Everardi Ottonis, antec. Duisb. Papinianus, sive De vita, studiis, scriptis, moribus et morte Aemilii Papiniani, jurisconsultorum coryphaei, diatriba

351쪽

ωρηματών Viam quaesivit tutiorem, qua Ia-queos illos evadere liceret, ut ex L s. D. ad SOxm Trebed. Vir Cl. Henricus Brenis mannus ingeniose docuit, capc XI. Diatri .

bae. Sed Iustinianus, omnibus illis ambagi hus Pegasianis & verborum fraudibus expulsis, tandem Papiniani simplisitatem secutus est. Simplicillis opponitur hoc loco, Lbtilitati, obscuritati, scrupulosis obseravationibus, ac disserentiis nimiis, quas ille prudenti simplicitate, ut vocat Martialis, ad facilitatem redigere tentavit, ne 'homine

simpliciores amplius caperentur. Hujusmo

di simplicitas legibus amica esse dicitur g. 3. st. de Legitima agnat. suce. quia ex subtialitato lites, inde odia, injuriae dc saepe caedes succre uni. Strabonis nota huc perti Net, lib. VI. Zaleucum illum myuriis olim

mutas N SIMPLICES leges dedisse; sessecutos, alias per subtilitatem V nimiam curam addidisse: rex quo factum ut celebres magis, quam boni redderentur Addit dogma r Bonis uti legibus, non qui omnes iis B pha Φias aut calumnias cavent.sed qui SIMPL CITER latis 'miser inhaerent. Niveum

igitur Papiniani pectus quemadmodum Captiosa, vana dc fallentia odio habuit, ita timplicia , fidelia & constantia dilexit. Ta- iis fuit, 'iruleia describit Hieronymus in librum

352쪽

. MonEs PAPINIΛNI. ibium Oseae cap. 2. Praecepit minus in Mangelio Matthaei cap. Io. at funus

simplices quasi columbae, , astuti quas semperans ut imitantes s licitatem coluia is rum,'serpentis Uutiam, nec aliis nocere

possimus, nec ab aliis patiamur insidias e sed simplicitate sei prudentia exhibeamus hominem

temperatum, quia prudentia absque bonitate'

militia est, N plicitas absque ratione flu

ritia nominatur. . Huc item reserendum,

quod praecidendis minuendis litibus studuit 3 enixe commendans, ut partes amice lites componant, non incertam judiciorum aleam experiantur. Sic fratres laudat, de pietatis officio fungi ait, qui arbitro, quem acceperant, relicto, Communem heredit tem consensu dividunt. L. ult. D. Familiae exciso. Ea alibi testatoris consilium probat, qui bona, sua divisit, ut disdordiis propinquorum sedandis prospiceret, quas, ut ait, materia communionis excitare solet. I. 77. f. 2o. D. de Legatis lib. 2. Praecepta proseiecto in tantum laudanda, in quantum germana simplicitas laudari potesti Trita est, Chilonis Lacedaemonii sententia, aureis litteris Delphico templo consecrata is aliari atque Litis comitem esse miseriam. Tempus, fama, nummi, Omnia in hac are ina profunduntur. Taceo infinitas inolestias. Y a litiga ἡ

353쪽

litigantibus devorandas. . Et quot ibi non ferendae injuriae, quot veteratorum fraudes , false, nundinationes juris, & iniquitates p . Adde hominum indignissimorum indignas prensationes, improbosaeultus, dc miranda fastidia honoratorum. HaeC suis momentis qui expendunt, illis lis erit nunquam, reverecunda videbitur Cogitatio aliorum, qui

lites execrantur. Discamus etiam hinc, quantum aetas nostra a sincero illo veterum

genio recinerit. Mille sutelis , .mille ma andris & nocendi artibus simplicitas oppresisse jacet. . Per Symplegadas navigatur Col- Chos, dc comperendinationes istae ad lucetitum eunt. Interim miseri ad tabem perducuntur litigatores, nec missura cutem , nisi plena cruoris hirudo. . s. ΙU. Haec de simplicitate. Videamus Modestiam, quae concolor illi valde, dc perti mitisque animi assidua comes. Omnes ea homines decet, sed miraculi instat est, in viris summis, quod plures arrogantiae occasiones habent. Favor Principis, tituli, adulatio, obsequia , & demissio omnium quem non dementent 8 Sed noster tametsi Severo individuus 3c summos domi militiaeque honores obtineret, adeo fortunae non tradidit animum, ut etiam in purpura dc mediis aulae tumoribus modestiae laudem reti-

354쪽

neret. In universum modestiam veterum Iurisconsultorum perelegante oratione C lebravit Antonius Matthaeus: nec ego laudibus eorum quicquam detractum volo 3 homines tamen fuerunt, & nonnunquam tam in suis proponendis, quam in aliorum sententiis refellendis vocibus durioribus aut Elatis utuntur. Unius Papiniani tanta fuit moderatio, ut prae ceteris digito monstrari

mereatur, & de ipse vere assi ari possit, quod de Tito Aristone, sui temporis Iuris- consulto, scripsit Plinius lib. I. Epist. 22.

uiae est quod non satim sciat 'et tamen plerumque haesitat, dubitat, diversitate ratio- numr quas acri magnoque judicio ab origine cau que primis repetit , discernit , expendit Ecce enim, quoties de eo, quod certi juris nondum erat, respondet, quam timide, quam verecunde sententiam proseri: dubitationem magis, quam opinionem suam, more Academicorum, proposuisse putes. Ex libris ejus Quaestionum formulas ejusmodi verecundiae plenissimas, ris dici, cujus rei - ratio forsian es, prope est, dixi posse defendi, deliberandum collegimus supra pag. hic velut sea sede alias proseramus. Sic quod in I. I. D. de Pignoribus creditori scienti, obligatam esse rem alienam , dissessius Servianam dari, ait, non est cum dissicultate,

355쪽

vix & aegre, ut Cujacius, Charondas, Bas. duinus & Connanus acceperunt 3 sed nullo modo, nunquam, plane non dari. Eodem pudore usus est in Mandati de Collat. bonor. I. 9s. f. 3 . D. de Solutio-bus: sicut Julianus in I. 22. g. 7. Ratam rem hab. & Ulpianus in I. 23. D. Pro socio. SP 'dissidenti qmilis est, quando pro parte, ait, intestatum videri, non absurdum videtur, in. l. I s. D. de Inossiciois test. Filii mideri sisterimnii se placuit l. os . D. de Conditionis bus & demonstr. Non videri in I. I. s.f. D. de Vulgari S pup.DU. l. 3I. 3. D./Do

rationihus I. II 8. f. pen. de Verborum obL L82.8 3. D. de Regulis juris. Formula a Veteribus petita, qui eandem, quod facile errare mortales possunt, in legibus, plebiscitis,t stibus judicum cognitionibus religios: usurparunt , ut docuit Criacius lib. III. Observat. cap. 26. & Duarenus lib. II. Disput. anniv. cap. D. SiC quasi sententiae incertus

haesitare videtur in I. 63. D. de Ritu nu . ubi ait, deliberari potes, & confestim , onmivelut dubitatione perfunEtias, mulieri rem omnem salvam esse jubet. Id quod exactit dini atque modestiae ejus singulari tribuit, di illustrat Uir Cl. Zacharias Huberus indissertatione ad hanc legem singulari. --gis autem haec verecundia ex perpetua stria

356쪽

MonDs PAPINIANI.hendi consiuetudine enitet: cum enim glio 'rum clarissimorumJurisconsultorum peccatis reprehendendis-exaggerandis laureolam apud imperitos quaerere potuisset, suae tamen naturae servire, atque errat* , gravis

sima licet, dissimulare maluit; quia nihil

ad ostentationem, omnia ad usum reserebat, veriorisque sententiae non eX populi se Q-

'e mercedem, sed ex scriptis petebat, Sic, ubi vero aliorum sententias impugnat 3 nu spiam illas perabsurdas, inciviles, Calumni*-

sas, ridiculas, stultas, inconditas, dc ineptissima3 vocat, more Ccisi, Juliani, Ulpia, ni & Paulli: sed sine sugillatione & morsu, .ut decet mitiorum dearum alumnos, vel ad scholae suae auctores provocat, Prudentis'

ribus plaeuit , in t .s . pr. D. Mandati: vel aliter sentientibus rigorem objicit, durissi--m esse sententiam secus existimantium l. 87. D. de Legatis lib. I. Inter aetationem esse

perduram pernimirum seSeram l. 2. g. I. D. de Custodia dc exhib. vel aequitatem obten, dii dc veritatem, ut commodius-in I. 3.ψ2. D. de Separationibus: verius est l. s. g. Iu

o. de Duobus reis: vel aliud respondentes contra juris formam agere scribit, i. 49. insta. D. de Fid utaribus.: Nominibus etian forum, quos perstringit, parcere solet: judicas prudenter, errorζmi magis, qqam i

357쪽

adversarium nota dignum, nihilque humani a se ipso alienum esse. Θidani putant 3 sed ratio faciet , ait in l. 6. D. de Servis export. Rursus in l. I 8. f. ult. D. de stip. sem. Secundum suae non transit ad alterum obligatio, ut quidam scilicet existimabant, quos inter & Ulpianus I. as. g. 2. D. de Usus -ctu. In unicum Alfenum commotior ruit, teste l. .D. de Legatis lib. 2. Non est verum, quod Alfenus retiam. Sed lepide Cujacius: Alfenus reprehenditur is Papiniano, qui nescio, quam maleferiatus fuerit, semper enim reprehenditur , qui ex sutorefactus est , ut ais Horatius. Utinam vero his in finibus nostra aetas subsisteret, atque in arguendis Diiorum opinionibus Iuris auctores ad m6- destiam compos1tos, placidos illos inquam Justitiae mystas, sequerentur. Nunc videas passim eruditos in Senatu litterario iisdem . convitiis se proscindentes, quibus scurrae&, balatrones in biviis triviis utuntur. Omnis disceptationis scopus veritas esto. Quis recte an secus senserit, haud ingrata

posteritas judicabit. . I g. V. Illud vero gravissimum Papinia , neae modestiae argumentum est, quod rationibus aliorum Prudentum convictus, se tentiam aliquando mutare erubuit. Non

ita restinarium vulgus, quod stulte ac dis: in

358쪽

MonΕs PAPINIANL 3 sin parum cognitis perseverare solet. V terum quoque Jurisconsultorum nonnulta , pertinaciter iis adhaesere, quae a Praeceptoribus & secta accepissent, i. de Dan no D. de Manumissis vind. Pri- '

tarum item sententiarum fuerunt tenacisores , constanter & fortius opinionem suam j tuentes I. Io. g. 2. D. de Testamentaria tui L I. g. I. de Legatis lib. 3. Nostrum vero inter omnes licet, qui ViXerunt, merito ex Cellentem, non puduit cedere rectiora mom- Manti. In illa enim specie,stertius aliquis rem mihi ab alio pigneratam vel commodatam surto abstulit, quaerebatur , num poenam a sure exactam ego lucrifaciam, an vero rei domino una Cum re restituere coingar 3 Papinianus in pignore domino poenam deberi existimabat l. 22. r. N S. I. D. de Pignoratilia actione I. I s. D. de Furtis. Nec alia ratio commodati aliquando ipsi videbatur: donec in contrariam deinde senistentiam concedens, Cum Sabino crederet, lucrum id minime debere ad dominum rei pervenire. Neutra sententia caret ratione: non illa; quod satis videbatur, Commodatarium usiam gratuitum rei commodatae habere: non haec, quia diversa est creditoris & commodatarii ratio: illius non interest, Qquia possessio fuit recuperata; commodata '.

359쪽

C A v v T XU.rio autem medii temporis interusiirium ab est, in cujus compensationem poenam cem dere aequum est. Auctores ΘαMλικῶν pri orem Papiniani sententiam probarunt lib. LX. tit. 6. Posteriorem Iustinianus I. uit. g. 3. C. de Furtis, ubi rem totam, neutra sententia in Pandectas relata, ita exponit rticet ab antiquis variatum es , fu ab ipse

Papiniano , in contrarias declinante sententias e tamen nobis haec decidotibus Papini, anus, licet variaverit , et oris non in

prima , sed in secunda ejus de itione, in qua

lucrum flatuit minime ad dominum pervenire. Alterum variationis exemplum hoc est: Si servus venditus sit sub conditione poenali, ne in Italia esset, ac eveniat, ut pactum ab emtore non servetur, quaesitum, an venditor actionem habeat ξΡapinianus in I. 7. m. D. de Servis exportandis vix esse putabat, ut eo nomine vindictae ratione agere pos.set: quod crudele nimium sit, & indignum , ob poenam vel contumeliam homini non is rogatam, hominem experiri , cum beneficio hominem adfici hominis magis intersit. Haec ille lib. XX. Quaestionum. Sabinus vero existimarat, poenam ideo peti posse; quia tale pactum semper ejus quod interest rationem pecuniariam habet, id quod cum

noster deinde legeret,verso stilo lib.XX UIL

360쪽

Monsis PAPINIANI. 3πQuaestionum in I. 6. D 'eodem scribite M.Lis aliquando placebat - Sed in contrarium me voeat Sabini sententia: qui utiliter agi ideo arbitratus est, quoniam hoc minoris homo vetanisse videbatur. Ingenue retractat, non quod eum poeniteret rationis piae & humanae, sed quia in fino se errasse videbat. Interim tanta est in hominum sententiis diversitas, ut Tribonianus opinionem ab ipso auctore reprobatam in locum postremum retulerit, tanquam seniorem ue saltem nihil erat neces.se, ut utrumque caput, ceu valiturum,

g. VI. Fallor: nisi aliud hic arcanum I tet. Quo magis enim verba I. ult. g. 3. C. de Furtis perpendo , eo verisimilius mihi videtur , Justinianum similiter hoc loco. inconstantiae, oblivionis & erroris notam i cite impingere voluisse Papiniano, quod in eodem opere Quaestionum mutaverit sen- tentiam prius publicatam. Ventosis feculi Justinianei moribus haec censura convenit, di locus ei foret, si praeceptoris exemplo, aliter in Quaestionum, aliter in Respon tum libris, quasi nullius sententiae, statuisset. Equidem Franciseus Holmanus lib. IV. -- .servat. cap. Io. ejusmodi aliquid in a .& I. as. Depositi notasse sibi visus est; sed omnia ibi sincera sunt, modo indoles ,