Wilebrordi Snellii R. f. De re nummaria liber singularis

11쪽

i v I LEEoh D vs s N E LL I vs primus signauit ars. antea rudi vios Romae Re meus tradit. Signatum est nota pecudum, undax pecunia appellata: vel certe quoniam id solum veteres possederunt, & unum hoe diuitiarum genus ab iis usurpatum sit, siquidem omnis pecuniae pecus fundamentum, ut Varro & Columella testantur. Nummi fuere dupondius, assis, sembella, triens,

quadrans, sextans, uncia, sextula, omnes arer .

Nummus Graca dictio est, vel potius sicula. Varro, nummi, id Siculis. Cui lententiae Pollux lib. 9. cap. 6. subscribit, & autorem laudat Aristotelem. Nummus, inquit, Latinum nomen Videtur, sed Graecum reuera est, μεν αλA ah Σικε-λ- Δωρίεων Doriensium Italiam & Siciliam incolentium. vox Epicharmo poetae in chytris comoedia usui pata. Aristoteles scriptum reliquit in Tarentinorum republica numisma quoddam isμπιν vocari, in quo Tarenti Ncptuni filii delphino inuecti esset imago expresta. huiusmodi nummum aereum pondere granorum ia . habui, cui parte

una impressa effgies viri nudi delphino insidentis, sub delphini corpore quasi pila aut sphaerula: in

ora literis Graecis T/pANTI. notis fugacibus, sed tamen qui ab arteto facile legerentur: parte altera itidem vir nudus sedens, manu,ut videbatur su peraram extensa, ita obscure ut reliqua coniectare non potuerim. cuius deicriptionem hic propterea exhibui, ut Pollucis locus ille clarius intelligatur. Sunt itaque ν - - &- νομο- lege & consuetudine dicta. Quare ineptc Suidas ex Suetonio Citat nummum a Numa nomen traxisse, quod is

primus M & serrum Romanis pro pecunia signa-

12쪽

DE RE NUMMARIA. 3uerit, quam sententiam Isidorva Iibri I s. cap. I7. quoque sequitur. AIsis, ves potius as ab aere, quas aes. Varro,as de eius partes aerei erant. & Dyonysius Halicarna nsius libro 9 ἡν δὲ ἀπαριον, νοευσμα, βορ λιτ . Item Plinius, Libralis, unde etiamnunc libella dicitur de dupondius appendebatur allis. nam libram pondo s dicebant. Hinc aera militum, tribuni aerarii, aerarium . & obaerati ab aere dicti. Indidem graue aes, ct aeris graui is poena 'dicta. Liuius decadis primae libro quinto de A.

Virginii & Q. Pomponii tribb. plebis pessimo exemplo, innoxii, inquit, decem millibus gistis

aeris damnati sunt. graue aes inquam, quia tum assis librali pondere. millia .autena a is, semper assium intelligenda. Exemplum non ignobil extat apud eundem libio , cum anno urbis 349, hoc est ante natiuitate', domini annis Aor, sen4rtas primum decreuiser, ut miles stipendium de publico acciperet, tributo plebi indicto, idque inuitis & reluctantibus tribb. pleb. . Patres, Inquit, bene coeptam rem perseueranter tueri: conlarro ipsi primi,& quia nondum algentu signatum erat, aes graue plaustris quida ad aerarium convehentes, speciosam etiam collationem faciebant..issis quoque stipem dicebant nam quod asses librae pondo erant, qui acceperant maiorem nume um, non in

arca ponebant, sed in aliqua cella stipabant, id est

componebant, quo minas loci occuparet. a stipando stipem dicere coeperunt. Tale illud Suetonii in Augusto cap. 9 i. Ex nocturia' visu stipem quotannis die certo emendicabat a populo,cauam manum asses porrigentibus praebens. hinc stipen

13쪽

diurna stipe appensa , quin & misituriri stipendio

rum, hoc st, stipis ponderandae pensatores,libri- pendes dicuntur . & expensit in rationibus, item impendia& dependere. Romani enim ita aere graui initio vii lint, quemadmodum Lacedaria Ο-ῖii ex Lycurgi instituto numisimate serico, grauis ponderis, verum exigui valori λοῦ ω δυς- ινὸι- nisi G ογκου, κραν Tuceri Ebit in Lys ah dri vita Plutarchus:

btid 'acelli candens restinguebant, ut ita mollius,ce ad operat' foret inhabile. ByΣanticios etiam

'ovsis Pollux air. Librae auic pondus assium aeris intiui fiuium bello Punico primo, curriirnpeiilis Respuiu non sussicerer, constitutum luci ut alses sextanturio pondere ferirentur. ita quinque partey fictElacri,di sibi tittim aes alienum. Postea Annibala urgente Fabio Maximo Verru coso dictatore anno urbas 1 4s,ante nari uitarem sal est feram annis ro6 alles unciales, mox lege Papyriana semunciales facti 'adi Pliniu, S Festum. Fiotastris suit iri itio ex altera parte Iantis geminus, ex altera rostrum nauis. quae tamen curei pon

dere postmodum pro signantis arbitrio, & quo

rum ea cura, set variata. Assium namque pondus Eliade quoque imminutum non tam libris, quam nitimis autoribus coprobare in promptu fuerit. Certe assem, qui lege Paphiana semuncialis suist, postmodum unciae quadrante expensum, confirmat experientia. Itaque tum dupondiarii nummi. qui duorum assium pondus habuere, semunciales . signati sunt. principio quidem accurate , ut ad amussim dicto ponderi responderent: postmodum

14쪽

DE RE NUMMARIA.. . - F

ab illo pondere aliquid paulatim detractu. Enim

uero cum vncia Ronianahynciae nostrati in auxi fi- cum ossicinis vulgo usitatae pondere par fuerit, ista autem habeat anglicos viginti. sita vocant unciae partem vicesimam;) anglicique linguli grana duo dc triginta: essicitur granorum summa in uncia 64o, risen nostro idiomate vulgo Voeamus. Hasus iaciae te millissio grana, astrum singulorum pondus a Papyrio conititutum. Polt modum vero illius ponderis dimidium iso alli attributum: quo

aut Ore, aut quando coeptum, omnino non liquet.

quod ii tamen aliquis coniecturae locus relinquatur: non altequm fuerit credere dupondiorum assumque pondus ad unciae se milles quadrantes. que tum demum contractiam, cum sestertii ex ἡμprimulu signati coopere, ne nece sic ess)t hos dua- Tum unciarum pondere institui, quia xum valebanta stes quatuor. Huius modi asses coplures sub Imperatoribus signaros vidimus, sed ita maligne percucsos yt dictit in I 6o granorum pondus neutiquam explerent. tales enim habuimuS I 26, Io, i Iogranorum: a Domitiano quoque granorum I 2, exesum, csura inscriptione gra cὶ Δομιιτιαμ η - ρ: parte altera μηπόπολις. reliqua legere nequibam. Neque vero hanc granorum λεπτολεχὼν aci ni nutum usque ideo consector, quod magni momenti ad pretii indicaturam ea ex isti meme nam a

Vespasiano vidi io granorum cum inscriptione hac ab una parte Imp. ses. IV pasianus Aug. cos.

III. parte altera. iustitia manu dextra bilanc in tenens,infra S. C. in ora aequitas fugisti: sed ideo tam accurate ista pensito, ut saltem rudi modo uiua pondus quodammodo circum Icribam: erit enim a 3 huius

15쪽

dium a stipe appensarium & misitum stipendiorum, hoc pst, stipis ponderandae pensatores,libri- . pendes dicuntur , & expensis in rationibus, item impendia & dependere. Romani enim ita at restaui initio viriunt, quemadmodum Lacedaemonii ex Lycurgi instituto latim inmate ferreo, grauis ιγόnderis, verum exigui Valota S. βαρυςαθμω D JM- ἀξίαι δ αμε-mquit in Lycthdri vita Plutat cliti ou6dtieetiam ut ita mollius,ce ad opera foret inhabile. ByΣanti Aos etiam Mynmo ferr o ustis Polluk ait Librae aute pondus Mutii aerisimi ni nutum bello Punico primo, Cum Enyebsis Respub: hon siissicerer, constitutumque

ut alses sextantario pondere Teriremur. ita quinque parteae sic Elucri dissblutum aes alienum. Pintea Anhibala vis rite Q sibio Maximo Verru

eo sol dictatore: tinno' urbis I, ante nari uitatem falliti seram annis ro6 asses unciales, mox lede Papyriana semunciales facti 'adi Pliniu, R Festum. Nota aeris sitit initio ex altera parte Iamis gemi

nus, ex altera rostrum nauis. quae tamen cum pon

dere postmodum pro signantis arbitrio, & quorum ea cura, fuit variata. Assium namque pondus Eliade quoque imminutum rion tam libris, quam nummis autoribus coprobare in promptu fuerit. Certe assem, qtii lege Papytiana semuncialis fuit, postmodum unciae quadrante expensum, confirmat experientia. Itaque tum dupondiarii nummi, qui duorum assturn pondus habuere, semunciales . signati sunt. principio quidem accurate , ut ad

amussim dicto ponderi responderent: postmodum vero non ita strictim ad legis praescriptum: nam &ab iu

16쪽

ab illo pondere aliquid paulatim detractu. Enirn-

uero cum vncia Roniana, iaciae nostrati in aurificum ossicinis vulgo usitatae pondere par fuerit,ista autem habeat anglicos viginti, sita yocant unc e

partem vicesimam;) anglicique singuli grana duo

α triginta: essicitur granorum summa in uncii 6 o,ingen nostio idiomate vulgo voeamus. Huius ynciae semitiis io grana, asilum singulorum pondus a Papyrio constitutum. Postmodum vero

illius ponderis dimidium iso alii attributum: quoautore, aut quando coeptum, omnino non liquet.

quod si tamen aliquis coniecturre locus relinquatur: non alienum fuerit credere dupondiorum assumque pondus ad unciae se milles quadrant que tum demum conci actum, cum sestertii ex ane primulusignari coepere, ne nece isee siet hos duarum unciarum pondere institui, quia xum valebant allesqti tuor. Huiusmodi asses coplures sub Imperatoribus signatos vidimus, sed ita maligno percucsos ivt dictum I 6o granorum pondus neutiquam explerent. tales enim habuimus i 26, D 2, ι rogranorum: a Domitiano quoque granorum I OZ, exesum, cum inscriptione graee Δομι=ιανος I: parte altera iamr οπολις. reliqua legere neq*i'bam. Neque vero hanc granorum ad ni nutum usque ideo consector, quod magni momenti ad pretii indicaturam ea existimem: nam a Vespasiano vidi ior granorum cum inscriptione

hac ab una parte It v. o. s. Despasianus Aug. cf.

III. parte altera, iustitia manu dextra bilanc; in tenenS,infra S.C. in ora aequitas , ugusti: sed ideo tam accurate ista pensito, ut saltem rudi modo eius pondus quodammodo circum scribam: erire nam a 3 huius

17쪽

huius usus nobis infra, clim de sestertio di*utabiamus. quibus vel argumentis adductus milla veterum autoritate subnixus assem pondere quadrantis unciae definiam, insta in dupondio planius edisseram. Caele rhm & hoc notandum,asses ex aere deteriore multo signari solitos, quam dupondios sestertiosque. id enim Plinius libri 3 capite a. nominatim annotauit. Aurichalcum sinquit) ob praecipuam bonitatem admitationem diu obtrishuit. Nec reperitur longo iam tempore eitata ellure. Proximum bonitate fuit Sallustianum in Ceutronum alpino tractu, non longi & ipsum arui. Successit & Livianum in Gallia. utrumque a metallorum dominis appellatum, illud ab amico diis Augusti, hoc, coniuge, velocis desectus. Liuimum quoque admodum exiguum inuenitur, summi gloria nunc in Marianum conuersa,quod di Corduberi se dicitur. Hoc Liviano cadmiam maxime sorbet. & aurichalci bonitatem imitatur In sestertiis dupondiariisque, Cyprio assibus suis colitento. Hactenus ille.in Cypro enim prima aeris inuentio, reperto autem deinde in aliis terris praestantiore, maxime aurichalco, illud vilius fuit. Vnum hoc addo. Cadmiam lapidem aerosum esse, quod ab aere in fornacibus conflato rubrum hodie vocitamus) tam avide sorbetur, vi massa aeris duo & septuaginta librarii, huius lapidis mixtur centenaria euadat. Verum enimuero quia ab hocasse aereo Romani omne integrum quod quidem in duodecim partes tributum intelligi vellent in asappellauere, ut libram, hereditatem, aut aliud etiam quid uis; operae pretium mihi facturus videor, si huius partes, & partium particulas, ex

18쪽

DE RE NUMMARIA... 7 Varrone,Plinio, Herone,Columella, Volusio Metiano vnico conspectu hic ob oculos ponam.

quincux triens quadras sextans uncia sunt unciae

est pars

unciae as deunx

dextans 'T 'dodrans unciae

iem uncia duella sicilicus sextula scrupulum dimidium scrupulum

Volusio simplium Sembella, quod sit libellae dimidium, quod semis assis eadem semissis, quasi se mi aes, inquit Vata To. Itaque ex Papyriana analogia debuit aequauisse pondus quadrantis unciae, 'Hae sunt grana I 6o. posteaquam vero aites dimidio leuiores signati sunt, & hic nummus, quoque dimidio pondere percuitiis est, granorum duntaxat So. Talem a Tiberio vidi pendentem grana 6 . sed si tu iam leuiorem. alterum ab Othone satis integrum pro aetate,granorum 66, cum inscriptione hac IN. Otho Caesare g. tr. p. circum Othonis caputa Parte aduersa copia cornu, in ora Pont. Max. his tantum decesserat ut utrumque ab initio pondere non longe infra So grana institutum dignosteres. Nota semissis Volusio Metiano est. S. vidi semiaIlam antiquissimam pendentem paulo amplius se- muncia;

19쪽

muncia, itaque ante legem a Papyrio latam per

cussam,cum asses adhuc essent unciales, habentem parte una caput virile barba horridum, a vertice notam S. parte auersa rostrurn nauis, supra iterum

S. infra nummus plane legittimus , ad legem inlabii Maximi signatus. hoc propterea no- mi natim monere vi suria est, quia rarissime huius modi nummi videndi potestas datur. Triens, tertia pars assis, & texta unciar. ideoq. si Papyrii legem sequimur, ior granorum, Vs prOxime, postmodum vero pro rata parte ut caeteri Omnes nummi mutilatu nullus dubito. vidi enim ab Hadriano percussiim cum inscriptione istiusimodimisian aug. cos III. p. p. parte altera Prouidentia, pendentem grana 47, cum debuisset 13.

Quadrans, antea triuncis vocatus a tribus unciis, inquit Plinius, & Varro,teruncius valet sem- bellae dimidium. notam quo initio signaretur expressit Pliniust nota aeris, inquit, ex altera parte Ianus Geminus, ex altera rostrum nauis, in trientere quadrante ratis, Inde quadrans a ratis signo impresso rati tus dictus fuit, quemadmodum Festus Tarquitio & Oppio Aurelio autoribus docet. Marci duodecimo de viduae liberalitate a u

tem ex Papyriana astium semuncialium analogia fuit granorum So. postmodum o. talem vidi posterioris seculi granorum habentem parte viai caput galeatum, cum inscriptione nulli; parte altera duos puellos lupam sugentes, in ora Roma. Sextans, sexta pars assis unciae τ . sextantis pecuniae mentionem facit Plinius lib. 3 1 cap. t o. Nam quod PDulusRomanus Agrippae Menenio sextan-

20쪽

tes artis ni funus, contulit, honoris id necessitatisque prQprer pauportatem Agrippae, non largitionis cile dixerim. Liuiuslib 19. anno rius 1 sode M. Livio censore,qui inde Salinator luppei latus . ve etigal etiam nouu ex salatia annona statuertit, sextante har & Romae & per totam Italiam erat. Romae pretio eodem, pluris in foris SI conciliabulis, dc alio alibi pretio parebendium locauerunt. fuit itaque lege Papyciana granoriun 13. poitiai um Ve

secia; vox Sicula est. Pollux lib. 9. cap. 6. g ἐ

κουν eret. ca telum apud eundem Aristotelcm an Himereorum Republica, alia quoque inuenias nomina Siculis usitata, ut vinciarn, quae valet obolum areatum unum is, Graecis chalcus dicitur. Est autem uncia pars assis duodecim itaq. granoruma 6 ut proxime. vidi posterioris seculi. ii idem notis cum superiore illo quadrante, pondere 36gran tum Vnciariae stipis Plinius meminit tib . cap. s. Extra portam trigeminam unciaria stipe collata. Sextula. Varro: lenique aeris minima pars sextu la, quod scxta pars unciar. videlicet illo seculo cum asses essent librales. Dupondius, a duobus ponderibus,quod viatim pondus as, vel astipondium vocabatur. nam as librae pondere erat ab initio. Itaque duo alles duarum librarum pondere: unde & dupondius dictus.

sed cum postmodum astes semunciales faeti sint te ge Papyriana, dupondii quoque vinciales fuere qtiamdiu auten nihl quidem non liquet. Postmodum certe dupondios quoq. semunciales per c us -