장음표시 사용
11쪽
illo, Antonium dico, Bernardini patruus, nat anno post Christum M CCCCLXXXII, oratorum et poetarum artem quum in aliis Italiae academiis, tum Mediolani et Romae professus est. Latini sermonis ita erat gnarus, ut quum latine loqueretur, patrio eum sermone uti diceres. Libri quoque, quos reliquit, prae caeteris carmina Ornatissima et orationes venustissimae, dicendi genere puro, eleganti, lepido commendantur . Idem graecarum litterarum erat consultissimus et ad philosophiam quoque se applicaverat .
Bernardinus, vitam ingressus anno Christi MDVIII, jam primo aetatis tempore Mediolanum missus est, ubi Antonii et disciplina et exemplis uteretur. Tali duce puerum , qui suapte natura sciendi cupiditatenagraret, plurimum profecisse, mirum videbitur nemini. Λdolescentulus, quo liberius et altius in doctrinarum arcana, ac prvicipue in intimos Naturae receSSus penetraret, in monasterium S. Benedicti per plures annos se conclusit . Deinde, aetatis anno
3 u Si cliede a clivedere- per uno di quel, elle vissero nes fortunato Secolo et Augusto. Ad escunt nondimeno, che non discernono i granchidalle halene, h sembrato it suo stilo atquanto duro, e privo cli Inelodia. Ma coloro, the han fior ut senno, apertamente conseSsano, clie i versi suolper leggladria di pensiori, per eleganga di metro, per purita di lingua, e per qualunque altra perserione, che si ricerchi, pomono gareggiar co' migliori. ohe in lingua lalina si letaono. n SPIRITI, l. l. P. 40. Hujus rei fidem lacit liber quem de Coloribν inscripsit. Vide TEIssiEn, Eloges des hornmes savanti, T. III, p. 449. Vide P uLΠκ Audi NATEM, Orat. funebr.
12쪽
decimo Septimo, i. c., anno Christi MDXXV, Aut nium, quum in Gymnasium Romanum Vocatus csSet, Mediolano Romam comitatus, Occasionem nactu SOSi
menti nova vel uberiora pabula os serendi. Quae clarissima urbs ita eum delectavit, ut ne tum quidem abire voluerit quum Putruus Con Sentiam, ubi canonicus ecclesiae Sancti Giberti electus fuerat, disces-Sisset. Mox tamen eum poenituit quod diutius Romae commoratus esSet. Λnno enim Christi MDXXVII, mensis Maii die sexto, Caroli Quinti imperatoris milites quibus princeps Borbonius praeerat, urbo sacraque Pontificis Maximi sede capta, omnia ferro ac summis vastantes, Bernardinum quamvis innoxium et prope omnibus ignotum, eXspoliant, mulcant, denique in carcerem conjiciunt. Duo demum post menses, Consentinus quidam, Bernardinus Marti ranus, vir ut doctus, ita sortis et animosus, qui quum duci Borbonio fuisset ab epistolis, deinde apud ipsum Caesarem eodem munere functu S
est, impetravit ut popularis suus e vinculis emitteretur .
Quo iniquo casu quum essectum esset ut non poeum idederat, inde proficisci properavit atque Patavium contendit. Hac in selice et antiquissima Musa -
13쪽
rum arce Strenuis studiis honarum artium, philosophi ad maxime et mathematicorum, totum se addixit.
Philosophiam tum magna cum laude docebat Hieronymus Amaltheus Opiterginus', doctor medicinae, et non Contemnendus poeta : is Telesio partem camphilosophiae, quae de moribus tractat, exposuit. Mathematica tamen, Fredorico Delphino docente', majori Telesiuis assecerunt voluptate; tantaque industria et tanta cum felicitato ea excoluisse dicitur, ut jam tum opticam pluribus inventis locupleta verit'. Quid, quod eodem enim tempore videtur ab Aristotelis, tantum non ubique et Patavii maxime regnantis, doctrina in physicis discessisse Τ Utrum autem ad rem periculi tam plenam magistro aliquo, an suis ipsius meditationibus impulsus sit, nescimus . Illud certum est, consilium eum cepiSSe, Scholae ratione placitisque repudiatis, novam et propriam naturae observandae atque CognoSeundarum causarum viam indagandi. Quum autem Romae felicius quam alibi consilium suum exsecuturus sibi videretur, deposita memoria vinculorum, quibus per duos menses constrictus fuerat, simul ac docto-
Vide P p DomLvv, hist. Gymn. Patav. T. II, l. II, p. 228. Vide PApΑDopoLΓΗ, l. t.' T. I, P. 305. IvpERiALis, Muses histor. D. 78. Telesius enim existimabat fleri non posse ut tot proestantissimi viri, tot nationes, atque adeo humanum genus universum, tot jam sincula Aristotelem coluerit. in tot errantem tantisque. a De Rerum naturo, praes.
14쪽
ris philosophiae titulo et insignibus publice ornatus est, Patavio in urbem aeternam rediit'. Ibi, amplissimum campum, in quo ingonium discendi cupidum excurreret, aperuerunt plures viri doctissimi, quibuscum Telesio donfesticus fuit usus et consuetudo familiaris. Horum in numero fuerunt Ubaldinus Bandinelli et Joannes delia Casu, uterque
acerrima sagacitate praeditus. Horum alter graecaS litteras altius erat perscrutatus; alter, POStremo ecclesiae Beneventanae praesectus, venustarum in Ventionum amatoribus multum et fortasse nimium celebratus erat . Quibus nec parce, nec timide consiliorum suorum copiam fecit Τelesius, quotidie suas de rebus physicis Sententias proponens et explanan S. Amicus uterque, hortator promptissimus et benevolus censor, addebat investigandi alacritatem, et
voluntatem operis feliciter persiciendi firmabat. Sic accidit ut brevi omnibus qui Romae, aut in litteris,
aut in ecclesia, aliquod nomen haberent, eSSet notuS. Ipse Pontifex Maximus, Paulus lV, adeo tanquam Virum non minus pium quam eruditum diligebat, ut, quum cardinalis Gonsagha mortuus esset, archiepiscopi in patria Consentia dignitatem ultro osse r-ret'. Munus hoc sanctum deprecatus est Tolosius;
15쪽
nihilominus facillime imputravit, ut frater germanuSΤhomas in locum suum SubStitueretur. Ipse, tantum aberat ut caelibatus vinculis adstringi Se pateretur, ut, paucos annos post, Consentiam reversus, Dianam Sersali, nobilissimam seminam , uxorem duceret. Ex ea filios Sustulit . tres, quorum duo cito satis defuncti; ipsa quoque conjux immatura acerbaque morte praerepta. Diuturnus sui t
Τelesii luctus et maximus; sensim tamen levatus est studio philosophiae, quod variis distentus negotiis diutius neglexerat. Simul, ut ruris otio nemorumque silentio animum reficeret, atque liber ab interpoliatoribus in rerum naturam inquirere poSSet, rei familiaris onere filii superstitis humoris imposito, in Praedium amoeniSsimum, prope Coracem fluvium situm, secessit. Dum in hac solitudine procul ab
oppidi strepitu degit, primum pleraque philoSO-phorum antiquorum monumenta diligentissimo relegit; deinde quicquid ipso experiendo ot meditando
invenerat in memoriam revocatum disposuit. Nulli lamen rei acriorem curam navavit quam Aristotelis operibus excutiendis. Etenim hic scholasticorum volui dictator, nisi summa contentione impugnaru-tur, regno Suo exturbari non poterat. Parmenidis contra sententias aliquot, quum rerum naturae et iis quae contemplando invenerat ipse congruere crederet; his, tanquam sundamento uno omnium sin-bilissimo, doctrinam suam de physica insediscaro
16쪽
decrevit. Harum pertractationum ac meditationum fructus fuero libri duo, inscripti : de Natura rerum, juxta propria principia . . Sed hoc opus, quae erat Telesii modestia ut suarum
virium dissidentia, in lucem proferre noluit, PriuS- quam idoneos harum rorν judices adhibuisset. Rotulit igitur ad amicos aliquot, in quibus veritatis
amorem, nullo suco illitum, inesse sciret. Ardentissimo vero cupiebat assensionem Ioannis Madii, acerrimi Stagiritae defensoris, qui ut recti erat tenacissimus, ita in disserendo prudentissimus. Brixiam .
ibi enim peripateticus illo habitabat in prosectus,
placita sua non solum. litteris consignata iradidit, sed etiam praesenti sermone per plures dies explanavit; nec antequam uadium assentientem vidit, rursus
in viam se dedit'. Simul, nihil jam, quo minus publici juris saceret inventa, obstare ratus, libros duos de Nutura rerum Romam misit, ut prelo Antonii Bladi excuderentur. Hujus ex olficina prodiere anno Christi MDLXV.
1 ti Madium Brixianum adire et consulere visum est, quem et in philosophia excelloro videbamus, et cujus jam diu animi ingenuitas innotuerat, ut, si a praestantis,imo viro cogitationes meae non improbatae forent, nequaquam supprimerentur illae; Sin minus, errores intullus meos, quod reliquum 3itae esset, et ipse Aristotelem suspicerem veneraretque. Brixiam itaque ad Madium prosecius, et itineris mei exposita ratione, nequaquam ille, quod multi secerant. et quod facturum et illum minitati fuerant, in auditum rejecit; at summa diligentia, plures dies quibus apud ipsum sui, ei summa eum animi tranquillitate et audiit, et perpendit omnia. l lineipia nihil improbavit. . . n TEI mltis, de Rerum nutura, Prof
17쪽
Animos addidit tentamen hoc. Itaque naturam Observare perseveravit Telesius, ita tamen ut inve ligationes suas latius jam extenderet, et tantum non omnes physicorum partes complecteretur. Quum .autem, quae Sic eruiSSet, litteris mandare soleret, nuta sunt plurima commentariola, quorum nonnulla ab auctore ipso divulgata 3, alia, mortuo illo, ab Antonio Persio, qni familiariter cum eo vixerat, publico aestimantium arbitrio permissa.
c. Illud opus praecipuum ut prim9m editum fuit, in. judiciis de eo serendis apud Italos doctos nihil sui imodium. Alii enim laudibus ad coelum ferro, alii in-scstissimo odio lacerare. Neapoli vero Gymnasii professores prope omnes, licet peripatetici, popularis sui ingenio, doctrina atque audacia adeo exultareot Aristotelis aemulo multiplicem dare plausum.
Quem autem Scriptis et iam a noverant, ejus coram
ot videndi et audiendi cupiditate flagrabant. Itaque invitant, rogant Omnibus precibus, ut secessu relicto, Neapolin transmigret, ibique juvenes doceat .ac formet, 'et ipsius philosophiae studium excitet. Adversatus his tam blandis ot assiduis precibus satis diu, postremo concedendum arbitratus est. Vix autem coeperat sententias Suas tunc admodum novas profiteri, quum eloquentia omnium in Se Oculos convertit. Nec mirum; summa enim Τelesti facundia, summa vulgarium magistrorum insantia. Illa elegantia et concinnitate splendebat, argumenta
18쪽
maxima cum perspicuitate proponebat, et moderato quodam calore, ex rerum in quibus tractandis versabatur amore nato, intepescebat. In dies igitur
fautorum ac Sectatorum numerus crescebat, et sic
Τelesio visum est societatem instituere quae hocmnum ageret . ut in naturae Secreta inquireret et Λristotelis physica everteret. Haec Societas, cujus
sodales in pedes ducis Nuceriae, Furdinandi Carastae, . oximii litterarum patroni , convenire solebant, de
t Ut ostendamus qui suerit Telesio enna Ferdinauilo Carana usus, petimus ut Epistolam, qua libros de Rerum natum cledicavit, hic apponere liceat. i Commentarius de rerum natura, quos, ut probe nosti, Excellentissime Princeps, magnis labori hus, diuturnisque conlaceram Figiliis, edendos tandem visum cum esset; sub tuis omnino auSpiciis emittendos esse duximus: nam ut domi tuae conscripti fuerant, ct Plurimis magnisque benesiciis, quae in me contuleras, uehebantur. Et amplius etiam, quod Aristotelis doctrinam quam adeo Alexander excoluit veneratusque est, et qnae sub Alexandri patrocinio adeo storuit, tantoque habita fuit in honore, ut sensui, et sibi ipsi passi in repugnantem cum clam nemuS; aliamque et longe ab illa diversam cum ponamus: non sub Regis cujuspiani auspiciis, qui imperii amplitudine Alexandro conserri posset, Sed Sub HeroiS DraeSiuio emittendos esse cluximus, qui nec ingenio, nec judicio, nee animi magnitudine, nec virtute omnino ulla ab Alexandro exsuperaretur; quin qui in multis illum exsuperaret. Et nostri temporis hominum unus tu talis Excellentissime Princeps non nobis modo, sed sanis hominibuS visus es omnibus. Itaque nihil veriti quod opibus, potentiaque ab illo exsupereris; sub tuis O nnino auspiciis emittendos esse decrevimus. Nostra Siquidem doctrina quoniam nee sensui, nee sibi ipsi, nec sacris etiam litteris rePugnat unquam ; quin adeo his, et illi concors eSt, ut ex utririue euata Videri POSSit; quoniam omnino vera est : sese ut ab individuorum calumniis tueatur, et iis rejectis sese assidue essundat amplificetque, nullis Regum opibus , Mullaque potentia, sed tuaniodo opus habet ope ; qui sui animi boniS, quae dicta sunt, nihil ab Alexandro exsuperaris, quin in illorum multis tu illum exsuperas. Nam ingenio judicioque te illo quam longissime Draestantiorem eSSe, Vel doctrina, quam uterque admittendam decrevit, manifesIat. Quam nam ille amplexatus veneratusque est, et summis praemiis, Summisque dignam existimavit honoribus, et sensibus, et sibi etiam ipsi, quin et Deo Opt. Max. passim repugnat.
19쪽
conditoris nomine appellata est Collegium Telesianum. Ex patria autem sodalium plerorumque nomen sui tot iam Academi in Consentinon'. X Brevi tamen invidia, qtuu gloriae comes esse Solet, caput extulit livoris plenum et minarum. Vanitatis.
arrogantide, ambitionis atque etiam avariti pe incusavit hominum unum omnium modestissimum atque generosis Simum, Sapientem, Simplicem, sui despicientem, Semper alterius commodis inservientem,
Itaque soli calorem lucemque abnegat ni Mundum nequasuam a Deo optiuax. constructum, Seu Veluti caSu quodam enatum ponit. Et rei uni humanarum administrationem, cognitionemque Deo demit omnem. Et non sensui modo, sed, ut nostris in commentariis a9ertissime ostensum est, si hi Ipsi otiam passim dissentit adversaturque: ut existimare liceat, vel in praecept ris gratiam nihil ejus sundamentis, petitionibusque inspectis examinatisque Alexandro admissam suisse; vel quam longissime illum abesse, ut ingenio judictove tibi consurri possit. Νam tu cloctrinam noStram non statim, sed ibi tandem admittendam perdiscendamque esse duxisti, ubi Sensui, et sibi ipsi universa, et sacrae etiam Scriyturae bene concors visa est: ut ingenio judicioque multo te Alexandro praestantiorem esse necessario existimandum
sit. Neque nam si quali tu ingenio judici ovo donatus ille fuisset, et sensui et sibi ipsi, et Sacris divinis litteris passim dissentientem Aristotelis use trinam admittendam duxi Sset unquam . . . . Et nequaquam sui ille DEOS tu colis ab hominibus emctos, multisque obnoxios vitiis; seu DEUM veneraris coeli terraeque conditorem, et qui unigeniti filii sui morte humanum genus
servari substinuit, sanctissimaque ejus praecepta summa observas cum religione. . . . Age, commentari OS nostros- libens suscipe. Et si Aristotelis voluminibus- nihil deteriores tibi vi Si Sint, - rogamus ut non minore me prosequaris benevolentia , et quod hactenus strenue fecisti Peripateticorum injurias calumniaSque rePellas. . . . Hoc Vero, ut Praestes, Pereul imus, vi summopere te rogamus. Vale, o Praesidium, et dulce decus meum. D
rio is leti. d'Ital. T. II, p. 478. Praeterea Academia haec, ut gratam Sme praestaret erga archiepiscopum Consentinum, I. B. de Costaneto, qui summo .ram studio tui tam erat, cognomen aSSumpsit Constantium, I Costanti.
20쪽
veritati virtutique omnia postponentem. Plurimi
igitur peripatetici, qui dicebantur, Telesii conatus aegerrime serentes, totis viribus salsa illa crimina in vulgus disseminare connisi sunt. Agminis hujus
antesignani orant cohors monachorum , qui eosdem conatus pessimam haeresin censerent, certe vocarent, et sidei christianorum et reipublicae perniciosissimam. Τantus tamque continuit S conviciorum calumniarumaue concentus Telesio acerbissimum dolorem injecit, cui serendo eo magis suit impar, quod acceserant nescio quae incommoda domestica'. Animi tristitia laborare coepit, mox in febrim vehementem incidit, atrae bilis abundantia auctam. Quum igitur vitae finem appropinquare animadvertisset, dulce censuit in patria mori, procul a maledictis infestisque altercationibus. Jam gravissime aegrotans a filio Consentiam devectus, coelo natali .vires aliquantulum reficiente, per Octo decim sere menses post reditum in patriam vitam traxit. Tandem, post diuturnum torporem quo
t Vide P p Dopor i historiam Gymnus. Patavini, T. II, l. II, p. 261. Cardinatis Farnesius do nova illa philosophia querentibus solebat respondere : Mentre it Telesio ἡ ἐontano, o uno gracchia; quand' egli ἐ prerente,
s De seipso loquens: u Quibus, inquit, non nisi extremum vitae spatium philosophari licuit, minimeque id molestiis, curisque vacuis, sed inaudito eorum Scelere atque immanitate, a quibus maxime amari nos colique sit laveri opportebat, maxime in SummaS dissicultatos, Summasque conjectis in molestias. n Rerum naturo, P. 28, ed. Mast. l