentia, sectiones toties insit tutae, in dubie commonstrant. In lue prouectiore, adeps in tunica cellulosa fere consumitur, & cutis ita arescit, ut praesertim circa lumbos, digitis pulsata, pergameni extensi instar, sonum obtusum edat. Quod vero a tonia primarum viarum & praecipue somachi, inlue quoque boΗm, caussa proxima ipsius morbi, reputanda sit, ex salti. tari vitrioli de cv pro emeacia, etiam si alia argumenta deficerent, dilucide probari pote st; nam ariditas set x granorum vitrioli, ad putredinem, si quae, saltem in initio, adesset, corrigendam, nequaquam sum cerct vis autem stiptica, in vitriolo crudo, potissimum praeualet. Hic Petro. poli, loco puluerum, etiam spiritum vitrioli, cum aqua frigida, ad

sussicientem usque acorem commixtum, librae circiter Unius quantitate,

ter quaterue de die, in gulam infundere jussi , ct in iam desperato statu,

sanationem praeter spem, obtinui. Hinc, clysmata talia, praesertim quando diari hoea jam instat, valde proficua futura, judico, quae tamen, ob varia impedimenta, a mo praetermissa fuisse valde doleo. Cremori tartari, ob flatulentias quas producere solet, sat ebsoniense, R demum culinare substitui, camphoramque, aqua, in pesse humana, quamuis sat largiter propinata, nullam utilitatem obseruaui, consulto omisi; n e

minimum detrimentum, quoad emcaciam remedii ex uade redundans, perspexi. Ad tenacitatem humorum infatalorum incidendam , loco sa lium mediorum, muria halecum, tanquam vili pretio prostans medium, repetitis vicibus, in principio morbii ante diari ho eam exhibita, per belle proficere videbatur. Dum itaque, pestis bovina cum humana, non obstante structura corporum, di reliquis circumstantiis tantopere variantibus, quoad conformitatem contagii, decursus, symptomatum, ct cum tionis ipsius, in

246쪽

CONfECTAR LA. essentialibus tam euidenter conspiret, & consequenter c a similes caussas agnoscat: sperare aut uia, theoriae huculque propositae, non parum roboris inde accedere.

aliasque continuas catarrhalis generis, intercedit, illustra

ri possunt.

Conformitas inter pectem lentam & febres ma gnas praesertina petechiales tam euidens di fraudulenta est, ut, quia in initio tuis, etiam a Med ieis sat exercitatis vix a se in icem distinguantur, errori omnium in Medicina funesti mino toties ansam praebuerit. Vti pestem lentam periodus infectionis praecedit, sic etiam febres malignae aduentum suum, per consimiles fere indispositiones praecursorias, e. g dolores capitis,

g, auedinem di lassitudinem eorporis, an orex iam, gustum deprauatum, ardores urinae dcc. plerum lue annunciare solent; & vulgaris illa observatio, quod nimirum, quo diutius aegrotus. ante ingressum febris ipsius, recessus a sanitate leuiores expertus fuerit, eo periculosiorem

morbum ipsum futurum, etiam in peste lenta locum habet. Symptomata quoque facile omnia, characteris icis solum exceptis, non nisi acrimonia contagii in utraque singulari, quam etsi valde assint, ct hine procreata maiori eius in pesse efficacia, discrepare videntur. Nam mi-atina pestilens debilius in initio grastationis, plerumque laruam febris petechialis indu t exper. II.), ct in fine varias illa S mal gnas producit; criter iis pathognomonicis, saltem hinc inde, ubi causae oeca sional esessicaci ores concurrerint, prosilientibus sex per. IX. X. S consedi. Uli I. P. Quid mirum itaque y quod etiam indicationes curatiuae & tota methodus medendi, utrobique fere conueniant. Certe, multae febres malignae

247쪽

CONSECTA Ri A. 23slignae in ipss incunabulis suffocari possent, si patientes, quam primum

indispositionibus praecursoriis afficiuntur, exercitio cor Ioris, regimine vitae apto, de mediis sub periodo infe stionis s exper. XV I. indicatis, prae primis sudoriferis, ad expulsionern contagii in cellulosa externa nidulantis & hu usque adhuc mobilis, rite ute entur, priusquam febre accensa, materia peccans, versus contextum cellulosum internum derivata, viscera nobiliora vehementius adoriatur, ec infarctu pertinaci, morbum diutum tam ct periculosum efficiat. Quae, in peste lenta, luculentillime profuerunt salia media, refocillantia, roborantia, ct in primis acida mineralia exper. XIX. b, in febribus quoque malignis genuinam ct nuperrimis experientiis φ) confirmatam cum lionem absolvunt. Quod vero volniloria intempestive, praesertim fortiora vel ite- nato propinata, in febribus malignis aeque ac in peste lenta , dc ex ii dem uero similiter caussis, summopere noceant, ex multa obseruatione in conuicto mihi est. Pestis acuta maZimam similitudinem habet cum febribuq sie di. cstis catari hal bus, quae nempe perspirationem vel penitus suppressam, vel sal tota insigniter imminutam, pro causa sua agnoscunt. Tota facies. si signa pathognomonica, & decursum morbi, in poste multo celeriorem dc atrociorem e Xzipias, fere eadem; imo haud raro in febri.bus catarchalibus congestiones materiae perspirabilis versius exteriora, praepr mis ad glandulas colli S parotides, simili modo, qua inuis citra tantum periculum, ac in peste, sunt. Multae harum febrium, prae-Gg a serti ira

3 Methodus Medici Angli Lettsem, qua in febribus malignis, optimo cum site e Tu, vino, cereuisia forti, elix irio vitrioli re cortice pertiui no usus est, etiam in Francia approbationem non solum Medicorum primi ordinis, sed etiam regiminis ipsius, nuper promeruit.

248쪽

seri ira epidem leae, contagio itidem euidenti, sed longe debiliore &a peste diuerso pollent; aliae vero ab acrimonia sue intus in corpore generata, siue ab extus versus interiora derivata splerumque materia ipsis perspirabili stagnanti acri facta) produci videntur, & in hoc puncto eum peste acuta apprime conspirant, quod euacuatione contagii vel acrimoniae in ipso principio & quamdiu adhuc moueri possimi, per viam

naturalem perspirationis peracta, perfecte siniantur. Et ad hanc praecipue mobilitatem, quae in peste multo breuioris durationis, ac in se-bribus catarrhalis generis existit exper. XXI. & consect. XIV. , summopere attendendum est, ne postmodum irrito, imo noxio cum essectu, in hisce posterioribus sudores: extorquere conemur, qui quam prim Ummateria peccans profundius radicata, obstructiones tenaciores in conte X lucelluloso externo produxerit, aut demum versus internum diribata, jam immobilis fere, coctionem statu am praestolatur, in statu hoc prouecfori, aut plane non , aut colli quatiui, ct consequenter summe noctui prodibunt; natura insuper ex simulo frustraneo labefactata. Nullus dubito, methodum sudoriferam, a natura ipsa, ctiam rudistimae plebi undique locorum indulcatam, post Sydentiam ii tempora, bane praecipi e ob rationem, in tam malam existimationem venisse, ut ea utens Medicus, notam ignorantiae apud reliquos vix effugiat ct ab omnibus fere ma Febres multas malignas, praesertim pete et tales, naiasmate proprio gaudere in confesso est. Epidemia illa catarrhalis, quae Ao i 78 s. c Siberia, ut dicebatur erumpens, magnamque partem Rustiae de Europae reliquae successive peruadens, sub epitheto induciarae, celebris facta fuit, certe contagio a erat, ct per diaphoretica sola, mature adhibita, curationem perfectam agruisit. E contra, venae sectionibus & laxantibus tractata, faepe in febrem malignam, subinde quoque lethale in transiit. Consimiles cpidemias, vere Ann. II 6 . dum cohors, cui illustri U. Comes de C erni-ches praeerat ex Comitatu Glaetiae versus Poloniam ducebatur, in bilesia,ti sub finem Ania. 1766. hic Petropoli gras antes, recordor, in quibus ea dein nri: b0dus diaphoretica optime cessit.

249쪽

me Systematicis negligi ricio vituperari, quod antiquiores Medici, caussam uti pellis sic etiam sebrium grauiorum in malignitate ponenteS, eam non solum in principio morbi, sed quouis tempore usque ad finem, &quidem utplurimum e mediis calidi ilimis a corde expellere conabantur, hocque eo maiori cum fiducia, quia non raro iis successit, aegrotos ta leS mature per sana re, reliquorum vero mortes, malignitati indomabili, putredini di aliis causiis tribuero sis obant. Pr9secto, res minime iudi L ferens est, an sudores per media varia inepta di pa: tim violenta croni. X. quomodocunque coacte protrudantur, aut per stimulantia leni istima, resoluentia & roborantia blande eliciantur. Priora rarius & tunc solanueZitum tolerabilem producent, quando natura robusta etiam errata cral-ssima deuincere valet, dum posteriora non nisi leniter operantur, s cs non semper febrem penitus tollant, neutiquam tamen nocebunt. NUn- quam me poenituit, uti in peste, sic etiam in initio subrium catari halium, vel aliarum continuarum simplicium, sudorifera optimae notae, e . g. spiritum nitri dulcis, Mindereri praecipue Mixturam simplicem, vel per se, vel cum salibus mediis in vehiculo conuenienti pro re nata diu ursimode commixta, in usum vocasse. Vberrima constanti experientia conuictus sem, febres tales, methodo hac diaphoretica, in rc. centi adhue morbo perfecte curari, vel saltem longior eorum decursus, in malignitatem transitus, ct mortis ipsius periculum auerti posse. Si.

militρr, ac in prouectiori stadio pestis acutae, sudorifera locum amplius

non habuerunt, & unica spes in remedia resoluentia, roborantia ct nominatim Spir um vitrioli posita fuit exper. XXI. : sic quoque iastatu profrastinato febrium catari halium , iisdem euidenti cum succestu

semper usus sum.

Inuasiones illae febriles vehementissmae, quae cum horroribus validis S in longum protractis, anaietate summa, pulsu eXili celerrimo, doloribus capitis & haud raro praecordiorum acerbissimis, calore ex superficie corporis exuuante, sudoribus frigidis, prostratione virium repen-

250쪽

ina ct sic porro, seliniae, & praesertim in epidem iis febrium casar a.

lium, tum quoque eX refrigerio post repletum stomachum, caeterum hucus lue sanos, quali e X improuiso adoriri solent: pestem acutissimam recte admodum referunt. Nec curatio discrepare visa fuit. Nam quos dam, sit inqui gitatio ciborum immediate praece uerit, solo emetico pro pinato, quasi leuiuiscentes vidi; in aliis vero ad vires vitae & circulationem labantem restaurandas, frictiones corporis, odoramenta ct cardiaca praemittere neccile fuit. Tandem remedia diaphoretica incontinentere hibita, omnia ita in melius mutarunt, ut post sudores prorumpentes,mo bus totuq quantus, aut illico frangeretur, aut saltem in febrem te. vidensem, facili ia gotio prostigandam transiret. Causa in v ro tantorum tumultuum, aeque ac in peste acutissima, vix aliam quam subitaneam, a quacunque caussa effectam, materiae perspirabilis acris, versus praecordia & praeserti m ventriculum, delitiationem, statuendam este, omnia euincere vi dxiatur symptomata. Uti euacuationes illae solennes, venaestato puta ct purgantia, non tantum eX mea, sed aliorum quoque 2 utoptarum experientia in peste tam noctuae animaduorsae fuerint: ita quoque in se tribus masguia& aliis catarrhalibus parum conducere, eX Obseruati S clarorum virorum extra omnem dubii aleam ponitur. Quod vero non semper noxas te.

thales noceant, hoc energiae natUrae praeualenti, errores tales aliis

quando superanti, vel aptiori medelae, postmodum in usum tractae, adseribendum erit.