C. Velleii Paterculi Quae supersunt Nic. Heinsius Dan. f. recensuit et Castigatt. libellum addidit

141쪽

His io RII ROMANAE, L p. Ir Iobniae finibus exercitui praees crederet. Tum juvenis genere robilis, manu fortis, sensu celer, ultra barbarum promtus ingenio, nomine Arminrus, Sigim eripi incipis gentis ejus filius, ardorem animi vultu oculi que a ferens, adsiduus litia nostrae prioris comes, etiam civitatis Romanae jus equestremque consecutus gradum , se- gnitia ducis in occasionem sceleris usus est; laudimprudenter speculatus, neminem celerius Opprimi, quam qui nihil timeret frequentissimum initium esse calamitatis, securitatem. Primo igitur paucos , mox plures in societatem consilii recepi ; opprimi possie Romanosin diciti

persuade: decretis facta jungit tempus itisidiarum constituit. Id Varo per virum ejus gentis fidelem clarique nominis Segestem indicatur. Obstabant sed jam fata consiliis, omnemque animi ejus aciem praestrinxerant. Quippe ita se res habet , ut plerumque Deus Ortunam mutatu: usconsilia corrumpat , efiiciatque , quod miserrimum est, ut, quod accidit, id etiam merito accidis videatur casus in culpam transeat. Negat itaque se credere, spe urque in se benevolentiae ex merito aestimare profitetur. Nec diutius, post

primum indicem , secundo elicetus locus. CAP. CXIX. Ordinem atrocis imae calamitatis, qua nulla, post Crassi in Parthis damnum in externis gentibus gravior Romanis fuit, justis voluminibus, ut alii ita nos conabimur exponere nunc summa defenda est. Exercitus annium fortissimus, disciplina manu , experientiaque bellorum inter Romanos milites pris: ceps, marcore ducis , perfidia hostis, iniquitote sortii Iaae circumventus cum ne pugnandi quidem c- gregie occasio in quantum voluerant data esset miseris , castigatis etiam quibusdam gravi poena, quia Romaria ecarinis lanimis usi fui sient, in m

142쪽

clusus silvis, paludibus, insidiis ab eo hoste ad

internecionem trucidatus est , quem ita semper

more pecudum trucidaverat, ut vitam aut mortem ejus nunc ira nunc venia temperaret. Duci

plus ad moriendum quam ad pugnandum animi fuit quippe paterni avitique exempli succes rse ipse transfixit. At e praefectis castrorum duobus

quam clarum exemplum L. Eggius, tam turpe Celonius prodidit qui, cum longe maximam partem absumsis se acies, auctor deditionis supplicio quam proelio mori maluit. At ala Numonius , legatus Vari, cetera quietus ae probus, diri auctor e Xempli, spoliatum equite peditem relinquens, fuga cum alis Rhenum petere ingressus est quod factum ejus fortuna ulta est non enim desertis superfuit, sed desertor occidit. Vari corpus semiustum hostilis laceraverat feritas. caput ejus abscisum latumque ad Alaroboduum de ab eo illum ad Caeliarem , gentiliti tamen tumuli sepultura honoratum est.. p. C X X. His auditis revolat ad patrem Caesar, perperuus patronus Romani imperii ad si tam sibi caussiam suscipit. Mittitur ad Germaniam, Gallias Onfirmat, disponit exercitus , praesidiana unit se magnitudine sua, non fiducia hostium metiens, ii Cimbricam Teutonicamque

militiam Italiae minabantur, ultro Rhenum cum eXerciti tranigreditur Arminio territo, quem arcuisse patet de patria contenti erant, penetrat interius, perit limites, vastat agros , urit domos, fundit obvio, maximaque cum gloria, incolumi omnium , quos transduXerat, numero, in hiberna evertitur. Reddatur verum L. Asprenati testi inonium ; qui legatus sub avunculo suo Varo militans, nava virilique opera duarum le- onum, quibus praeerat, exercitum immunem te ita. cala tale serva it matureque ad ipsetiora

143쪽

Rhenum sitarum gentium animos confirmavit. Sunt tamen, qui, ut vivos ab eo vindicatos, ita jugulatorum si Varo occupata crediderint patrina onia, hereditatemque excisi exercitus, in quantum voluerit, ab eo aditam Lucii etiam Caedit ii, praefecti castrorum , eorumque , qui una circum

dat Alisbiae immensis Germanorum copiis obsidebantur, laudanda virtus est qui omnibus linscultatibus sit peratis, quas inopia rerum intolerabiles, vis hostium ficiebat inextii perabiles, nec temerario consilio, nec segni providentia usi speculatique opportunitatem, ferro sibi ad suos peperere reditum. Ex quo apparet, Varum sane gravem de bonae voluntatis virum , magis imperatoris defectum consilio, quam virtute destitutu iri

militum , se magnificentis naumque perdidi se

exercitum. Cum in captivos saeviretur a Germanis, praeolari ficinoris auctor fuit Caldus Coelius vetustate familiae suae dignissimus qui complexus catenarum , quibus vinctus erat, seriem , ita illas inlisit capiti suo , ut protinus pariter sanguinis celebrique profluvio exspitaret. A . C X XI. Eademin virtus di fortuna subsequenti tempore ingres animam inrperatoris Tiberii fuit, quae initio fuerat; qui concusis hostium viribus, classicis peditumque expeditionibus, cum res Galliarum maximae molis, accensaeque plebis Viennensium dissensiones , coercitione magis quam poena mollis et, uenatus populusque Rom. postulante patre ejus ut aequum et jus in omnibus provinciis Xercitibusque ei et, quam erat ipsi, decreto compleaeus est t: etenim absurdum erat, non esse sub illi, quae ab illo vindicabantur; qui ad opem serendam pii nauserat, ad vindicandum honorem non judicari

rarem in urbem reversus jampridem debitum, E 6 led

144쪽

ros C. VELLEII PATER CULI sed continuatione bellorum dilatum , ex panno- aliis Delmatisque egit triumphum cujus magnificentiam tuis miretur in Caesare 3 sortuna vero quis non miretur indulgentiam' quippe omnes cminentisimos hostium duces non occisos Dina narravit, sed vinctos triumphus ostendit quem mihi, fratrique meo, inter praecipuos praecipuisque donis a domatos viros, comitari contigit. A P. a XII. Quis non inter reliqua , quibus singularis moderatio Tib. Caesaris elucet atque eminet, hoc quoque miretur, quod , una sine ulla dubitatione septem triumphos meruerit, tribus contentus fuerit Quis enim dubitare potest, quin ex Armenia recepta, ex rege ei prae-POsirio , cujus capiti insigne regium sua manu imposuerat , ordinatisque rebus Orientis , Ovans triumphare debuerit ξ dc Vindelicorum Rhaetorumque victor, curru urbem ingredi Tractis deinde post adoptionem continua triennii militia Germania viribus, idem illi honor de deserendusic recipiendus fuerit 3 post cladem sub Varo acce-

Plana, Ocius prosperrimo rerum eventu , eadem excita Germania, triumphum summi ducis ad Cl- nare debuerit Sed in hoc viro nescias, utrum magis mireris , quod laborum periculorumque semper excessit modum , an quod honorum temperavit.

CA P. XXIII. Venitur ad tempus, in quo fuit plurimum metus quippe Caesar Augustus, cum Germanicum nepotem suum , reliqua belli patraturum misisset in Germaniam , Tiberium autem ilium missurus es et in Illyricum, ad firmanda pace, quae bello subegerat , prosequensuum , simulque interfuturus athletarum certaminis ludicro , quod ejus honori fac ratum a Neapolitanis est, processit in Campaniam : quamquam Mn. v. us imbecillitatis inclinataeque in

145쪽

HisTORI ROMANAE, Iosdeteritis principia valetudinis senserat clamen ob nitente vi animi, prosecutus filium , digressusque ab eo Benevent , ipse Nolam petiit inuravescente in dies valetudine , cum sciret, quis volenti omnia poli se salva remanere, accertendus foret, festinanter revocavit filium ille ad patrem patriae exspectato revolavit maturius. Tuin securum se Aui ustus praedicans, circumfususque amplexibus Tiberii tui, commendans illi sua atque ipsius opera, nec quid ruri inde fine, si lata poscerent, recusans, i us primo conspectu adloquioque carissimi sibi spiritus, inoae cum omnem cura: ' fata vincerent, in sua resolutus initia roni ejo A l que Coss. septuagesimo

Λ C X XLV. Quid tunc homines timuerint, quae senatus trepidatio, quae populi confusio, quis orbis me us, in quam arto salutis exitiique fuerimus confinio, neque mihi tam festi-

Iaant e X 'Iimere vacat; neque , cui vacat, potest,

Id solum voce publica dixi de habeo. Cujus orbis

ruinam timueramus, eum ne commotum quidem sensimus tantaque unius viri majestas fuit ut nec bonis, neque contra malos opus armis foret. Una tamen veluti luctatio civitatis fuit pugnantis cum Caesare senatus populique Romani, ut stationi paternae succederet illius , ut potius aequalem civem , quam eminentem liceret agere principem tandem magis ratione quam honore victus est cum quidquid tuendum non suscepisset, periturum videret. blique huic contigit, paene diutius recusare principatum , quam ut occuparent eum , alii armis pugnaverant. Post redditum coelo patrem corpus ejus humanis honoribus, nomen divinis honoratum , primum principalium ejus operum fuit ordinatio comi

146쪽

Pro C. VELLEII ATERCULI reliquerat. Quo tempore naihi fratrique meo, candidatis Caesaris , proxime a nobilissimis ac fa cerdotibus viris , destinari praetoribus contigit; consecutis , ut neque post nos quemquam D. Augustus, neque ante nos Caesar commendaret Tiberius.

Q P. C X X V. Tulit protinusi votii consilii sui pretium resp. neque diu latuit, aut quid non impetrando passuri fuissemus , aut quid impetrando profecissemus quippe exercitus, qui in Germania militabat, praesentisque Germanici imperio regebatur, simulque legiones, quae in

Illyrico erant, rabie quadam profunda confundendi omnia cupiditate, novum ducem novum statum , novam quaerebat rem p. quinetiam ausiiunt minari , daturos senatui , daturos principi

leges modun stipendii finem militiae sibi ipsi

constituere conati sunt processum etiam in arma, ferrumque strictum est; paene in ultima gladiorum erupit impunit ac defuitque qui contrarem p. duceret, non qui sequerentur. Sed haec omnia veteris imperatoris maturitas, multa inhibentis, aliqua cum gravitate pollicentis , interie veram praecipue nostrorum ultionem , mitis aliorum castigatio, brevi sopit ac sustulit. Qito quidem tempore, ut pleraque ignave Germanicus, ita Drusus, qui a patre in id ipsum , plurimo quidem igne emicans incendium militaris tumultus mi sus erat, prisca antiquaque severitate usus , ancipitia sibi tam re quam exemplo perniciosa his ipsis militum gladiis, quibus obsessus erat , obsidentes coercuit singulari adjutore in eo negotio usus Iunio Blaeso, vir nescias utiliore in castris, an meliore in toga qui, post paucos annos proconsul in Africa , ornamenia triumphalia , cum appellatione Imperatoria meruit ac Hispania exercitumque ututibus ce-

147쪽

leberrimaque in Illyrico militia , ut pradi Simtis, cum imperio obtineret, in summa pace, quiete continuit cum ei pietas rectissima sentiendi, de auctoritas qua sentiebat obtinendi superes et cujus curam ac fidem Dolabella quoque , vir simplicitaris generosissimae, in maxima palle Illurici per omnia imitatus es . A . C X X Vi Horum X V I annorum Opera qui , cum inserta sint oculis animitque nanium , in partibus eloquatur Sacraxit parentem ilium Caela non imperio, sed religione non appellavit eum , sed fecit Deum revocata in forum fides , summota e foro seditio, ambitio campo, discordia curia sepultaeque ac situ obsitae justitia, equitas, industria civitati redditae accessit magistratibus auctoritas, senatui majestas, judiciis gravita compressa theatralis seditio a

ite iaciendi omnibus aut incusa voluntas, aut imposita necessitas honorantur recta, prava puniuntur, suspici potentem humilis, non timet. antecedit, non contena ni humiliorem potens. quando annona moderatior 3 quando pax laetior

Diu usa in Orientis Occii lentitque tractus,in quidquid meridiano aut septentrione finitur, paXAugusta per omnes terrarum olbis angulos a latrociniorum metu servat immunes Fortuita non crvium tantummodo , sed urbium damna Principisi in ilicertia vindicat. Restitutae urbes Asiae visa dicata ab injiuiis magistratuum provinciae honor dignis paratissimus poena in malos sera, sed aliqua superatur aequitate gratia, ambitio virtute. nati facere recte cives suos Princeps optimus faciendo doces; cumque sit imperio maXimus, e X-emplo major est. CA P. C XXVII. aio eminentes viri non magnis adjutoribus ad gubernandam fortunam

suam usi sunt ut duo Scipiones duobus Laeliis,

148쪽

quos per omnia aequaverunt sibi ; ut Divus Augustus M. Agrippa, maxime ab eo , Statilio Tauro quibus novitas familiae haud obstitit, quo minus ad multiplices consulatus triumphosque , ccomplura eniterentur sacerdotia etenim magna negotia magnis adjutoribus egent. Neque in parvo paucitas ministeria defecit interestque reip. quod usu necessarium dignitati emineres; tilitatemque auctoritate muniri. Sub his exemplis Tibet ius Caesar Seianum lium , principe questris ordinis patre natum, materno veIOgenere clarissimas veteresqueri insignes honoribus complexum familias, habentem consulares fratres, consobrinos, avunculum, ipsum vero laboris ac fidei capacissamum , sussiciente etiam vigor animi compage corporis, singularem principalium onerum adjutorem in omnia habuit atque habet virum severitatis laetissimae, hilaritatis priscae , actu otiosis simillimum , nihil sibi vindicantem, eoque assequentem omnia, semperque infra aliorum aestimationes se metientem , vultu vitaque tranquillum , animo er

A III. In huius virtutum aestimationem jam pridem judicia civitatis cum judiciis Principis certant, neque novus hic mos senatus populique Ro. est, putandi, quod optimum sit, esse nobilissimum nam cilli antiqui, ante primum bellum Punicum , abhinc anno CCC, Ti. Coruncaruum , hominem novum , cum aliis omnibus honoribus, tum pontificatu etiam maximo, adpi incipale extulere fastigium; cequestri loco natum Sp. Carvilium, d mox M. Catonem , novum etiam Tusculo urbis inquilinum, Mummiumque Achaicum in consulatus, censuras, triumphos provexere. qui C. Ma

zium, ignota originis, usque ad sextum consula

149쪽

tum sine dubitatione Romani nominis habuere principem qui M. Tullio tantum tribuere ut paene ad lentatio re sua , quibus vellet, princi- vatus conciliaret quique nihil Asinio Pollioni regaverunt, quod nobilissima is simino cum su- dore consequendum foret profecto hoc sense- iunt, in cujuscumque animo virtus inesset, ei plurimum esse tribuendum. Haec naturalis exem- ptii imitatio ad experiendum Seianum , Caesarem; adjuvanda vero onera Piincipis , Seianum protu- lit senatum queri pop. Rom. eo produXit, ut quod usu optimum intelligit, id in tutelam securitatis suae libenter advocet. A I X. Sed proposita quasi universa principatus Ti. Caesaris forma, singula recenseamus. Qua ille prudentia Rhascupolim , interem torem iuris sui filii Cotyis, consortisque ejusdem imperii, evocavit singulari in eo negotio usus opera Flacci Pomponii, consularis viri, nati ad omnia, quae recte facienda sunt, simplicique

virtute merentis semper, quam capta talis gloriam. Cum quanta gravitate, ut senatorri judex, non ire princeps, causias prestius audit quam celeriter Libonem ingratum, nova molientem oppressito Quibus praeceptis instructum Germanicum suum , imbutumque rudimentis militiae secum acti, domitorem recepit Germania Quibus juventam ejus exaggeravit honoribus , re spondente cultu triumphi rerum, quas ges erat,

magnitudinia Quotiens populum congiariis honoravit, senatorumque censum, cum id senatu auctore facere potuit, quam libenter explevit, ut neque luxuriam invitaret, neque honestam paupertatem pateretur dignitate destitui 3 Quanto cum honore Germanicum suum in transmarinas

misit provincias Qua vi consiliorum suorum

ministro de adjutore usus Druso filio suo marO-

150쪽

M C. V LLEII ATERCULIboduum inhaerentem occupati regni finibus,ce majestatis ejus Q ixerim , velut serpentem Uὲ trulam terrae , salubribus consiliorum suorumnaedicamentis coegit egredi quam illum di honorat , nec secure contineto Ouantae molis bellum , principe Galliarum ciente Sacroviro , loroque Julio mira celeritate ac virtute compressit, iit ante populus Rom. vici me sequam bellare cognosceret; nuntiosque periculi victoriae praecede- Iet nuntius Magni etiam terroris bellum Africula , d quotidiano auctu nia jus auspiciis consiliisque ejus brevi sepultum est.

A . C X X X. Q ianta suo suorumque nomine eastruxit operat Quam pia munificentia superque humanam evecta fidem templum patri mo litur 3 Quam magnifico animi temperamento Cn. quoque Pompeii munera absumta igni restituita qui quidquid umquam claritudine eminuit, id veluti cognataim censet tuendum. Qua liberalitate cum alias, tum proxime incense monte Cloelio , omnis ordinis hominum acturae, patrimonio succurrit suo 3 Quanta cum it et ho- mii Hii, rem perpetui praecipuique timoris, supplementum , sitiae trepidatione dilectus, providet Si aut natura patitur , aut mediocritas Iecipi t hominum apud aures Deorum de his queri; quid hic meruit' primum , ut scelerata Drusus Libo iniret consilia deinde, ut Silius ac Piso;

quorum alterius dignitatem constituit, auxit alterius Ut ad majora transcendam, quamqualit haec ille duxit maxima quid, ut iuvenes amitteret filios quid, ut nepotem ex Druso suo Dolenda adhuc retulimus veniendum ad erubescenda est. Quantis hoc iiennium , M. Vinici, doloribus laceravit animum ejus quamdiu absctruso , quod miserrimum est , pectus ejus fa- gravit incendi, quod ea nuru, quod eae nepote