Acta et observata medica

31쪽

DE EPIDEM HS IN GENERE. II

sit, et aquiS carςn S, alat densa et aquosa, et an conpaua lit et aestuosa, vel alta et frigida, et mox superius: quare si citiis ad urbem sibi incognitam peruenerit, Circumspicere oportet eius situm, quomodo scilicet ad ven os et solis eXortum iaceat, non enim aequales Vires sunt ad septemtrionem sitae, et VergentiS ad austrum, neque eiuS, quae solem e XOrientem et quae eundem Occidentem spectat.

De ventis iam superius primo in textu, quaedam indigitauit, scd clarius de eorundem in epidemiae iaciem mutandam actione loquitur, lib. de humor. S. VI. ubi monet: austrum auditum grauare , caliginem inducere, caput grauare, torpidum reddere ac dissoluere. Dum hic praeualuerit, talia in morbis patiuntur, Vlcera glabra, maxime os pudendum et aliae partes Si vero aquilo, tus ses, faucium adfectiones, ventres duriores, urinae difficultates, horrores, dolores late-

Ium ae pectori S.

Demum quantum etiam diaeta conserat

ad adiuuandam aut impugnandam epidemiam docet lib. de humor. VI., ubi dicit: et in

temporibus Victus, et cibi, et potus qualitatem suam requirunt. Distinctius haecce explanat lib. de aere, aquis et loco, ubi S. I. adserit: neque Vero

negligentiorem sese circa aquarum facultates cognoscendas eXhibere oportet, et Paul Io inserius, hominum simul diaeta inquirendar

32쪽

da, qua maXime utimitur, an bibuli sns eflurcones et otio dediti, aut eXercitiis Variis 1 testes et tolerantes laborem, cibo Tumque plus adpetentes quam pocul Ortam. Nam qui haec omnia probe, sinantum fieri potest, cognouerit , aut horum plurima, eum non latere possunt, cum in urbem etiam sibi ignotam peruenerit, ne ille morbi regi O-ni peculiares et patrii, neque communia regioni S natura, quae unqlle tandem ea fuerit, Vt non possit in cognokendis morbis dubius haerere aut errare, si cotibi ad medicationem morborum adhibeatur. Quae ambo illis euenire solent, qui non priuS prouidi haec diligenter cognoUerunt; quar qui ea studiose rimatus fuerit, UniuscuiUS-que temporis ac anni constitutionem praedicere poterit, qui videlicet morbi communi adfectione sint invasuri tum aestate tum hyeme.

Non video ergo quo iure et Galenus et plures alii Hyppocratem incusent , ac si ille ex Vnica tenapestate morborum epidemicorum Ortum deduxisset, qui manifeste et locis et subiectis, et vitae normae eam in morbos cpidemicos tribuit esscaciam, quam revera possident. Eadem quoque harum diuersarum rerum diuersa proportio , combinatio ac siccessio in caussa est, cur nonnunquam sub eadem tempestatis constitutione diuersi morbi epidemici, sub diuersis tempestatibus nonnunquam eaedem epidemiae dominciatur, non enim praesens tem

33쪽

pellas immediate morbum producit, sed tantum praedictam ex praegressiS temporum constitutionibus, locis, subicctis variis, et vitae norma Oriundam praedispositioiiem , siue ut loqui aliqui amasu, inclinationem in actum de ducit. Fiet inde, ut eadem praesens tempestas xeipeictu praegressae tempestatis, respectu liuius stus loci , respectu horum subiectortum, et huius vitae normae sit quam fanissima, quae mutatis illis circumstantiis fiat quam sunestissima,

ollas enim, qtio regularior esset tempestas, eo peiores deberent oriri epidemiae, duius contrarium recte iam obicruauit Hyppocrates.

Quae alios adeo angit dissicultas, unde sub simillimis circumstantiis morbus iam encephalon , iam pectus, iam abdominalia prea-hendat, cur iam sub facie apoplexiae, iam phrenitidis, iam maniae , iam haemorrhagiae adpa- reat, me torquet minime, scio enim, quam parum intersit differentiae inter hos morbos topicos, scioque frequentissime morbum pro topico haberi, qui is minime fuerit , scio demum

medellam inflammationis verae candem esse, mi in caput , faciem, Pectus, artus, anumve teneat, iliam ex hac inflammatoria humorum dysici asa oriatur apoplexia, phrenitis aut hac-morrhagia ; quae ergo Varietas ultima morborum ab infinite paruis, indeque saepe vix obseruabilibus circumstantiis dependere potest, sae Pissime autem a praegreissa topica debilitate pacitis adsectae dependen

34쪽

Sed mira illa ac varia praedic artim caussarum proportio, combinatio et succciso ossicit, cur facies epidemiarum adeo mutetur, Ut et

Sydentiamus pluresque alii fasti fuerint , sese

cognitis nonaginta nouem, nondum cognoscere contesimam; sed facies tantum et forma adeo in infinitum ni utatur in opidemiis, natura autem corum morborum diuersa adeo non est, quantum creditur.

Spem concipio maximam fore, Vt eXPerimentis hodiei iis de aere factis, et ad machinam animalem adplicatis haec pars pathologiae de epidemiis inclarescat quam maXime, quae a plurimis pathologis ct practicis adeo negligitur.

Miror solummodo , faetiim quomodo sucrit, ut iidem, qui effectum calidi et frigidi, humidi et sicci in doctrina pathologica amplissime edocent, et odocti fucrant, ipsissimi ii negligant doctrinam lianc praefice ad statum varium aegrorum adplicare, neque adtendant frigus placiale hyemis cum reliquis tunc obuenientibus occasionibus coniunctum alium longe statum solidorum et fluidorum inducere debere, ita am calorem ardentem syrii, indeque morbos sub illo tempore obuenientes natura sua differre debere quam longissimo a morbis aestiuis. Datur ergo reuera perpetuus aliquis morborum epidemicorum circuitus, quorum tamen ordo , proportio , duratio ac facies externa pro ratione diuersarum circumstantiarum mirifice variat, indeque cos, qui externis solum inhae-icnt, es tiam vero negligunt, facillime sallat,

35쪽

ΕPIDEM IIS IN GENERE. I 3 lat. unde tot histoliae nouorum morbo.

Elii dens qlioque ex praxi sacrae antiquita tis, et liodierna cti, humorum illorum quatuor ab Hyppocrate ita diciorum dominium figmen tum non esse, sed corollarium ex ipsis infinitis obseruationibus et sano iudicio destitutum, firmum et praeticum; eumque medicum, qui ad haec adtenderit, sacilius morborum forma sua intricatissimorum curationem inuesiturUm, quam alium haec nogligentem , morborum etiam sim plicium. In demonsipationem huius rei ad Praxin me prouoco, ot aduersarios ad id solum adtentos esse velim, ab omni aeuo hodiedum Vsque medicos, diuersissima contra morbos credi tos eosdem, usos fuisse medella, hois et illos de felicitate suae methodi gloriari, testesqlle Optati ellentus producere, quod utique impossibile fuisset, si illi et hi morbos natura sua eosdem tractandos habuisient. PLOuti ergo methodus stricte didia antiphlogistica e contrario obposita est methodo antisopticae ac sudoriserae ac catharcticae, ita et mos bi illi. qui V. Sbus et

emollientit is curabantur, debuerant e contrario obposti osse illis, qui emeticis, anti septici vel stimulantibus sinabantur, vel fides historixa authoribus omnibus, vel efficacia remediis his nostris principibus negari omnimode deberet, quod binum utique ab homine sanae mentis tentabitur mul quam. Sed natura ac citentia sua contrarii sibi viui sint iii moi bi, non impedit id, ne tameneoniunei

36쪽

conitingi sint aut plures smul, et semel in eo dem subiecto possint, unde hic morbus compositus de Uno ct altero participet , quod necessario oritur, si v. g. dispositioni morbosae,

biliosae acccdat catissa valida lui monim diatilesii inflammatoriam producens , V. g. gelu stringens, vel vicissim in corpore plethorico causae alia corruptionem variam bilis esticiant , unde in ambobus casibus erit morbus Inistus ex inflatia naatorio et bilioso; vel calor, humores ct soli da exurens teneat homines lenta pituita turgen tes, nonne mouebitur inde lege physica pitui ta circulare nescia , indeque Obitructiones in fammatoriae Orientur participantes semper et de pituitae indole, et de acriore facta per ex ustionem bile, quae misceta cum ex caussis infinitis posIit variare proportione et gradu sere

in infinitum, alteram praebet rationem, cur morbus morbo aequalis non sit, et cur adeo saepe de morbis nouis conqUerantur medici.

Sunt adhuc practicorum alii, qui simplices illas morborum epidemicorum differentias non admittunt solum, sed et Obseruationibus propriis confirmant , negant autetii compositiones horum morborum inter se, hos quidem ex mox dictis, ct ex ordine illo natiirae uniuersali per gradus infinite paruos de re ad rem ascendentis ex prioribus conuincere iam possem, per in diictionem probans, quod quam rara adpa 1 cant in hominibus temperamenta simplicia, sed ubiuis omnium thominum temperamenta passim

silat composita , ira et morbos raro simplices esse

37쪽

DE EPIDE Mus IN GENERE. II posse, sed plerumque compositos cilc debere, ted ossicacius illos propriis suis armis impetam, quid eitim, si iam in febre biliosi venam secant, et resecant, iam in febre biliosa eandem secari vetant, aliud et ipsi innuunt, nisi ibi unacuin diatiles biliosa simul coniunctam fuisse eum statum fluidorum et solidorum, qui U. S. requisiuerat, nempe statum inflammatorium, in se cundo autem casu biliosam febrem solam fuisse; quidsi adhuc per illam V. S. sanguinem extraxerint crusta lardacca fimbrosia praeditum 3 si dein

emetica aut cataretica multam bilem exturbantia subiungunt 3 agunt utique tunc ipsi, uti incomposta tali febre agi debet, utut compositionem ipsana negent. Metuo fore , qui anthoritatem egregii Haeuii mihi opponant, utpote, qui febrem nullam praeter inflammatoriam, et nonniusquam

putridam obseruauerat , admis rat; lix, uitiindicam, nulli bi forsan elegantiorein descriptionem febris pituitosae et biliosae hilaeniri , quam in dissimi hilius obseruatoris diariis, qui scyllam

Viennensium practicorum euitare volens, bici dit in charybdim, Viennenses enim, uti Hae nius recenset, passain Omnibus febribus emetica ac purgantia opponebant, ubiliis saburram primaru in viarium suspicati, di Haetitiis hunc abii sum remediorum merito reprobans, nullibi fere hanc saburram existere defendit. No autem iniurius contra egregium virum videar, ex propriis suis codicibus inter plureεB casus

38쪽

Quis enim non facile in casu primo capitis primi tomi XIV. inter inprouisa relato videt, morbum minime inflammatorium simplicem diei debuisse, sed et simul biliosum y si enim or tum mali cum dolore capitis dissilientis , si prosegressiim intili cum dolore graui praecordiorum seu epigastrii, cum vomitu frequenti, allioque tandem aeruginosa, si exitum morbi sub quatuor largis V. Sbus, i in ediisque oleosis , ac emollientibus in mortem, si visam in cadauero pseudomembranam sertimqtie copiosunt effusum, si gangraenam et inflammationem ventri culi, et liuens circa vesiculam selleam liepar clinflammatissimum praesertim circa vesicam fel Ieam peritonaeum consideres , clare natura mali patebu ; patulumque fit, tot loco V. S. emeticum V m, altertuntae felicius egisle. in sequentibus casibus citidentius id adhuc fiet, quia solertissimus cadauerum stru tator in his cauum quoque intestinorum inuestigauei at. In eodem tonio, eodem capite inter improuisa refert casum, ubi iuuenis i 8 annorum alias verminosus, Iunio mense febre corripitur, eum dolore totius dextri lateris et ventris uniuersi, noctibus insomnibus, diari liaca cum frequentius prodeuntibus lumbricis, dyspnaea maxima, urina continuo sedimentosa, et qui post 6 V. Siles optime habere visus, inopinatim sub vociferatione 'continua, pupillarum, anique dilatatione

summar

39쪽

DgΘΕΡΙΠΕΜ IIS IN GENERE. I9nimina, et vomitu frequenti moriebatur. In ca dauero corpus delicti facile inueniebatur, etenim

colon ad caecum v Sque plenum flaiia ac pultem referente materie fuit. Ileum intestinum a valvula sursum sesqui ulnae longitudine repletum erat, pultiformi stercore lateribus per ambitum adhaerente, pluresque inflam

matae in illo loco plagae, et tu ilei plagis

quatuor, Verme S numero seX. An Vermes, an potius saburra viscida intestinoruin caussa tanti mali 3 et num 6 adliue aliis V. Sbus inflammatoria ea diathesis sopiri potuisset, quae continuo a stimulo saburrae de- nouo accendebatur 3 an nomen inflammatorii meretur hic morbus, qui manifeste saburrosus selis cmeticis et frequentius repetitis catharcticis cedere potuisset ' En adhuc similem tectium et

quartum casum.

In rationis medendi continuatae tonio III i se stione I. casus primus narratur de foemina, quae Vere an. I 774 a sociore cubilis , in quo domina ante decem dies febre pelechiali mortua

erat, horrore saepius redeunte, cum calore alternante , lassitudine, cephalalgia, nausea, ac deleto appetitu correpta suit, quod illa incre- scente per et a dies morbo, nausea, fatibus, borboryginisque enormibus, vomitu frequenti,

glutinoso, sapore foetidissimo, saucibus muco putrido plenissimis, febreque valida ac quotidie

exacerbata laborans, post 9 largas V. Snes, vesicantia, antiphlogistica, Cori. PertiVia. et rara et debilia purgantia placido exspirauerit.

B a Cadauer

40쪽

Cadauer monstrati it iri testinum i leum maculis multis nigris Variegatum, plenum que materie faecati a suo in colon introitu, ad vinae Vsque longitudinem , flexus lie natis attingebat costam quintam a superiori buS numerando , amplumque valde ibidem erat, ac copiosaS et duras faeces continuit. Nullam caus am impeditae deglutitionis viderat obseruator, fauces modo multus spissusque obsidebat mucUS.

Sic morbus pituitoius pro inflammatorio habitus, et tractatus indubitatam inducere debuit

mortem.

Eodem loco castis quintus esst puellae, quae Vere quoque anni I 775 sebre tali pituitosa inflammatoria correpta, a V. S. semper peius, a spontaneo et noninuiquam per squillam et cher-nietem producto vomitu semper melius liabuit, et tandem post undecim largiores V. S. oin-nemque oleosorum, mucilaginosorum , anodynorum, pectoraliumque remediorum cateruana

sicietorosa suffocata interiit.. Videmus ex his omnibus illustrem Hac nium bene quoque febres pituitosas, biliosasque obseruasse, 1ed nimium sito 1 3 sicinati addicium, et nudam non vidisse veritatem, indeque eius authoritatem non contra , sed pro disterentibus essentialiter naturis febrium pugnare.