Elementa metaphysicae mathematicum in morem adornatorum ab Antonio Genuensi .. Antonii Genuensis ... Elementorum metaphysicae tomus quartus De principiis legis naturalis

301쪽

Utrumque autem quantae ii ligetitiaς videntiae , di sapientiae opus esse puta iamus - Sed quando ad res humano generi propiores me detulit oratio , essiciam , ut ei hodiopi is AP intelligatis quantopere toti ei publicae necessariae sint litterae Nuthun esse societatem , ac ne latronum quidere λ mratariin , quae sine legibus aut primunt coire aut deinde se conservare possit , id equidem neminem ignorare arbitror , Auditores S; uri unus esse' lihel sociorum omnium finis mens , una ossicia : nulla boni- χ6lnifidoni as , ubi singulis sui nesci in aliis dissidem , vitali esse pol stu si 'hisum quodque emporis humani embram: Ussui hunc haberet , ut posse restisex se isere petum a reliquis praecisum'. Iu -playi, sti8iotionem ab aliis aceret debilita in Anteriae totum corpus nec e r*rho inni, autenes hominuiri varietat V Riam 'multiplici deere torum, opinionum: copi esii Messi:

ratio, via , uua hi concordiam adducanius.

aut nulla , aut lex , ut quasi--ditrix virgula divina omnes reg mufIPHNO thsei igitur quidam sapientes dixere, non socie a 'tem tantum , sed omnem eam humani Rem VP quam in Civitatibus videmus qui a beN hiarum vita dister imur ; descriptis legibus draberi acceptam . Quis enim vestrum si vita naturam rerum tulisse , ut quodam tempore homines juris naturae negligentes , eiulli nondum descripto , usi per agros . a d rq va.

302쪽

garentvr , tantikmque haberent , quantum maanu ac viribus per caesi m ac vulnera eripere aut retinere potuissent ρ Atque inter hanc viis

tam perpositam humanitate , Willam imma-nm nihil interest , quam atque vis necess enim ς , ut vis imperet , u lege

homines non aequantu .

V Quae quum ita se habeant , ubi nullaeuam adsint alia umenta , quibus litterarum in rempublieam necessitatem, utilitatem demonstremus , certe est hoc palmare, non eo

stare sapientiam sine litteris , nec ne sapientia leges , ne porro ne sapientissimis legibus xempuplicam eonsstere . Quod adeo verum est, mi m e veteres , esse leges munus De nim dixerint j quod ego se accipio , non ut mendacio legibus auctoritatem majestatem conciliare voluerint sed ut ostenderent , in αtqr c- humanas nullam eris debere consili, mi us , sapientiae pleniore i neque idcirco alia a Deo digniorem , quam legislationem Sciliceo quum leges populis in secietate contu pris , ac securisis beatis Moendis dentur, non illae esse possunt ratione. destitutae , sed expressae a natura ipsa populorum , locorum imporum vitae regulae . c quemadmodum

qu e moventuris aguntur machinae naturisin constitutionibus suis consentanee aguntur , frangunturque citius , quam permoventur , ubi Onαtra impulerimus eodem modo nisi naturaein constitutioni sngularum societatum tum populorum moribus & temperamentis e viribus quo

que' opibus ς loco praeterea temporiu

303쪽

tandem finibus & ordinibus leges adaptentur sunt populis graves , principibus molestae , periculi plenae in ubertissimae irarum , bellorumaque causae . Quid quod ne supremus quidem ille Deus rerum omnium opifex. moderator,

nisi ex rerum ipsarum natura velut manantes,

leges ullas intelligit , aut sancit Itaque quires Naturae contemplantur , ii non sine increis

dibili quadam animi voluptate animadvertunt iis esse singulas legibus constructas , iisque guabernari , ut nihil aptius , nihil sapientius istis hi praestantius excogitari possit. . :VII. Quaproptet intellisitis , Auditores , ut nihil tam vitae, secietati hominum necessa. rium , quam leges , ita nihil esse inter homi. nes , quod majorem sublimium rerum intelliis gentiam , plurimarum' diversarum rudere.

tiam . mentem perspicaciorem, ampliorem adeoque Artium omnium, Scientiarum opem

desideret , quam propriis quemque populum legibus moderari . Quod nisi verum esset , qui

tanta doctorum hominum consensione dicere Plato potuerit , tum beatas ore respublicas , quum aut Philosophi regnant , aut Reges hialosophantur Certe er omnes nationes eae

opibus , imperio is publica selicitate semper praecelluerunt , quae sapientioribus legibus gubernatae sunt , ut olim Aegypti , Iudaei

Graeci , Persae , Romani ; nunc vero maxima Europae pars . Atque, quod praecipue ani omadvertendum est , ea ipsae gentes , quarum imperium sempiternitatem spectare videbatur non primum imperium c libertatem amiserunt, 3 quam

304쪽

quam quum legibus nullus apud lascivientes iuuniores honos , nulla dignitas , nullus amplius sese locus. Adeo Ilud verum est , qui bus primum fundamentis res humanae increverunt iisdem stare , nec cadere , nisi quum illa prolabuntur Doro autem vos , Auditores , quiderant tot populorum eges , ni veluti succusas spiritus temporis diuturnitate conssimatae sala

pientiae Quid nisi Philosophiae partus. Alio.

quin cur non eo quisque impertiis felicitatis venere penitissimi Scythae ' Lapones , Per viani , rasilianique , affari aut interio . , res alii Africae populi , moribus Qvitae consuetudine efferati , litteris lac legibus destituti n pene dixerim forma corporis a belluis diseriminati Z Quod si quidam venere , aut longa domi bellique se schola edo hi venere ἡut olim Romani , nunc Ruteni di aut ab iis quo beluina vi devicerant, absorpti,4 paulatim excula fuere ut penitissimi Scythac aut quasi turbines repente dissipati sunt dispersi , ui; Goth, aut non Regnum , sed visis imma.

nitas eorum fuit , ut Turcarum . Nam Turis eae impetu primum S: robore corporum proinruperunt itum nostrorum lascivi , atque suis perbia, scilicet iis . Me secundae res amant, ferociores faces dominationem constituerunt. Sed eam qua vi bruta occupaverunt, eadem retinent

Quumque nihil, tyranhidi tam sit contrarium quam sapientia , leges , justum imperium omnia disterminanda putaverunt , quae rationem perpolire possent , metum populis detrahere ac liberiniem , opes , felicitatem importare

. . Non

305쪽

Non corpora tantum , sed ingenia hominum

secere mancipia , ut una armorum vi , unus metus regnaret . Itaque ut sibi imperium firmarent , in gentes ac populos in miseram servitutem dedere , perpetuis eprimunt aerumnis , atque pecorum indolem Induere cogunt

Est quisquam, qui ubinam gentium hanc remis publicam exoptet 3 Est qui hane populorum felicitatem v et Est ergo perspicuum nec imperium esse posse , ubi nullae sunt litterae &, si quod est , id non populis beandis , sed iis opprimendis a disterminandis aptius esse. VIII. Nee ero ob id tantum litterae in publicam selieitatem influunt , quod sapientiam legislatricem gignunt , sine qua re

publica aut non esse , aut non nisi discors , in seipsa ruens esse potest , sed eo etiam pluririmum , quod Artes humanae vitae necessarias aut pariunt , aut acceptas provehunt longissi. me , au repertas perpoliunt , efficiuntque faciliores, utiliores Atque utinam pro cuiuia modi argumenti dignitate nobis aut oratio facultas , aut tempus suppeteret . Sed Adolescentibus ingenii acumineis diligentia prae stantissimis vel rerum apita indigitasse satis superque erit . Artium alias esse humano generi necessarias , alias longe utiles , alias adcommoditatem ac vitae ornatum decus conferre , id in perspicuis est . Necessarias Natura ipsa eorum , sine quibus esse non possumus , alacris indagatrix excogitavit utiles hominis sollertia ; reliquas amor voluptatis invexit Quaedam quoque sunt R quas

306쪽

quas ortunae cuidamin casui debeamus . Quaeri. tu quas litteris λ sunt haud dubium suae . Sed ubi nullae sint , parva ne Ars est sapientia ipsa , quam litterae Qessiciunt alunt Est enim ceterarum omnium suprema quaedam Arsis regula . e ut Artes suis quaeque instrumentis opera perficiunt: ita sa- sientiae instrumenta sunt Artes . Ea perpoiniuntur ea perficiuntur ' una illas regit sapientia e una agit , a quasi animat . Minpientiae est , quod paucioribus instrumentis Quia facilioribus , quam olim , tantur ristes quod paucioribus viribus, breviori remis pore indigeant , uni debemus sapientiae a sapientia didicimus Artes ad ea adhibere ad quae apud veteres minime pertingebant eadem usus Artium antiquioribus ignotos adina venit . Ita factum est , ut, publice sint apud nos pervagatae se populares , ut ita dicam , evaserint . Inde privatis quoque opes

tantae , quantas vix integrae gentes olim habuerunt inde commoditates ac voluptates eae, quibus si majorum nostrorum vita comparetur, Ut videri possimus non modo a summa inopia ad summam copiam, sed ab immanitate ad humanita tem translati ortium harum pleraeque nintiquis notae e notae barbaris at quotus eo

rum quisque , quo ire possent, perspexerat Quotus quisque omnes earum usus comprehenis derat Otaque quum illi, tum isti etiam in Artium apparatu, vitae dulcedinem , eu illae incienda natae sunt , ignoraverunt . Nempe quia nec litterarum apud illos commercium,

307쪽

ne ratio adulta' pe secta . Nam ex quo Typographicae artis quam eo de Caelo deis lapiam semper putabo benencio factum est,

ut rationis humanae cogitata' inventa inister dissitas terra marique regiones tam facile Communicarentur , atque ex singulorum inteuligentia , veluti ex collatis succis , riuiaque mens succresceret incredibile dictu est quantum augumentum Artibus omnibus , qua ta facilitas , quanta promtitudo accesserit i credibile quam illae longe lateque defluxerint; quam uberes fructus , a quantas vitae commoditates adduxerint . Quis ignorat , eo intra bina saecula ventum esse opum luptatum , quo per infinita anteacta minime yeneramus quidem , uditores , mecum ipse quandoque prae laetitia illacrimari soleo. dum praesentem totius Europae quum faciem atque habitum , tum in primis interiorem spiritumis mentem , tacitus meditor is cum veteri Europa contendo.Nam olim obsideri tantum, nunc tandem habitari descol mihi videtur . Orbes , quos ineanus a nobis disterminaverat junximus terras ac maria emensi sumusci iis quoque , quae superna nobis sunt is quorum admirandorum tantum causa natum se dicebat Anaxagoras Caelo ostris, ad commercia agristanda , devehendas opes is pretiosiora quaeque ultimarum gentium in Europam deportanda , usi sumus . Debemus haec navigatio ni . hanc Nauticaeis Geographiae has opti-caeis Astronomiae ' istas Geometriae r om

nes Philosophiae , idest amori studio sapie

tiae'

308쪽

in . Quo igitur ego alio argumento totius Philosophiae de litterarum omnium in remis publieam utilitatem demonstrabo , quum viodeam ita populorum felicitatem cum sapientia esse conjunctam , ut altera alteram perpetuo sequatur Culmen attigisse videntur hae mlhra laetate litterae et eodem evasere commercia , artes , vitae Ommoda , Ope , voluptates . Humiliores illae superiori jacebant i iis nor era Europae ubertas , minor publica se, Iieitas e supererant adhuc antiqui ruris vesti. gia . Si vetustissima tempora dispiciamus , nullas reperiemus , aut modo nata Sed vide. re quoque possimus homines quasi terris proorepentes propter glandem cubilia unguibus fustibus pugnare . Cur ergo totam hanc Europae elicitatem litteris non retulerim a Ceptam λ

IX. Sed audiamus litterarum vituperatores It non unius sunt generis , nec ex eodem omnes loco in nos impetunt . Nam quidam sunt , qui rerum ignari humanarum perridicuulo eos vocant is homines reipublicae . inuistiles, qui tota vita in Caelo ostris contemplandis intenti sunt . Hos ego morabor δQui si sciant , ne sine Astronomia Geogra. phiam , nec ne Geographia Nauticam , nec sine Nautica ingentes , quibus jam luxuriamur, opes esse posse , minus illi leves, inconsiderati sint . Alii sunt', qui in Mathematioca studia magis etiam invehuntur . Hos ego anae vitae peritos dicam Qui ignoran quamum tota Mechanica emolumenti humanis lab

309쪽

laboribus afferat Nui commerciorum scientiae, quae nobilissima est utilissima , sunt ex pertes mulis Bellicae o Architectonicae artis sunt inscii Qui sertassis ne Musica quisdem capiuntur Alioquin qui ignorare possisunt , has omnes Artes a Mathematicis disciplinis esse progenitas , ab iis ali , iis propagari , expoliri , perfici Iam sunt alii qui adversus Linguarum is Antiquitatum studiosos debacchantur , quasi homines sibi Lmium arrogantes , intempestive loquaces , intempestive arcanos , nugigerulo , reipub cos . Sed secernamus , amabo vos , homin m mores a litteris : neque enim illud nune agitur , ut quorumdam litteratorum vitia , si quae sunt , defendam 9. Rerum antiquarum

studia & publico regi ni. Artibus conferre , is dubitare potest , qui historiam quo-

'ue omnem inutilem esse censeat . At qui non agnorat , quantae sint in totam humanam vi- Ram , ejusque partes omnes , historiae utilitates , quanta accessio Artibus ex veterum aud peregrinorum repertorum collatione sit facta , is eam diligentiam quam viri antiquiolatum studiosi in antiqua aut peregrina histo

ria e tenebris eruenda , collocant , non mom

do utilem , sed necessariam quoque fateri cogetur. Ac ero non intelligo , Auditores quid sit , ut vetustatis rudera quaedam numinmos , picturas , statuas , harumque rerum fragmenta tantopere aestimemu , ac veluti sacra Veneremur is plurimis invideamus ' eos vero , qui inde hominum , rerumque ieriem

. a longa

310쪽

XVIII

longa aetate turbatam restituerunt , qui , quousque majores nostros imitari Issemus Cuerunt , contemnamus 8 Alii tantem Phy.ca studia , velut incerta , atque id ire inutilia traducunt . Sed , ut nihil dicam de eorum , quum in alias Artes , tum praesertim in Medicinam utilitate , parum ne alia privatae publicaeque felicitati conserunt maec enim nos suum ceteras res plurimas , tum , quod est difficillimum , docuerunt , ut nosmetipsos

nosceremus : haec ut Deum contemplaremur: hae ut humanitatem, justitiam coleremus . Nam quum Caelum , Terras , Mari , re. rumque omnium Naturam perspexerimus , ea

que unde generat , quo modo obitura , quid in iis mortale caducum , quid divinum aeternumque sit viderimus , ipsumque omnia

moderantem regentem Deum pene prehenderimus , nosque non unis circumdatos moeis

nibus populares alicujus definiti loci , sed iisve totius mundi , quasi unius urbis agnoverimus I in hoc conspectuin cognitione tum totius , tum nostrae praesertim naturae , quam

ipsi nos moderamur , quam justitiae .pietati obsequentes sumus , quam denique beati 'At enim minutiora sim quandoque haec stu. di , quam ut iis ingenuum hominem , communi bono natum incumbere par sit , res sunt isti hominum , non litterarum , Auditores . Quid quod ad nullius rei summam nisi arvis praecedentibus initiis perveniri potest 'eritur quoque minutis quibusdam , ab homiuum commercio velut motis quae stionibus