Aldi Manutii Pii Romani Grammaticarum institutionum libri 4

401쪽

L I B. IIII.

Is erit a detrvim,vides quot ille pes sit temporum.

Versus hic nunquam uacillat, hoc suo reddam loco. Huius exemplum tenebis, quando populos nominas. Adscτυλον post huc loquemur. na priori aduersus est. Ordinis situ repugnans temporum consors modo Nam breues longa sequuntur,quado dico Romulus. Horu uterque tempus aequum librat eum cum m .

Cum duas longas sequetur una breuior ollaba,

Pes Ait a N- α T. o M autem tunc erit, Cum breuem primam locabis,& duas longas dein . Nomina aut vertes uicissim,eum priorem dixeris, Apetissetet et nominato, qui redit contrarius. Temporum mensura par est bina, terna appara , ut pedum natura polcet ante, uel retro breuem . Forma ut est Romanus illi, si e Catones alteri.

Septimum pede loquemur,que uocat descas eum

Cum duae breues utrinque, media longa ponitur, Quale si uelis amoenus,aut amicu's dicere . A diu hinc sumat necesse est tria priora tempora, Et relinquat unum,uel licet uertas retro , .rant uno subleuetur deprimant dotv tria. Par pari figura non est. pugnat unum cum tribus. Nec modum dupli rependit,nec tenetur sesquiplo. Exigunt iccirco talem, qui sequuntur Musicam . Pes adest supremus unus octo de trisyllabis, Aia et ps:,hunc priori perspicis contrarium, Nam duae longae receptam continent in tuu breuem , Romu los si nominemus,appu los, aut doricos, sesquiplo metimur istum, quinque nam sunt tepora. Nunc duo ante tria sequutnr,nsic tribus reddes duo, Italum si quando mutat graius accentus sonum. Nppulos nam quando dico,tunc in repetes sunt duo. Tv aTnu graius loquendo reddet in Baerta duo. Creticum appellant eundem forte Curetum genus , Quo modos ludo sub armis congruenteis succinat.

Primus i ste pes locatur his ubique in versibus ,

Optimui

402쪽

imum oranitas decebit, quando Pene Iri ultimo Obtinet sedem, beatam terminet si clausulani. -κλ--imam, nec retipuo . Bacchico, virosque fugico, nec repellas, . Plenius tractatur istud arte Pr ia rhetoriam . Nam solet longam eteo ma er* l as breutas, Vnde dc appetiant m ou, que vocamus Nec minus frequens tabcsSo et h*- Procreac. Soluit &-vnam,cum P pagar υλον. Cum prior soluetur, edet dactylo conix arium. Aiae Occ saepe primam, io Pe s luic tertiam,

ramis e solues,quinqu*VOPonit breueis, VJrsu st, ut ille noster, quem P rQb re debeo.

Nunc incipiam bis gemino Pt referre , Quasi si repetam, quoi dycd et iam .

Vnum ut faciant duo pariter Pedes iugati. -a cera et acremaeo; Primus erit, breutas habebit

Versum dabo , quo regula nox/ψc Omnis, Perit abit alipedis animula leporis , Hunc nos pedibus scandere conuenitatigatis . Tetrametrus erit. di petu; .

habebit timui, Ni met ' m .

Κ Aneic enim dicitur ea clauiu verius, Detracta sic ut quarta pedi sy iapa Quarto , ouam sullaba uel pes numeri datus minoris

Irterminxi, ut discrepet id, luod inde praestat. Aduersus huic tempora bi, qua rna

403쪽

L I B. IIII.

DIM: hic dicitur, ecce nomine ipso

Debent duplici tempor i singuli quaterna Rhythmis magis hic iugiter inuenitur aptus

Anapaestica nec non variantur inde metra :

ii asi si duo sint tempora qui quaterna reddunt. Cum prima breuis longa dein, tertia longa , Poth quarta breuis syllaba continebit omnMs , Hunc promit 'I-M, geminum facit ,

Pes nomen habebit, quod in hoc referre metro Loneae prohibent ordine tre, simul locatae. Aret ametror enim in e lex heroica promet, Elt forma, Tarent,na uelut moenia dicas a Cilludunt medias quando breue s utrinque lons Est anteno,uetur, sequitur dehinc in crog, Iccirco gemellum vocitarunt Upιetlaco p . Nam qui prec dicitur,& reoAGog idem eli. Exemplar in illo facile est locare ueriu , Si romi lidas dicere quis velit quirites Sin prima breuis,longa iequens, itemq. rurias Sibi consimiles, ordine quo duas locaui, Hunc rite vocant, quia geminatur, Sis cor ,

Duplicem a uocitarunt bEst forma prioris quali si C rinthios quis, itidem i. sequentis quali gallican dicit,

Nunc reddo duos nomine, quos ramu ambos

Discrimine signant, dedit ordo quod locorum , Longas siqui Jem quando prius locamus ambas Deinde breues s stubdimus, ut putes priorem

Ax αHIra illum memorant ionictarum. At qui breuibus praepositis , deinde longas Acceperit, Ar' ἐκ o hunc iubent uocari. ei Nomen tibi, Mod de ligo , quo notes priorem , Cum versibus illis toties recurrat hic pes Longas geminat qui prius, de ivgat minores , Liuinia cum dicimus , haec tamen ligura e u ,

404쪽

Metrum q. facit, Emetus nor quod voc rarunt, Qui multa ferunt hoc pede Σωτα locutum. A:r ἰλ ora poc autem cui nomen indiderunt. In nomine sic ei Z-α. sp autem Non versibus imavi, numero aut pedum coarctant, Sed continuo carmine quia pedes Gemelli Urgent breuibus tot numero iugando longas,

Iccirco vocari voluerunt et ore Metu . Anapistica fiunt itidem percianetro aer . Uerlus tamen & non minus inde comparatur,

Qui saepe pedes tr is habeat, uel ille plurtas.

Xecnc' deTικα quos syllaba terminat frequenter. Solet integer Anapaestus & in sine locari . Acir tactum ror unquam numero non cohibetur, sensum quoties terminat, aut carmina sinit.

Longas ratio est ponere . non breueras in imo , Pes integer, ut sit geminus, simul q. in aure Dulcem sonitum tempora longiora linquant. Axe autem breuior quod est secundus, Versus male ne desinat adhibentur in imo, Quas prima pedis portio, longas habet ambas, Ita uersus erit de tribus & semipede uno . Tres dico i ligatos fieri, & semipedem unum , Ut paeoni ei nominis ambo sint quaterni.ls primus, erit longa cui locata prima est , Quam continuo tres ali e breues sequuntur, Tu poneboχvisi prius, Sc mox Tet iamcip .

Cascilius erit consimilis pedis ligurat. veta rura secundum faciet secunda longa , . Hinc fiet aere it prior, A tiore et alter , Dicat quasi si quit magis hunc Horatius uult.

Hoc ordine sit tertius ut fit 3reptetmsoc. Prior, & socium poli sibi copulet . Menelaus ei nomen erit limite locatum.

Quartum qu laniam quar a iacit syllaba longa , Subiungit aetas: p prior hic pes , Aa m Apto

405쪽

Apto similes nomine Pelopidas sonabunt.

Et ἐπιπιτο aeque genus est paronacorum, Totidem pedibus quia varius tempore disteri: Septena etenim tempora singuli tenebunt. Cum paeonici possideant quina priores. Cum prima breuis syllaba, longae veniunt tres, Hic primus habetur, pedibusq. poli secutis, Ex ordine sunt nomina, quem breues tenebunt.1 Topos orare op sequitur quando priorem, si prima breuis, emetriToc hic primus habetur. Migrante breui, consequitur pedem no rastris Iccirco secundus vocitatur alter hic pes . Ut tertius ille est, breui ubi tertia currit. in hoc fit prior, sequens letu F. Idemq. manet,cum taciet quarto humor Quartum quoniam perspicis hunc aπι πι Tor elle Versus simittas non sinit hic dari figuras, Ut quibo tamen disparili notabo metro . Primus agillinos pes efficit, alter e V o ny Zaris fit tertius . quarto loco ui currit, poterit quasi mων-- naderi. p quoties in geminis, se ip ue quaeres, sex aequa pedes tem p ora dividant oportet,

Binas parilvis qui sibi syllabas habebunt.

Vpo REMO tacetiaeoc bina dabit tequens quaterna Qui sena tenent tempora, terna part lentur. At quando genus funditur hoc ionicorum, Longis dare nos tempora conuenit quaterna , Et bina duabus breuibus dari nece ite e , Seruare vices admonet ordo longiorum . Impar numerus paeonicis utrisque coget Aptare duobus tria vel quaterna i rni S. Sesquata sere quod numero, pars secat illos . Perspecta pedum regula si satis videtur, Iam posissimus ipsis animum applicare metris. Haec Terentianus de pedibus. ubi aduertendum aliter v

406쪽

DE PEDIBUS. et I

ter eum sentire de Bacchio,& Palimbacchio,quam ceteri fere omnes, quos ego quidem legerim, grammatici sentiant: id quod his versibus manifeste ostendit, Cum duas ongas sequetur una breuior syllaba , Peserit securior, autem tunc erit,Cum breuem primam locabis, re duas longas de in . Sed manifestius his de phaletecto choriambico, Nulla meo-υυ-

iam sedeat - υ υ - turba Prota-υυ- na luco υ , Nulla meG -υυ - pes efficitur geminatus utroq;. Iam sedeat υυ- choriambus ite. Mox,turba profa - υυ-

pes tertius accidit sinistis. Pars illa, na luco o Bacchio aduersus fiet pes,nam breuis ante est, & geminae long m. I tem his paullo inferius, Tubater Oo-ribilem

inest qua tertii ramus an tibacchos. vides,na luco & rd- curuo antibacchios Eum a P Pellare eodem metro phalaecio choriambico. solet enim eo genere carminis scribere, de quo tractat. unde carmen illud , Anapaestus inest quater, ultimus antibacchos, constat quattuor anapaestis,& antibacchio. Nec te perturbet, quod antibacchos , pro antibacchi OS di Xerit: factum id est propter metrum, uti uel dare 'A , sed placet ecπο ολ magirum, cum fra Pra idem fecerit in eo veris Pes erit et Hoc,relata mi o autem tunc erit, ubicet oc necesse est esse trochaeu propter metrii. Quinctilianus etia Bacchi ii e duabus longis,& vltima breui constare dicit his verbis, Longi S breue praecedentibus Bacchius,cui contrarius Palimbacchius Erit. Ide quoque habetur apud Atilium Fortunatianum, re in fragmentis illis antiquis sine auctoris nona irae, cauete Ianus Parrhasius homo viri u tque linguae doctissimus , cum Mediolani publice bonas litteras prosteretor, edidit: Ceteri uero omnes quos ipse qui Cm legerim, ta Latini quam Graeci, prima breui Bacchiu ultima Antibac-ichis,& ceteris logis costare docent sed Praetermissis

Latinis,qui de pedib. Hephestio Tradidit,s citato gemus.

407쪽

L IB. IIII.

DE OCTO PEDIBUS TRISTL LABl S.

DE PED BIVS TETRASTI LABIS XVI.

408쪽

Piinop o Ecce vides ex Prima bre iii Baechium, ultima Palimbacchi tim constare apud Hephestionem. Sed manifeibus id ol enditur apud eundem de metro choriambico . dicit enim choriambicum mistum desinere interduin Bacchium, ut hoc metro dimetro,quod ipse appel

Pedes in singulis dimetris sunt choriambi, secundi, uel amphibrachn pro bacchiis, (na in fine,breuis pro longa in omni metro Ponitur uel Bacchii. Idem quoque D stenditur , ubi de Paeonaco Bacchiaco tetrametrorractat,quod & raria dicit,& sicubi accidat perbreue,

des sunt Bacchi , propterea bacciata clam metrum appellat. Paeonicum Vero , quia et notrique temporibu constat, ut paeon. APDd alios Proet retria Graecos, quos ipse viderim . idem legitur de Bacchiso & Palimbacchio , quod ab Hephetitione traditor . Ego igitur in tanta doctissimorum hominDm controuersia dicam virgilianum illud ,irion nostriam inter uos tantas' a comm

409쪽

eomponere litris, Quaquam nos, ut supra scripsimus, hae in re Graecos sequimur. Sed de pedibus hactenus.

Nunc autem, ut utar uerbis Terentiani, Perspecta pedum regula si lati3 videtur, Iam possumus ipsis animum applicare metris, Non tamen metris omnis ge- Deris, (non tantum enim mihi datur ocii) sed solum, ut in honte libri pollicitus sum, Heroico, Elego, Iambico, dimetro, trimetro, tetrametro, hendecasyllabo, phalaecio,& sapphico.& quoniam trochaicum iambico est cotrarium, tum quia, siquis e trochaico creticuauserat , versus remanebit integer iambicus, de trochaico etiam tractabimus. Praeterea quia Sotadeo metro scripsit potissimum de metris Terentianus, quem nos in hoc libro saepe citamus, de Sotadeo quoque metro scribemus. Sed iam de re dicere incipiamus.

DE METRO, ET QUID A RH

THMO DIFFERAT.

Metrum est structura & copulatio uocum numero, modoq. sinita. est autem idem quod versus: qui ideo sic dicitur, quod tam diu verti debeat, quoad recte costituatur lasororum Graecum est, latine dunensio dicitur, metimur enim versum certi S pedibus, pedes temporibus. Differt autem a rhythmo, quem numerum esse uult Fabius , quod metrum certum, ac sinitum habet spatium, rhythmus neque finem habet certum, nec vllam in contextu varietatem, sed qua coepit sublatione ac positione ad finem usque decurrit. praeterea metruin verbis est tantum ,rhythmus etiam in motu corporis unde cum histrio indecenter signis in aliquod egit, effusi ac, cum decenter, cpud tac dicitur. Sunt & illa discrimina, quod metrum circa pedum diuisionem, Rhythmus circa sonum versatur. tum metrum, etia si absque cantu proferatur, tuam retinet proprietatem,

Rhythmus sine cantu , nihil valebit, debet enim rhythmis ineste cantus . qui ut dixi, idem sunt, quod num meri hinc Virgilius, di umeros memini,si verba tenex rena,

410쪽

rem,id est psalma ipsum,& cantum, sed excideret verba. Horat.de Pindaro, Numerisq. fertur lege solutis.

Metro accidunt praecipue nouem, Genus. Species. Compositio. Carsura. Figura. Depositio. Scansio. Synec phone sis. Collisio. Genus accidit metro,quia metrum omne aut principale est,aut derivatum. Principalium metrorum genera, quae Mopodion, ac elaoic Oh appellat Hephestion, sunt nouem, Iambicum, Trochaicu, Dactylicum, Anapae si icum, Choriambicum, Antimasticum, Ionicua maiore, Ionicum a minore, Paeonicum. De riuatiuorum vero,multa,quae uel additione, uel immutatione

fiunt, & ad principale aliquod referuntur, ut sub Anatis pasticum Ano creontion , ac Glyconicum . Deno minantur autem uela pedibus, e quibus constant, ut Dactylica. vel ab inuentoribus, ut Phalaecia. vel ab iis, qui frequenter his usi sunt, ut Asclepiadea. vel ab usu, ut Priapea . vel a numero syllabarum, ut Hendecasyllaba. vel a numero pedum, ut senaria,quae sex constant pedibus, quae Graece sere ae rei dicuntur. vel a patito nabus, ut Astura, Clauda. Nam uersuS, quorum penultima pro longa breuis est, larivstuc dicimus , de quibus, cum de heroico metro tractabimus, dicturi sumus. Qui ueto pro iambo spondeum in sexto loco admittunt, redes petera Graeci & U'Ato lata , nos claudos dicimus.

Species accidit metro, quia sub uno genere metri multae sunt species, ut Adonium, Archilochium, Simonidium, Alcmanium,& caeterae species quindecim subdactylo . Sed quia de speciebus, quae sub singulis steneribus continentur, longus fore tractatus uidebatue eas consulto praetermisimus. Praeterea non erat pro positi no seri, de omnibus, quae pertinent ad artem matricam , hoe libro conscribere. ConaPositio autem accidit metro, quia ex diuersiametrorum