Elementa metaphysicae mathematicum in morem adornatorum ab Antonio Genuensi .. Antonii Genuensis ... Elementorum metaphysicae tomus quartus De principiis legis naturalis

271쪽

spreros . et 'per obsequium praestent . nec amicitia abutantur ad

criminum impunitatem . Quartum, ut eorum beneficiis , cum paria referre nequeunt , gratum semper animum stendant

3 XXVIII. Quamquam autem natura erae amicitiae , quae virtute innititur is conservatur , exigit , ut sit aeterna , tamen hujusmodi casus intervertare possunt, quibus necesse sit, omnem amicitiam distat vere . Ac plures proferri solent disset vendae ami- vitiae caussae , quae non omnes iustae , aut honestae sunt. Sed ima est in primis honesta in iusta, si amicus ad insanabilem improbitatem deflexerit o si nos criminum comites obstinate velit . Amicitia enim adiutrix virtutum a natura data est , non comes viticiis rum , scelet tilsimique sunt ii , qui ne amicitiae rea nuncient , amico ad crimino vitia vires suppeditant . Ceterum omnia primum blande sunt perten tanda , ut ad bonam frugem amicum perducamus Uta nihil succedit, palam amicitiae nuncium mittendum est . Quod ita est intelligendum , ut ab amicitiae vinculo dissiliamus , non ut veterem amicum oderimus' neminem enim odisse ex naturae lege licet memorandum illud, quod superius admonuimus, virum bonum odisse neminem , amicitiam vero um' iis tantum copulare, qui itidem boni sent . Sed legatur Aristoteles is Cicero

rum , aegrorum Ἱamrum.

f. I. Uni quaedam alia hominum ossicia, quae o proficiscuntur ex diversis latibus, aetatum bonorum fortunae. corporis, de quibus hic commodius eodem compendio disseremus . Ac principio senum Officia enumerabimus . Praeclara sunt , quae aesenum ossiciis praecipit Cicero in lib. de Senectu, a te.

272쪽

aa s. te . Is liber attente legendus est . Nos aueis ad exitum huius libelli properantes . . Senum ossietum est , ut sint graves . ea enim gra Uita te auctoritatem sibi apud iuniores conciliant . P sita est autem gravitas in sermone is gestu . Sermo esse debet parcus is sententiarum plenus et gestus rarus , nee ludierus mihi enim turpius esse potest sene curruli II. Debent esse sobrii; quod praeter rationes Naturae quas protulit Cicero in laudato libello . Scriptura quoque aera docet in Epist ad

Titum cap. a. v. a. . III. Oportet ut sint patientes,

nec facile in iram erumpant , quod officium maior pars senum praetergrediuntur , atque ita odium sui in minoribus exeitan . Praestat ad hanc patientiam adquirendam memorare saepissime , quae nobis , aut aliis in anteacta vita acciderint . . IV. Affectus suos debent moderarici perridieul enim sunt in senibus

uveniles affectus , non secus anque vestes iuvenum quumque praecipuus senum affectus sit avaritia . ominaribus modis conari debent, ut avaritiae medeantur praesertim quum absurdum si eo tempore rebus par αcere , quo brevius iis utendum est . Itaque ob hanc rationem tolerabilior videri posset in adolescente in longam spem a natura facto , quam in senae , Omnia, mox relicturo , avaritia , nisi in iis affectibus partem majorem temperamentum haberet, quam ratio. Nam temperamento fit , ut adolescentes laetiores , eoque liberales sint , senes vero tristiores , eoque iracundi, avari . Sed potest plurimum in temperament proculdubio ratio ι eaque cum omnibus , tum senibus praecipue utendum est.

f. II. Non esse debent queruli de vitae brevitate ridem enim dici posset ab eo qui regentesimum

annum vixisset; quia nempe praeterita aetas quamvis longa , quum inuxit . nulla consolatione permulcere potet stuliam senectutem . Quocirca oportet recte, et sapienter vixisse eum qui sapienter mori velit.

Quibus enim nihil opis est in ipsis ad bene beateque

273쪽

D OppICII S. 31 vivendum , iis inquit Cato apud Ciceronem omnis gravis est aetas. Qui autem omnia bona a se ipsis petunt , iis nihil potest malum videri , quod naturae

necessitas erat . Sed certe sunt hac in re hominum mores ac iudicia prorsus perridicula. Iidem enim nos, qui saepe de vitae brevitate conquerimur . quum aut otium est grave, aut vel levissimae molestiae angunt, aut spes agitat , temporis quasi aeternitatem lamentamur . Ita fit , ut ne ipsi quidem sciamus qualis sit optanda aetas . . Instruere Iuniores in vitae praeceptis , ac regulis , ac in eo efficiendo aetatis auctoritate is veterum rerum memoria ut . Sed in eo cavere debent a vitio senibus prope communi , loqua citate is acti temporis laudatione , insectatione praesentisci id enim aut a rusticitate provenit , auda indignatione non justa erga praesens , quod statim

sunt relicturi . Quocirca omnia ratione is maturo judicio expendere debent . I. Petere a Deo u tidia peccatorum suorum veniam , scientes quoniam vitae humanae terminus appropinquat f. III. Ossicia iuniorum sunt sequentia Q. Studiose vitare iuveniles cupiditates , quae hanc aetatem transversum agere solent . II. Audire rationem in omnibus, monita sapientum, ac seniorum, quam suos privatos affectus . Nisi autem id quotidie perpendeant , a natura paulo servidiore , atque ab exemplis corruptorum iuvenum , facile a virtute abstrahuntur, atque in vitia eunt praecipites. III. Deo sacrare florem iuventutis , nec expectare , ut Oil- quam iuventutem per scelera omnia traduxerint , fecem senectutis illi offerant . U. Revereri seniores , iis obsequi . Senectus enim non gravitate tantum, verum etiam experientia vitae , longe venerabilis est. Pudet me , quum iuvenum Spartanorum reverentiam

obsequium erga senes animo volvo, praesentis juvenum nostrorum impudentiae in immodestiae . . Ambitionem , prodigam effusionem , otium , luxuriem quae solent esse juvenum vitia, summo studio compe-

scere,

274쪽

23 DE OFFICII S. scere, aut vitare . I. Fugere multiloquentiam in iactantiam, in quae item vitia prona est iuventus Egregium illud est,in memoratu dignissimum , quod . . de Zenone Stoico retulit Diogenes Laertius . Quum enim adolescens iactabundus, loquax per multam horam captat obtudisset graviorum Philosophorum tum Zeno gravillime , vide , inquit , ut natura duas

aures nobis tribuit, oculosque duos , unum autem os,u nimirum audiremus , ac videremus multa , loqueremur vero paucis . Tu igitur cave, ne cerebrum peros effundatur . Digna Philosopho vox . . IU Est Calius hominum status respectu b norum sortunae inam alii divites sunt , alii pauperes . Divitum ergo officia sunt I. Divitiis ius non efferri , nec superbire . Quam enim stolidum est ea se superbire , quae repente abire potest Iis enim

rebus homo fit vere magnus , quae non extrinsecae

sunt , sed quae intrinsecae animo, idest virtute Uide ut hoc ipsum monet Paulus Apostolus in . epi- sola ad Timotheum cap. UI. v. g. . II expendere aceurate, an bonis artibus divites evaserint nisi enim

id sit , aliena consumunt . Quod eo libentius moneo, Quod pauci sint mortabum , qui postquam ad summa

tortunarum evaserunt, retro respiciant. III non cotilocare in divitiis fiduciam suam, sed in uno Deo vivo, quod praecipit post in eadem Epiae ad Timoth. Eius officii duae sunt rationes . Prima quia incerta est divitiarum possessio , atque esse potest Nisus , qui

modo Cresus erat, ut eleganter ait Ovidius Altera quia nec vitam praesentem tranquilliorem, aut diuturni rem efficere possunt ne virtute , nec animum expolire instruere minc illud Salomonis r Quid rosunt suis divitiae , s non istis emere Sapientiam Accedit, quod in Scripturis Sanctis fiduei in divitiis

vocetur idololatri ad Ephes. U. v. s. dicanturque divitiae esse obstaculo saluti nostrae Mati XIII. v. a. IV. non nimium gloriari ob possessionem divitiarum , quidem non meliorem reddunt animum,

275쪽

Si comportatis rebus bene cogitat utι.

U. Divitiis non abuti , ad luxum , compotationes atque ad se num affectibus reliquis laxandum . Nempe earum finis unica est vitae substentatiose coma modita . Quocirca qui alium in finem divitiis abutuntur, naturae adversantur. I. Nunquam contemnere pauperes, in quod vitium divites proniisimi sunt, quod se una cum divitiis metientes, maiores pauperibus, errone iudicio ista purant, basim scilice cum salua coniungentes, ut eleganter Nicolius inquit Esse ergo debent cum pauperibus liberales eorumque aman tes . VII. Iis uti ad honorem Dei , in pios usus ad verae Religionis promotionem : scilicet inter orticia vitae humanae praecipua illud locum tenet, omnia in gloriam Dei facit , ut docet post VIII.

Contenti esse debent iis , quas pollident , divitiis

nec immoderata cupidin novas adquirendi cruciari

demus , non. tuti praesentibus is V. Ossici vero pauperum sunt I non murmurare ad veruas Divinam Providentiam , nec despondere animum . Qui enim sibi persuasit , Deum tapientissime se effusone maxima suae bonitatis omnia gubernare , intelligere statim debet , Deo justas esse

rationes, ob quas nos in paupertate detinet. scilicet, aut ut irritamenta illecebras peccatorum nobis eripiat roti ut fidem in constantiam exploreti aut ut castiget , quod suis bonis abusi sumus e aut ut ab amore mundi nos divellatri aut ut formet ad patientiam. Uno verbo, Ita divina providentia comparatum est ut paupertas miseria natura ipsa sere semper aut proles sint errorisin malitiae, aut sepes Elegantiis me Plautus in Trinummo Luxuriae sororem germanam esse voluit inopiam II. Apud se reputare plurimas secum utili- ates paupertatem conjunctas habere: scilicet gravi i- mis

276쪽

234 Dis os FICI I s. mis ac molestissimis affectibus, quibus solent anu divites , nos paupertas liberat . Egregium est , quod de Cres Lydorum Rege retulit Herodotus lib. I. cultantum abest , ut Solon immensas divitias inviserit ut potius beatiorem illo reputaverit pauperem quendam Atheniensem . III. Uictum sibi comparare honesta labore. IV. ob paupertatem suam, dummodo a vitiis

non processerit,nec vitiis alatur,non erubescere. Poplicola, qui primus Romanorum Consul fuit, in tanta pauperta

te obiit , ut de publico aerario deferri debuerit et eisque interim ea paupertas tanto viro de parta gloria

quidquam detulit . Phocion , quum a Rege Philippo

munora masnae pecuniae repudiare , legatique hortarentur accipere, simulque admonerent , si ipse his . fac;ile careret , liberis tamen suis prospiceret , quibus dissicile esset in summa paupertate tantam paternam

tueri gloriam , his ille , Si mei smiles erunt , idem hi , inquit , agellas illos ales , qui me ad hanc dignitatem persiis dis dissimiles sis futuri

is meis impens illoram ala , augerique luxuriam .

Nepos in Phoc. V. Non debent esse superbiri pauper enim superbus intolerabilis est . I. . Non abuti eleemosinis ad intemperantiam in luxum, quod qui

faciunt , graviter precare eensendi sunt, contra finem eleemosinarum II. Non mendicare , si aliter sibi ivictum quaerere possunt est enim id manifestum fu tum . VIII. Precari Deum perpetuo , ut ipsis det quo patienter erre paupertatem possint. af. I. Ratione orporis alii homines sunt sani , alii aegroti . Sanorum ossicia sunt . . Incumbere uantocius virtuti, dum valent, neque expectare , ut Ioratius eleganter dicit , dum defluat amnis radtemerario de vita longaeva iudicare . Praeterea nemo certus esse potest se deinceps commode

facturum is dissicilius fit , quum vitiorum habitus prosuntas iecerint radices. II. Nunquam sibi blandiri, te quotidie se mori posse cogitare Digna lectu sunt,

quae super hac re passim praecipit Seneca in Epistolis

277쪽

Dis p ICOS. 23stis . III sua negotia omnia , dum bona valetudine possunt, ita disponere , ut nihil eos turbet instante

morte prudentiae enim id est oeconomicae. IU Freisquentibus precibus omnia ad bene moriendum subsidia a Deo implorare 3. VII. Aegrorum autem sunt . . Reputare eis cum Deum ipsis morbos immisiis , quibus aut purogaret a vitiis, aut praepararet ad virtutem. Dici vix Potest , quantopere aegrotos levet , atque constantiore essiciat haec cogitatio . II. Deum benedicere quemadmodum Sanctus Io , non murmurare , illud secum cogitando, quod Salomon dicit , meliora sum

vulnera digentis , quam incula odio habentis . III. Qui gratias Deo agere, qui quum iure severius posisit animadvertere , tam leviter puniat IV. Vitant

suam , quum praesentem tum veterem accurate expendere , num singulari aliquo crimine eum morbum meruerint . . Remedia necessaria non negligere , ne videantur obsistere Divinae provrdentiae. Lltem dum remedia non sint magis intolerabilia quam mors VI. Non uaerere sanitatem mali artiabus . Itaque omnino reiicienda est eorum opinio, qui docent, si morbus sit ex malefieto, licere maleficium maleficio dissolvere. VII. Se ad mortem sponte componere id enim turpius is tristiano potis mum homine indignius , quam expectare ut ab aliis vix vi disponatur ad monean. ad quam continenter tendimus ,

De natu homini Deiali , eoue variis officiis , quae

ex variis societatum generibus proficiscuntur , asprimum virorum S uxorum , parentum

liberorum.

g. Portet nune hominem in statu sociali contemplari , atque in eo ad min

278쪽

sermare , quod nos hoc capite summatim , quatenus elementorum angustiae sinunt , efficiemus . Societatum ab Aristotile tria statuuntur genera, minimarum

ac implicium, mediarum ac paulo compositiorum, magnarum , seu Civitatum in Regnorum . Minima locietas posita est in unione Maris Q eminae per legitimas nuptias contracta. Haec omnium societatum simplicissima est prima . Itaque idem Philosophus eleganter nuptias appellat Elementa Ciuitatis prima , quemadmodum atomi prima sunt corporum elementa Mediae societates sunt familiae, quae paulo compositiores sunt , quam primae illae , constantque ex Patre is Matresamilias, liberis atque servis. Hae societates si extra maiora imperia civilia vivant, cum civili imperio sunt monarchicola Pater enim velut princeps familiae QRex est , a familia tota parvum Regnum, quod antiquis mortalibus non ignotum fuit, ut ex regimine Patriarcharum discimus, atque non uno in loco indicat Homerus Ethnic rum omnium scriptorum antiquissimus alteris mundi originibus vicinior, dum Cyclopum mores describit. Societates majores sunt Civitates , Regna , Imperia quae ex pluribus primi, secundi generis conflantur. f. II. De causis , ut vocan impulsi vis societatum minorum haud valde disputatur , inter doctos. Nuptiarum enim duas impulsivas causas reperimus unam inremam , appetitum Veneris , quo animantia ipsa Bruta ad sobolem procreandam impelluntur e alterum externam, Deum nempe , qui primas nuptias, quae essent exemplar ceterarum is constituit , Denedixit , atque faecundavit , quod nos Historia Sacra docet . Secundum Nuptias vero provenere amiliae , quae societates sunt secundi generis . Eae proculdubio tribus causis ortum debent , Necessitati Naturali cuidam ema parentes obsequio, iratitudiam . Nam principio Infantes Pueri , dum in ininoribus sunt ad omnia ossicia vitae animalis ac civilis maiorum indigent auxilio is institutione

279쪽

Itaque haec necessitas parentibus illos arc ime conis iungit . Deinde omnes homines cum naturali quadam erga parentes veneratione a natura gignuntur et inde item uni cum parentibus , atoue parentum ergo amor inter semet. Tandem Benenciorum acceptorum memoria gratos liberos erga parentes efficit . Ea teristia unionis causa.

f. III. Sed de ausis impulsivis Civitatis , atque Imperii civilis , magna est inter doctos disceptatio. Sunt qui putant, opus Naturae esse Civitates ramperia civilia , ut Ioannes ridericus Horsius de Civitate lib. I. cap. IV. . VI. , quod scilicet naturali quodam

ae a Deo disposito rerum ordine is consequutione naturae , primum sint natae, hodieque nascantur ei vi tates in Imperia civilia Nimirum primum par moris talium, ex quo totum genus humanum sui propagatum , amore conjugali captum fuit ad nuptias . inde vero natura ipsa soboles naturali erga parentes amore iis

adhaesit : hine familiae paulatim multiplicatae man serunt inter se conjunctae , expertae commoda , ac voluptates vitae civilis quae paullatim auctae int gras gentes constituerunt , quod Sacrae historiae consentaneum est hunc enim in modum illa docet plerasque Asiae is fricae gentes coaluisse . In Arabia notae adhuc tribus , tribuumque eadem origo atque Hebraicarum . orenvisiter istamuham. . Non igitur , nisi commentum habet, quod Thucidi des, Plato , Aristoteles , Cicero , aliique retulerunt , olim genus humanum per silvas vagam , ac solitariam vitam serarum more egisseu quod id commentum in eorum tantum Philosophorum systemate locum habere potuerit, qui homines e Tellure genitos sibi persuasere, alioquin consectarium esset sine principio Ac vero gentes omnes , quae nuper orbi nostro innotuerunt , aliqua inter se civilis societatis saltem imagine conjunctae sunt repertae fide olbi in descriptione vitis bonae spei , Mitineraria mericae recentussima.

j. IV. Alii vero , ut Plato in Cicero , ut ne

280쪽

m os preci I S. uuid dieam de Philosophis Epicureis , quum tuissent , homines olim vagamin serinam vitam agitasse i id quod qui negat, in nationum originibus hospessi necesse et lycen luerunt indigentia Mutilitate motos fuisse ad Civitates,in Imperia civilia statuenda, quippe

a quibus ea comoda haberent , quae aliunde rustra sperarent . Pusendormus genuinam hanc ponit coeuntium in civitates hominum causam, ut scilicet praesidia vitae sibi compararent contra mala , quae homini ab homine imminent . Sunt qui putant nefarios primum homines Imperia ei vilia inter se constituisse ad bonos opprimendos , bonosque impulisse ad idem erficiendum . Plerasque Graeeiae ei vitates ita maluisse docet hucidides lib. I. de bello eisponesiaco Inprimis vero ingeniosum est Uiei nostri sistema qui ex serino statu tonitru homines ad nuptias ,

hine familias, impulis fuisse contendit . Inde ver Partim amore naturali, partim nefariorum metu natas Civitates , Imperia civilia . Ego sic sentio , ex omnibus his causis aliquas natas civitates is imp ria civilia , quod nos veteres nationum historiae conis docent . Praeclare Cicero lib. II de Q. v. s. a que etiam , inquit , subiiciunt se homines imperio in rius,' potestati piaribus de causis iucuntur enim authene lentia . aut benefeiorum magnitudine , aut dignia talis praestantia , aut De sibi a utile futurum , aut metu , ne is parere cogantur , aut De largitionis promissonisque apti , aut inrem , ut saepe in Ura

Republiea videmus , mercede conducti. 3. U. Iam societatibus omnibus , cuiuscunque eae sint generis, id comune est, ut sint veluti personae mora Dactariseiatis Milicet qui in societatem coeunt,in hunc

finem consentire omnes debent , ut sese mutuo veant , atque defendant , quemadmodum in persona naturali partes omnes in unam conspirant harmoniam.

Atque ut ex harmonia personae naturalis ejus alus existit , ita ex oneordia in iisdem mediis , atque conspiratione in eundem finem eorum, qui societatem